۱.
هدف از نگارش این مقاله، معرفی و بررسی کتاب دوجلدی آموزش مقدماتی زبان ژاپنی زیرعنوان «ژاپنی برای همه، سطح مقدماتی» است که بعد از نزدیک 15 سال در سال 2012 میلادی با رفع اشکالات نسخه قبل و تغییراتی در محتوا تجدید چاپ شده است. درحال حاضر نسخه زبان خارجی این اثر به دوازده زبان انگلیسی، فرانسوی، اسپانیولی، ایتالیایی، پرتقالی، روسی، آلمانی، چینی، کره ای، تایلندی، اندونزیایی، ویتنامی در دسترس است و در بیشتر مراکز دانشگاهی و غیردانشگاهی آموزش زبان ژاپنی درسراسر جهان و ازجمله گروه زبان و ادبیات ژاپنی دانشگاه تهران در مرحله مقدماتی به عنوان منبعی قابل اتکا و کارآمد مورد استفاده است. ویژگی هایی ازجمله رفع اشکالات نسخه قبل، تهیه و تدوین کتاب به وسیله کار گروهی و درنظر گرفتن کتاب های کمکی متعدد برای پوشش دادن چهار توانایی زبانی گفتاری، شنیداری، خواندن و نوشتن باعث شده است که نسخه جدید کتاب حاضر از بهترین کتاب های آموزش زبان ژاپنی در دنیا محسوب شود. اماهنوز هم هرچند اندک،ایراداتی بر این کتاب وارد است. مقاله حاضر می کوشد به ویژگی ها، نقاط قوت و ضعف این اثر بپردازد.
۲.
چهار رکنِ اصلی در سنجشِ یک کتابِ آموزشی عبارت اند از سنجشِ دستاوردهای کتاب با نظر به مبانیِ علمیِ حوزه ی موردِ نظر، مقایسه ی کتاب با کتاب های مشابه، بررسیِ جایگاهِ کتاب در نظامی که قرار است آن را موردِ استفاده قرار دهد، وارزیابیِحاصلِ کتاب در چارچوبِپیش فرض هایی که نویسندهدر نظر داشته است. جستارِ کنونی می کوشد تا با نگاهی به این چهار رکن به بررسیِ کتابِ آموزشِ ترجمه به قلمِ حسن هاشمی میناباد (1394) بپردازد. در این راستا،پس از بررسیِ کوتاهِ پایه های نظریِ نگارشِ کتاب های آموزشیِ ترجمه،به اختصار به وضعیتِ این حوزه در ایران می پردازیم. سپس کتابِ هاشمی میناباد را با توجه به مطالبِ طرح شده به نقد و سنجش می گذاریم. بنابر نتیجه ی این سنجش،مزیتِ اصلیِ کتاب این است که ریشه در تجربه ی تدریسِ عملیِ ترجمه دارد.همچنین نهایتِ دقت در ویژگی های صوریِ آن اِعمال شده است. متن ها نیز دارای تنوعیبسیاروترتیبی منطقی از آسان به دشوار هستند. اما بزرگ ترین کاستیِ کتاب نداشتنِ شالوده های منسجمِ نظری و ارائه ی پراکنده ی مطالب است، به نحوی که ترجمه آموزِ مبتدی قادر نیست به استنباطِ قواعدی کارآمد در ترجمه بپردازد.به همین دلیل، این کتاب را به شکلِ کنونی نمی توان به عنوانِ یک کتابِ درسیِ مستقلِ دانشگاهی در نظر گرفت، بلکه بهتر است از آن به عنوانِ منبعی کمکی برای آشناییِ بیش ترِ دانشجویان با مثال های عملی استفاده شود.
۳.
