پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی

پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی

پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم فروردین 1399 شماره 1 (پیاپی 77) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی و نقد کتاب سلجوقیان از آغاز تا فرجام(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 766 تعداد دانلود : 205
در قرن پنجم هجری، گستره سلسله سلجوقیان فراتر از مرزهای ایران کنونی را در بر می گرفت وآنان موجب پیوند تاریخ ایران با قلمروهای همسایه شد ند. ازاین رو، بررسی تاریخ این سلسله از اهمیت دوچندان برخوردار است. در همین راستا، اثر سلجوقیان از آغاز تا فرجام، نوشته ابوالقاسم فروزانی، در هفده فصل، تلاشی درجهت بررسی تمام جنبه های حکومت سلجوقی است. پرسشی که در این خصوص مطرح می شود این است که نویسنده تا چه اندازه براساس اهداف تألیف این کتاب مبنی بر ارائه متنِ درسی توانسته جنبه های مختلف حکومت سلجوقی را تحلیل و تبیین کند. بنابراین، در این مقاله با رویکرد انتقادی، شیوه تحلیلی و روایی کتاب بررسی شده است. براساس پژوهش صوت گرفته می توان به این یافته ها اشاره کرد؛ به رغم موضوعات متنوعی که این اثر درباره سلسله سلجوقیان پوشش می دهد، به خصوص وجه تمدنی و فرهنگی که از مزایای مهم آن است، شیوه روایی در این اثر نمود غالب دارد، به گونه ای که درجایگاه کتاب آموزشی دانشگاهی فهم تحلیلی دوره سلجوقیان براساس آن دشوار خواهد بود.
۲.

تکامل خلاق و نظم فناورانه تاریخ واکاوی ره یافت روش شناسی و نگرش تکامل خلاق در اندیشه تاریخ نگاری ویر گوردون چایلد(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 947 تعداد دانلود : 109
ویر گوردون چایلد، باستان شناس و مورخ استرالیاییِ نیمه نخست قرن بیستم، از شخصیت های علمی و خلاق در عرصه مطالعات باستان شناسی و تاریخ است. چایلد با اتخاذ ترکیب روش شناسانه علمی موردنظر خویش در حوزه دانشِ تاریخ و باستان شناسی دیدگاه ها و مفاهیمی خاص در این عرصه تولید کرد که هنوز هم موردتوجه محافل علمیِ باستان شناسانِ پیشاتاریخی و مورخان تاریخ است. این نگرش در کتاب کم حجم، ولی مفید، تاریخ وی بازتاب خاصی پیدا کرده است. کتاب تاریخ، که به نقد و بررسی نظریه های رایج درباره تاریخ و تاریخ نگاری می پردازد، از همان آغاز موردتوجه محافل علمی در جامعه ایران قرار گرفت و تاکنون چندبار ترجمه و به دست چاپ سپرده شده است. در این نوشتار، ضمن بررسی و نقد شکلی و محتوایی ترجمه فارسی اثر مذکور، تلاش می شود که رویکرد علمی و ره یافت روش شناسانه ترکیبی چایلد با تأکید بر نگرش مطلوب و موردنظر وی، مبنی بر تکامل فناورانه و خلاق در نظم تاریخی پسندیده، مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد و مؤلفه های اساسی چنین تفسیری از تاریخ را ازدیدگاه ایشان بشناساند.
۳.

بررسی و نقد اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 243 تعداد دانلود : 37
مطالعات تاریخ دریایی از زمینه های مهم پژوهش های تاریخی است. با این حال، تاکنون در زبان فارسی تحقیقاتی پراکنده و اندک در این زمینه انجام شده و اغلب نویسندگانی غیرمتخصص به این مهم دست یازیده اند. اطلس تاریخ بنادر و دریانوردی ایران اثر تازه و مفصلی است که آن را گروهی از محققان دانشگاهی به سرپرستی دو تن از محققان رشته تاریخ تألیف کرده اند. مقاله حاضر می کوشد تا در چهارچوب نقد اثر، نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی و بررسی کند و در اصلاح ایرادات و بهبود کیفیت علمی این اثر در چاپ های بعدی یاری کند. درکل، ارزیابی و نقد کتاب نشان می دهد که نقطه قوت این اثر جامعیت و استفاده از منابع و تحقیقات گوناگون درکنار بهره گیری از نقشه ها، تصاویر، و جدول های گویاست. درحالی که پراکندگی و ناهم گونی مطالب و عدم توازن علمی میان بخش خلیج فارس و دریای عمان با بخش دریای مازندران ضعف عمده آن است.
۴.

