پژوهش های ارتباطی

ژانر گفتگوی تلویزیونی از ژانرهای با سابقه، رایج و مهم در رسانه تلویزیون به شمار می رود. این ژانر همانند هر ژانر تلویزیونی دارای ویژگی ها، انواع، عناصر مشخص و کارکردهای متعددی است که بهره برداری بهینه از آنها مستلزم شناخت جامع و دقیق ظرفیت ها و چالش های موجود است. از این رو، مقاله حاضر به مطالعه ظرفیت ها و چالش های گفتگوی تلویزیونی در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. روش تحقیق به کار رفته، مطالعه موردی و ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه بوده است. مصاحبه شوندگان، بیش از 40 نفر از مدیران، تهیه کنندگان و مجریانی بوده اند که به صورت هدفمند انتخاب شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهند که مصاحبه شوندگان، ژانر گفتگوی تلویزیونی را دارای ظرفیت ها و مزیت های مختلفی چون هزینه تولید کم در مقایسه با تولیدات دیگر، مطلوب ترین ساختار برای بعضی از موضوعات و طبقات مخاطبان، ظرفیت تعامل مناسب و آسان با مخاطب و ... می دانند. وجود برخی دیدگاه های ناصحیح در خصوص این ژانر، پایین بودن برآوردها، کمبود امکانات فنی و ضعف در برنامه ریزی، مطالعه و طراحی برنامه ها از جمله چالش های اصلی تأثیرگذار بر گفتگوهای تلویزیونی هستند. این مقاله مهم ترین راهکار غلبه بر چالش های موجود را توجه صحیح به ویژگی ها، الزامات و مزیت های انواع گفتگوهای تلویزیونی و استفاده هدفمند از آنها می داند.

صاحبنظران، برای ارتباط از جنبه مواجهه مخاطب با پیام، مدل های چندی را مطرح کرده اند که در قالب دو رویکرد اساسی بیان شده است. در رویکرد نخست که مدل انتقالی یا خطی نامیده می شود، مخاطب در برابر پیام، کم وبیش منفعل فرض می شود و همسو با رمزگذاری فرستنده، به رمزگشایی پیام می پردازد اما در رویکرد دوّم که مدل مبادله ای نام گرفته، مخاطب فعّال فرض می شود و بر اساس تفسیر و تحلیل خود پیام را رمزگشایی می کند. در این مقاله ابتدا به تبیین مختصات و تفاوت های این دو رویکرد پرداخته شده است و سپس با اشاره به برخی از آیات قرآن و با نظر به عوامل تأثیرگذار بر تفسیر و تحلیل پیام از سوی مخاطبان، رویکرد قرآن که تأیید رویکرد مبادله ای است تبیین شده است. از دیدگاه قرآن، عواملی مانند علم و دانش، تعقل و تفکّر، فطرت و پاکیزگی روح در انسان، موجب می شوند که مخاطب در برابر پیام، منفعل نباشد و با تفسیر و تحلیل خود به رمزگشایی آن بپردازد.

مقاله حاضر به بررسی ترس از جرم و اثر مصرف رسانه ای بر آن می پردازد. داده های پژوهش از طریق پیمایش و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شده است. جامعه آماری، شهروندان 15 سال و بالاتر شهر تهران، روش نمونه گیری، خوشه ای چندمرحله ای و نمونه انتخاب شده، 1196 نفر است. چارچوب نظری تحقیق مبتنی بر نظریه کاشت گربنر است که به طور خلاصه عنوان می کند؛ تماشای بیشتر تلویزیون به ترس بیشتر افراد از جرم می انجامد. نتایج حاکی از آن است در حالی که مصرف رسانه ای به طور کلی، با ترس از جرم رابطه نداشته؛ مصرف رسانه های جدید (اینترنت، ماهواره و شبکه های اجتماعی مجازی) با ترس از جرم، مرتبط بوده است. همچنین پیگیری اخبار جرم از رسانه ها به طور معناداری با ترس از جرم ارتباط داشته است؛ هرچند این روابط به صورت غیرخطی و ضعیف است. علاوه بر این، در حالی که پیگیری اخبار جرم از رسانه ها به افزایش ترس از جرایم جانی منجر نمی شود، به طور معناداری ترس از جرایم مالی را افزایش می دهد.

هدف اصلی این پژوهش، ساخت و هنجاریابی پرسشنامه ای برای سنجش سواد رسانه ای بوده است. جامعه آماری پژوهش، جوانان 18 تا 40 ساله شهر تهران بودند که بر اساس نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابتدا بر اساس مبانی نظری پژوهش، پرسشنامه مقدماتی با سه عامل اصلی و 45 سؤال تدوین شد. سپس از نظر روایی منطقی (تأیید استادان) مورد ارزیابی قرار گرفت. پرسشنامه در مرحله اول از یک نمونه 100 نفری و در مرحله بعد به تعداد 662 نفر از جامعه هدف، تکمیل شدند. در نهایت 35 سؤال که با کل آزمون همبستگی مثبت داشتند، انتخاب و پرسشنامه نهایی به عنوان آزمون سواد رسانه ای (MLT-35) نام گذاری شد. روایی سازه آزمون با استفاده از روش روایی واگرا و تحلیل عاملی مورد بررسی قرار گرفت. شاخص های تحلیل عامل تأییدی با نرم افزار آموس (4/2=χ2 ،89/0=GFI، 88/0=AGFI و 046/0=RMSEA) مقادیر مطلوبی را نشان داد. جدول هنجار آزمون نیز از نمره های استاندارد Z به تفکیک میزان تحصیلات تهیه شد. در این پژوهش میزان سواد رسانه ای جوانان در حد متوسط برآورد شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد آزمون (MLT-35) ساخته شده، از روایی و اعتبار لازم برای سنجش سواد رسانه ای جوانان برخوردار است.

