بازخوانی یک تاریخ؛ روایتی دیگر از کارنامه آقامحمدخان قاجار نقد و بررسی کتاب تاریخ ایران در دوره قاجاریه: عصر آقامحمدخان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

این مقاله به نقد کتاب تاریخ ایران در دوره قاجاریه: عصر آقامحمدخان اثر غلام حسین زرگری نژاد می پردازد. ازآن جاکه زندگی و عملکرد آقامحمدخان قاجار از مباحث مناقشه انگیز تاریخ ایران است، تاکنون پژوهش ها و رمان های تاریخی فراوانی درباره او نوشته شده است. به طور کلی، هم در گفتمان تاریخ نگاری دوره پهلوی و جمهوری اسلامی و هم در پژوهش های مستقل از وی چهره ای خون ریز، بی رحم، و انتقام جو ترسیم شده است که اگر حکومت زندیه را برنمی انداخت، سرنوشتی متفاوت تر در انتظار ایران بود. زرگری نژاد در زمره پژوهش گرانی است که در آثار پیشینش همین نگاه را به آقامحمدخان بازتاب داده، اما در کتاب تاریخ ایران در دوره قاجاریه: عصر آقامحمدخان کوشیده است این تصویر را با خوانش انتقادی منابع و اسناد زیرسؤال ببرد و چهره ای کاملاً متفاوت از وی ترسیم کند. شخصیتی که نه تنها شایعات مطرح شده درباره بی رحمی او، به ویژه کورکردن مردم کرمان یا قفقاز، صحت ندارد، بلکه برعکس، او درمیان مدعیان قدرت، ازجمله لطفعلی خان زند، تنها کسی بود که به ایران و احیای قلمرو تاریخی آن می اندیشید و تمام تلاشش مصروف مسئله ایران بود. این مقاله با رویکردی انتقادی می کوشد آرا و دیدگاه های زرگری نژاد را ارزیابی کند.