سیاوش یاری

سیاوش یاری

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه تاریخ دانشگاه ایلام

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۴۹ مورد.
۱.

بررسی و تحلیل نقش سیاسی و فرهنگی شاه طاهر در گسترش مذهب تشیع در دکن عصر نظام شاهیان (1004 -896 ه.ق)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال ۲۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۹۳) 93 - 120

کلید واژه ها: شاه طاهر نظام شاهیان شیعیان هند دکن احمدنگر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۳۶
نظام شاهیان (حک: 1046-895 ه ق) یکی از امارت های مهم شیعی در دکن در جنوب هندوستان بود که توسط احمد نظام شاه (916-895 ه.ق) با مرکزیت شهرهای «جونار» و «احمدنگر» تأسیس شد. یکی از مسائل مهم در پیوند با این حکومت، جایگاه و نقش نخبگان و عالمان شیعی همچون شاه طاهر (952-880 ه.ق) در تحولات مذهبی حکومت و جامعه ی مسلمانان هند در این دوره است. پژوهش حاضر می کوشد با روش توصیفی تحلیلی نقش شاه طاهر (952-880 ه.ق) را در ترویج و گسترش مذهب تشیع در دکن بررسی کند. یافته های تحقیق نشان می دهد که استفاده از سیاست به نفع مذهب تشیع، زمینه سازی اذهان عموم، تشکیل جلسات مناظره با علمای مختلف، دعوت از عالمان مشهور شیعه برای تدریس در مدرسه «لنگر دوازده امام» در احمدنگر، اعمال نفوذ بر حکمرانان نظام شاهی، تدریس در مدرسه های مذهبی احمدنگر، حمایت از برگزاری مراسم عاشورای حسینی، تلاش برای برقراری مناسبات حسنه بین نظام شاهیان و صفویان و جلب کمک های شاه طهماسب، استفاده کوتاه مدت از تقیه به هنگام خطر و زمینه سازی برای مهاجرت شیعیان ایرانی به دکن ازجمله مهم ترین فعالیت های شاه طاهر در ترویج مذهب تشیع در فلات دکن بوده است که تأثیرات شگرفی درزمینه حیات علمی و فرهنگی و اجتماعی شیعیان هند بر جای گذاشت.
۲.

سازمان دعوت اسماعیلیان و نقش آن در نشر و گسترش مذهب اسماعیلی در شبه قاره هند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال ۱۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۴ 229 - 244

کلید واژه ها: اسماعیلیان سازمان دعوت آموزه های عقیدتی تبلیغات شبه قاره هند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۲۱
بهره مندی از سازمان دعوت برای نشر و گسترش آیین، از بارزترین مشخصه های مذهب اسماعیلی است. اسماعیلیان، بدون هیچ گونه تعصبی که منجر به محدودیت شود، به خوبی توانستند از ویژگی های مثبت تمام مذاهب، فرق و فلسفه ها بهره برده و حاصل آن را با شیوه تبلیغاتی و تشکیلات بسیار هوشمند و منظم خود باعنوان سازمان دعوت درآمیزند. سؤال بنیادین پژوهش این است که سازمان دعوت اسماعیلیان در قیاس با عوامل دیگر همچون محتوای آموزه های اسماعیلی، در استقرار و استمرار آیین اسماعیلی در سرزمین هند چه تأثیری داشته است؟ اهمیت شناخت سازمان دعوت اسماعیلیان در نشر و گسترش مذهب اسماعیلی این است که نتایج شناخت اسماعیلیان از منظر پیروان این فرقه تا حدود زیادی مغفول مانده است؛ ازاین رو در این پژوهش تلاش می شود به شیوه توصیفی-تحلیلی، نقش سازمان دعوت اسماعیلیان و نظام فکری آنان در نشر و گسترش مذهب اسماعیلی در شبه قاره هند مورد بررسی قرار گیرد. به نظر می رسد که به رغم تفاوت در فرائض و اعتقادات دینی میان فرقه های مختلف اسماعیلیان هند، آنان از مؤلفه هایی چون نقش محوری امام در نظام فلسفی و پیوستگی میان تاریخ و فراتاریخ برخوردار هستند و این اندیشه در شیوه های تبلیغی و سازمان دعوت نقش اساسی داشته است.  
۳.