بررسی و نقد کتاب اوضاع اجتماعی اقتصادی موالی در صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 205 تعداد دانلود : 25
یکی از کتاب های انتشار یافته در حوزه تاریخ صدر اسلام اوضاع اجتماعی اقتصادی موالی در صدر اسلام جمال جوده است که حساس ترین مقاطع تاریخی، یعنی صدر اسلام، و موضوع بحث برانگیزِ برخورد امویان با موالی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. با درنظرگرفتن اهمیت مقطع تاریخی و موضوع، این کتاب به دلیل نارسایی های متعدد، ازجمله فقدان نوآوری، ناهماهنگی عنوان و محتوا، نبود نتیجه در پایان، بهره نبردن از منابع جامع و لازم، به کارنگرفتنِ تحقیقات جدید، و رعایت نکردن موازین علمی در بی طرفی و حتی نگارش هدف مند، از نیل به تبیین و توصیف و تشریح مناسب اوضاع اجتماعی اقتصادی موالی در صدر اسلام ناکام مانده است. کتاب پیش گفته شده در این مقاله با روش انتقادی استدلالی، در حوزه مطالعات کتاب خانه ای، به دور از هرنوع تعصبات و با رعایت انصاف مورد نقد و بررسی قرار گرفته و مواردی از آن به تحقیق و تفصیل بیان شده است.
۵.

معرفی و نقد کتاب L’Histoire des Relations entre l’Iran et la France du Moyen Âge à nos Jours (تاریخ روابط ایران و فرانسه از قرون وسطی تا امروز)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 944 تعداد دانلود : 518
کتاب L’Histoire des Relations entre l’Iran et la France du Moyen Âge à nos Jours (تاریخ روابط ایران و فرانسه از قرون وسطی تا امروز) اثری است که به فرازونشیب تاریخ روابط ایران و فرانسه از نقطه آغازین آن در ارتباط دربار فرانسه با شاهان مغول در ایران در قرون وسطی تا سال ۱۳۹۷، زمان چاپ آن در فرانسه در انتشارات لارماتان، می پردازد. این کتاب نخستین اثر به زبان فرانسوی است که محققی ایرانی درمورد روابط ایران و فرانسه نوشته است. اما نگرش ایرانی به این روابط در برخی موارد به خوانش این کتاب ضربه زده است و این روابط را از زاویه ای ایرانی، ازنظر ارجاعات تاریخی، به زبان فرانسوی نقل می کند؛ امری که می تواند مخاطب بین المللی را با سرد رگمی و عدم فهم صحیح زمانی مواجه کند. نویسنده به جنبه های سیاسی و فرهنگی روابط دو کشور بیش از موارد دیگر اهمیت داده است و جنبه اقتصادی دهه های اخیر را تقریباً نادیده گرفته است. برخی ملاحظات نگارشی ازقبیل موارد املایی، گرامری، و نقطه گذاری به هم راه وحدت شیوه نگارش کلمات خاص نیازمند به بازبینی در این اثر هستند که درصورت اصلاح می توانند کتاب را به مرجعی مناسب تبدیل کنند.
۶.

تاریخ نگاری دوره سامانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 933 تعداد دانلود : 397
تاریخ نگاری سامانیان تاحدودی ادامه ساده نویسی اواخر قرن دوم هجری قمری است، اما نثر مصنوع شماری از مورخان و نویسندگان، در ستایش امیران و وزیران، مبالغه آمیز بوده است و آنان را پادشاهانِ برحق دانسته اند. تاریخ نویسی این دوره بیش تر برمبنای مشاهدات شخصی و اسناد بوده و از این نظر مهم است. تبیین ویژگی های عمده تاریخ نگاری و نقاط ضعف و قوت برجسته ترین منابع تاریخی سامانیان اولویت این پژوهش است؛ ازجمله بیان نقش امیران و وزیران سامانی در تاریخ نگاری و شناسایی شاخصه های مهم منابع تاریخی. از مشخصه های عمده تاریخ نگاری این دوره رویکرد فرهنگی تمدنی مورخان، تاریخ نگاری کل نگر، نگرش عقل گرایانه، و تلفیق دانش های متعدد ازجمله تاریخ، جغرافیا، نجوم، و آگاهی از علوم و حوزه های گوناگون است. از دیگر مشخصه ها، روی آوری به ترجمه و تهذیب، گریز از روش های تدوین اخبار برپایه اصول و سنت های ثبت و نقل حدیث، و پیدایش شیوه های نو در تاریخ نگاری است. رونق تاریخ نگاری و پیدایش آثار مهم تاریخی در دوره سامانیان دستاورد گوناگونیِ عوامل در روزگار و قلمرو این خاندان است.
۷.

