سید محمد شاهورانی

مقدمهطرحواره های هیجانی یکی از مفاهیم تازه در روانشناسی معاصر است که می تواند با بسیاری از اختلالات بالینی و متغیر های روانشناختی در ارتباط باشد. هدف این پژوهش بررسی ساختاری مقیاس طرحواره های هیجانی لیهی (2002) در چارچوب فرهنگ ایرانی بود. روشجامعه آماری، دانشجویان دانشگاه شیراز بودند و از این میان 250 دانشجو (125 پسر و 125 دختر) انتخاب شدند. در این پژوهش از مقیاس پنجاه سوالی طرحواره های هیجانی لیهی در کنار اجرای همزمان پرسشنامه های اضطراب صفتی اسپیلبرگر (1983) و سبک های دلبستگی هازن و شیور (1978) استفاده شد. نهایتا داده ها بوسیله ی روش های آماری تحلیل عاملی، همبستگی پیرسون و آلفای کرونباخ تجزیه و تحلیل شدند. همچنین عبارات از نظر محتوایی و صوری نیز مورد بازبینی قرار گرفت و مواردی که اکثر افراد نمونه، آنها را نامفهوم تلقی کردند و بار عاملی ضعیفی داشته یا همپوشانی زیادی را نشان دادند، حذف گردیدند. یافته هابا تحلیل عاملی داده های مقیاس طرحواره های هیجانی، 6 عامل استخراج شد. همچنین آلفای کرونباخ کل مقیاس، گویای پایایی آن بود. همبستگی ابعاد شش گانه این مقیاس با اضطراب صفتی و سبک های دلبستگی نیز معنادار بود. نتیجه گیرینتایج نشان داد که پرسشنامه طرحواره های هیجانی با تقلیل ابعاد و عبارات از روائی و پایایی مناسبی برای کاربست های پژوهشی در ایران بخصوص جامعه دانشجویی برخوردار است.

هدف پژوهش حاضر، مقایسه مولفه های دشواری در نظم بخشی هیجان در افراد مشارکت کننده در فعالیت های خیریه و افراد عادی بود. نمونه پژوهش، 30 نفر از افراد فعال در مراکز خیریه شهر شیراز و 30 نفر از افراد عادی بودند که با یکدیگر همتا شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه دشواری در نظم بخشی هیجانی بود و داده ها، با روش تحلیل واریانس چند متغیره (MANOVA) تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که افراد مشارکت کننده در فعالیت های خیریه در چهار مؤلفه ی نپذیرفتن پاسخ های هیجانی، دشواری در انجام رفتار هدفمند، دشواری در کنترل تکانه و راهبردهای محدود، نمره کمتری از افراد عادی گرفتند. همچنین در دو مؤلفه ی نبود وضوح هیجانی و نبود آگاهی هیجانی، تفاوت معناداری یافت نشد. براساس نتایج پژوهش، افرادی که در انجام اعمال انسان دوستانه و یتیم نوازی مشارکت دارند، توانایی بهتری در تنظیم هیجانات خود دارند.

اهداف به دلیل اهمیت غربالگری سلامت روان شناختی دانش آموزان و نبود ابزار بومی تهیه شده بر اساس الگوی مشکلات شایع آسیب های روان شناختی دانش آموزان در کشور، پژوهش حاضر با هدف ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی فرم های الکترونیکی گزارش معلم و والدین مقیاس سلامت روان شناختی دانش آموزان دوره متوسطه اول انجام شد. مواد و روش ها پژوهش حاضر از نوع توصیفی پیمایشی بود. جامعه شامل معلمان و والدین دانش آموزان دوره متوسطه اول در استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بود که به ترتیب 1697 نفر از بین معلمان و 1186 نفر از والدین به عنوان گروه نمونه با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار های اولیه پژوهش، 118 آیتم برای نسخه گزارش معلم و 133 آیتم برای نسخه گزارش والدین داشت. برای تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی و نسخه 22 نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها نتایج تحلیل آیتم بر اساس هشت ملاک کفایت آیتم نشان داد تمام آیتم های نسخه اولیه معلم و 128 آیتم از نسخه اولیه والدین، شرایط لازم را برای حضور در بین آیتم های ابزارها دارند. تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد مناسب ترین ساختار برای مقیاس گزارش معلم، ساختار شش مؤلفه ای و برای مقیاس گزارش والدین، ساختار پنج مؤلفه ای است. همسانی درونی مؤلفه های حاصل در حد قابل قبول بود. ضرایب حاصل بین 77/0 و 97/0 برای مقیاس گزارش معلم و بین 85/0 و 92/0 برای گزارش والدین متغیر بود. نتیجه گیری به طور کلی، ویژگی های روان سنجی مقیاس در هر دو نسخه، حاکی از مناسب بودن این ابزار برای کاربست های غربالگری و پژوهشی در جامعه هدف است.

زمینه: از مباحث مرتبط با روش های غربالگری سلامت روانشناختی دانش آموزان، مسئله خودگزارشی اختلالات و آسیب های روانی و از طرفی، بومی سازی یک ابزار مبتنی بر الگوی شایع آسیب های روانشناختی دانش آموزان هر جامعه است. هدف: هدف از پژوهش حاضر، ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس الکترونیکی برای سلامت روانشناختی دانش آموزان دوره متوسطه یکم و دوم بود. از طرفی، به علت مزیت های خودگزارشی در دوره نوجوانی از قبیل اهمیتی که نوجوانان برای شناخت خود قائل هستند، تسریع در گزارش ها و عدم مشاهده برخی نشانگان توسط معلمان و والدین، در این مطالعه از نسخه خودگزارش دهی استفاده شده است. روش: نمونه پژوهش شامل 1592 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه یکم و 919 نفر از دانش آموزان دوره متوسطه دوم در استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بودند که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار های اولیه محقق ساخته، دارای 144 آیتم برای نسخه دانش آموزان دوره متوسطه یکم و 122 آیتم برای نسخه دانش آموزان دوره متوسطه دوم بود. یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی برای هر دو نسخه از مقیاس، یک ساختار 6 مؤلفه ای را به عنوان بهترین الگو متناسب با مبنای نظری پژوهش نشان داد (0/44 و 0/37 واریانس تبیین شده). ضرایب همسانی درونی خرده مقیاس ها نیز نشان دهنده ی قابلیت اعتماد مناسب مقیاس بود (0/85 تا 0/98). نتیجه گیری: به طور کلی، درستی آزمایی و قابلیت اعتماد قابل قبول نسخه های مقیاس حاضر، حاکی از مناسب بودن این ابزار برای کاربست های غربالگری و پژوهشی در جامعه هدف است.