سید مهدی میرحاجی

پرسش از کارکرد ایدئولوژیک بازنمایی ها در هر متنی، مهم ترین مسئله ای است که برای درک آن باید به بررسی بازنمایی ها پرداخت. به عقیده برخی از صاحب نظران، بازنمایی پدیده ها توسط رسانه ها، دارای سوگیری ایدئولوژیک است و در راستای تضعیف یا تثبیت گفتمان ویژه ای گام بر می دارد. در همین راستا این مقاله کوشیده وجود این رابطه را بین دولت و سینما در جمهوری اسلامی ایران بررسی کند. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که جابجایی دولت ها در ایران چه تأثیری بر بازنمایی مدیران در فیلم های سینمایی داشته است؟ روش به کار رفته برای این مطالعه، تحلیل کیفی نشانه شناختی است. با به کارگیری این روش، چهار فیلم سینمایی پرفروش از چهار دولت مختلف جمهوری اسلامی ایران، بر اساس دو الگوی شناخته شده نشانه شناسی، بررسی و مؤلفه های نشانه شناسانه و رمزگانی که فیلم سازان برای برساخت سینمایی از نقش مدیر به کار رفته اند، استخراج و برای تحلیل نهایی مورد استفاده قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد در حالی که سینمای دوره سازندگی به دلیل سیاسی نبودن، بیشتر توانسته دلالت های حوزه رفتار سازمانی، تعامل با کارکنان و مسائل تربیتی را پوشش دهد، سینمای دوره موسوم به اصلاح طلبی، نسبت به سایر دوره ها سینمایی سیاسی تر و دغدغه مندتر نسبت به مسائل حکومتی است، و همچنین در فیلم های گفتمان مدیریتی حاکم بر کشور متأثر است. دوره عدالت طلبی، مدیران نسبت به سایر دوره ها بیشتر از درون حکومت و همسو با نظام هستند. وجوه افتراق فوق نشان می دهد سینمای ایران نیز از پرسش از کارکرد ایدئولوژیک بازنمایی ها در هر متنی، مهم ترین مسئله ای است که برای درک آن باید به بررسی بازنمایی ها پرداخت.

یکی از بایدهای فعالیت رسانه ای، شناخت طیف های متنوع مخاطبان و نیازها و علایق آنان است. در شرایطی که رفتار مخاطبان روزبه روز در حال تغییر است، چالش رسانه ملی باید کشف این تغییرات رفتاری و پاسخ مناسب به آنها باشد. رشد روزافزون پژوهش ها در حوزه مخاطب تلویزیونی ایجاب می کند که برای جلوگیری از کم اهمیت شدن این پژوهش ها و نیز بهره گیری از نتایج مفید آنها، با مطالعاتی ترکیبی، تحلیلی و از بالا، به استخراج راهکارهای رسانه ای از آنها مبادرت شود. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش فراترکیب، یافته های کیفی و مرتبط با مخاطب را از 40 پایان نامه دانشگاهی، بر اساس الگوی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو دریافت و ترکیب کرده و مورد تحلیل همزمان قرار داده است. گزاره های به دست آمده از پایان نامه ها در چهار عامل اصلی ساختاری، سیاستگذاری، انگیزشی و خارجی دسته بندی شده اند. بر اساس یافته ها، مقوله های انگیزشی، مهم ترین عامل در نتایج پژوهش ها در حوزه مخاطب شناسی بوده اند.

فیلم ها تصورات ما درباره مسائل اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را بازنمایی می کنند و به شیوه هایی که درباره مسائل می اندیشیم، شکل می دهند. با توجه به اینکه مقوله مدیریت، یکی از معضلات امروز کشور ماست، توجه به این مسئله که مدیران چگونه در فیلم های سینمایی بازنمایی و برساخت می شوند، در شناخت باور عمومی از مدیران می تواند مؤثر باشد. مقاله حاضر به بررسی چگونگی بازنمایی مدیران دولتی در فیلم های سینمایی پس از انقلاب اسلامی ایران پرداخته است. پرسش اصلی بررسی حاضر این است که مدیران دولتی چگونه در فیلم های سینمایی ساخته شده در جمهوری اسلامی، بازنمایی شده اند و مقوله مدیریت چگونه با هویت های اجتماعی کنش گران فیلم ها گره خورده است؟ روش این مطالعه، تحلیل نشانه شناختی است که با به کارگیری آن، پنج فیلم سینمایی که در سال اکران خود، پرفروش ترین فیلم سال بوده اند، بررسی شد ه اند. یافته ها نشان می دهد فیلم سازان به ویژگی های حوزه رفتاری مدیران بیش از سایر حوزه ها توجه دارند.