نقد کتاب تحول گفتمانی در گزارش واقعه کربلا با رویکرد گفتمانی لاکلائو و موفه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 256 تعداد دانلود : 440
تحقیق پیش رو با رویه ای انتقادی و مبتنی بر رویکرد گفتمانی لاکلائو و موفه به نقد و بررسی کتاب تحول گفتمانی در گزارش واقعه کربلا پرداخته است و سؤال اصلی پژوهش این است که گفتمان های (عاطفی، ماورایی، و تاریخی) مطرح شده در کتاب مذکور بر چه پایه ای سنخ بندی شده اند. یافته های پژوهش حاکی از این است که واقعه کربلا هم چون رخدادی تاریخی و عینی بررسی نشده است، به طوری که به امر واقع های تاریخیِ واقعه کربلا اشاره ای ندارد، اما مواضع نویسندگان در گفتمان های مختلف در بُعد روانی آن درباره این واقعه مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، سنجه های آماری کتاب نمی تواند اعتبار زیادی داشته باشد و این که دال و مدلولِ گفتمان های مورد بررسی مشخص نیست و نسبت قدرت در گزارش این واقعه نادیده گرفته شده و به گفتمان های رقیب در گزارش واقعه کربلا اشاره ای نشده است.
۸.

نقدی بر نظرگاه معرفتی «منز» در کتاب قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 713 تعداد دانلود : 113
نوشتار حاضر رویکردِ تفسیری بئاتریس فوربز منز، پژوهش گر دوران مغول تیموری، را در کتاب قدرت، سیاست و مذهب در ایران عهد تیموری مورد نقد و نظر قرار می دهد. منز در این کتاب تاریخ عهد شاهرخ، به ویژه مناسبات جامعه و حکومت در این عصر، را با دیدگاه متفاوتی بررسی می کند و عرصه جدیدی را به روی مخاطب می گشاید. در این جهت، پس از معرفی مختصر فصول کتاب و جایگاه آن در عرصه پژوهشی عهد تیموری، نقد مبانی معرفتی و چهارچوب نظری مؤلف، که براساس آن مناسبات جامعه و حکومت در عهد فرمان روایی شاهرخ را تفسیر کرده است، مورد نقد و بررسی قرار می دهد. نقد مذکور ضمن ارج نهادن به نظرگاه نویسنده کتاب در گشودن افق های جدید در تاریخ شناسی عهد تیموری و تهییج ذهن مخاطبان برای متفاوت دیدن ساختار کلان جامعه و حکومت در عهد جانشینی تیمور، بسط نظرگاه وی و گشودن افق های دیگری، غیر از آن چه منز تاریخ عهد شاهرخ را براساس آن تحلیل کرده است، در نظر دارد.
۹.

بررسی و نقد تاریخ عالم آرای عباسی درپرتو نظریه تحلیل گفتمان انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 587 تعداد دانلود : 503
تاریخ عالم آرای عباسی از زوایای گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پیشین کم تر آن را نقد کرده اند. این کتاب تاکنون بیش تر به منزله اثری سیاسی بررسی شده است. اما با درک و قرائت متن کتاب با رویکردی مبتنی بر نظریه تحلیل انتقادی می توان به وجوه دیگری غیر از وقایع نگاری صِرف در اندیشه اسکندربیگ منشی دست یافت. تاریخ عالم آرای عباسیتداوم میراث تاریخ نگاری ایرانی اسلامی است و بر همین اساس، باید عمده رویکردهای این شیوه از تاریخ نگاری را با اصول، مبانی، و چهارچوب های مطرح شده در شیوه تاریخ نگاری اسلامی جست، اما نگارنده با استفاده از نظریه تحلیل گفتمان انتقادی سعی کرده تا به مسائل مهم تری ازجمله محرک تاریخ، بینش معرفت شناسانه، تقدیر، جبرگرایی، و مناسبات اجتماعی در تاریخ نگاری اسکندربیگ منشی پاسخ دهد. یافته ها نشان می دهد که اسکندربیگ منشی با همان رویکرد الهیات محوری و قهرمان گرایی سیاسی حوادث را بیان کرده و محرک تاریخ را تجلی اراده خدا روی زمین، ازطریق پادشاهان صفوی، دانسته است، اما به جرئت می توان گفت در حوزه بینش فراتر از رویکردهای معمول سایر تاریخ نگاران سنتی ایران رفته است. به طوری که اثر وی با بررسی زندگی و معرفی صاحب منصبان و سطوح پایین جامعه صفوی، از معدود آثار کلاسیک است که تاحدودی در حوزه جامعه شناسی تاریخی قرار دارد.
۱۰.

