علوم روانشناختی

تفکر سازنده به عنوان توانایی حل مشکلات در زندگی روزمره با پایین ترین میزان تنیدگی، تعریف شده است. پژوهش ها همچنین بر رابطه خود مهارگری با توانایی مقاومت در برابر تکانه های پرخاشگرانه، رفتارهای سلامت، رضایت از زندگی بالا و تنیدگی پایین تأکید کرده اند. علاوه براین، یکی از مهمترین فاکتورهای رضایت از زندگی، پایین بودن تنیدگی ادراک شده است. مسأله پژوهش حاضر این است که آیا خودمهارگری و تفکر سازنده در رابطه بین تنیدگی ادراک شده و رضایت از زندگی نقش میانجی گرانه دارند یا نه؟ لذا هدف از این پژوهش بررسی نقش میانجی گرانه خودمهارگری و تفکر سازنده در رابطه تنیدگی ادراک شده با رضایت از زندگی در میان کارکنان پتروشیمی شازند بود. در این پژوهش از طرح تحقیق همبستگی استفاده شد، و برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی و تحلیل رگرسیون سلسه مراتبی مورد استفاده قرار گرفت. جامعه آماری شامل همه 4000 نفر کارکنان پتروشیمی شازند بود، که 250 نفر از آنها پرسشنامه های خودمهارگری ( SCS ) (تانگنی، بایمیستر و بوون، 2004) ، تفکر سازنده ( CTI ) (اپشتین و می یر، 1989)، تنیدگی ادراک شده ( PSS ) (کوهن، کامارک و مِرملستین، 1983)، و رضایت از زندگی ( SWLS ) (دینر، اِمونس، لارسن و گریفین، 1985) را پر کردند. یافته ها حاکی از معنادار بودنِ نقش میانجی گرانه خودمهارگری و سبک های سازش یافته تفکر در رابطه بین تنیدگی ادراک شده و رضایت از زندگی است (0/01> p ). تحلیل رگرسیون سلسه مراتبی نشان داد تفکر سازنده واریانس افزایشی بیشتری نسبت به خودمهارگری داشت (0/01> p ). از این یافته ها چنین استنباط می شود که کار در محیط تنش آور صنعتی، در صورتی به رضایت از زندگی بالا منجر می شود که فرد توان خودمهارگری بالایی داشته باشد، و از سبک های سازش یافته ای برای تفکر بهره جوید.

ایستادگی با سلامت روانی و رواندرستی رابطه مستقیم دارد و به عنوان یک منبع مقاومت درونی، تأثیرات منفی تنیدگی را کم می کند و از بروز اختلال های جسمانی و روانی پیش گیری به عمل می آورد. رواندرستی با سلامت بهتر، افزایش رضایت شغلی و کاهش غیبت از کار به طور مستقیم رابطه دارد. هدف از پژوهش حاضر، ارتقاء ایستادگی و رواندرستی در رانندگان اتوبوس شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران بود. روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون تک گروهی بود. به منظور انجام پژوهش، تعداد 204 نفر از رانندگان شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران که برای شرکت در یک دوره آموزشی مداخلات روانی- اجتماعی رانندگان توسط این شرکت معرفی شده بودند، ابتدا به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و سپس به صورت تصادفی در ده گروه تقسیم شدند و آموزش های مدیریت خشم، رانندگی انتقام جویانه، ارتباط مؤثر و مدیریت تنیدگی را دریافت کردند. ابزار به کار برده شده شامل سیاهه سلامت روان MHI-28 و مقیاس ایستادگی بود. برای جمع آوری داده ها از شرکت کنندگان خواسته شد در دو مرحله پیش و پس آزمون به ابزارهای پژوهش پاسخ دهند. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری با طرح اندازه گیری های مکرر و آزمون t همبسته تحلیل شدند. نتایج حاصل از داده های مقیاس سلامت روان (با دو خرده مقیاس) نشان داد، میانگین های دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معناداری دارند (6/22 = , F 0/003 < p ). این یافته حاکی از اثربخش بودن دوره آموزشی مداخلات روانی- اجتماعی رانندگان دارد که میزان اثربخشی این دوره بر مولفه درماندگی روانشناختی بیشتر از مؤلفه رواندرستی بوده است. به عبارتی دیگر، دوره آموزشی مذکور توانسته است بیشتر موجب کاهش درماندگی روانشناختی شود تا این که بتواند موجب ارتقاء رواندرستی گردد. دیگر یافته حاصل از آزمون t مربوط به سیاهه ایستادگی، نشان داد میانگین مراحل پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معناداری از هم ندارند (1/48- = , t 0/005 < p ). به عبارتی دیگر، دوره آموزشی مداخلات روانی- اجتماعی رانندگان نتوانسته است بر ارتقاء مؤلفه ایستادگی تأثیر داشته باشد.