در این مقاله کتاب «جامعه شناسی زبان (برنامه ریزی زبان فارسی و نگرش های زبانی)»، نوشته نگار داوری اردکانی با همکاری آذردخت جلیلیان، بررسی و نقد شده است. در این راستا، هم به ساختار و جنبه های صوری کتاب و رعایت اصولِ پژوهش و نگارش علمی توجه شده، و هم به محتوای کتاب و آنچه در آن آمده است. به طور کلی می توان گفت آن بخش هایی از کتاب که حاصل و نتایج کارهای میدانی مولف اصلی آن را بیان می کند، دارای نکته ها و یافته های سودمند و درخور توجه بسیاری برای برنامه ریزی زبان فارسی است. از نظر صوری، بر کتاب ایرادهایی چون بی توجهی به جدانویسی، سرهم نویسی، رعایت نکردن نیم فاصله، رعایت نکردن اصول ارجاع دهی،... مترتب است. از نظر محتوایی هم برخی از مطالب مطرح شده شتابزده، نامنسجم و نامفهوم به نظر می رسد. همچنین تکرار چندباره برخی از مطالب در جاهای مختلف کتاب برای خواننده پرسش برانگیز است. زبان ترجمه ای بخش هایی از مطالب کتاب، نقل حجم بزرگی از مطالب نویسندگان دیگر، برابرهای غیردقیق برای برخی از اصطلاحات و واژه های غیرفارسی، از دیگر ایرادهای محتوایی کتاب است.
۴.
درسنامه آموزش زبان های خارجی شامل 140 مقاله از مدرسان و پژوهشگران دانشگاه های جهان در رشته آموزش زبان های خارجی است. در این اثر، جدیدترین موضوعات و مباحث مربوط به رشته آموزش زبان خارجی، به ویژه در حوزه آموزش زبان آلمانی به غیر آلمانی زبان ها، تا سال انتشار کتاب (2007) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. کتاب حاضر که موضوعات بسیار متنوعی را در برمی گیرد، می تواند در مقطع تحصیلات تکمیلی در رشته های زبان و ادبیات آلمانی و آموزش زبان آلمانی در دانشگاه های ایران مورد استفاده استادان و دانشجویان این رشته قرار گیرد. با این حال نکاتی درباره جنبه های ظاهری، ساختاری و محتوایی این اثر قابل ذکر است. در نقد و بررسی حاضر سعی بر آن است تا نکات قوت و ضعف این کتاب به مخاطبان نشان داده شود. نتایج این پژوهش می تواند مدرسان رشته آموزش زبان آلمانی در ایران را با ابعاد و موضوعات جدید در روش تدریس زبان آلمانی آشنا کند.
۵.
یکی از اصلی ترین منابع درس روان شناسی زبان در رشتة آموزش زبان انگلیسی کتاب روان شناسی زبا ن آموز: تفاوت های فردی در یادگیری زبان دوم، نوشته زلتان درنیه (Zoltan Dornyei) است. نخستین بار این کتاب در سال 2005 منتشر شد و پس از آن در سال 2015 بازبینی گردید و در «راتلج» به چاپ رسید. با توجه به نقش مهمی که حوزة روان شناسی در رشتة آموزش زبان انگلیسی دارد، در این مقاله تلاش شده است این اثر نقد و بررسی گردد. نویسندة کتاب موردبحث مفاهیم مطرح شده در کتاب را به خوبی پیکره بندی کرده است؛ اما تأثیرات محیط و جامعه را بر ابعاد روان شناسانة زبان آموز لحاظ ننموده است. افزون براین، نویسنده به تشریح و توضیح نارسای برخی از مفاهیم پرداخته و از مفاهیمی چون هوش هیجانی که خود یکی از اساسی ترین مسائل مرتبط به یادگیری و روان شناسی زبان دوم است، بهره نبرده است. همچنین، به نظر می رسد نویسنده تلاش کرده است بدون اتکا به ابعاد فلسفی مفاهیم مطرح شده، به تعریف و تبیین آن ها بپردازد و این مفاهیم را به چالش نکشد. به طور کلی، محدودشدن اثر به جریان های پژوهشی غربی، درنظرنگرفتن عوامل محیطی و فرهنگی و به چالش نکشیدن مفاهیم ارائه شده در کتاب، ذهن مخاطب را بسیار محدود کرده است#,
۶.
مقاله حاضر می کوشد «فرهنگ یک جلدی فارسی به ژاپنی و ژاپنی به فارسی معاصر» تألیف تسونه ئو کورویاناگی (Tsuneo Kuroyanagi) را معرفی و توصیف نماید و شکل و محتوای آن را با معیارهای فرهنگ نگاری نوین بسنجد و محاسن و معایب آن را آشکار سازد. این فرهنگ، کلیه آثار پیشین مؤلف در حوزه فرهنگ نگاری است و در هر دو کشور ایران و ژاپن در غیاب فرهنگ لغت دوزبانه قابل اعتنای دیگری، مورد استفاده گسترده دانشجویان، پژوهش گران و مترجمان قرار می گیرد. همان گونه که در پیشگفتار اثر آمده است، مخاطبان این فرهنگ در وهله اول دانشجویان و علاقمندان زبان فارسی در ژاپن هستند و طبعاً این فرهنگ با توجه به نیازهای آنان تألیف گشته است و به همین دلیل نیز استفاده از آن برای دانشجویان زبان ژاپنی در ایران دشواری هایی به همراه دارد، اما از آن جا که مؤلف طبق ادعای خود در ابتدای بخش دوم این فرهنگ، به استفاده دانشجویان ایرانی از این فرهنگ نیز گوشه چشمی دارد، مقاله حاضر به طور خاص با محور قرار دادن نیازهای دانشجویان زبان ژاپنی در ایران به نقد و بررسی این فرهنگ می پردازد.