تجربه زیسته کارگری در عراق (1979- 1940م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 191 - 214

کلید واژه ها: عراق تاریخ کارگری ایلام کرد فیلی جَوکه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶ تعداد دانلود : ۷۰
هدف این مقاله تبیین پدیده کارگری ایرانیان در عراق برپایه تجربه زیسته است. مسئله اصلی دستیابی به واقعیت کارگری (باربری) عشایر ایرانی در عراق بر اساس تجربه زیسته آنهاست. تحقیق حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که پدیده کارگری اشتراکی بر چه قاعده و اسلوبی استوار بود؟ عمده داده های تحقیق با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته و بخشی نیز، از آرشیو ملی اسناد گردآوری و به روش پدیدارشناسی تفسیری ون منن (Van Manen) تجزیه و تحلیل شده اند. این اولین تحقیق تاریخ کارگری ایرانیان در عراق است که بر پایه تجربه زیسته کارگران انجام شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد در طول دوران پهلوی حدود 10000 نفر از کارگران ایرانی –جمعیت غالب از عشایر کُرد ایلام- به صورت مستمر در عراق (بصره و بغداد) مشغول کارگری و باربری (حمالی) بودند. مهم ترین عوامل مهاجرت کارگران، فقر، بیکاری و جنگ جهانی دوم بود. کارگری به صورت اشتراکی و بر اساس سازمانی به نام «جَوکه» بود. هر جوکه از یک نفر سرجوکه، دو نفر بارزن، دو نفر بارچین، تعداد 8 الی 16 نفر حمال و 3 الی 5 نفر عضو علی البدل (تعویضی) تشکیل می شد. همچنین، ورود کارگران به جنبش های سیاسی- اجتماعی از پیامدهای پدیده کارگری در عراق بود. در روایت اسنادی، حکومت پهلوی -به خاطر کارگری ایرانیان در عراق- مورد انتقاد قرار گرفته است. در روایت تجربه زیسته کارگری و باربری بر اساس مقتضیات آن زمان تداعی کننده غیرت و قدرت جسمانی بود.
۴.

بررسی پیامدهای سیاست کشف حجاب رضاشاه بر هویت اسلامی زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی سال دهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 189-211
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۳۰۸
حجاب و پوشش به عنوان یک نماد فرهنگی برای هر جامعه محسوب می شود که نحوه انتخاب و ارائه آن در جامعه نشان دهنده هویت و فرهنگ آن جامعه است و در میان جوامع گوناگون یکی از تحت تاثیرپذیرترین مسائل فرهنگی است. در دوره رضاشاه با مطرح کردن و اجباری کردن کشف حجاب هویت زن نشانه گرفته شد. پژوهش حاضر با استناد بر اسناد و مطالعات کتابخانه ای و با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی انجام گرفته و در پی پاسخ به این سوال می باشد که چگونه می توان پیامدهای سیاست کشف حجاب رضا شاه بر هویت زنان تبیین کرد ؟ مدعای تحقیق این است که به رغم مقاومت عده زیادی از زنان در برابر قانون کشف حجاب، عده قلیلی از این طرح استقبال کردند. همچنین حکومت پهلوی با برگزاری کانون ها و کنگره های مختلف و تبلیغات رسانه ای و مجلات، به تبلیغ و ترویج سبک زندگی غربی پرداخت بدون اینکه هویت زن را مد نظر قرار دهد. فراموش شدن نقش اصلی زنان در پرورش و تربیت کودکان، تقویت روحیه خودناباوری در زن مسلمان، اشاعه بی بند و باری و فساد اخلاقی، رواج معاشرتهای آزاد دختران و پسران و زنان ومردان با تمسک به فرهنگ غربی، عرضه کردن و به نمایش گذاشتن زیبایی-های زنان در تبلیغ کالاها از جمله پیامدهای کشف حجاب بر هویت زن ایرانی است.
۵.

بازتاب گزارش واقعه عاشورا در متون تاریخنویسی از ابتدای دوره قاجار تا زمان مظفرالدین شاه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴۷ ۲۶-۵

کلید واژه ها: تحریفات عاشورا قاجاریه تاریخ‌نویسی عاشورا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۷۳
اهمیت واقعه عاشورا در تاریخ اسلام و تأثیر آن بر جوامع اسلامی از دیرباز تا کنون محل بحث و بررسی بوده است. پژوهشگران اسلامی هر یک با توجه به بینش و زاویه نگرش خود برداشت هایی از این رخداد را در آثار خود ثبت کرده اند. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که شرایط سیاسی، نظامی و فرهنگی دوره قاجاری تا عهد مظفری چه ارتباطی با ساخت گفتمان های مربوط به واقعه و مناسک عاشورا و انعکاس آنها در جامعه داشته است؟ این پژوهش با نگاهی تاریخی و با رویکرد تحلیلی-توصیفی درصدد تبیین تأثیر ساحت های گوناگون ابتدای دوره قاجار تا عهد مظفرالدین شاه بر گفتمان های حماسی، عاطفی، خرافه محور و تقدیرگرایانه است. یافته های پژوهش نشان می دهد که هر یک از نویسندگان برجسته این عصر خوانشی متفاوت از واقعه عاشورا داشته و این امر در متن جامعه قاجاری نیز تأثیری بسزا داشته است؛ به گونه ای که گاه اصل واقعه مورد تحریف، سوءبرداشت و بهره برداری نادرست قرار می گرفته است.
۶.

