علی گل محمدی

پیامد مواجهه جوامع قاجار و مِی جی با تمدن غرب در سده نوزدهم، تکوین قالب های فرهنگی دوگانه و التقاطی متشکل از عناصر بومی و فرنگی بود. نخبگان این جوامع نیز مبتنی بر دریافت خود از ویژگی های فرد مُدرن، تلاش کردند تا با نمایش نمادهای تمدن جدید در زندگی روزمره، رفتار مُتمدنانه ای در حوزه عمومی از خود به نمایش بگذارند. تبدیل هنجارهای مدنی خویشتن داری به کنش مسلط اجتماعی در حوزه عمومی با تکوین دولت های مطلقه غربی و راندن رفتارهای طبیعی و عاطفی به حریم خصوصی، مُراد الیاس از عقلانی شدن فرد در جوامع معاصر غربی بود و او کوشید تا در قالب نظریه «فرایند مُتمدن شدن» پیشینه تاریخی آن را تبیین کند. با توجه به اهمیت تجارب تاریخی، پژوهش حاضر می کوشد تا ذیل پرسش بزرگ تر و دیرینه ای چون علل ناکامی و توفیق ایران و ژاپن در فرایند نوسازی، به این سوال پاسخ دهد که در تعارض میان وجوه جدایی ناپذیر عقلانی و عاطفیِ فرد و تحیُر و تنش های روحی ناشی از آن، نخبگان این جوامع چه راه کاری یافتند؟ با کاربست نظریه الیاس و روش تطبیقی-تاریخی، تلاش شده تا با بررسی و تحلیل اطلاعات تاریخی و سنجش شاخص هایی چون جامه، خانه و ادب ونزاکت در زندگی نخبگان، پناه بردن به حوزه های خصوصی به عنوان راه حل احتمالی برای تسکین فشارها تبیین شود.

در دوره مدرن آغازینِ (پیشامدرن) ژاپن چه بحران ها و تضادهایی موجب واکنشِ نظام شوگوُنی[i] درقالب «اصلاحات بزرگ سه گانه» شد؟ نویسنده با رویکردی انتقادی به وجه تسمیه و شهرت اصلاحات مهم این دوره می پردازد و هم چنین حصر آن به سه بازه زمانی ازسوی نظام حاکم در چهارچوب دو نظریه هم راستای «دیدگاه تاریخی تناوب ححکم رانی خوب و بد» و «دیدگاه سختی و آسایش» اصلاحات این برهه تاریخی را تشریح می کند. مؤلف با تبیین مراد خود از اصلاحات و نمونه های آن در هر دوره اصلاحی تلاش می کند تا نقدی منصفانه از مصادیق و اقدامات حکم رانی بد ارائه دهد. محتوای این اثر حاوی اطلاعات مفید و کم ترمطرح شده ای از این دوران برای مخاطب ایرانی است. هدف از بررسی و نقد این اثر تشریح این اقدامات اصلاحی و نشان دادن اهمیت پتانسیل سیاسی اجتماعیِ نشئت گرفته از آن ها در نوسازی ژاپن و هم چنین تبیین اهمیت جایگاه تاریخی این دوره که ازسوی مؤلف مغفول واقع شده و تحلیل این اصلاحات با پیش نهاد نظریه بحران است. بررسی دقیق عملکرد مجریان اصلاحات (سیاست مداران منتصب و منتسب به نظام حاکم) به رغم بستر تاریخی مستلزم کاربست نظریه ای سیاسی است. خاستگاه دولتی اصلاحات و مجریان آن و حفظ نظام از فروپاشی استنتاج نویسنده از بحث و غفلت از ماهیت و نتایج آن هاست.

هدف: ابتکار ناصرالدین شاه قاجار در تأسیس «صندوق عَدالت» نوعی نوآوری در سنت دیرینه شاهان ایرانی مَعدلت شعارِ از پیش از اسلام تا عصر قاجار بود. میزان عزم شاه در تأسیس این صندوق و تأکید او بر وجه نمادین و ابزاریِ این اقدام ابتکاری برای ارتباط بی واسطه با رعایا، و میزان کامیابی او در دادرسی به مظالم، و زمینه سازی برای اقتباس نهادهای نوینِ مرتبط در عصر مدرن، از اهداف این پژوهش است. روش/ رویکرد پژوهش: بخش عمده این پژوهش با استناد به دست نوشته ها و اسناد مربوط به تأسیس و گزارش عملکرد صندوق عَدالت به روش توصیفی-تحلیلی و مطالعه کتابخانه ای و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری: تأکید ناصرالدین شاه بر وجه نمادین عدالت پناهی حاکم و تأمین مشروعیت به جای عدالت گستری با آگاهی او از سنت ایرانی-اسلامی شاه عادل، و اختلال ایجادشده توسط صندوق و نظام ناکارآمد جایگزین آن در کارایی نهاد مدرن پارلمان، ازجمله یافته های این پژوهش است.

