پژوهش های ارتباطی

در پژوهش حاضر که مطالعه ای کیفی است، تلاش شده است به روش دلفی، دیدگاه خبرگان و متخصصان حوزه مدیریت رسانه درباره وضعیت موجود این رشته در کشور مورد بررسی قرار گیرد. دیدگاه های خبرگان شرکت کننده در این پژوهش که متشکل از دو گروه مدیران اجرایی سازمان صدا و سیما و رسانه های الکترونیکی و همچنین استادان دانشگاهی آشنا به حوزه مدیریت رسانه است، از طریق مصاحبه و پرسشنامه گردآوری و تجزیه و تحلیل شده است. روایی پرسشنامه تحقیق به روش صوری و از طریق مراجعه به خبرگان و متخصصان تأیید شده است. بررسی های صورت گرفته نشان می دهد که رشته مدیریت رسانه با توجه به اهداف طراحی شده آن، در شرایط فعلی، کارآیی لازم را برای تربیت مدیران رسانه ای ندارد. در این پژوهش، ضمن بیان نقاط ضعف برنامه فعلی، گرایش جدیدی از رشته مدیریت رسانه با عنوان گرایش مدیریت رادیو تلویزیونی به عنوان الگوی مناسب برای دوره کارشناسی ارشد، ارائه شده است.

این پژوهش با هدف تحلیل و تبیین رابطه بین عوامل محیطی در شکل دهی به مدیریت رسانه و همچنین تبیین رابطه بین مالکیت و مدیریت رسانه صورت گرفته است. بر این اساس، نظام های سه گانه مدیریت رادیو تلویزیون (تجاری، عمومی و دولتی) به روش مقایسه تطبیقی تحلیل شدند و شباهت ها و تفاوت های آنها مورد بررسی قرار گرفت. در مقایسه تطبیقی، سازمان رسانه ای به مثابه یک سیستم باز در نظر گرفته می شود که در تعامل با محیط قرار دارد، بنابراین، دو سیستم شامل سیستم مدیریت، با چهار زیر سیستم؛ مالکیت و نظارت، فلسفه مدیریت، راهبرد تولید و راهبرد پخش و سیستم محیط نیز با چهار زیرسیستم؛ تأمین منابع مالی، مخاطبان، فناوری های ارتباطی و جهانی شدن مورد توجه قرار گرفتند. نتیجه کلی پژوهش این است که هر کدام از نظام های مدیریت رسانه، از ساختارهای محیطی خاصی تبعیت می کنند و عوامل محیطی نقش مهمی در شکل دهی به مدیریت رسانه دارند. مالکیت رسانه نیز مدیریت رسانه را شکل می دهد، در حقیقت، ساختارهای محیطی بین نقش مالکان و مدیران رسانه همگرایی ایجاد می کند و عملکرد آنها را به منظور دستیابی به الزامات ساختاری در مدیریت رسانه در یک راستا قرار می دهد.

نتایج پژوهش حاضر که در گام نخست، با استفاده از نظر خبرگان (به روش بازتابی) و در مرحله اول، از طریق پرسشنامه و در مرحله دوم، به وسیله ارائه نتایج و بازنگری در تعریف به دست آمد، نشان داد که اهداف کار و همت مضاعف، بر مفاهیم مدیریتی اثربخشی، بهره وری و کارایی منطبق است. پس از درک چیستی این اهداف، در گام دوم، الگوهای مختلف مدیریت سازمانی که قابلیت پوشش دادن به این سه مفهوم را در حوزه رسانه ها داشتند، بررسی شدند و با استفاده از تطبیق دو رویکرد منبع بنیان و دانش بنیان، به استخراج عناصری از آنها برای طراحی مدل مطلوب مدیریتی در رسانه پرداخته شد. در پایان، به طراحی و پیشنهاد چارچوبی برای طرح یک الگوی مدیریتی مناسب برای سازمان های رسانه ای اقدام شد که بر اساس آن، کارایی و اثربخشی در جریان فرایندهای تخصصی رسانه ای و مدیریت محیط داخلی، سبب ایجاد بهره وری می شود. تعامل سازمان با محیط خارجی نیز موجب سودآوری بهره وریِ حاصل می شود. در نهایت تلفیق این دو، به عملکرد مورد انتظار می انجامد که اهداف کار و همت مضاعف از طریق آن برآورده می شود.

این مقاله، با هدف مطالعه عوامل مؤثر بر تدوین راهبرد در سازمان های رسانه ای تهیه شده است. از آسیب های رایج در هنگام تدوین راهبرد، کم توجهی به متغیرهای تأثیرگذاری است که می توانند سمت و سوی این مراحل و خروجی نظام تدوین را تغییر دهند. فنون به کار گرفته شده برای تعیین گزینه های راهبردی، طرز تفکر مدیران ارشد و ساختار قدرت ازجمله متغیرهای مهمی هستند که می توانند تدوین راهبرد را تحت تأثیر قرار دهند. جامعه آماری این پژوهش را استادان دانشگاهی آشنا با مفهوم راهبرد و مدیران ارشد سازمان های رسانه ای تشکیل داده اند. ابزار جمع آوری داده ها نیز پرسشنامه و مراجعه به اسناد و مدارک بوده است. برای آزمون روایی و پایایی گویه های پرسشنامه از دیدگاه های کارشناسان، انجام پیش آزمون و همچنین محاسبه آلفای کرونباخ (80/0) استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد، در سازمان های رسانه ای، به ترتیب، ساختار قدرت و طرز تفکر مدیران ارشد بیشترین تأثیر را بر فرایند تدوین راهبرد دارند و سپس، مؤلفه های نحوه پیمایش تحولات محیطی، روش های تعیین گزینه های راهبردی و نحوه تحلیل تحولات راهبردی قرار می گیرند.