واکاوی علل و عوامل سیاست جابه جایی کردها در دوره شاه عباس اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ ایلام دوره ۲۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۷۲ و ۷۳ 7 - 30

کلید واژه ها: صفویه شاه عباس ایلات کرد مهاجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۳ تعداد دانلود : ۲۲۵
جغرافیای سرزمینی متعلق به کردها در دوران صفویه شامل نواحی غرب و شمال غربی ایران و قسمت هایی از شرق قلمرو دولت عثمانی بوده است. دولت صفویه در مواجهه با کردها سیاست های خاصی را از برخوردهای صلح آمیز گرفته تا سرکوب یا استفاده از آنها در سیاست داخلی و خارجی خود اتخاذ کرد. جابه جایی ایلات کرد در عهد شاه عباس صفوی، متأثر از شرایطی چند است که این ایلات در آن قرار داشتند. یکی از علل خارجی مؤثر، مجاورت جغرافیای زیست ایلات کرد با مرزهای دولت عثمانی بود که موجب می شد هم به عنوان رعایای ایران تحت فشار دولت عثمانی باشند و هم به عنوان دستاویزی برای حمله به قلمرو شاه عباس مورد استفاده قرار گیرند یا به وسیله دولت عثمانی برای شورش علیه دولت مرکزی تحریک شوند. از دیگر علل خارجی محرک شاه عباس در کوچاندن ایلات کرد به شرق ایران، تهاجمات ازبکان به خراسان بود. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، عوامل درونی و بیرونی جابه جایی کردها در عصر شاه عباس اول را تبیین نمود. یافته های این پژوهش نشان داد که جابه جایی ایلات کرد علل چندگانه داشت که سیاست تخلیه غرب ایران جهت مهار دولت عثمانی، انتقال کردها برای مقابله با اقوام مهاجم به شرق و شمال شرق ایران، جلوگیری از تراکم ایلات کرد در غرب ایران، ترمیم کمبود جمعیت در دیگر نقاط قلمرو صفوی و احیای کشاورزی و اقتصاد مرزهای شرقی ایران از جمله این علل است.
۷.

بررسی پیامدها و آسیب های فتوحات در دهه های نخستین اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 163 - 196

کلید واژه ها: فتوحات خلفای نخستین ایران گسترش اسلام صحابه پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۱۷۵
با شروع فتوحات مسلمانان، دنیای اسلام با مشکلاتی روبه رو شد که خلفای نخستین برای برطرف کردن آن، روش های خاصی پیش گرفتند. سرازیرشدن غنایم به پایتخت خلافت، تصاحب اراضی کشاورزی ساکنان سرزمین های تازه فتح شده، تأسیس پادگان شهر و مهاجرت مسلمانان عرب به ایران، از جمله پیامدهای فتوحات بود که با وجود منافعی که برای مسلمانان داشت، آسیب هایی را هم برای جامعه نوپای اسلامی از یک سو، و مناطق تازه فتح شده ایران از سوی دیگر، همراه داشت؛ آسیب هایی چون: کنار گذاشته شدن صحابه بزرگ، تقسیم نامساوی غنایم، ایجاد طبقه اشراف، ترکیب ناهمگون جمعیت در پادگان شهرها، احیای تعصبات قومی و نژادی، عدم تبلیغ اسلام به صورت بنیادی، عدم نظارت بر رفتارکارگزاران در دریافت خراج و ایجاد دسته ای از مالکان بزرگ در حجاز. پژوهش حاضر، به بررسی و نقد پیامدها و آسیب های فتوحات به روش وصفی تحلیلی می پردازد.
۸.

بررسی جایگاه مولفه های هویت بخش و مشروعیت ساز بر پایه سنت های ایرانی و اسلامی در اندیشه کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 240 - 270