شرکت در فعالیت ورزشی منظم برای ارتقاء سلامت روانی و جسمانی ضروری است. محققان یکی از دلایل کناره گیری از ورزش را ادراک بی رمقی (تحلیل رفتگی) می دانند که حاصل تنیدگی شدیدی است که به دنبال نیازهای بدنی، روانی و هیجانی به وجود می آید. برای پیش بینی تحلیل رفتگی، مسأله این است که آیا اشتیاق به فعالیت ورزشی می تواند از عوامل بروز آن باشد؟ بنابراین، هدف از این تحقیق بررسی ارتباط بین تحلیل رفتگی ورزشی با نوع اشتیاق در دانشجویان تربیت بدنی دانشگاه تهران بود. جامعه آماری این تحقیق را تمامی دانشجویان دانشکده تربیت بدنی تشکیل می دادند که از بین آن ها 173 نفر پرسشنامه های مورد نظر را تکمیل کردند. روش تحقیق از نوع همبستگی بود. ابزارهای مورد استفاده عبارتند از: پرسشنامه جمعیت شناختی، پرسشنامه تحلیل رفتگی ورزشی (ABQ) رادک و اسمیت (2003) و پرسشنامه اشتیاق ورزشی والراند و همکاران (2011). با توجه به طبیعی بودن توزیع داده ها، از روش همبستگی پیرسون برای تجزیه و تحلیل داده ها در سطح معناداری 0/05≥ P استفاده شد. نتایج نشان داد اشتیاق وسواسی با تمامی ابعاد تحلیل رفتگی ورزشی دانشجویان ارتباط معنادار دارد (با واماندگی هیجانی- بدنی 0/50، با حس کاهش عملکرد 23/0 و با حس کاهش ارزشمندی 0/26). از طرف دیگر، اشتیاق هماهنگ با هیچ یک از عوامل تحلیل رفتگی ارتباط معنادار نداشت. با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق، می توان گفت که ورزشکارانی که اشتیاق وسواسی نسبت به فعالیت شان دارند از احتمال بیشتری در ادراک تحلیل رفتگی ورزشی برخوردارند و امکان این که ورزشکاران با اشتیاق هماهنگ، تحلیل رفتگی را تجربه کنند، پایین است.

