علوم روانشناختی

زمینه: روی آوردهای مختلف با روش های متفاوت، تلاش در بهبود و درمان اختلال شخصیت مرزی و نشانگان آن داشته اند. در این میان، مؤثرترین روی آورد، رفتار درمانگری دیالکتیک گزارش شده است. هدف: تعیین اثربخشی رفتار درمانگری دیالکتیک انطباق یافته برای نوجوان درکاهش رفتار خودکشی نوجوانان اقدام کننده به خودکشی دچار نشانگان اختلال شخصیت مرزی بود. روش: روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه و پیگیری بود. جامعه آماری کلیه دختران 15 تا 18 سال شهر کرج بودند که از بین آنها بر اساس ادبیات پژوهش، 24 نفر به شرط داشتن تشخیص نشانگان شخصیت مرزی از روانپزشک و حداقل 1 اقدام به خودکشی در 16 هفته اخیر، با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در گروه های آزمایش و گواه قرار گرفتند. شرایط خروج از پژوهش نیز ابتلا به اختلال روان گسسته وار، رفتار هنجاری، فزون کنشی-کمبود توجه و وجود مشکلات قانونی بودند. گروه آزمایش 16 جلسه آموزش توانش ها و 16 جلسه رفتار درمانگری دیالکتیک گروهی را دریافت کردند و گروه گواه هیچ گونه مداخله روانشناختی دریافت نکرد. ابزار پژوهش شاخص شدت اختلال شخصیت مرزی بود که توسط آرنتز و همکاران در سال 2003 ساخته شده است و شرکت کنندگان در مراحل پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری به آن پاسخ دادند. یافته ها: ارزیابی تحلیل واریانس مختلط نشان داد کاهش میانگین نمرات پس آزمون و پیگیری گروه رفتار درمانگری دیالکتیک، نسبت به گروه گواه دارای تفاوت معنی دار بود(0/001> P ). نتیجه گیری: رفتار درمانگری دیالکتیک انطباق یافته برای نوجوان می تواند رفتارخودکشی نوجوانان اقدام کننده به خودکشی مبتلا به نشانگان اختلال شخصیت مرزی را کاهش دهد و در طول زمان ثبات خوبی داشته باشد.

زمینه: طلاق یک پدیده اجتماعی، با پیامدهای منفی اجتماعی- اقتصادی و روانشناختی است. نرخ طلاق در سال های اخیر در بسیاری از کشورها و از جمله در کشور ما افزایش چشمگیری یافته است. بررسی علل طلاق می تواند به عنوان نخستین گام در جهت پیشگیری از این واقعه آسیب زا باشد. هدف : این پژوهش با هدف بررسی عوامل زمینه ای و علل مؤثر بر طلاق از دیدگاه متقاضیان طلاق انجام گرفت. روش: جامعه آماری این پژوهش، مراجعه کنندگان به دو مجتمع قضایی خانواده در شهر تهران و یک مجتمع در شهر یزد بودند. گروه نمونه شامل 314 نفرند که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه (فهرست مشکلات زناشویی) محقق ساخته است که شامل اطلاعات جمعیت شناختی و 28 سؤال بر اساس مشکلات شایع بین همسران است. روش آماری پژوهش حاضر، استفاده از آماره های توصیفی و دسته بندی عوامل طلاق بر اساس تحلیل عاملی بود. یافته ها : اکثریت متقاضیان طلاق را زنان تشکیل می دهند. بیش از نیمی از افراد، دوره نامزدی نداشته اند؛ بیش از 65 درصد پیش از ازدواج درباره ی همسرشان تحقیق نکرده بودند؛ حدود 30 درصد علیرغم مخالفت والدینشان مبادرت به ازدواج کرده بودند؛ بیش از 55 درصد کمتر از 5 سال زندگی مشترک داشتند و فقط 16 درصد برای حل مشکلاتشان از دیگران کمک خواسته بودند. همچنین به منظور کشف و دسته بندی این دلایل، از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شد. نتایج نشان داد که همه دلایل طلاق را می توان در سه عامل پیش از ازدواج، در حین ازدواج، و دوره ی پایانی زندگی مشترک دسته بندی نمود.این سه عامل عبارتند از: اول عامل علاقه به خانواده؛ دوم: عامل رضایت جنسی، دغدغه تکرارازدواج ؛ سوم: ازدواج تحمیلی، مدت ازدواج. نتیجه گیری: می توان گفت که فقدان آگاهی های مناسب از ازدواج و نیز عدم مهارت کافی در تنظیم روابط زناشویی منجر به ایجاد مشکلات جدی و شرایط نامساعد زندگی می گردد. نتایج این پژوهش می تواند با توجه به مهمترین دلایل طلاق، راهکارهایی را برای تدوین برنامه های آموزشی برای همه زوج ها مخصوصاً زوج های جوان فراهم نماید.