کلید واژه ها: مطلع السعدین و مجمع البحرین کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی هویت مشروعیت تیموریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۳ تعداد دانلود : ۱۳۶
کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی(887-816 ه ق)،یکی از مورخان عصرتیموری می باشد که با بررسی مهمترین اثر تاریخی او به نام مطلع السعدین و مجمع البحرین می توان دریافت که به حوزه رویکردهای هویتی بر پایه سنت-های ایرانی و اسلامی ورود پیدا کرده است. براین اساس، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این سوال می باشد که: سنن مغولی، هویت فرهنگی و تاریخی جامعه ایرانی و تأثیر آن بر مشروعیت سیاسی پساایلخانی در اندیشه کمال الدین عبدالرزاق سمرقندی چگونه بازتاب یافته است؟حاصل پژوهش که با رویکرد توصیفی تحلیلی انجام شده بیانگر آن است که: سنن قبیله ای از جمله پیوستگی تیموریان با قبیله برلاس مغولی، دو گانگی نژادی امرای درباری، پیوستگی و استمراربخشی به هویت ایرانی از دوره باستان تا عصرتیموریان، پیوندسازی فرهنگ ایرانی با هویت اسلامی،عنایت ویژه به پیوستگی شریعت و طریقت،توجه به اصول ایرانشهری و مؤلفه های آن ازجمله فره ایزدی،پیوستگی دین و سیاست و عدالت و دادگری مهمترین انگاره های مورد نظر سمرقندی در تشخص بخشی به هویت ایرانی در عصرتیموری بوده که برآیند آن اعطای مشروعیت سیاسی به امرای تیموری و توجیه سازی حکمرانی آنان بوده است.
۹.

Iran's Structure, Policies, and Actions against the Spread of Infectious Diseases in the Contemporary Period(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال هفدهم بهار ۱۴۰۰ ویژه نامه 71 - 89

کلید واژه ها: Infectious Diseases Policy Making Government Iran corona

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۱ تعداد دانلود : ۲۸۹
Various infectious diseases have plagued humankind and killed millions throughout history. Crisis management by governments has been crucial in such emergencies. This study aims to examine the method of crisis management caused by epidemics, especially Corona in Iran, and seeks to discover the policies and measures which have been taken by governments to prevent the spread of diseases and treat these diseases since the Qajar period. In this research, which was carried out by historical method and with a descriptive-analytical approach, to collect data, documents related to the subject, identification, study, and required information were extracted and indexed. Findings indicate that the policy-making process has been better and more effective by passing of time. Thus, the minimum programs implemented by the government were not successful for various reasons in the Qajar period, but infectious diseases were mainly controlled due to the compulsion to implement health regulations in the Pahlavi period. Great strides have been made in preventing the spread of infectious diseases after the victory of the Islamic Revolution in Iran. Since the outbreak of corona disease, various measures have been taken to control the disease, which has helped curb public awareness and participation to a large extent, and Iran is now on the verge of producing the corona vaccine and launching it on the market.
۱۰.

نقش عوامل اقتصادی در اسکان عشایر غرب ایران (1300-1320ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 217-238

کلید واژه ها: کرمانشاه لرستان اسکان عشایر اقتصاد غیر تولیدی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۱۴۹
تاکنون پدیده تاریخی اسکان عشایر بیشتر از جنبه سیاسی مورد توجه قرار گرفته و در چهارچوب مواضع سیاسی و نظامی حکومت رضاشاه بررسی شده است. تحقیق حاضر قصد دارد -بر پایه عوامل اقتصادی- تحلیلی نوین از سیاست اسکان عشایر ارائه کند. مسئله اصلی مقاله تبیین عوامل اقتصادی برنامه اسکان عشایر و نیز اشاره ای به آثار و پیامدهای آن است. داده ها از مراکز اسناد و منابع کتابخانه ای بر پایه نمونه گیری هدفمند گردآوری شده و برای تجزیه و تحلیل داده ها، روش گراندد تئوری مورد استفاده قرار گرفت. مقاله به یک سوال اصلی پاسخ می دهد: آیا در پشت سیاست اسکان عشایر نیروی پیش رانی وجود داشت؟ فرض بنیادین تحقیق این است که -در این برهه- یک عامل اقتصادی عمده جامعه و دولت را برای تغییر تحت فشار گذاشته بود. یافته ها نشان می دهد، تغییر سیاست های کلان اقتصادی دولت از توزیع به تولید محوری، عمده ترین عامل اقتصادی سیاست اسکان عشایر بود. همپای تغییر سیاست های اقتصادی، تقاضای دولت برای خرید خدمات نیروهای شبه نظامی ایلی به شدت کاهش یافت. از طرفی، ایجاد محدودیت های شدید برای شیوه سنتی کوچ نشینی و از طرف دیگر، ارائه تسهیلات کشاورزی رایگان عمده ترین راهبردهای اجرایی دولت برای اجرای برنامه اسکان بود. فروپاشی نظام ایلی، تغییر هویت عشایری، چپاول سازمانی، رواج کار مزدی و ارتقاء طبقه اجتماعی عشایر از جمله عمده ترین پیامدهای برنامه اسکان عشایر در غرب ایران بود.
۱۱.