۷.
پژوهش نظام مند و شناخت شیوه ها و رویکردهای رسیدن به مطلوب علمی، دغدغه های مهم جامعه علمی اند. نمود این دغدغه ها در مطالعات ترجمه تلاش های پراکنده ایست در قالب مقاله ها و کتابهایی روزافزون. روش شناسی پژوهش در مطالعات ترجمه نیز تلاشی است در جهت تهیه منبعی جامع درباره روش پژوهش ویژه مطالعات ترجمه. در این کتاب، سالدانا و اُبراین میان رشته ای بودن مطالعات ترجمه را پیوسته در نظر داشته اند و درک معرفت شناسی و غایت شناسی پژوهش را مقدم بر هر اقدامی در این زمینه دانسته اند؛ این دو مؤلفه ها و عناصر پژوهش را تبیین کرده اند، اخلاق پژوهش را از نظر دور نداشته و براساس مطالعات توصیفی ترجمه، به روش ها و رویکردهای خاص پژوهش ترجمه پرداخته اند. در نقد پیشِ رو، نخست فصول هفتگانه این کتاب از نظر گذرانده شده است. در ادامه به بررسی و نقد ساختار و محتوای کتاب پرداخته شده و نقاط ضعف و قوت آن بحث شده است. نویسندگان نقدِ پیشِ رو، با نگاهی به هدف کتاب و بررسی کاستی ها و نقاط قوت آن، مناسب بودنش را برای تدریس در دوره های ارشد و دکتری در دانشگاه های ایران جویا شده اند.
۸.
هدف این مقاله، نقد و معرفی کتاب زبا ن شناسی خبرنویسی تالیف دنیل پرین (2013) است که رویکردی نوین و در چارچوب رهیافت های قوم نگارانه را مورد مداقه قرار داده است. پرین در کتاب مذکور به طرح این گزاره می پردازد که تحلیل خبر، فارغ از بررسی فضا(ها)ی متنوع و متکثر شکل دهنده آن، کامل نبوده و برای درک و تحلیل خبر لازم است به جای اکتفا به محصول نهایی، یعنی متن تولید شده توسط خبرنگار، به فرایند تولید خبر توجه گردد؛ لذا تحلیل گر می بایست به تحریریه رفته و از نزدیک روند تولید، نگارش و اشاعه خبر را ملاحظه و تحلیل نماید. این رویکرد قوم نگارانه که توسط زبان شناسان دیگری از جمله کاتر (2010) هم به کار گرفته شده، در کشور ما نوپا و کمتر شناخته است؛ در نتیجه معرفی کتاب حاضر علاوه بر آشنایی با یکی از آثار جدید و پیشرو در زمینه زبان شناسی کاربردی، می تواند برای پژوهشگران ایرانی الهام بخش بوده و زمینه انجام پژوهش های کاربردی متعددی را فراهم آورد. همچنین، علاوه بر معرفی و نقد این کتاب، برخی از شیوه های نوین پژوهش در زمینه زبان و رسانه، به ویژه در چارچوب رویکرد قوم شناختی خبر معرفی و تبیین شده است که می تواند هم برای زبان شناسان و هم علاقه مندان به رسانه پژوهی جالب توجه باشد#,
۹.