زمینه: اثربخشی روش های درمان عصب- روانشناختی بر روی اختلالات عصبی- تحولی از جمله نارساخوانی در بسیاری از پژوهش ها مورد بررسی قرار گرفته است. تأثیر روش های عصب- روانشناختی در کاهش مشکلات زیرگروه های نارساخوانی کمتر بررسی شده است. هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش دو نیم کره بر خواندن و درک مطلب دانش آموزان نارساخوان نوع دیداری و شنیداری انجام شد. روش: در این مطالعه از نمونه در دسترس استفاده شد، با روش نیمه آزمایشی و طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه، 40 دانش آموز در پایه های دوم و سوم دبستان از فهرست انتظار دو مرکز مشکلات یادگیری انتخاب شدند و بر اساس نمره های نمایه های فهم کلامی و استدلال ادراکی آزمون وکسلر چهار، (وکسلر، 2003) تعداد 20 دانش آموز به عنوان نارساخوان نوع دیداری و 20 دانش آموز به عنوان نارساخوان نوع شنیداری مشخص شدند. سپس دانش آموزان هر نوع نارساخوانی 10 نفر به طور تصادفی در گروه آزمایش و 10 نفر در گروه گواه قرار داده شدند. برای گروه های آزمایش 16 جلسه آموزشی اجرا شد و گروه های گواه آموزشی دریافت نکردند. قبل و بعد از آموزش، آزمون نارساخوانی نما، (مرادی وکرمی نوری، 1387) اجرا شد. برای تحلیل نتایج از آزمون تحلیل کواریانس چند متغیری استفاده شد. یافته ها: نتایج حاکی از افزایش نمرات خواندن و درک مطلب گروه های آزمایش (سطح معناداری 0/05) در پس آزمون بود. نتیجه گیری: آموزش دو نیم کره بر خواندن و درک مطلب در هر دو نوع نارساخوانی مؤثر بوده است.

زمینه: پژوهش ها نشان می دهد تنیدگی های شغلی در دراز مدت به فرسودگی شغلی و فزون کاری منتهی می شود. به همین دلیل است که امروزه توجه به محیط های شغلی و شرایط کار کارکنان امری است که به منظور حفظ سلامت و بهداشت کارکنان مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین آیا آموزش مدیریت چندوجهی تنیدگی می تواند بر فزون کاری و فرسودگی شغلی کارکنان اثر بگذارد؟ هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مدیریت چندوجهی تنیدگی لرن ( بارلو و همکاران، 2001) بر فزون کاری و فرسودگی شغلی کارکنان شرکت داروسازی انجام گرفت. روش: روش پژوهش شبه آزمایشی (پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه) بود که از میان کارکنان داوطلب، 30 نفر به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و گواه (15 نفر) قرار گرفتند. برنامه چندوجهی مدیریت تنیدگی طی 18 جلسه 90 دقیقه ای و به صورت هفتگی اجرا شد و آزمودنی ها به پرسشنامه اعتیاد به کار WART (رابینسون، 1999) و فرسودگی شغلی MBI (مسلچ، 1981) پاسخ دادند. یافته ها: نتایج تحلیل کوواریانس تک متغیره نشان داد که گروه به صورت معناداری روی فزون کاری (0/01 > P ) و فرسودگی شغلی(0/01 >P) تأثیر دارد. نتیجه گیری: این بدان معناست که کارکنانی که در برنامه آموزش مدیریت چندوجهی تنیدگی شرکت کردند در متغیرهای کاهش فزون کاری (گرایش های اجباری، کنترل، خودجذبی، ناتوانی در سپردن مسئولیت به دیگران و خودارزشی ضعیف) و فرسودگی شغلی نمرات بهتری در آزمون نهایی اخذ کردند.