مطابق با تحولات نوین دانیل مک آدامز (2004) در دیدگاه سنتی و پایه اریکسون، تکلیف تحولی دوره میانسالی برقراری تعادل بین پدیدآورندگی و راکدماندگی است. در این پژوهش رابطه بین پنج رگه بزرگ شخصیتی و تحول شخصیت در دوره میانسالی (پدیدآورندگی- راکدماندگی) مورد بررسی قرار گرفت. همچنین تلاش شده است تا سهم این رگه های بزرگ شخصیتی در پیش بینی پدیدآورندگی و راکدماندگی نیز مورد مطالعه قرار گیرد. نمونه پژوهش شامل 300 نفر (150 مرد و 150 زن) از کارکنان سازمان های آموزش و پرورش و مدارس استان همدان بود که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. به منظور گردآوری اطلاعات از مقیاس پدیدآورندگی لویولا ( LGS ) (1992)، مقیاس راکدماندگی برادلی ( BBS ) (1997) و پرسشنامه پنج عاملی شخصیتی نئو ( NEO ) (1992) استفاده شد. برای تحلیل داده ها از روش همبستگی پیرسون و رگرسیون همزمان استفاده شد. نتایج تحلیل های همبستگی نشان داد که بین رگه شخصیتی «روان آزردگی گرایی» و «پدیدآورندگی» رابطه منفی وجود داشت (0/01 P< )؛ و بین رگه های شخصیتی «برونگردی»، «وجدانی بودن»، «دلپذیری»، «تجربه پذیری»، و «پدیدآورندگی» رابطه مثبت وجود داشت (0/01 P< ). از سویی دیگر؛ بین رگه شخصیتی «روان آزردگی گرایی» و «راکدماندگی» رابطه مثبت وجود داشت (0/01 P< )؛ و بین رگه های شخصیتی «برونگردی»، «وجدانی بودن»، «دلپذیری»، «تجربه پذیری»، و «راکدماندگی» رابطه منفی وجود داشت (0/05 P< ). نتایج تحلیل رگرسیون همزمان نشان داد که رگه های بزرگ شخصیتی می توانند «پدیدآورندگی» و «راکدماندگی» را به صورت معناداری پیش بینی کنند (0/05 P< ). بر اساس نتایج این پژوهش، بین رگه های بزرگ شخصیتی و «تحول شخصیت در دوره میانسالی» رابطه معناداری وجد دارد. بدین معنا که؛ نمرات بالا در «روان آزردگی گرایی» می تواند به «راکدماندگی» در دوره میانسالی منجر شود. و از سویی دیگر، کسب نمرات بالا در «برونگردی»، «وجدانی بودن»، «دلپذیری»، «تجربه پذیری» می تواند به «پدیدآورندگی» در دوره میانسالی منجر شود.

یکی از مهمترین نواقص کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه/ فزون کنشی، برهم خوردن کنش های اجرایی روانشناختی است. همچنین بحث کردن در مورد مشکلات کودکان بدون درنظر گرفتن نگرش ها، سبک های رفتاری و تربیتی والدین تقریباً ناممکن است. اگرچه، روانشناسان و نظریه پردازان بر نقش والدین و سبک های والدگری تأکید می کنند، کمبود پژوهش در مورد سبک های والدگری و آسیب شناسی روانی کودک قابل ملاحظه است. لذا، هدف این پژوهش، بررسی رابطه سبک های والدگری و کنش اجرایی (برنامه ریزی- سازمان دهی) و خودمهارگری در کودکان دارای اختلال کمبود توجه/ فزون کنشی بود. طرح پژوهش، همبستگی و از نوع پیش بینی (رگرسیون) بود. جامعه آماری پژوهش کلیه دانش آموزان دبستانی بودند، که به کلینیک اعصاب و روان آتیه مراجعه کرده بودند. نمونه پژوهش شامل 50 دانش آموز دبستانی (15 دختر و 35 پسر) دارای اختلال کمبود توجه/فزون کنشی بودند. به منظور تشخیص اختلال کمبود توجه/ فزون کنشی، از راهنمای DSM-5 توسط روانپزشک، و سیاهه رفتاری کودک ( CBCL ) (آخنباخ، 1991) استفاده شد. ابزارها و مواد دیگر پژوهش شامل آزمون بررسی یکپارچه کنش وری دیداری شنیداری IVA+PLUS) ) (استنفورد و ترنر، 2001)، مقیاس تجدیدنظر شده هوشی وکسلر کودکان ( WISC-R ) (وکسلر، 1974)، پرسشنامه سبک ها و ابعاد فرزندپروری PSDQ) ) (رابینسون، ماندلکو، السن و هارت، 2000)، آزمون سیستم ارزیابی شناختی (CAS) (ناگلیری و داس، 1997) و مقیاس اندازه گیری خودمهارگری ( SCRS ) (کندال و ویلکاکس، 1979) بود. فرضیه ها با استفاده از تحلیل رگرسیون همزمان بررسی شدند. یافته ها نشان داد که از بین سبک های والدگری مادر، تنها سبک مقتدرانه سهم معناداری در پیش بینی متغیر کنش اجرایی دارد (0/01 < p). همچنین از بین انواع سبک های والدگری مادر، تنها سبک سهل گیرانه سهم معناداری در پیش بینی متغیر خودمهارگری دارد (0/05 < p). سبک های والدگری پدر سهم معناداری در پیش بینی متغیرهای کنش های اجرایی و خودمهارگری ندارند. بر این اساس، کودکان دارای اختلال کمبود توجه/ فزون کنشی که مادران آنها بیشتر مقتدرانه عمل کرده بودند، در کنش های اجرایی، کنش وری بهتری داشتند. همچنین کودکان مبتلا به اختلال کمبود توجه فزون کنشی که مادران آنها سهل گیرانه تر عمل کرده بودند، خودمهارگری بیشتری داشتند.