تحلیل انتقادی بر مفهوم «فیل هلن» بر سکه های اشکانی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 360 تعداد دانلود : 300
رویکرد مورخان معاصر غربی به اصطلاح «فیل هلن» بر سکه های اشکانی بیان گر دو نوع تعبیر است. برخی برتری فرهنگ یونانی به فرهنگ ایرانی را قائل شده اند و این را تسلیم بی قیدوشرط فرهنگی قلمداد کرده اند. برخی دیگر، که بیش تر نتیجه نگاه مورخان متأخر غربی است، استفاده از این اصطلاح را نوعی «ترفند سیاسی» ازجانب پادشاهان اشکانی قلمداد کرده اند تا از این طریق بتوانند مهاجران یونانیِ قلمرو پادشاهی خویش را در کنترل درآورند. در این دیدگاه، بهره گیری از این اصطلاح بر سکه های اشکانی نه به معنای تسلیم بی قیدوشرط فرهنگ ایرانی درمقابل فرهنگ یونانی بوده و نه همه معنای آن در اهداف الزاماً سیاسی خلاصه می شده است. آن چه در دوران یونانی مآبی و به خصوص تحت تأثیر اندیشه های رواقی و ریشه های ایرانی آن ایجاد شده بود نگرشی جهانی به مفهومِ انسانیت بود که با رویکرد یونانیان پیش از آن تفاوتی شگرف داشت. این موضوع با تلقی ایرانیان از جامعه جهانی سازگاری داشت که برآمده از اندیشه های مزدیسنای دوران هخامنشی بود. از این رو، پادشاهان اشکانی با استفاده از این تعبیر درحقیقت نوعی از فرهنگ یونانی را می ستایند که نگرشی جهانی و غیرنژادی به جامعه انسانی دارد و از این طریق مقدمات جذب آنان در فرهنگ ایرانی را فراهم می کنند. این پژوهش با بهره گیری از شواهد مکتوب و مادی بر آن است با نشان دادن تفاوت فرهنگی یونانیان و ایرانیان دورانِ یونانی مآبی و پیش از آن قضاوتی بینابین با رویکردی فرهنگی جامعه شناختی ارائه دهد.
۱۱.

نقد و تحلیل کتاب معنای شمایل ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 825 تعداد دانلود : 63
شناخت اصول و مبانی فکری هنرهای مسیحی، به مثابه یکی از ادیان توحیدی، از اهمیت ویژه ای در مطالعات اندیشه و هنر برخوردار است. این مهم که چگونه، علی رغم نفی صریح ادیان ابراهیمی درمورد تصویر، شمایل، و شمایل نگاری، به ارکان اساسی مسیحیت بدل شده این حوزه از مطالعات را واجد اهمیت مضاعف کرده است. انتظار می رفت کتاب معنای شمایل ها به بخشی از این انتظار پاسخ دهد. این مقاله در چهارچوب ضوابط پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، با اتکا به روش مطالعات انتقادی، به توصیف و تحلیل ترجمه حاضر در مقابله با متن لاتین پرداخته و برخی امتیازها و کاستی های دو متن را برشمرده است. بدین ترتیب، ملاحظه شد که ترجمه با دخل و تصرف در چهارچوب کتاب مبدأ بر اهداف کتاب اثر گذاشته و به علت نداشتن روش مناسب به سؤالات خواننده در زمینه های فکری و درک چگونگی معنای محتوایی شمایل ها پاسخ نمی دهد. فقدان فهرست منابع کاستی بنیادین نسخه فارسی است و عدم پیروی از ضوابط کتاب های پژوهشی اعتبار و کارآیی کتاب را درمعرض پرسش قرار داده است. به سبب کاستی ها و اختلاط مطالب به نظر نمی رسد ترجمه حاضر جواب گوی نیاز خوانندگان علاقه مند در این حوزه باشد و به عنوان متنی قابل اتکا در نظر گرفته شود.
۱۲.