زمینه: از مباحث مرتبط با روش های غربالگری سلامت روانشناختی دانش آموزان، مسئله خودگزارشی اختلالات و آسیب های روانی و از طرفی، بومی سازی یک ابزار مبتنی بر الگوی شایع آسیب های روانشناختی دانش آموزان هر جامعه است. هدف: هدف از پژوهش حاضر، ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس الکترونیکی برای سلامت روانشناختی دانش آموزان دوره متوسطه یکم و دوم بود. از طرفی، به علت مزیت های خودگزارشی در دوره نوجوانی از قبیل اهمیتی که نوجوانان برای شناخت خود قائل هستند، تسریع در گزارش ها و عدم مشاهده برخی نشانگان توسط معلمان و والدین، در این مطالعه از نسخه خودگزارش دهی استفاده شده است. روش: نمونه پژوهش شامل 1592 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه یکم و 919 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه دوم در استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بودند که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار های اولیه محقق ساخته، دارای 144 آیتم برای نسخه دانش آموزان دوره متوسطه یکم و 122 آیتم برای نسخه دانش آموزان دوره متوسطه دوم بود. یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی برای هر دو نسخه از مقیاس، یک ساختار 6 مؤلفه ای را به عنوان بهترین الگو متناسب با مبنای نظری پژوهش نشان داد (0/44 و 0/37 واریانس تبیین شده). ضرایب همسانی درونی خرده مقیاس ها نیز نشان دهنده ی قابلیت اعتماد مناسب مقیاس بود (0/85 تا 0/98). نتیجه گیری: به طور کلی، درستی آزمایی و قابلیت اعتماد قابل قبول نسخه های مقیاس حاضر، حاکی از مناسب بودن این ابزار برای کاربست های غربالگری و پژوهشی در جامعه هدف است.

زمینه: درد مزمن نشانگانی آزارنده است. مدل های روانشناختی متفاوتی تلاش کردند تا نقش عوامل روانشناختی و اجتماعی را در بروز و حفظ درد مزمن توضیح دهند. دلبستگی یکی از ساختارهای روانشناختی است که احتمالا با درد مزمن مرتبط است. هدف: هدف پژوهش، بررسی اثر پیش بینی کنندگی سبک های دلبستگی بر فاجعه پنداری و شدت درد بیماران مبتلا به درد مزمن بود. روش: مطالعه توصیفی- همبستگی حاضر روی 120 بیمار درد مزمن (38/3% مرد و 61/7 % زن) صورت گرفت. نمونه ها به روش نمونه گیری در دسترس از بین بیماران درد مزمنی که در یک مقطع زمانی سه ماهه به کلینیک درد بیمارستان اختر شهر تهران مراجعه کرده بودند انتخاب شدند. این افراد پرسشنامه های سبک های دلبستگی بزرگسال و فاجعه پنداری را تکمیل کردند. داده های به دست آمده با محاسبه ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره گام به گام مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: ارتباط معناداری بین سبک های دلبستگی و متغیرهای ملاک در پژوهش حاضر (0/01 >P ) وجود داشت. در تحلیل رگرسیون نیز تنها سبک های دلبستگی ایمن و دوسوگرا توانستند فاجعه پنداری را در بیماران مبتلا به دردهای مزمن پیش بینی کنند. نتیجه گیری: با توجه به اینکه سبک های دلبستگی ایمن و دوسوگرا توانست فاجعه پنداری را در بیماران درد مزمن پیش بینی کند، برای تسریع در بهبود وضعیت سلامت بیماران مداخلات ترمیم دلبستگی توصیه می شود.

زمینه: وجود تفاوت های فردی یادگیرندگان در ابعاد و سبک های مختلف از عوامل تأثیرگذار بر یادگیری است. هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه سبک های یادگیری کلب با ترجیحات فکری در دانشجویان دانشگاه فرهنگیان کرمان انجام شد . روش: طرح پژوهش از نوع طرح های همبستگی است. جامعه ی آماری این پژوهش شامل تمامی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه فرهنگیان استان کرمان مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1396- 1397 بودند. حجم نمونه 346 دانشجو (238 پسر و 108 دختر) بود که به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش عبارت بودند از پرسشنامه ی سبک های یادگیری کلب (1985) و پرسشنامه ی سنجش ترجیحات فکری ندهرمان (1980 ). داده ها با استفاده از روش های آماری نظیر فراوانی، میانگین، انحراف معیار و ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد رابطه بین سبک مفهوم سازی انتزاعی با ربع A و ربع D قوی، مثبت و معنادار و با ربع C متوسط، مثبت و معنادار است اما با ربع B معنادار نیست. رابطه بین سبک تجربه عینی با ربع C قوی، مثبت و معنادار، با ربع D متوسط، مثبت و معنادار است. اما با ربع B و ربع A معنادار نیست. رابطه بین سبک مشاهده تأملی با ربع A قوی، مثبت و معنادار، با ربع B و با ربع C متوسط، مثبت و معنادار است اما با ربع D معنادار نیست ( P<0.01 ). نتیجه گیری: لذا می توان نتیجه گیری کرد، با آگاه کردن دانشجویان از سبک های یادگیری و ترجیحات فکری شان می توانند موفقیت تحصیلی بیشتری کسب کنند .