پژوهش های زیادی در زمینه تأثیر مثبت آموزش راهبردهای فراشناختی بر افزایش درک مطلب دانش آموزان و دانشجویان صورت گرفته است. اما آیا آموزش راهبردهای فراشناختی بر روی دانش فراشناختی دانشجویان آموزش از راه دور مؤثر است. پژوهش حاضر، به منظور بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای فراشناختی SQP4R (1387) بر افزایش دانش فراشناختی دانشجویان دانشگاه پیام نور انجام گرفت. طرح تحقیق به کار رفته در این پژوهش طرح آزمایشی از نوع طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. نمونه پژوهش شامل 30 نفر دانشجو (15 پسر و 15 دختر) از دانشگاه پیام نور شهرستان همدان بود که با روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش عبارت بود از: پرسشنامه آگاهی فراشناختی از راهبردهای خواندن MARSI (مختاری و ریچارد، 2002) برای بررسی و تحلیل نتایج از تحلیل کواریانس استفاده شد. نتایج تحلیل کواریانس نشان دهنده اثربخشی مثبت و معنادار آموزش راهبردهای فراشناختی در افزایش دانش فراشناختی در دانشجویان گروه آزمایشی بود ( 0/05 P< ). بدین صورت که دانش فراشناختی آزمودنی های گروه آزمایش در پس آزمون نسبت به پیش آزمون و گروه گواه نشان دهنده افزایش سطح دانش فراشناختی درتمام زمینه ها بود. این بدان معنا است که آموزش راهبردهای فراشناختی در افزایش دانش فراشناختی دانشجویان اثر مثبت دارد.

بدخیمی های دوران کودکی می تواند زندگی روانشناختی کودکان را تحت تأثیر قرار دهد و موجب بروز مشکلاتی در زمینه رفتارهای اجتماعی در آنها شود به گونه ای که این کودکان را به سمت انزوای اجتماعی سوق دهد مطالعات گوناگون اثربخشی موسیقی بر توانایی های اجتماعی کودکان را مورد تأیید قرارداده اند اما آنچه هدف پژوهش حاضر است سنجش اثر موسیقی ایرانی بر کاهش مشکلات اجتماعی کودکان مبتلا به بدخیمی به صورت اجرای فعال است. این پژوهش در قالب طرح شبه آزمایشی و از نوع سری های زمانی است. که برای اجرای آن 5 کودک 6-11 ساله از بین 40 کودک که شرایط اولیه شرکت در طرح را داشتند، بر اساس دارا بودن مشکلات اجتماعی، انتخاب شدند و در 8 جلسه موسیقی درمانگری فعال (برگرفته از دووراک، 2011) شرکت کردند والدین آنها علاوه بر فرم پیش آزمون، دو مرتبه دیگر، فهرست نشانگان رفتاری کودکان آشنباخ (مینایی، 1390) را تکمیل کردند. تحلیل داده ها با روش اندازه گیری مکرر (سطح معناداری 0/005) نشان داد که موسیقی درمانگری فعال با استفاده از تم های ایرانی موجب کاهش مشکلات اجتماعی می شود.