تحولات فزاینده در صنعت رسانه، مدیریت شرکت های فعال در این صنعت را به طور کامل دگرگون کرده است. در گذشته، شرکت های رسانه ای، بنگاه های بزرگی بودند که کلیه فرایندهای ایجاد ارزش را درون سازمان خود ایجاد می کردند اما امروزه با پدید آمدن شرکت هایی از صنایع غیر رسانه ای و گسترش حضور رسانه ها در عرصه های جدید، امکان اجرای تمام مراحل تولید آثار رسانه ای، تنها از طریق یک شرکت، از میان رفته است و شرکت های رسانه ای ناگزیر از به کارگیری توانایی شرکت های دیگر در این حوزه هستند. مقاله حاضر، با پرداختن به این موضوع که ائتلاف های راهبردی چگونه می توانند ساز و کاری برای تعامل با محیط جدید رسانه ای پدید آورند، تلاش کرده است که در حوزه اقتصاد رسانه، به تبیین رویکردهای ایجاد هم افزایی و ارزش افزوده در صنعت رسانه بپردازد. بر اساس این پژوهش که با رویکرد اکتشافی و با مطالعه کتابخانه ای، به تبیین ابعاد گوناگون ایجاد شبکه مشارکتی و ائتلاف راهبردی میان شرکت های دارای مزیت های رقابتی مکمل پرداخته است، چنین رویکردی می تواند به تحقق قابلیت درونی شرکت های رسانه ای بینجامد.

توانایی بالقوه رسانه ها در رهبری افکار عمومی تنها در سایه مدیریت صحیح در آنها و بر آنهاست که می تواند به صورت بالفعل درآید. بحران در صورت فقدان مدیریت صحیح می تواند آسیب های غیرقابل جبرانی پدید آورد. با توجه به این واقعیت، بررسی نقش و کارکرد رسانه ها در فرایند مدیریت بحران، بسیار حایز اهمیت است. از آنجا که درخصوص نقش رسانه ها در هنگام وقوع بحران و پس از آن بررسی های زیادی صورت گرفته است، در مقاله حاضر، با رویکردی پیشگیرانه، به بررسی نقش رسانه های جمعی در مرحله پیش از وقوع بحران پرداخته شده است. پیش بینی زود هنگام بحران، تلاش برای پیشگیری از وقوع یا کاهش آثار منفی آن و آماده سازی جامعه برای مقابله مؤثر، از مهم ترین وظایفی است که رسانه های جمعی پیش از وقوع بحران، بر عهده دارند. سازمان صداوسیما با اتخاذ رویکردی پیشگیرانه و با استفاده از مدل پروانه ای نقش رسانه ها در مدیریت بحران، می تواند از طریق رصد و پایش محیط، آموزش و هدایت افکار عمومی، اطلاع رسانی و ایجاد همبستگی ملی، به مقابله پیش گیرانه با بحران بپردازد.

رسانه ملی در کشور ما به عنوان دانشگاهی عمومی وظیفه خطیر اطلاع رسانی، آموزش همگانی و فرهنگ سازی را بر عهده دارد و در میان رسانه های مختلف نقشی بی بدیل ایفا می کند و همچنین در توسعه پایدار جامعه سهم به سزایی دارد. رسانه ملی، ذی نفعان متعددی از جمله نظام اسلامی و حاکمیت، مخاطبان برنامه ها، کارمندان سازمان صدا و سیما، احزاب سیاسی و دولت دارد که لازم است الگویی مناسب برای پاسخ دهی متوازن به آنها فراهم شود؛ این الگو، برگرفته از مسئولیت های اجتماعی رسانه ملی است. در این مقاله، ضمن شناسایی ذی نفعان رسانه ملی و سپس رتبه بندی آنها بر اساس روش های تصمیم گیری چند معیاره، وضعیت رسانه ملی در اغنای متوازن نیازهای ذی نفعان بر اساس مؤلفه های مسئولیت اجتماعی سازمان سنجیده شده است و برای این مهم، از آزمون های آماری، آزمون فرض میانگین و آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عملکرد رسانه ملی در شاخص های مسئولیت اجتماعی سازمان متناسب با شأن و جایگاه ذی نفعان صورت گرفته اما رضایت برخی گروه های ذی نفع مانند احزاب سیاسی و کارکنان ضعیف سنجیده شده است. به این ترتیب، برای نیل به الگوی متوازن پاسخدهی به ذی نفعان نیاز به ارتقای عملکرد اجتماعی رسانه ملی در این حوزه هاست.