کاربرد پیکره در تحلیل گفتمان نوشته پاول بیکر (2006) توسط انتشارات کانتینیوم (لندن و نیویورک) در 207 صفحه منتشر شده است. کتاب بر دو موضوع اصلی و ایجاد ارتباط بین آن ها متمرکز است: تحلیل گفتمان و زبان شناسی پیکره ای. تحلیل گفتمان که ماهیتی میان رشته ای دارد، در سال های اخیر مورد توجه بسیاری از زبان شناسان به ویژه پژوهشگران علاقه مند به مباحث جامعه شناسی زبان بوده است. پیکره زبانی مجموعه ای از متن های نوشتاری یا گفتاری است که می توان برای توصیف و تحلیل زبان از آن بهره گرفت. تحلیل پیکره های زبانی که معمولاً با استفاده از رایانه انجام می شود، می تواند بسیار جامع باشد و حقایق متنی را پوشش دهد. بیکر در این کتاب نشان می دهد می توان یک تحلیل مناسب از عناصر زبان شناختی را با یک تعبیر اجتماعی انتقادی از این مشخصه ها تلفیق کرد. از جمله نقاط قوت کتاب شرح جنبه های روش شناختی، استفاده از نمونه های عینی، شرح مراحل کار با استفاده از تصویر و نمودار و شرح امتیازات و نقاط ضعف استفاده از روش پیشنهادی می باشد. روش های تحلیل متنوع معرفی شده در این کتاب می توانند در تحلیل گفتمان پیکره-بنیاد استفاده شوند. در این مقاله، علاوه بر معرفی کتاب، نقاط قوت و ضعف کتاب واکاویده می شود و به این منظور نقدهایی که بر این کتاب نوشته شده اند نیز مرور می شود.
۱۰.
هدف مقالة حاضر تأکید بر اهمیت پژوهش در حوزة واژگان پایه و بررسی انتقادی کتاب واژگان پایه فارسی از زبان کودکان ایرانی و طرح ملی شناسایی واژگان پایه فارسی از منظر روان شناختی، زبان شناختی، روش شناسی و آموزشی است. در ابتدا به اهمیت موضوع واژگان پایه و تاریخچة تدوین کتاب اشاره می شود. سپس محتوای اثر توصیف و تحلیل می شود. به این ترتیب، پس از مروری بر فصل های مختلف کتاب، نقدی اجمالی از بخش های مختلف ارائه خواهد شد. به عبارت دیگر، پس از نقد بخش «بی مقدمه»، روش شناسی طرح ملی شناسایی واژگان پایه نقد می شود و سعی می شود با اشاره به ابزارهای گرد آوری داده در طرح ملی شناسایی واژگان پایه، تصویری انتقادی از روال استخراج واژگانِ طبقه بندی شده در کتاب ارائه می گردد. در ادامه دو بخش اصلی کتاب (جدول های موضوعی و پلکانی و پایه ای) دقیق تر نقد و تحلیل می شوند.
۱۱.
آمال و آرزوهای انسان همواره امیدبخش زندگی و راه آینده بوده اند، چرا که آدمی بدون امید و آرزو قادر به ادامه حیات خویش نیست. این موضوع که جزئی جدانشدنی از زندگی انسان است، در ادبیات نیز نمود پیداکرده است. در نمایشنامه مرغ دریایی که آن را شخصی ترین اثر چخوف می نامند، ما با قهرمانانی روبه رو هستیم که آرزوها و آرمان های والایی در سر دارند، آنها به خوبی از ایده آل هایشان سخن می گویند و رویای زندگی بهتری را در سر می پرورانند، اما تلاشی برای دست یافتن به خواسته ها و اهدافشان نمی کنند. در این اثر، چخوف از یک سو به توصیف انسان هایی می پردازد که توانایی رویارویی با حقیقت زندگی را ندارند و تسلیم سرنوشت می شوند، و از سوی دیگر قهرمانی را توصیف می کند که باوجود تمام رنج ها و ناکامی ها، از پای نمی نشیند و راه خود را به سوی خوشبختی و پیروزی پیدا می کند.
۱۲.