مصاحبه انگیزشی روشی مراجعه محور و رهنمودی به منظور تقویت و افزایش انگیزه درونی برای تغییر از طریق کشف، شناسایی حل تردیدها و دوسوگرایی است. از جمله عواملی که توجه بیشتر محققان حوزه مصاحبه انگیزشی را جلب نموده است سبک های حل مسأله و خودکارآمدی است که این متغیرها در دختران دانش آموز کمتر بررسی شده است. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مصاحبه انگیزشی بر حل مسأله و خودکارآمدی دانش آموزان دختر متوسطه شهر کرمان انجام شد. طرح این پژوهش از نوع شبه آزمایشی با پیش آزمون- پس آزمون همراه با گروه گواه می باشد. جامعه آماری این پژوهش را دانش آموزان دختر پایه نهم متوسطه کرمان تشکیل می دهند. از این جامعه تعداد 30 نفر از دانش آموزان به صورت تصادفی ساده و به دو گروه آزمایش و گواه (هر کدام 15 نفر) انتخاب شدند. هر دو گروه قبل و بعد از آموزش به پرسشنامه حل مسأله هپنر (1998) و پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی مورگان (1997) پاسخ دادند . برای گروه آزمایش، 4 جلسه دوساعتی به صورت هفتگی آموزش مصاحبه انگیزشی اجرا شد و گروه گواه در این مدت برنامه ای دریافت نکردند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از فراوانی، درصد، میانگین، انحراف استاندارد و تحلیل کواریانس استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش مصاحبه انگیزشی بر حل مسأله دانش آموزان دختر پایه نهم متوسطه تأثیر معناداری در سطح (0/05 P< ) دارد. بدان معنی که آموزش مصاحبه انگیزشی بر خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان تأثیر مثبت دارد.

با توجه به شیوع بالای سوء مصرف مواد و اینکه میزان عود در سوء مصرف کنند گان یکی از دغدغه های بزرگ جامعه است. آیا می توان عود سوء مصرف مواد را بر اساس عوامل روانشناختی پیش بینی کرد؟ هدف از انجام این پژوهش پیش بینی عود سوء مصرف مواد بر اساس باورهای فرا شناختی می باشد. روش این پژوهش از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه مراجعین مراکز درمان سرپایی اعتیاد استان قم (حدود 100 مرکز که هر کدام بین 50 تا 400 بیمار تحت پوشش دارند) می باشد، حجم نمونه این پژوهش، از طریق نمونه گیری در دسترس 300 بیمار انتخاب شد، که شامل150 بیماری که دچار عود سوء مصرف مواد (75 بیمار تحت درمان با متادون MMT و 75 بیمار تحت درمان با بوپرنورفین BMT ) و 150 بیماری که عود سوء مصرف مواد را نداشته اند، می باشد و همچنین دو گروه عود کرده و عود نکرده همتا شده اند و پرسشنامه های باورهای فراشناختی را تکمیل نمودند. داده های این پژوهش از طریق تحلیل واریانس، همبستگی پیرسون و رگرسیون به روش لجستیک با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته پژوهش نشان داد که، باورهای فراشناختی 24درصد از احتمال عود سوءمصرف مواد را پیش بینی می کنند (سطح معناداری 0/046). بنابراین با توجه به مختل بودن باورهای ناکارآمد فراشناختی در بیماران مبتلا به سوءمصرف مواد، به نظر می رسد درمان های مبتنی بر باورهای فراشناختی از عود بیماران در طول دوره درمان پیشگیری می کند.