زمینه: یکی از مهمترین طرحواره ها در علم روانشناسی طرحواره رهاشدگی است. پژوهش های مختلفی به بهبود طرحواره های ناسازگار پرداخته اند، اما پژوهشی که به مقایسه فعال سازی سه روش تجسم سازی ذهنی، تجسم سازی تخیلی و ارائه تصاویر در فعال شدن طرحواره رهاشدگی در افراد دارای اختلال شخصیت مرزی پرداخته باشد، مغفول مانده است. هدف: این پژوهش با هدف مقایسه کارآمدی فعال سازی سه روش تجسم سازی ذهنی، تجسم سازی تخیلی و ارائه تصاویر در فعال شدن طرحواره رهاشدگی در افراد دارای اختلال شخصیت مرزی انجام شد. روش: روش پژوهش از نوع طرح عاملی دو راهه بود . جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم بود که در سال تحصیلی 96 95 در مقطع کارشناسی مشغول به تحصیل بودند. به این صورت که از طریق پرسشنامه اختلال شخصیت مرزی و براساس نمرات آنان در این پرسشنامه 80 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در سه گروه آزمایش و کنترل گمارش شدند. ابزارهای مورد استفاده پرسشنامه اختلال شخصیت مرزی، فرم کوتاه پرسشنامه طرح واره ناسازگار اولیه یانگ و پرسشنامه اضطراب بک بود. یافته ها: نتایج تحلیل واریانس چندراهه نشان داد که روش تجسم سازی تخیلی نسبت به روش ارائه تصاویر نقش کارآمدتری در فعال سازی طرحواره رهاشدگی در افراد دارای اختلال شخصیت مرزی دارد. نتیجه گیری: این بدان معنا است که از روش تجسم سازی تخیلی می توان برای فعال کردن طرحواره رهاشدگی استفاده کرد.

زمینه: بهبود رضایت زناشویی و انسجام خانواده جانبازان به دلیل هشت سال دوران جنگ و مشکلات جسمی و روانی آنان از اهمیت بالایی برخوردار است. تحقیقات اثربخشی درمان هیجان محور و درمان شناختی رفتاری را بر بهبود عملکرد خانواده در جوامع آماری مختلف اثبات کرده است. هدف: لذا این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی درمان هیجان محور و درمان شناختی رفتاری بر انسجام خانوادگی و رضایت زناشویی همسران جانباز شهرستان خرم آباد انجام شد. روش: روش پژوهش، نیمه آزمایشی همراه با پس آزمون و پیگیری و نمونه 60 نفر از همسران جانباز بود که به شیوه در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (هر گروه 20 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش اول، 10 جلسه درمان هیجان محور و گروه آزمایش دوم، 8 جلسه درمان شناختی رفتاری دریافت کرده و گروه گواه در لیست انتظار قرار داده شد. ابزار پژوهش پرسشنامه انسجام خانواده سامانی (1381) و رضایت زناشویی انریچ (1998) بود. داده ها با استفاده از روش تحلیل وریانس اندازه گیری مکرر تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: در مرحله پس آزمون هر دو مداخله به صورت معناداری باعث افزایش انسجام خانواده و رضایت زناشویی شدند (0/05< p ). در مرحله پیگیری گروه درمان هیجان محور پایداری اثر داشته، ولی نسبت به پس آزمون معنادار نمی باشد (001 > p ). نتیجه گیری: بنابراین، می توان از درمان شناختی رفتاری و درمان هیجان محور در جهت بهبود انسجام خانواده و رضایت زناشویی جانبازان استفاده نمود.

