پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی

پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی

پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال شانزدهم فروردین و اردیبهشت 1395 شماره 1 (پیاپی 38) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

متن اجتماعی و آموزش زبان ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: مهاجرت جهانی سازی آموزش زبان زبان بیگانه زبان واسطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 48 تعداد دانلود : 15
در محیط های آموزشی، بنا به سنت های مدرسی و روند کارهای مألوف و آشنا، بیشینه گفتارها درباره آموزش زبان های نامادری، یا فنون و روش های آموزشی را در بر می گیرد و یا پای کهنه و نو بودن محصولات آموزشی که به نام «متد» شناخته می شوند به میان می کشد. اما در واقع، آن چه روش های تدریس، کیستی زبان آموز، محتوای گزینش شده دروس، سامان دهی این محتوای آموزشی، چرایی تهیه چنین محتوایی، و هدف های اعلام شده و اعلام ناشده آموزش زبان نامادری را تعین می بخشد متن تاریخی اجتماعی و جهان نگری حاکمی است که روند برآمد و اجرای این حوزه آموزشی را در چنبره خویش گرفته است. برای نمونه، پیداست که هدف اشرافیت فرانسه زبانِ انگلستان قرن شانزدهم میلادی از تهیه متن های آموزشیِ لاتینی آموزش زبان فرانسه از جنس همان هدفی نبوده است که متن های آموزشی تهیه شده برای نیروی مهاجر جویای کار در استان کبک (کانادا) در قرن بیست ویکم در پی رسیدن به آن است. در نوشته پیش رو، پس از طرح مختصر مباحث نظری، بنا داشته ام که با توجه به این داده های حوزه های بیرونی و حاکم بر آموزش زبان های نامادری، وضعیت موجود را در محدوده یک مقاله بررسی کنم و به طرح پرسش هایی بنیادین در این زمینه برسم.
۲.

بررسی و نقد کتاب خواندن متون ساده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: یکسان سازی انسجام متن خواندن متون ساده روش تحقیق علمی صداقت و امانت در تحقیق

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط آموزش زبان دوم
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : 428 تعداد دانلود : 433
موضوع این مقاله نقد و بررسی کتاب خواندن متون ساده، تألیف زهره جوزدانی و نازیتا عظیمی میبدی، از انتشارات سمت است که برای درسی با همین عنوان در مقطع کارشناسی زبان فرانسه و به دست دو تن از مدرسان این رشته تألیف شده است. این کتاب شامل گزیده هایی از متون ادبی نویسندگان و شاعران فرانسوی از قرن هفدهم تا اواخر قرن بیستم است، به اضافة بخش هایی که مؤلفان برای درک بهتر متون به آن ها اضافه کرده اند. بررسی ای که انجام دادیم نشان می دهد که کتاب از نظر شکل، محتوا و هم چنین رعایت اصول روش تحقیق اشکالات اساسی دارد که باعث می شود دانشجویان در خوانش آن با مشکلات فراوان روبه رو شوند. در نتیجه و در مجموع، این کتاب نمی تواند منبع مناسبی برای درس یادشده باشد و تا آن جا که می دانیم، کم نیستند مدرسانی که ترجیح می دهند از منابع دیگری برای تدریس «خواندن متون ساده» استفاده کنند. بنابراین، باید بازنویسی و اصلاحاتی اساسی در این کتاب اعمال شود تا بتواند در راستای اهداف تعیین شده استفاده شود.
۳.

بررسی و نقد کتاب تاریخ ادبیات فرانسه: قرن نوزدهم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صورت محتوا تاریخ ادبیات زبان فرانسه قرن نوزدهم