در این جستار نگاهی دیگر به کتاب غلط ننویسیم، نوشته ابوالحسن نجفی انداخته ایم. با مرور نقدهای پیشین مشخص شد که عمده نگاه ها و نقدها بر دو جریان فکری متباین استوارند؛ نخست نگاهی زبانشناختی که زبان را نظامی زنده و پویا می شناسد که تجویز را درباره آن، غیرعلمی می داند؛ دوم نگاهی است که با برجسته کردن کارکردهای ادبی و اجتماعی زبان و با توجه به پیشینه فرهنگی آن، هرگونه تغییری را تنها در چارچوب قواعد دستور و پیشینه زبان می پذیرد. با بررسی کتاب غلط ننویسیم فارغ از نقدهای پیشین، اشکالاتی دیده می شود که با وجود چاپهای مکرر کتاب هنوز مرتفع نشده اند. پاره ای از اشکال ها چون حروفچینی کتاب، شیوه آوانگاری مدخل ها، ارجاع دهی به منابع، مدخل های مشمول حکمی واحد و... در تمام کتاب وجود دارند؛ دسته دیگری از اشکال ها مربوط به مدخل هایی خاصند که به ترتیب الفبایی در این جستار آمده اند. با وجود نقدهایی که بر این کتاب نوشته اند، و اشکال هایی که در آن هست، همچنان کتابی کاربردی است که بر بسیاری از مسائل زبان فارسی امروز انگشت نهاده است و می تواند در پیشگیری از ورود بسیاری از واژگان غیرضرور به زبان و نیز تحت تأثیر قرارگرفتن زبان فارسی از ساخت های نحوی زبان های بیگانه مؤثر باشد.
۱۳.
طلسم، موتیف دائمی فرهنگ جهانی است و با نشانه هایی از قبیل انگشتر، دستبند، گردنبند و یا اشکالی دیگر شناخته می شود که حاوی ورد و دعا و یا نشانی است. موضوع طلسم بخشی از ادبیات را هم پوشش می دهد و نویسندگان و شاعران جهان از جمله روسی نیز به آن در آثار خود پرداخته اند. الکساندر کوپرین، الکساندر پوشکین، میخائیل لرمانتف و آنّا آخماتِوا که هر یک به شیوه ای با دین و فرهنگ شرقی ارتباط داشته اند، طلسم در آثارشان دارای ویژگی های شرقی است و به طریقی با فرهنگ شرقی ارتباط دارد. در مقاله پس از مقدمه ای کوتاه درباره ریشه واژه طلسم و اشاره به برخی آثار نویسندگان و شاعران روسی با موضوع طلسم، به سه شعر الکساندر پوشکین با نام های «در غار مخفی، در روز تعقیب و آزار»، «حافظم باش، طلسم من» و «طلسم» پرداخته می شود که شاعر در آن ها به این موضوع اشاره کرده است. طلسم در هر یک از این اشعار دارای قدرت خارق العاده است. متن اشعار الکساندر پوشکین با موتیف طلسم فاقد اشیائی مانندحلقه، انگشتر، دستبند، گردنبند هستند و محتوای اشعار برگرفته از دین و فرهنگ مشرق زمین است و با توجه به شرایط زندگی و تهدیدهایی که از طرف حکومت تزاری متوجه شاعر بوده، طلسم های او پناه گاهی برای وی محسوب می شدند.
۱۴.
کتاب «گل داوودی و شمشیر: الگوهای فرهنگ ژاپن» (The chrysanthemum and The sword: patterns of Japanese Culture) اثر «روث بندیکت» (Ruth Benedict) انسان شناس آمریکایی می باشد. بندیکت در این کتاب با تاکید بر خاص بودن سیستم ارزشهای حاکم بر فرهنگ ژاپن، سعی در تبیین این سیستم از طریق مقایسه آن با فرهنگ غرب می کند؛ و در نهایت الگوی حاکم در فرهنگ غرب را «فرهنگ گناه» (guilt culture) و الگوی حاکم در فرهنگ ژاپن را «فرهنگ شرمساری» (shame culture) معرفی می کند. از نظر بندیکت، در غرب به خاطر ریشه دار بودن آموزه های دینی، مفهوم «وجدان» عامل بازدارنده ای محسوب شده و در صورت زیرپاگذاشته شدن آن، احساس «گناه» در برابر خالق به فرد دست می دهد؛ این در حالیست که در ژاپن به خاطر مبهم بودن جهان بینی دینی و اخلاقی، مفاهیم وجدان و گناه چندان مانوس نبوده و این «دیده نشدن» توسط مردم، و متعاقباً «شرمسار نشدن» در نزد آنهاست که عامل بازدارنده محسوب می شود. لذا از دید بندیکت در ژاپن، «عمل ناروا»، نه الزاماً در معنای عمل «غیر اخلاقی»، بلکه بیشتر به معنی عمل «خارج از عرف» که موجب نکوهش عامه – و نه وجدان یا خدا- می گردد، تفسیر می شود. به بیان دیگر در فرهنگ گناه عامل بازدارنده «درونی» و در فرهنگ شرمساری عامل بازدارنده «بیرونی» است.