زمینه: دانش آموزان به عنوان یکی از مهمترین گروه های هدف آموزش رفتاری، بخش عظیمی از جامعه امروز ما را تشکیل می دهند. هدف: این پژوهش با هدف بررسی تأثیر آموزش مهارت های زندگی بر پذیرش اجتماعی و اعتیاد اینترنتی در دانش آموزان دختر پایه دوم دوره متوسطه دوم شهر کرمانشاه انجام شد. روش: روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه بود. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای تعداد 30 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفره آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابزار این پژوهش پرسشنامه اعتیاد اینترنتی (یانگ، 1998) و پرسشنامه پذیرش اجتماعی (کراون و مارلو، 1996) می باشند. قبل از انجام مداخلات پیش آزمون در خصوص هر دو گروه اجرا شد؛ سپس جلسات آموزش مهارت های زندگی به مدت 10 جلسه 60 دقیقه ای، در طول سه ماه در خصوص گروه آزمایشی اجرا گردید، اما گروه گواه هیچ مداخله ای دریافت نکرد. بعد از اتمام جلسات پس آزمون از هر دو گروه به عمل آمد. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس چند متغیره نشان داد که آموزش مهارت های زندگی باعث کاهش اعتیاد اینترنتی و افزایش پذیرش اجتماعی گروه آزمایش گردید (0/01>P). نتیجه گیری: آموزش مهارت های زندگی بر پذیرش اجتماعی و اعتیاد اینترنتی تأثیر معنی دار دارد

زمینه: با توجه به تغییرات در DSM و در نظر گرفتن رویکرد ابعادی به جای رویکرد طبقاتی این سؤال مطرح است که آیا درمان فراتشخیصی بر درمان اختلال اختلال وسواس- ناخودداری مؤثر است؟ هدف: این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی درمان فراتشخیصی بر بهبود، تحمل ابهام، کارکرد اجرایی (دقت و زمان) و حافظه در بیماران با اختلال وسواس- ناخودداری انجام شد. روش: از میان افراد مبتلا به اختلال وسواس- ناخودداری مراجعه کننده به مراکز خدمات روانشناختی قزوین 40 بیمار با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه 20 نفری (گروه تحت درمان فراتشخیصی و گروه گواه) قرار گرفتند و پرسشنامه های وسواس ییل براون(گودمن، پریس و همکاران، 1989)، مقیاس تحمل ابهام )مکلین، ،2009) ، آزمون فراخنای حروف و ارقام (وکسلر، 1987) و آزمون استروپ (استروپ، 1935) را تکمیل کردند. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که درمان فراتشخیصی به طور معناداری باعث بهبود تحمل ابهام، کارکرد اجرایی (دقت و زمان) و حافظه در افراد مبتلا به اختلال وسواس-ناخودداری شده است (0/001>p). نتیجه گیری: رویکرد فراتشخیصی در درمان با مدنظر قرار دادن رویکرد ابعادی و هدف قرار دادن سازه های فراتشخیصی می تواند در بهبود علایم OCD اثرگذار باشد.

زمینه: یکی از نابهنجاری های زناشویی که موجبات مشکلات روانی، بی تفاوتی و طلاق زوجین می شود، تعارض زناشویی و در نتیجه عدم هماهنگی بین زوجین است. اثربخشی رویکردهای هیجان مداری و شناختی - سیستمی گاتمن بر متغیرهای مختلفی تایید شده است اما هماهنگی زناشویی مورد غفلت واقع شده است. هدف: هدف این پژوهش تعیین و مقایسه اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار و شناختی - سیستمی گاتمن بر هماهنگی زوج های متعارض بود. روش: این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با دو گروه آزمایش و یک گروه گواه بود. جامعه آماری این پژوهش را تمامی زوج های متعارض مراجعه کننده به مراکز مشاوره و روانشناسی خصوصی منطقه 2و 5 شهر تهران در سال 1397 تشکیل دادند. از این جامعه، 60 نفر به صورت در دسترس انتخاب شدند و بصورت تصادفی در سه گروه (20 نفری) آزمایشی 1 و 2 و گواه جایگزین شدند؛ برای هر سه گروه پیش آزمون پرسشنامه هماهنگی زناشویی (زو و لای، 2004) اجرا شد، سپس طرح مداخله زوج درمانی هیجان مدار جانسون برای گروه آزمایش 1 و زوج درمانی سیستمی گاتمن برای گروه آزمایش 2 اجرا شد اما برای گروه گواه، هیچگونه مداخله ای اعمال نشد؛ نتایج با روش آنالیز کواریانس در سطح 5 درصد تحلیل شد. یافته ها: نتایج آنالیز کواریانس نشان داد که هر دو زوج درمانی هیجان مدار و سیستمی بر افزایش هماهنگی زوجین متعارض تأثیر معنی داری دارند (0/001 p< ). نتایج آزمون تعقیبی نیز نشان داد که اثربخشی زوج درمانی هیجان مدار بیشتر از زوج درمانی سیستمی است (0/001 p< ). نتیجه گیری: می توان به منظور افزایش بهتر هماهنگی زناشویی از رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بهره جست.