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات نقد و معرفی کتاب(review)
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : 438 تعداد دانلود : 754
دروس آموزش تاریخ ادبیات فرانسه بخش بسیار مهمی از واحدهای کارشناسی زبان و ادبیات فرانسه را تشکیل می دهند. تاریخ ادبیات فرانسه در قرن نوزدهم و تفسیر متون آن در دو درس چهارواحدی ارائه می شود. برای تدریس این دروس بیش تر از کتاب های تاریخ ادبیات مورخان ادبی فرانسوی استفاده می شود. این کتاب ها معمولاً آراسته به گزیده های متون ادبی اند که به منظور توضیح در کلاس و نیز مطالعات تکمیلی از آن ها استفاده می شود. کتاب تاریخ ادبیات بدون گزیده متون ادبی ناقص است، چراکه این متون و پرسش هایی که در ارتباط با آن ها می توان مطرح کرد، در رشد تفکر تحلیلی و انتقادی مخاطبان مؤثر خواهد بود. کتاب مورد نقد ما، تاریخ ادبیات فرانسه: قرن نوزدهم، در ظاهر، ویژگی های مذکور را دارد. مؤلفان این کتاب فقط به ارائه تاریخ ادبیات اکتفا نکرده اند، بلکه پس از توضیح درباره زندگی نامه و معرفی آثار نویسنده مورد نظر و بعضاً بحث های مربوط به حوزه نقد ادبی و سبک شناسی، صفحاتی را به متون ادبی اختصاص داده و بسیاری از فصول کتاب را با خلاصه ای از مطالب و تمرین ها به پایان رسانده اند. اما این کتاب، چه از نظر شکل و چه از نظر محتوا، کاستی های فراوان دارد. از این رو، می کوشیم با بررسی ابعاد گوناگون این مشکلات به این پرسش پاسخ می دهیم که این اثر تا چه حد پاسخ گوی نیازهای دانشجویان دوره کارشناسی زبان و ادبیات فرانسة دانشگاه های کشور است.
۴.

خوانشی از یک «بازخوانی» بررسی و نقد کتاب نقد و نظریه های ادبی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: بازخوانی نقد ادبی الگوی تحلیلی گاه شماری پیرامتن نظریة ادبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 903 تعداد دانلود : 951
بی تردید عنوان کتاب نقش مؤثری در جلب نظر مخاطبان دارد؛ مخاطبانی که در نخستین صفحه های کتاب در جست وجوی دلیل پیدایش آن اند. هدف ها و پرسش هایی که نویسنده در این صفحه ها مطرح می کند به نحوی ذهن خواننده را درگیر خود کرده و او را بیش تر به خواندن کتاب ترغیب می کند. گاهی این ترغیب با نوعی حس شگفتی و تحسین نیز در هم می آمیزد، زیرا نویسنده موفق شده است طبقه بندی ها و ساختارهای قوام یافته ذهن خواننده را با نوعی آشنایی زدایی در هم بشکند. کتاب نقد و نظریه های ادبی معاصر از این گونه کتاب هاست؛ زیرا به نظر می رسد مؤلفش در نظر دارد، در کتابی با حجم بسیار کم، به نحوی جامع و کامل طیف گسترده و گوناگونی از موضوعات را معرفی کند، به چندین هدف دست یابد و هم زمان به پرسش هایی پاسخ دهد که با این اهداف مناسبت چندانی ندارند. نوشته پیش رو بر آن است تا با مطالعه سطح های گوناگون این کتاب، افزون بر بررسی میزان دسترسی نویسنده به هدف هایش و پای بندی به قرارداد خوانش، نحوه پاسخ گویی او به پرسش ها و درجه اعتبار پاسخ ها را نیز بسنجد.
۵.

بررسی و نقد کتاب پژوهشی در هزار توی رمان نو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ادبیات فرانسه قرن بیستم رمان نو نویسندگان رمان نو ترجمة رمان نو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 476 تعداد دانلود : 697
این کتاب دنبالة اثری است که مؤلف آن را با عنوان از رمان تا ضد رمان منتشر کرده و مبنای هر دو اثر هم مقاله ای که سال ها پیش منتشر کرده بوده است. موضوع اصلی کتاب جدید رمان نو در فرانسه و نیز نویسندگان رمان نو و آثارشان است. تعداد این نویسندگان زیاد نیست، ولیکن ما در ایران آن ها را از طریق ترجمة آثارشان می شناسیم و به همین خاطر موضوع رمان نو هم شناخته شده است. به علاوه، مؤلف در مقدمه گفته که مخاطبان این کتاب متخصصان ادبیات فرانسه اند، اما این مخاطبان چیزی جز مجموعه ای از متون گوناگون نقل قول شده نمی بینند و سوای آن، نحوة تحقیق آن نیز به گونه ای رقم خورده که موجب زایل شدن آن شده است. از این رو، برای نشان دادن موضوع به بررسی و تحلیل مستدل آن از طریق منبع شناسی، که گرایش مهمی در ادبیات تطبیقی فرانسه است، اقدام شده است.
۶.