نسبت نقدِ تاریخ با فراتاریخ؛ یک پیش نهاد(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 605 تعداد دانلود : 776
این مقاله درپیِ ترسیمِ منطقِ حاکم بر نقدِ تاریخ ازطریق تأمل در رابطه میان «تاریخ» و «نقدِ تاریخ» است و ابتدا به تبیین این مدعا می پردازد که برخورداری از مبنای نظری ضروری ترین اقدام برای هر تاریخ دان درجهت نگارش و پژوهش تاریخ است. سپس با عرضه یک پیش نهاد به این مهم توجه می دهد که نقد آثار تاریخی نیز مستلزم دو نکته است: اول، آگاهی ناقد از مبنای نظریِ متنی که درصدد نقد آن است و دوم، برخورداریِ ناقد از یک مبنای نظریِ مشخص. ازآن جایی که هرگونه مبنایِ نظری به ساحتِ فراتاریخ مربوط می شود، فوری ترین بحث در این زمینه ایضاح نسبت میان «نقدِ تاریخ» و «فراتاریخ» است. در این مقاله، پنج تلقی از واژه تاریخ مبنای ورود به بحث قرار گرفته است که اولین تلقی (تاریخ به مثابه وقایع گذشته) مربوط به ساحتِ هستی شناختیِ تاریخ و چهار مورد بعدی (تاریخ به مثابه تاریخ نویسی. تاریخ به مثابه تاریخ پژوهی. تاریخ به مثابه تمدن پژوهی، و تاریخ به مثابه فراتاریخ اندیشی) مربوط به ساحتِ معرفت شناختیِ تاریخ (علم تاریخ) است. بخش اعظم مقاله با تحلیلِ ظرفیت های سطوحِ مختلفِ معرفتِ تاریخی به تلاش برای ایضاحِ نسبتِ تاریخ و فراتاریخ در هر دام از ساحت های تاریخ خواهد پرداخت.رویکرد اتخاذشده در این مقاله مبتنی بر روش فلسفه تحلیلیِ تاریخ است، بدین معنا که کوشش می شود با تحلیلِ (به معنای تجزیه) ساحت های معرفتیِ واژه تاریخ ظرفیت های هر ساحت برای کمک به تبیین مفهوم نقدِ تاریخ برجسته شود.
۱۳.

نقدی بر فهرست واره نسخه های خطی کیمیا و علوم وابسته در کتاب خانه های ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 436 تعداد دانلود : 443
هدف از نگارش مقاله حاضر نقد اثری با عنوان فهرست واره نسخه های خطی کیمیا و علوم وابسته در کتاب خانه های ایران است که زهره مازیار و نسیبه رنجبردار با مقدمه ای به قلم یوسف بیگ باباپور در سال 1392 به چاپ رسانده اند. باتوجه به این که پژوهش در زمینه کیمیا در حوزه تمدنی اسلام و ایران در آغاز راه قرار دارد در نگاه نخست تدوین فهرست واره ای در این زمینه بسیار نویدبخش و مفید به نظر می رسد، فهرست واره ها حلقه واسط بین پژوهش گران متون کهن و نسخ خطی هستند و تدوین یک فهرست واره اولین گام در مسیر پژوهش های مبتنی بر نسخ خطی است. چنان که در بخش نخست مقاله ذکر خواهد شد، تنها امتیاز اثر یادشده همین است. آن گاه در بخش دوم این مقاله کاستی های این فهرست واره در شش محور طرح و به اختصار بیان شده است. بهره بردن انحصاری از فهرست واره دنا بدون ارجاع مناسب به آن، اشتباهات و اغلاط نگارشی فراوان، و فروگذارکردن تعداد قابل توجهی از نسخ خطی سه نقص اساسی است که متوجه این اثر است. درمجموع، آن چه در این فهرست واره آمده نه تنها حق مطلب را ادا نکرده است، بلکه به زعم نگارنده این مقاله پژوهش گران این حوزه را دچار تشویش خواهد کرد.
۱۴.