فضای سبز شهری از کاربریهای مهم شهرها به شمار آمده که از آن همانند شش های تنفسی شهرها یاد شده است. اما متأسفانه به دلیل برخی عوامل، ایجاد و توسعه فضای سبز شهری همواره با مشکلات و کمبودهایی روبرو شده است. در این پژوهش تلاش شده است؛ ضمن ارزیابی وضعیت موجود توزیع و پراکندگی فضاهای سبز شهری و پارک های شهری منطقه7، اولویت های مکانی توسعه این فضاها به لحاظ توزیع فضایی مناسب در 7شهرداری تهران مورد مطالعه و تحلیل قرار گرفته است. روش انجام این پژوهش به صورت توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است؛ و سپس با استفاده از تکنیک های تلفیقی سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) و روش ارزیابی چند عامله(MCE) و مدل سلسله مراتبی(AHP)، عوامل مختلف مؤثر بر استقرار بهینه پارک های شهری در محدوده مورد مطالعه، بررسی شده است. نتایج به دست آمده نشان داده است که: در الگوی توزیع مکانی فضای سبز شهری منطقه7 بین نیاز شهروندان به فضای سبز و وجود سطوح و فضاهای سبز رابطه منطقی وجود نداشته است. در ضمن مرحله دوم نیز؛ طبقه بندی مکان های موجود در سطح شهر برای ایجاد پارک های شهری در طیف های گوناگون از رنگ تیره تا رنگ روشن صورت گرفته است. نقشه خروجی تولید شده رستری بوده و طیفی از مکان-های بسیار نامناسب تا بسیار مناسب را نشان داده است. به طوری که نواحی با رنگ تیره تر از قابلیت بیشتری برای پذیرش و استقرار مراکز اسکان موقت محسوب شده است. و نواحی با رنگ های روشن تر به علت دارا نبودن معیارهای مناسب جهت استقرار اینگونه مکان ها مناسب برای استقرار پارک های شهری نمی باشند.

«زمان»، با «شرایط و تحولات» پیوند عمیق دارد. از همین رو چه بسا دو پدیده یا فرایند به طور «هم زمان» آغاز شوند، اما شرائط تاریخی و فرهنگی، سیر و سرنوشت تحولات یکی را متفاوت از دیگری کند. حکایت توسعه یافتگی در دو کشور ایران و ژاپن نیز از همین قرار است. عموماً مواجهه ایران و ژاپن با غرب در قرن نوزدهم را سرآغاز فرایند توسعه و نوسازی در این کشورها می دانند. اما ژاپن بعد از گذشت یک دوره نسبتاً کوتاه ده ساله از زمان پذیرش شرایط تجارت تعرفه ای (1858)، با ورود ناوگان امریکا به این کشور تا تشکیل دولت مدرن با «بازگشت میجی» (1868) عملاً وارد مسیر نوسازی شد. بررسی آثار تاریخی و اندرزنامه ها که انعکاس دهنده شرایط روز جامعه در عصر قاجار است و نشان دهنده رفتارهای اجتماعی مردم آن دوره است، حکایت از نبود عناصر کلیدی و حیاتی برای توسعه است. هرچند شاید این رفتارها ریشه در گذشته های دورتر داشته باشد. می توان گفت هرچند جرقه آغاز گذار از یک جامعه سنتی به عصر مدرن به واسطه مواجهه با غرب زده شد، پیمودن موفقیت آمیز مسیر نوسازی، مرهون زمینه های مساعد برای پیمودن این راه مشکل بود. نهادینه شدن مقولاتی چون «وظیفه و مسئولیت پذیری در قبال وظایف محوله و نقش های اجتماعی اختصاص یافته به افراد»، در کشوری چون ژاپن، حرکت در این مسیر را تسهیل کرد.

راهکارهای زیادی قابل تصور است که امریکا می تواند به عنوان تعبیر خوابهای پریشان خود درخصوص بیداری جهان اسلام بر آنها انگشت گذارد. یکی از مهمترین این راهکارها تقویت شاخه هایی از اسلام گرایی بود که در راستای چهره سازی از اسلام به بدترین شکل آن انجام گرفت تا بتوانند زمینه های رویارویی میان اسلام و غرب را فراهم سازند. تئوریسینهای سیاسی ایالات متحده، نظریه برخورد تمدنها را سامان دادند تا استراتژی مداخله جویانه امنیت ملی امریکا در سطح جهان شکل تئوریزه نیز پیدا کند.از نظر امریکاییها به وجودآوردن جناحهای میانه رو در جمعیتهای اسلامی، ایجاد اختلال در شبکه های رادیکالیسم اسلامی، انجام اصلاحات در نظام آموزشی کشورهای اسلامی، طرح اسلام مدنی و تشویق نویسندگان و محققان به توسعه مفاهیم غیرایدئولوژیک در ادبیات سیاسی، ایجاد اختلال در منابع مالی و اقتصادی اسلام گراهای رادیکال، بازسازی پیمانهای نظامی منطقه ای در جهان اسلام و توسعه حضور روانی و فرهنگی غرب و به ویژه ایالات متحده در سطح کشورهای مسلمان، می تواند کابوس اسلام گرایی را از سر راه آنان بردارد. اما آیا به راستی امریکاییها در شناخت خود از گرایشهای سیاسی موجود در جهان اسلام و فهم بنیادگرایی اسلامی موفق بوده اند؟ مقاله زیر حاوی پیشنهادهای محققان موسسه Rand به سیاستمداران امریکا برای مبارزه مبتنی بر شناخت با اصولگرایی اسلامی است که مطالعه آن بی فایده نخواهد بود.