بررسی و نقد کتاب راه بردهای یادگیری Les stratégies d’apprentissage(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: یادگیری یاددهی راه بردها ی یادگیری زبان آموز خوب

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط آموزش زبان دوم
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : 431 تعداد دانلود : 285
کتاب راه بردهای یادگیری، اثر پل سیر (Pau Cyr, 1998)، یکی از شناخته شده ترین نوشته های فرانسوی زبان دربارة راه بردهای یادگیری در حوزة آموزش زبان دوم است، که این مقاله به نقد و بررسی آن می پردازد. نوشتة حاضر شامل سه بخش است: نقد کتاب شناسی اثر مذکور، معرفی چهارچوب نظری نقد، و نقد محتوای اثر. در این مقاله ابتدا کیفیت کتاب شناسی اثر را ارزیابی کردیم؛ در ادامه موضع گیری نظری خود را در بررسی دیدگاه های مطرح در اثر تبیین کردیم؛ سپس تلاش کردیم محتوای اثر را به ترتیب ارائة مطالب بررسی کنیم. به نظر می رسد مؤلف می خواهد جریان پژوهشی ای را معرفی کند که در اواسط دهة 1970 میلادی در حوزة آموزش زبان دوم پیرامون مفهوم «راه برد یادگیری زبان آموز خوب» شکل گرفت. نشان دادیم که مؤلف تلاش می کند بدون اتکا به نظریه های شناخته شده، پدیدة راه بردهای یادگیری و آموزش آن ها را تبیین کند. همین رویکرد سبب شده است که مطالب ارائه شده متناقض و ناقص باشند. مؤلف به ندرت و به شکلی نارسا، از یافته های حوزه های پژوهشی تأثیرگذار روان شناسی شناختی و فراگیری زبان کم تر بهره می گیرد. طرح مسئله های متعدد اغلب پاسخ قانع کننده ای در پی ندارد. دلیل این امر هم عمدتاً نقص ابزار مطالعة تجربی و نظریه محور نبودن اغلب پژوهش های مورد استناد است. به طور کلی محدود شدن اثر به بررسی و معرفی یک جریان پژوهشی و نپرداختن به بررسی های انجام شده در حوزه های دیگر زمینة درگیر کردن ذهن مخاطب را بسیار محدود می کند.
۷.

معرفی و نقد کتاب مقدمه ا ی بر ترجمه شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ترجمه آموزشِ ترجمه ترجمه شناسی نظریه های ترجمه ماتیو گیدر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط آموزش زبان دوم
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : 473 تعداد دانلود : 459
ترجمه شناسی شاخه ای از علوم انسانی است که به مطالعة سازمان یافتة ابعاد نظری و عملی ترجمه می پردازد. از آن جا که این شاخة تقریباً نوپا به عنوان رشته ای دانشگاهی در بسیاری از دانشگاه ها تدریس می شود، نیاز است تا بیش تر به معرفی و منابع آموزشی آن بپردازیم. در این مقاله سعی شده تا کتاب مقدمه ا ی بر ترجمه شناسی اثر ماتیو گیدر که یکی از منابع جدید در حوزة ترجمه شناسی است معرفی شود. این کتاب در ده فصل مسائل و چالش های ترجمه شناسی از بدو پیدایش آن تا به امروز را مطالعه می کند و با تکیه بر جنبه های آموزشی تصویری جامع و کامل از ترجمه شناسی ارائه می دهد. این اثر اولین کتاب از مجموعة «ترادوکتو» به سرپرستی ماتیو گیدر است.
۸.

بررسی و نقد کتاب Le Point sur l’approche communicative و ترجمه فارسی آن با عنوان رویکرد ارتباطی در آموزش زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ترجمه رویکرد ارتباطی زبان فرانسه آموزش زبان ها متن تخصصی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی علوم مرتبط آموزش زبان دوم
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : 744 تعداد دانلود : 696
جستار پیش رو به بررسی و نقد کتاب Le Point Sur L’approche Communicative اثر کلود ژرمن می پردازد و دربرگیرنده دو بخش اصلی است. در بخش اول، ابعاد محتوایی اثر Le point sur l’approche communicative نقد شده است. ابتدا کتاب از حیث بهره جویی از منابع تحلیل و سپس، به ترتیب فصل ها، به نقاط قوت و ضعف آن پرداخته شده است. این مقاله از یک سو نشان می دهد که چگونه کلود ژرمن به صورت مستدل و مختصر مسائل را توضیح داده، برای درگیر کردن ذهن خواننده با سؤالاتی طرح مسئله کرده و در مواردی، با استفاده از مثال ها (که مبتنی بر واقعیت کلاس یا مطالعات میدانی هستند) فهم مطالب را تسهیل کرده است. از سوی دیگر، ثابت کرده بسیاری از توضیحات این کتاب ناکامل است و به نظر می رسد پیش فرض مؤلف این بوده که مخاطب با بسیاری از مباحث آشنایی دارد. در بخش دوم مقاله جنبه های مختلف ترجمه اثر به زبان فارسی بررسی شده است. بدین منظور، تحلیل ها بر اساس دسته بندی حاصل از اشکالات در ترجمه واژه های تخصصی و عمومی فرانسه استوار شده اند. در قسمت اول، به افزایش در ترجمه مفاهیم، خلط مفاهیم، نادیده گرفتن بافت واژه، یک دست نبودن اصطلاحات در ترجمه، عدم استفاده از معادل های رایج، و توضیحات ناکافی مترجم در پانوشت ها و در قسمت دوم به در نظر نگرفتن اصطلاحات یا بافت واژه ها و فراموش کردن ترجمه بعضی از کلمات پرداختیم.
۹.