واکاوی عوامل و جهت گیری قیام ملاخلیل منگور (1334) علیه سیاست رضا شاه برای متحدالشکل کردن لباس(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۸۱) 169 - 196

کلید واژه ها: ملاخلیل منگور (1334) ساوجبلاغ مکری مهاباد رضا شاه لباس متحد الشکل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۳۰ تعداد دانلود : ۶۶۴
دولت رضا شاه (حک: 1304 1320) برنامه های غرب گرایانه خود را پس از اقتدار نظامیان در سراسر کشور، با خشونت به اجرا درآورد. یکی از این اقدامات متحدالشکل کردن لباس و پوشیدن کلاه پهلوی بود که با واکنش ها و اعتراض های زیادی در سراسر ایران روبه رو شد. ملاخلیل منگور (1334) پیشوای مذهبی منطقه ساوجبلاغ مُکری و به ویژه ایل منگور ضمن حرام شمردن این سیاست و اعلام جهاد، رهبری یک قیام را علیه رضا شاه برعهده گرفت. این قیام که هزاران تن در مدتی کوتاه آن را همراهی کردند از سوی حکومت مرکزی سرکوب شد. این پژوهش با روش وصفی تحلیلی و با واکاوی منابع دست اول این دوره، در پاسخ به پرسش درباره محور قیام ملاخلیل و جهت گیری قیام او بر پایه مؤلفه هایی چون منافع ملی و امنیت ملی به این نتیجه رسیده است که انگیزه، جهت گیری و کارکرد قیام ملاخلیل در مسیر حفظ اسلام و آداب و رسوم و پوشش کُردی بوده است و وی هیچ گاه ادعای استقلال نداشته است
۱۲.

بررسی و نقد تاریخ عالم آرای عباسی درپرتو نظریه تحلیل گفتمان انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم فروردین ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 155-178
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۳۴۰
تاریخ عالم آرای عباسی از زوایای گوناگون موردتوجه قرار گرفته است، اما مطالعات پیشین کم تر آن را نقد کرده اند. این کتاب تاکنون بیش تر به منزله اثری سیاسی بررسی شده است. اما با درک و قرائت متن کتاب با رویکردی مبتنی بر نظریه تحلیل انتقادی می توان به وجوه دیگری غیر از وقایع نگاری صِرف در اندیشه اسکندربیگ منشی دست یافت. تاریخ عالم آرای عباسیتداوم میراث تاریخ نگاری ایرانی اسلامی است و بر همین اساس، باید عمده رویکردهای این شیوه از تاریخ نگاری را با اصول، مبانی، و چهارچوب های مطرح شده در شیوه تاریخ نگاری اسلامی جست، اما نگارنده با استفاده از نظریه تحلیل گفتمان انتقادی سعی کرده تا به مسائل مهم تری ازجمله محرک تاریخ، بینش معرفت شناسانه، تقدیر، جبرگرایی، و مناسبات اجتماعی در تاریخ نگاری اسکندربیگ منشی پاسخ دهد. یافته ها نشان می دهد که اسکندربیگ منشی با همان رویکرد الهیات محوری و قهرمان گرایی سیاسی حوادث را بیان کرده و محرک تاریخ را تجلی اراده خدا روی زمین، ازطریق پادشاهان صفوی، دانسته است، اما به جرئت می توان گفت در حوزه بینش فراتر از رویکردهای معمول سایر تاریخ نگاران سنتی ایران رفته است. به طوری که اثر وی با بررسی زندگی و معرفی صاحب منصبان و سطوح پایین جامعه صفوی، از معدود آثار کلاسیک است که تاحدودی در حوزه جامعه شناسی تاریخی قرار دارد.
۱۳.