یکی از بایدهای فعالیت رسانه ای، شناخت طیف های متنوع مخاطبان و نیازها و علایق آنان است. در شرایطی که رفتار مخاطبان روزبه روز در حال تغییر است، چالش رسانه ملی باید کشف این تغییرات رفتاری و پاسخ مناسب به آنها باشد. رشد روزافزون پژوهش ها در حوزه مخاطب تلویزیونی ایجاب می کند که برای جلوگیری از کم اهمیت شدن این پژوهش ها و نیز بهره گیری از نتایج مفید آنها، با مطالعاتی ترکیبی، تحلیلی و از بالا، به استخراج راهکارهای رسانه ای از آنها مبادرت شود. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش فراترکیب، یافته های کیفی و مرتبط با مخاطب را از 40 پایان نامه دانشگاهی، بر اساس الگوی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو دریافت و ترکیب کرده و مورد تحلیل همزمان قرار داده است. گزاره های به دست آمده از پایان نامه ها در چهار عامل اصلی ساختاری، سیاستگذاری، انگیزشی و خارجی دسته بندی شده اند. بر اساس یافته ها، مقوله های انگیزشی، مهم ترین عامل در نتایج پژوهش ها در حوزه مخاطب شناسی بوده اند.

به منظور بهبود نگرش مشتریان و وفاداری آنان لازم است تا مؤلفه ها و باورهای برجسته، کلیدی وتأثیرگذاربر نگرش مشتریان نسبت به تبلیغات تلویزیونی شناسایی شودتابتواندربرنامه ریزی ها،آنهارامدنظر قرارداد. با توجّه به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی باورهای کلیدی مؤثر بر نگرش مشتریان نسبت به تبلیغات تلویزیونی و تأثیر آن بر وفاداری آنها به مجتمع های تجاری در کشور انجام شده است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و بر اساس روش گردآوری داده ها، توصیفی محسوب می شود. به منظور جمع آوری داده های مورد نیاز از پرسشنامه استفاده شده است. پژوهشگران ضمن مرور مبانی نظری و با انتخاب اعضای نمونه آماری از میان مشتریان مجتمع های تجاری شهر تهران که سریال پایتخت 3 را مشاهده کرده اند، فرضیه های پژوهش را با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری (SEM) و رگرسیون مورد سنجش قرار دادند. یافته ها حاکی از تأثیر معنادار متغیرهای سرگرمی، معتبر بودن، اطلاع دهنده بودن و تعداد تکرار تبلیغ بر متغیر نگرش مشتریان نسبت به تبلیغات تلویزیونی و تأثیر این متغیر، بر وفاداری مشتریان به مجتمع های تجاری بود، اما تأثیر متغیرهای نفع داشتن، فشار زمانی و مزاحمت بر متغیر نگرش مشتریان نسبت به تبلیغات تلویزیونی تجاری به تأیید نرسید.

پژوهش حاضر به تحلیل محتوای اخبار پرمخاطب ترین خبرگزاری های آنلاین کشور در بازی های آسیایی 2014 اینچئون با تأکید بر ورزش بانوان پرداخته است. جامعه آماری مشتمل بر 1609 خبر مخابره شده از سوی سه خبرگزاری ایسنا، تابناک و خبر آنلاین در دوره زمانی بازی های آسیایی بوده و تعداد نمونه برای ایسنا 266، برای تابناک 214 و برای خبر آنلاین 156 خبر به دست آمده است. برای گردآوری اطلاعات از برگه کدگذاری محقق ساخته ای استفاده شده که واحدهای تحلیل را در 7 مقوله دسته بندی کرده است. یافته ها نشان می دهد که خبرگزاری ایسنا با سهم 76/53 درصد، بیشترین خبر را در مورد بازی های آسیایی منتشر کرده و از میان کل اخبار، 61/13 درصد آن مربوط به بانوان بوده است. نتایج آزمون خی دو حاکی از آن است که بین تعداد مدال کسب شده از سوی بانوان و میزان توجه به آنان به عنوان شخصیت اصلی خبر تفاوت معناداری وجود دارد؛ در حالی که 57/20 درصد از کل ورزشکاران و 07/28 درصد از کل مدال ها در بازی های آسیایی متعلق به بانوان بوده است، آنان تنها در 32/11 درصد از خبرها، شخصیت اصلی را شامل می شوند.