پسامدرنیسم و بارت دو درآمد، یک پرونده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: آسیب شناسی ترجمه نقد درآمد بارت پسامدرنیسم دریافت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 996 تعداد دانلود : 476
هدف از این بررسی تطبیقی نه چندان مرور شباهت های دو کتاب بر اساس دیدگاه توصیفی و پیشاتحلیلیِ معمول، بل بیش تر درآمدی است بر نوعی رویکرد آسیب شناسانه به ترجمه هایی که در ربع قرن اخیر از آثار پسامدرن در کشور ما انجام گرفته اند. منشأ پژوهش نه بی خبری از نظریه های مدرن دریافت (réception) است، نه بی توجهی به نقش معمارگونه خواننده در ساخت متن. نه غفلت از دیدگاه والتر بنیامین در خصوص سترون بودن ارجاع به مخاطب در بررسی جایگاه و ارزش یک اثر یا مجموعه ای از آثار، نه نیز بیگانگی با نظریه های ادبی فلسفی مربوط به سکوت و مخاطب گریزی نوشتار که اندیشه اروپایی، از افلاطون تا موریس بلانشو، هر بار به طریقی در تبیین آن ها کوشیده است و ماحصل نهایی شان چیزی نتواند بود جز دیدگاهی پیشاپیش ضد بارتی، ناظر بر مرگ خواننده ای که بارت تولد او را در گرو مرگ مؤلف می دانست. جستار حاضر، در عین باور به همه نگره های بالا، خود را به این اصل پای بند می شمارد که برترین اندیشه ها، در شرایط مشخص، ممکن است ناکافی یا حتی یک سره ناکارآمد جلوه کنند و باید با توجه به نیازهای روز مورد بازنگری قرار گیرند و یا موقتاً معلق گردند. نظریه های آلمانی مربوط به ترجمه با نمایندگانی چون گوته، شلایرماخر، پان ویتز و بنیامین نیز از این امر مستثنی نیستند: طنین انداز کردن عنصر بیگانه در زبان خویش، به منزلة فصل مشترک این نظریه ها و به مثابه اصلی که پیشاپیش از نگره های فرانسویِ قائل به سکوت ادبیات خبر می دهد، همواره نیازمند تفسیرهای مناسب و متناسب با زمان مکانِ ترجمه است. نقد حاضر در آرزوی دست یابی به چنین تفسیرهایی است. در عین حال، این نقد با توجه به موضوع، کمیت، و روش خود هیچ داعیه ای نمی تواند داشته باشد مگر اشاره به ضرورت برخی بررسی های تاریخی، آماری، و مخاطب شناختی در رابطه با استقبال ایرانیان از آثار پسامدرن و ارائه فرضیه هایی که صحت و سقم شان باید از طریق همین بررسی ها اثبات شود. باری نقدِ استوار بر فرضیه های هنوز اثبات نشده همواره محکوم است به نوعی تعلیق، نوعی نوسان میان حال و آینده. و البته محکوم به تردید و بی اطمینانیِ ابدی نسبت به ارزش و فایده خویش. آن نوسان و این تردید، اما، شاید دست کم دو معنا از معانی متعدد «بحران» باشند: بحرانی که در ذات نقد ثبت است و نه فقط از بلندپروازی او برای «ترسیم مرزهای سرزمین حقیقت»، بل نیز از بدگمانی ای می زاید که خود او را هدف می گیرد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۹۷