رویکرد نجومی - کیهانی ملاجلال در تاریخ نگاری تاریخ عباسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلید واژه ها: ملاجلال تاریخ عباسی صفویه تاریخ نگری ستاره شناسی تنجیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۳۰۱
یکی از مورخان عصر صفوی که تاریخ نگری و تاریخ نگاری وی مبتنی بر معرفت شناسی پیشینی و رویکردهای کیهانی و نجومی بوده ، ملا جلال الدین منجم یزدی است. اهمیت بررسی این رویکردها در تاریخ نگارانه ی ملاجلال منجم یزدی در تاریخ عباسی(روزنامه ملاجلال) از آنجاست که با ابتنا بر آن ، عرصه ای مهم (از حیات فرهنگی ایران و خصوصاً عصرصفوی(1135 – 905 ه ) ایضاح می شود. بر این اساس می توان گفت در تاریخ عباسی(روزنامه ملاجلال)مولفه های مقبولیت بخش و مشروعیت ساز برپایه تبیین های کیهانی و نجومی و همچنین تفکرات اعتقادی و مذهبی صورت می پذیرد که این اثر را از دیگر آثار پیشین تاریخ ایران و دوره عصرصفوی متمایز کرده است.بر این اساس نویسنده گان کوشیده اند که چگونگی رابطه فاکت های تاریخی با ستاره شناسی، نجوم و کیهان و اندیشه های اعتقادی در بینش تاریخ نگارانه ی ملاجلال در تاریخ عباسی را با رویکرد توصیفی-تحلیلی مورد واکاوی قرار دهد. یافته های تحقیق نشان می دهد گرچه اندیشه تاریخ نگری ملاجلال در تاریخ عباسی همچون سایر منابع عصرصفوی، برگرفته از رهیافت های فکری اسلام، تشیع و صوفی گری بوده که تاریخ نویسی وی را در قالب تاریخ نویسی دینی در آورده است اما وی تحت تأثیر معرفت پیشینی خود که مبتنی بر حرفه منجمی بوده است ، به پیوند تاریخ با ستاره شناسی و تنجیم دست یازیده است که برآیند آن در مؤلفه هایی همچون مشروعیت بخشی به شاه صفوی براساس نجوم، استفاده از قران به مثابه مدخل، ترسیم تاریخ خطی، موعودگرایی، تقدیرگرایی و مشیت گرایی و لزوم رعایت ساعات سعد و نحس متبلور شده است.بنابراین رابطه اندیشه های اعتقادی و رویکردهای نجومی در اندیشه تاریخ نگاری ملاجلال در تاریخ عباسی، رابطه ای دوسویه و متقابل بوده است.
۱۴.

اندیشه فقهی و عمل سیاسی کاشف الغطاء در باب مشروعیت حاکمیت سیاسی فتحعلی شاه قاجار (حک.1212-1250)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 87-109

کلید واژه ها: تاریخ تشیع فتحعلی شاه فقه سیاسی قاجاریه کاشف الغطا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۱ تعداد دانلود : ۶۱۷
شاهان شیعی مذهب قاجار تلاش می کردند تا به تشیع وفادار بمانند. به همین سبب عالمان شیعی به تحولات سیاسی اجتماعی دوره قاجار واکنش نشان می دادند. طبیعتاً عملکرد عالمان شیعی در برابر وقایع عصر قاجار برآمده از اندیشه فقهی آنان بوده است. بر این اساس در این پژوهش اندیشه فقهی و عملکرد سیاسی کاشف الغطاءدر برابر فتحعلی شاه قاجار مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا مشخص شود حاکمیت شاهان شیعه قاجار تا چه حد دارای مشروعیت بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد کاشف الغطاءمشروعیت عَرَضی شاه قاجار را بنابر ملاحظات سیاسی و ضرورت زمان پذیرفته است؛ بنابراین اندیشه وی همچون علمای دوره های قبل در قالب مشروعیت بخشی به اقدامات سلطان عادل جای می گیرد و کاشف الغطاء با هدف تشکیل حکومت اسلامی در مسائل سیاسی دخالت می کرده است. برآیند این اندیشه موجب تعدیل ملاحظات فقهی و تمایلات شخصی کاشف الغطاء و پذیرش ضمنی مشروعیت حاکمیت شاهان قاجار و شخص فتحعلی شاه شده است.
۱۵.

اسلام در پنجاب و تاثیر متقابل دیوانسالاری ایرانی و تشکیلات و سنت های اداری هندی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال دوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸) 2440 - 2461

کلید واژه ها: مبادلات فکری مبادلات فرهنگی تشکیلات اداری پنجاب دوره غزنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۴۷
پنجاب به عنوان یکی از شهرهای تاثیرگذار در مبادلات فکری، فرهنگی و تشکیلات اداری در ایران دوره غزنوی مطرح بوده است. بعد از ورود اسلام به پنجاب، این شهر، رفته رفته توانست در بعد فکری و فرهنگی نفوذ خود را در ایران نشان دهد. در دوره غزنوی، بخش مهمی از تشکیلات اداری متاثر از پنجاب بوده است. غلامان ترک به عنوان بنیان گذاران سلطنت دهلی، که خود در دربار پادشاهان غزنوی و غوری بالیده بودند، پیش از اعلام استقلال در دهلی، با نظام اداری و تشکیلاتی ایرانیان به خوبی آشنا شده بودند. به علاوه بسیاری از دیوانسالاران ایرانی در این دوره از ایران و ماوراءالنهر به دهلی مهاجرت کردند و در کارهای اداری و دیوانی اشتغال یافتند. از این رو تشکیلات اداری در دوره سلاطین دهلی به شدت متأثر از سنت های ایرانی و اسلامی بود که با سنت های محلی و بومی هند، درآمیخته بود. این مقاله به بررسی تأثیرات دیوانسالاری ایرانی بر تشکیلات اداری سلاطین دهلی پرداخته است. نوع روش تحقیق در این مقاله، توصیفی – تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای بوده است.
۱۶.

