پژوهش های ارتباطی

مقاله حاضر می کوشد، ضمن ارائه الگویی برای شناسایی عوامل کلیدی مؤثر در مقیاس ملی و جهانی، زمینه تهیه سناریوهای ممکن و محتمل در سال های آینده سازمان صداوسیما تا افق 1404 را فراهم آورد. داده های این مقاله، شامل 47 عامل است که با روش ترکیبی مصاحبه با نخبگان و روش دلفی به دست آمده است و طی دو مرحله، عوامل اصلی مشخص، پالایش یا ترکیب شده اند. در نهایت نیز 24 عامل و روند اصلی مشخص و از طریق پرسشنامه هایی، تأثیرات متقابل آنها جمع آوری و با نرم افزار میک مک، داده ها تحلیل شده است. سرانجام شش عامل به عنوان رویدادهای کلیدی و پیشران که بیشترین تأثیر را بر آینده سازمان دارند، شناسایی شدند. با توجه به نتایج، برای هر کدام از این شش عامل هجده سناریو پیشنهاد و شرایط آینده یک سازمان بسیار بزرگ و پیچیده شبیه سازی و مدل سازی شده است که می تواند درک شفافی به متخصصان این حوزه برای برنامه ریزی ارائه دهد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به دلیل ماهیت فرهنگی و سیاسی انقلاب، نگاه غرب به ایران در مقایسه با گذشته، بسیار تغییر کرد. رسانه های غربی به پیروی از سیاست های حاکم بر آنها، رویکرد متفاوتی نسبت به ایران اتخاذ کردند که در آثار به نمایش درآمده درباره ایران، مشهود است. فیلم های سینمایی و مستند ساخته و پخش شده در خصوص کشور ما تصویری خاص از ایران و ایرانیان ارائه می دهد. در این مقاله تلاش شده است با مطالعه و بررسی 5 فیلم سینمایی هالیوود که طی سه دهه گذشته، درباره ایران ساخته شده، چگونگی تصویرپردازی از ایران و ایرانیان در هالیوود، بازخوانی شود. برای این منظور، از روش ت حل یل ن شان ه شناختی در بررسی فیلم های سینمایی مورد نظر استفاده شده است. پنج فیلم منتخب برای این تحلیل، از شناخته ش ده ترین و تأثیرگذارترین فیلم ها درباره کشور ما به شمار می روند. مطالعه حاضر نشان می دهد که به منظور ایجاد تمایز بین خود و دیگران (ایرانیان) در فیلم های سینمایی هالیوودی، انگاره ها و کلیشه های شرق شناسانه در تصویرپردازی از ایران و ایرانیان، به نحوی جدی و پررنگ به کار گرفته شده اند.

رسانه، بهترین وسیله برای فرهنگ سازی در جوامع مدرن است و برنامه های تلویزیونی، یکی از وسیع ترین گستره های مخاطب را در میان رسانه های جهان به خود اختصاص داده است. در این میان، سریال های تلویزیونی، نقشی مهم در شکل گیری و یا تغییر شکل ارزش ها و ساختارهای اجتماعی در جامعه بازی می کنند. هدف مقاله حاضر، تحلیل نشانه شناختی از نحوه بازنمایی الگوهای مدرن روابط دختر و پسر در سریال های ایرانی است. بدین منظور با استفاده از روش نشانه شناسی، پنج سریال ایرانی پربیننده در سال های اخیر (1390 1385) بررسی شد. یافته ها نشان می دهند که در این سریال ها با دو گونه از بازنمایی روابط مدرن در مناسبت های دختر و پسر «روابط عاشقانه» و «روابط ضدعاشقانه» رو به رو می شویم؛ در سال های اخیر، رسانه به تدریج از بازنمایی روابط عاشقانه به سمت بازنمایی روابط ضدعاشقانه تغییر وضعیت داده است؛ شکلی از رابطه که در آن همیشه با عنصری از فریب یکی علیه دیگری همراه است.

بررسی مسائل حوزه خبر و خبررسانی، با توجه به عصر ارتباطات و لزوم پاسخگویی فقه به مسائل این حوزه، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مقاله حاضر، برخی از تکالیف خبرنگار رسانه ای همچون ممنوعیت گمراه کردن افکار عمومی، اشاعه فحشا و منکرات، تضعیف باورهای دینی، تجسس در اسرار مردم و افشای آن، کذب، بهتان، اغرا به جهل، اهانت و سرقت را با توجه به ادلّه احکام در فقه امامیه و نظر به آرا و دیدگاه های فقها که منبعث از ادلّه احکام است، مورد بحث قرار داده است. درواقع، بررسی این عنوان ها در پاسخ به این پرسش است که آیا خبرنگار، در کنار حقوقی که برای وی شناخته شده، ملزم به رعایت اصول و چهارچوب این حرفه و تکالیف مقرر شده نیز هست یا خیر؟ مقاله حاضر با روش کتابخانه ای و اسنادی تدوین شده و با بررسی فقهی حقوقی، به رسالت خبرنگار از زاویه ای جدید نگریسته و بر آن است که اسلام برای برخورداری از رسانه دینی، تکالیفی را برای خبرنگار به عنوان یکی از مکلفان جامعه اسلامی مقرر کرده است.