بررسی و نقد کتاب تاریخ جنون در جامعه اسلامی دوره میانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 255 تعداد دانلود : 883
جنون یکی از مسائل مهمِ کم تر بررسی شده در حوزه تاریخ اجتماعی و پزشکی جوامع مسلمان در سده های میانه اسلامی است. جنون، تا دو سه دهه پیش ازاین، بیش تر به عنوان یک بیماری روانی موردتوجه پژوهش گران تاریخ پزشکی قرار داشت. اما با معرفی رویکردهای جدید اجتماعی به پدیده های پزشکی به تدریج شاهد شکل گیری جریانی پژوهشی هستیم که مسائل و موضوعات پزشکی را ورای مرزهای شناخته شده دانش پزشکی و در فضایی بینارشته ای موردبررسی قرار می دهد و آثاری را در این زمینه تولید کرده است. یکی از معدود آثاری که در همین چهارچوب به شکلی گسترده تاریخ جنون را در جوامع اسلامی بررسی و تحلیل کرده کتاب تاریخ جنون در جامعه اسلامی دوره میانه نوشته مایکل دبلیو. دالس است. او در این کتاب به شکلی تفصیلی و از سه منظرِ پزشکی، اجتماعی تاریخی، و حقوقی/ شرعی و با اتکا بر طیف متنوعی از منابع موضوع جنون را دست مایه پژوهشی درخشان قرار داده است. بااین حال، این اثر به دلایل مختلف ازجمله رویکرد جزئی نگر نویسنده، داده های فراوان درباره جنون، و گرفتارشدن در دام نوعی ره یافت شرق شناسانه اروپامحور، که همه چیز را به اروپا احاله می دهد، دچار اشکالاتی محتوایی، به ویژه تعمیم های ناروا، شده است.
۱۵.

بررسی و نقد کتاب 近世の三大改革 (اصلاحات بزرگ سه گانه در دوره مدرن آغازین ژاپن)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 980 تعداد دانلود : 605
در دوره مدرن آغازینِ (پیشامدرن) ژاپن چه بحران ها و تضادهایی موجب واکنشِ نظام شوگوُنی[i] درقالب «اصلاحات بزرگ سه گانه» شد؟ نویسنده با رویکردی انتقادی به وجه تسمیه و شهرت اصلاحات مهم این دوره می پردازد و هم چنین حصر آن به سه بازه زمانی ازسوی نظام حاکم در چهارچوب دو نظریه هم راستای «دیدگاه تاریخی تناوب ححکم رانی خوب و بد» و «دیدگاه سختی و آسایش» اصلاحات این برهه تاریخی را تشریح می کند. مؤلف با تبیین مراد خود از اصلاحات و نمونه های آن در هر دوره اصلاحی تلاش می کند تا نقدی منصفانه از مصادیق و اقدامات حکم رانی بد ارائه دهد. محتوای این اثر حاوی اطلاعات مفید و کم ترمطرح شده ای از این دوران برای مخاطب ایرانی است. هدف از بررسی و نقد این اثر تشریح این اقدامات اصلاحی و نشان دادن اهمیت پتانسیل سیاسی اجتماعیِ نشئت گرفته از آن ها در نوسازی ژاپن و هم چنین تبیین اهمیت جایگاه تاریخی این دوره که ازسوی مؤلف مغفول واقع شده و تحلیل این اصلاحات با پیش نهاد نظریه بحران است. بررسی دقیق عملکرد مجریان اصلاحات (سیاست مداران منتصب و منتسب به نظام حاکم) به رغم بستر تاریخی مستلزم کاربست نظریه ای سیاسی است. خاستگاه دولتی اصلاحات و مجریان آن و حفظ نظام از فروپاشی استنتاج نویسنده از بحث و غفلت از ماهیت و نتایج آن هاست.
۱۶.