چچ نامه؛ حلقه آغازین تاریخ نگاری اسلامی در هند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات شبه قاره سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۷ 235 - 256
تعداد بازدید : ۲۴۰۲ تعداد دانلود : ۳۶۸
ورود اسلام به شبه قاره هند افزون بر تحولات مذهبی، تحولات و تغییرات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را به دنبال داشت. یکی از مهم ترین جلوه های این تحولات، ایجاد سنّت تاریخ نگاری بود. نخستین دوره تاریخ نگاری در هند هم زمان با فتح آن توسط «محمدبن قاسم» بوده و نخستین اثر در این زمینه کتاب «فتح نامه سند» (چچ نامه) است. اصل این اثر در سده سوم ﻫ.ق نوشته شده است که علی بن حامد ابوبکرکوفی در حدود سال 613ه .ق آن را از متنی عربی بدون نام مؤلف و عنوان به فارسی ترجمه کرد. اصل عربی کتاب گم شده و فقط ترجمه فارسی آن موجود است. این اثر برای تاریخ اسلام در هند اهمیت بسیار دارد؛ بنابراین پژوهش حاضر به دنبال پاسخی برای یافتن این پرسش است که مهم ترین مؤلفه های تاریخ نگاری «چچ نامه» کدام هستند؟ و در میان پژوهش های تاریخی در زمینه معرفی و تبیین ابعاد مختلف تاریخ نگاری هند، چه سهمی می توان برای چچ نامه درنظر گرفت؟ با توجه به ماهیتِ پژوهش، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است. این پژوهش می کوشد تا با معرفى، بررسى و مطالعه کتاب فتح نامه سند (چچ نامه) از طریق درک مفهومى و روش مند گزارش هاى آن، به شناخت وجوه عمده حیات سیاسى، مذهبی و اجتماعى این برهه دست یابد؛ همچنین دیدگاه های مؤلف و بازتاب آن دیدگاه ها در محتوا و روش تاریخ نگاری وی را بازجوید.
۱۷.

واکاوی قلمرو جغرافیای سیاسی والیان فیلی پشتکوه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ ایلام دوره ۲۰ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۶۴ و ۶۵ 34 - 53

کلید واژه ها: والیان فیلی پشتکوه قاجار جغرافیای سیاسی کبیرکوه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۰ تعداد دانلود : ۶۶۹
والیان فیلی یکی از سلسله های محلی ایران است که در لرستان پیشکوه و پشتکوه حکمرانی داشتند. در روزگار سلطنت قاجاریه قلمرو والیگری آنان صرفاً به قسمت کوچکی از این ناحیه به نام پشتکوه محدود گردید و با عنوان «والیان فیلی پشتکوه» مشهور شدند. یکی از نکات مبهم در مورد والیان فیلی پشتکوه، حدود و ثغور قلمرو حکومت محلی آنهاست؛ به ویژه اینکه واکاوی نوشته های دهه های اخیر نشان می دهد که علاقه ای نسبی در میان محققان معاصر در راستای برابرسازی قلمرو «پشتکوه» با حوزه «استان ایلام» شکل گرفته است؛ در واقع در این پژوهش ها نوعی بی توجهی نسبت به واقعیات تاریخی دیده می شود. در نوشتار حاضر از طریق بازخوانی و بررسی منابع تاریخی تلاش شد تصویر روشنی از قلمرو والیان فیلی پشتکوه ترسیم شود. نتایج پژوهش حاکی از این است که حوزه طبیعی پشتکوه شامل مناطق جنوب، جنوب غرب، غرب و شمال غرب کبیرکوه بوده که با توجه به ضرورت های سیاسی تاریخی دوره قاجار، به قلمرو جغرافیای سیاسی والیان تبدیل شده است. پشتکوه محدود به قسمت هایی از استان ایلام بوده و تمام حوزه این استان را در بر نمی گرفته است؛ پس نباید استان ایلام را با پشتکوه برابر دانست؛ در واقع، پنداشتِ برابر دانستن پشتکوه با حوزه استان ایلام از عدم آگاهی محققان معاصر سرچشمه می گیرد. 
۱۸.