اشغال عراق و تلاش امریکا برای دستگیری صدام، موضوع بن لادن را به فراموشی سپرد و تا مدتها خبری از ادامه اقدامات امریکا در پیداکردن و محاکمه بن لادن نبود. حتی بسیاری اعتقاد داشته و دارند که او مامور سیاسی امریکا برای ایجاد آشوب در مناطق استراتژیک جهان و ایجاد زمینه مداخله و اشغال نظامی بوده است!اخیرا گروه القاعده با استفاده از انواع وسائل ارتباط جمعی از قبیل اینترنت، فاکس، پست و . . . بیانیه های عمومی بن لادن را در مورد عقاید و تصمیمات عملیاتی القاعده به اطلاع مخاطبانش می رساند.صرف نظر از این که تشکیلات القاعده و رهبر اصلی آن هم اکنون در کجا و چه شرایطی قراردارند و نیز بدون توجه به این که بیانیه ها و حرکتهای آنها تا چه حد کنترل شده یا خطرناک می باشد، این گروه افراطی و خشونت گرا دارای هویتی هستند که به کل جهان اسلام منتسب هستند و داعیه آنها نیز بیداری ملل مسلمان و خاتمه دادن به دخالتهای امریکا در سرزمینهای اسلامی می باشد. این مساله، الزام می دارد که مبحث القاعده درواقع به عنوان یکی از مسائل بین المللی جهان اسلام مورد مطالعه جدی قرار گیرد. مقاله حاضر توسط یکی از تحلیلگران مسائل خاورمیانه ای امریکا ، به سفارش سرویس پژوهشی کنگره امریکا (CRS) ــ کتابخانه کنگره ــ برای استفاده نمایندگان کنگره مذکور، تهیه شده است و اینک ترجمه آن جهت استفاده خوانندگان محترم ارائه می گردد.

برخلاف این تصور که زندگی مشترک پیش از ازدواج، فرصت‌های خوبی را برای درک بهتر زوج‌ها در اختیار ایشان قرار می‌دهد، اظهارات بسیاری از افراد شرکت کننده در این تحقیق حاکی از آن است که خطر بروز طلاق در میان آن دسته از زوج‌هایی که پیش از ازدواج‌شان زندگی مشترک را تجربه کرده‌اند، به مراتب بیش از کسانی است که فاقد چنین پیشینه‌ای بوده‌اند. این نوشتار، پس از بیان چند تفسیر از علل فروپاشی چنین ازدواج‌هایی، با ارائه نمونه‌های آماری اثبات می‌کند که متغیرهای کنترلی از قبیل تفاوت‌های موجود در ارزش‌ها و گرایش‌ها نسبت به ازدواج، شخصیت همسران سابق، طلاق والدین و ...، بر انتخاب ازدواج غیر مستقیم مؤثر هستند و همین گزینش‌های شخصی، از جمله مهم‌ترین عامل عدم استحکام در ازدواج‌های غیرمستقیم است و بر خطرات منجر به جدایی اثرگذار می‌باشد.

اعمال کنترلها و سوءاستفاده های امریکا از قدرت خود برای منحرف کردن روند محاکمات مربوط به جنایات جنگی، یکی از بزرگترین ظلمهای تاریخ و نوعی تداوم جنایات بر ضد بشریت است. به نظر می رسد دولت امریکا سعی دارد صدام را نیز همچون نوریه گا، حاکم دست نشانده پاناما، از دست دادگاه جنایات جنگی رهایی بخشد و نگذارد که با منکوب شدن بیش از حد متحدان سابق، اعتماد متحدان فعلی نیز از دست برود. واقعا از نکات جالب و شگفت انگیز تاریخ است که بوش اول، پدر بوش فعلی، صدام را به سان پرنده ای که جوجه خود را بپرورد زیر پروبال سیاسی، نظامی و اقتصادی خود گرفت تا اهداف امریکا را در منطقه عملی سازد و اکنون چند سال بعد می بینیم که بوش پسر همان دست پرورده را سرنگون می کند و می خواهد آنچه را که بلعیده از حلقومش بیرون کشد!برای دانستن امریکایی بودن سناریوی صدام از ابتدا تا به انتها، تنها کافی است که از ظهور تا سقوط او را به صورت روزشمار مورد مطالعه قرار دهیم و آنگاه دریابیم که محاکمه احتمالی صدام در آینده چگونه خواهد بود.منطق سیاسی امریکا حکم می کند که جنایات جنگی صورت گرفته در راستای مصالح و منافع خود را مورد مسامحه و پرده پوشی ـ شما بخوانید ماست مالی ـ قرار دهد و لذا مردم نباید منتظر شادیهای احتمالی ناشی از محاکمه عادلانه صدام باشند. روزشمار زندگی صدام را در این مقاله مرور کنید.