نقد و بررسی ترجمه کتاب تاریخچه مالی مالیاتی ایران از صفویه تا پایان قاجاریه اثر ویلم فلور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 547 تعداد دانلود : 217
در دهه های اخیر، به دنبال اهمیت یافتن تاریخ اقتصادی، نگارش آثار پژوهشی در حوزه بررسی و شناخت اوضاع اقتصادی ایران در دوره های مختلف تاریخ افزایش یافته است. در این راستا، پژوهش گرانی چون ویلم فلور و رودی متی با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی موضوعات مختلف اقتصاد ایران در عصر صفوی و قاجار ازجمله مالیه، مالیات، تجارت، و بازار را موردبررسی قرار داده اند. ازطرفی، مترجمان ایرانی تلاش کرده اند تا این آثار را در کوتاه ترین زمان ترجمه و به مخاطبان عرضه کنند. ازآن جایی که موضوعات مختلف اقتصادی مملو از اسامی، لغات، و اصطلاحات تخصصی هستند، برای برگردان آن ها از زبان انگلیسی به فارسی به مترجمانی متبحر و متخصص در این عرصه نیاز است. بر این اساس، مقاله حاضر سعی دارد با بررسی ترجمه یکی از آثار ویلم فلور با عنوان تاریخچه مالی مالیاتی ایران از صفویه تا پایان قاجاریه به این سؤال پاسخ دهد که عدم تخصص در ترجمه متونی ازاین دست چه آسیب هایی به متن اصلی وارد می آورد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که عدم تخصص و ناآشنایی مترجم با تاریخ سیاسی، جغرافیای تاریخی، اصطلاحات مالی، و سندشناسی به اشتباهات فاحش در ترجمه منجر می شود و، افزون بر کاستن از ارزش کتاب، مخاطب و نویسنده اصلی را هم متضرر می کند.
۱۷.

بازخوانی یک تاریخ؛ روایتی دیگر از کارنامه آقامحمدخان قاجار نقد و بررسی کتاب تاریخ ایران در دوره قاجاریه: عصر آقامحمدخان(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 307 تعداد دانلود : 349
این مقاله به نقد کتاب تاریخ ایران در دوره قاجاریه: عصر آقامحمدخان اثر غلام حسین زرگری نژاد می پردازد. ازآن جاکه زندگی و عملکرد آقامحمدخان قاجار از مباحث مناقشه انگیز تاریخ ایران است، تاکنون پژوهش ها و رمان های تاریخی فراوانی درباره او نوشته شده است. به طور کلی، هم در گفتمان تاریخ نگاری دوره پهلوی و جمهوری اسلامی و هم در پژوهش های مستقل از وی چهره ای خون ریز، بی رحم، و انتقام جو ترسیم شده است که اگر حکومت زندیه را برنمی انداخت، سرنوشتی متفاوت تر در انتظار ایران بود. زرگری نژاد در زمره پژوهش گرانی است که در آثار پیشینش همین نگاه را به آقامحمدخان بازتاب داده، اما در کتاب تاریخ ایران در دوره قاجاریه: عصر آقامحمدخان کوشیده است این تصویر را با خوانش انتقادی منابع و اسناد زیرسؤال ببرد و چهره ای کاملاً متفاوت از وی ترسیم کند. شخصیتی که نه تنها شایعات مطرح شده درباره بی رحمی او، به ویژه کورکردن مردم کرمان یا قفقاز، صحت ندارد، بلکه برعکس، او درمیان مدعیان قدرت، ازجمله لطفعلی خان زند، تنها کسی بود که به ایران و احیای قلمرو تاریخی آن می اندیشید و تمام تلاشش مصروف مسئله ایران بود. این مقاله با رویکردی انتقادی می کوشد آرا و دیدگاه های زرگری نژاد را ارزیابی کند.
۱۸.

بررسی و نقد کتاب تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل بویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 38 تعداد دانلود : 56
کتاب تاریخ، تمدن و فرهنگ ایران در عصر آل بویه اثر صادق حجتی گزارشی مفصل و نسبتاً روان و پخته از تاریخ ایران و جهان اسلام در زمانه اوج تمدن اسلامی است که بسیاری از پژوهش گران به دلایل دیریابی و عرب زبان بودن منابع به آن دوره نمی پردازند. نویسنده کتاب را در دو بخش تاریخ سیاسی (شامل ده فصل) و فرهنگ و تمدن (شامل پنج فصل) به گونه ای شایسته سازمان داده و اثری قابل قبول پدید آورده است. اما غفلت از برخی منابع متقدم و پژوهش های جدید، نپرداختن به برخی از مسائل مهم مانند سیاست مذهبی، و بخشی از زوایای دیگر مناسبات خارجی و برخی مشکلات فصل بندی یا اشکال در ارجاعات در بسیاری از پاراگراف ها، اغلاط مختلف در نگارش، و برخی داوری های نارسا و احیاناً نادرست تاحدی به کتاب آسیب رسانده است. در این مقاله، به جنبه های مثبت و منفی این کتاب پرداخته می شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۹۷