دنیای امروز، تغییرات و تحولات عمیقی را شاهد است که همه آنها در حوزه های عملکردی هویت، مرز، مفهوم جغرافیا (مکان) و زمان قابل درک اند. هویت ها چند پاره شده، مرزها را درنوردیده و مکان و زمان به هم فشرده شده اند. در این رهگذر تلویزیون یکی از عوامل مؤثر در بروز این تغییرات است. در برخورد با چنین وضعیتی و برای درک مختصات تلویزیون جهانی، مقاله حاضر، نقطه عزیمت خود را بر پایه یک برساخته نظری با عنوان «مدل ریف» قرار داده و کوشیده است چشم اندازی از نحوه فعالیت و نقش تلویزیون های محلی و جهانی در عصر جهانی شدن ارائه داده و نتایج را از طریق روش مصاحبه با 20 نفر از صاحبنظران و پژوهشگران حوزه ارتباطات در میان بگذارد. «ریف» مخفف همنشینی چهار کلمه واقعیت، هویت، قدرت و فرا واقعیت است. این مقاله با واکاوی در نسبت میان تلویزیون و مفاهیم یاد شده، مؤلفه های تلویزیون های جهانی محلی را در قالب مدل ابداعی و پیشنهادی، به نام لوزی کارکرد تلویزیون های جهانی محلی (مدل ریف) بررسی کرده است.

میزان ملی گرایی مصرفی و ترجیح کالاهای داخلی بر کالاهای خارجی، از عوامل رشد و پویایی اقتصاد و بخش بازرگانی کشور محسوب می شود. در این شرایط، مصرف کننده بر اساس معیارهای هنجاری و عاطفی، کالاهای داخلی را در اولویت مصرف قرار می دهد و با تحریم خرید محصولات خارجی و غیر اخلاقی دانستن خرید چنین کالاهایی، تأثیر مثبتی بر اقتصاد داخلی کشور به جا می گذارد. مقاله حاضر، ضمن بررسی میزان ملی گرایی مصرفی شهروندان 28 شهر کشور به روش پیمایش، نگرش مصرف کنندگان را نسبت به کالاهای داخلی و تمایل به خرید این کالاها مورد بررسی قرار داده است. از دیگر اهداف این مقاله، بررسی میزان اعتماد شهروندان به تبلیغات داخلی و رابطه آن با میزان ملی گرایی مصرفی است. طبق نتایج این پژوهش، 83درصد از پاسخگویان بر اساس معیارهای شناختی و عقلانی اقدام به خرید کالا می کنند و تنها در حدود 14درصد، با توجه به معیارهای هنجاری و عاطفی کالاهای مورد نیاز خود را تهیه می کنند. همچنین ملی گرایی مصرفی 4/80درصد از کل پاسخگویان، در حد متوسط، 4/13درصد در حد قوی و 2/6درصد در حد ضعیف است.

مخاطب، هدف هر کوشش رسانه ای است که باید نخست ترغیب و سپس قانع شود که رسانه در خصوص علاقه و نیاز او پیام می دهد. مقاله حاضر، به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که دلایل و انگیزه های استفاده از برنامه های شبکه های ماهواره ای در میان مخاطبان دانشجویی کدامند؟ در این پژوهش 310 نفر از دانشجویان دانشگاه های غیرانتفاعی، مرکز آموزشی فرهنگی سما و آزاد اسلامی قائم شهر در سال 1389 که بیننده برنامه های شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بودند به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. روش پژوهش از نوع پیمایشی است و گردآوری اطلاعات نیز از طریق پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفت. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که دانشجویان اغلب برای رفع نیازهای اطلاعاتی و شناختی، سرگرمی و تفریحی، اجتماعی و کسب هویت شخصی خود به تماشای برنامه های شبکه های ماهواره ای می پردازند. همچنین، ویژگی های جمعیت شناختی مخاطبان (سن، جنس و سطح تحصیلات) در میزان و نحوه استفاده از برنامه های شبکه های ماهواره ای متفاوت بوده است.