بررسی ابزارها، آداب، زمینه ها و تکنیک های تبلیغ در فرهنگ رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال ششم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۱ 113-148

کلید واژه ها: امام رضا (ع) مناظره توحید امامت تبلیغ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۴۱۹
در آیین اسلام تبلیغ جایگاه برجسته و ممتازی دارد. علاوه بر قرآن کریم، سیره ائمه اطهار(علیهم السلام) نیز به عنوان تکیه گاه جبهه توحید، مشحون از روش ها و تجربه های دعوت و ترویج دین الهی است. در همین راستا و با نظرداشت این واقعیت که مخاطب روایات اهل بیت (علیهم السلام) تمام مردمان در همه اعصار هستند، پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع متعدّد و معتبر روایی، مهم ترین ابزارها، آداب، زمینه ها و تکنیک های تبلیغ را در فرهنگ رضوی بررسی کرده است. نتایج بیانگر آن است که حضرت رضا (علیه السلام) از اهرم ولایتعهدی و شرکت در جلسات مناظره ای، بیشترین بهره را برای ترویج و نشر فرهنگ اصیل اسلامی برده اند. از جمله ویژگی های برجسته پارادایم تبلیغ رضوی این بود که همواره به سطح استعداد و میزان عقل مخاطب توجه داشت و متناسب با حال و درک او، پیام های خویش را تعدیل و مبلّغان خود را نیز به این امر سفارش می فرمود. علاوه بر تبلیغ تشیّع اعتقادی و تلاش برای بیداری اسلامی، در بخش فرهنگی، تبلیغ آن حضرت بر روی پرورش نخبگان فرهنگی، مقابله با اصطکاک فرهنگی میان جهان اسلام و غرب و نیز ترویج سبک زندگی اسلامی متمرکز بود.
۱۹.

واکاوی سبک مناظراتی امام رضا (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۷۶) 41 - 78

کلید واژه ها: امام رضا (ع) تاریخ امامت مناظره گفت وگوی بین ادیان مخاطب شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۵۰۲
مناظره یکی از شیوه های تبلیغی پیامبران و اولیای الهی برای دعوت مردم به سوی توحید و حلّ اختلافات دینی است که در آیاتی از قرآن کریم بر آن تأکید شده است. گفت وگوی میان اسلام با ادیان مختلف از دوره نبوی شروع گردید و در عصر جانشینان آن حضرت(ص) ادامه یافت و در عصر رضوی به اوج خود رسید. این مقاله به این نتیجه دست یافته است که امام(ع)با تکیه بر گونه ای خاص از مخاطب شناسی، متناسب با درک مخاطب، پیام های خویش را ارائه می کردند و به منظور افزایش اثرگذاری، علاوه بر استناد به متون مقدّس مخاطبان، از انواع روش های ادبی و بلاغی، مانند به کارگیری صنعت تکرار، توجّه به آهنگ کلمات، تصویرسازی، تسلسل و نظم منطقی مباحث، ارائه برهان به شیوه حصر عقلی، هماهنگی لفظ با معنا، انتخاب آگاهانه واژگان و به کارگیری ساختارهای تأکیدی استفاده می کردند.
۲۰.

بررسی دلایل، انگیزه ها و پیامدهای شورش ایرانیان پس از انعقاد قراردادها با مسلمانان در دوره خلفای راشدین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی سیاسی ایران سال اول زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ 257 - 273

کلید واژه ها: شورش های ایرانیان دلایل انگیزه ها پیامدها خلفای راشدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۶ تعداد دانلود : ۱۴۹
پس از شروع فتوحات اعراب و ورود ایشان به ایران و فتح مناطق، چه با صلح و چه با جنگ، قراردادی با مردم آن نواحی بسته و مقدار جزیه و خراجی که اهالی ملزم به پرداخت آن بودند در عهدنامه مشخص و معین می شد. در دوره خلفای راشدین، روال کلی این بود که اهالی شهرها پس از عقد قرارداد صلح، قیام می کردند. با بررسی متون تاریخی، چنین به نظر می رسد شورش های ایرانیان بیشتر ناشی از عوامل اقتصادی چون نارضایتی مالیاتی، عوامل اجتماعی ، دفاع از هویت و فرهنگ ایران زمین، مخالفت با نحوه رفتار اعراب و تبعیض میان عرب و عجم بود تا مسایل دینی یا حتی دفاع از حکومت ساسانی. این شورش ها در تمام دوران خلافت خلفای راشدین وجود داشت. ایرانیان که پس از حملات اعراب، دچار بحران هویتی شده بودند، سلطه اعراب را برنمی تافتند و هر زمان که فرصت می یافتند پرچم مخالفت علیه مسلمانان را بالا می بردند. در برخی موارد، مخالفان حتی نیروی بزرگی چون شورش قارن در قهستان علیه سپاهیان مسلمان فراهم کردند. اگرچه در بیشتر قیام ها، به علت نبود رهبری در این شورش ها و به تبع آن عدم هماهنگی و برنامه ریزی، ایرانیان ره به جایی نبردند، اما عرصه را بر تهاجمات اعراب مسلمان تنگ کردند و همیشه مانعی جدی در مقابل زیاده خواهی ایشان بودند. هدف از انجام این تحقیق بررسی دلایل و انگیزه های این قیام ها و نتایج و پیامدهای آن ها در اوضاع اجتماعی آن زمان است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان