۱.
کلید واژه ها:
رسانه نقد درون ساختاری نقد برون ساختاری ضد سیاست دگرگونی سیاست
گسترش وسیع اطلاعات و ارتباطات در عصر حاضر زمینه را برای طرح و بررسی بیش تر رسانه ها در حکم اصلی ترین وسایل ارتباطی فراهم می کند. در این میان، رسانه های جدید نقش کانونی و محوری دارند؛ به صورتی که هر روز بر دامنة تأثیرگذاری آن ها در تحولات و بحران های گوناگون منطقه ای و جهانی افزوده می شود. مقالة حاضر در پی نقد و بررسی مقالة «دگرگونی سیاست یا ضد سیاست؟» از بری اکسفورد است که در رسانه های جدید و سیاست (2001) به چاپ رسیده است. این مقاله نیز همراه مجموعه مقالات کتاب در سال 1387 به فارسی برگردانده شده است. بر اساس این، نگارندگان هر دو نسخة زبان اصلی و ترجمه شدة آن را نقد و بررسی کرده اند. مقالة حاضر در دو بخش با عنوان های نقد درون ساختاری و نقد برون ساختاری به بررسی و نقد مقالة مذکور می پردازد. باید اذعان کرد که حوزة تأثیرگذاری رسانه در سیاست دست خوش تحولات چشم گیری شده است و امروزه رسانه های جدید و مجازی در پیش برد دموکراسی و ایجاد محدودیت برای دولت ها و نهادهای مختلف در زمینه های گوناگون نقش مهمی دارند. تحولات سال های اخیر نشان می دهد که سیاست ها تا حدود زیادی تحت تأثیر محیط های رسانه ای مجازی قرار گرفته اند و رسانه های جدید هر روز شامل تعریف جدیدی می شوند.
۲.
کلید واژه ها:
گفتمان سکولاریسم ناسیونالیسم عرب بنیادگرایی گفتمان عربی وحدت عربی
پژوهش کنونی با تمرکز بر چگونگی و چیستی گفتمان محوری جهان عرب این فرضیه را طرح می کند که وحدت عربی یا اتحاد اعراب در چهارچوب یک واحد سیاسی و سرزمینی، گفتمان محوری، و آرمانی اعراب در یک و نیم قرن اخیر بوده است. با این همه، دگرگونی های بین المللی و داخلی تحقق چنین آرمانی را با دشواری روبه رو کرده و بروز مشکلات سیاسی اقتصادی و اجتماعی داخلی جهان عرب را در سال های دهة 1980 دچار سردرگمی و چندگانگی گفتمانی کرده است. شرایط پس از جنگ سرد و تحولات داخلی ناشی از تضعیف گفتمان ناسیونالیستی نیز به تدریج شکل گیری دو گفتمان سکولار بنیادگرا را در پی داشته و همة نیروهای اجتماعی و سیاسی را بر محور آن گرد آورده است. این پژوهش با نمونه گرفتن از مباحث چالش های گفتمان معاصر عربی در حکم متن مد نظر برای پژوهش خود و ضمن نقد دیدگاه های نویسندگان آن، این پراکندگی و سردرگمی گفتمانی و در نهایت رویارویی روشن فکران عرب در گفتمان سکولار بنیادگرا را نشان می دهد.
۳.
کلید واژه ها:
نقد محتوایی نقد شکلی گریفیتس نظریة روابط بین الملل
نظریة روابط بین الملل برای سدة بیست و یکم در قالب سیزده مقاله، ضمن معرفی مکاتب مهم روابط بین الملل، آخرین یافته های نظری در این حوزه را نیز عرضه کرده است. هریک از سیزده مؤلف با تکیه بر جهان نگرش و سبک و سیاق نگارشی و استدلالی خاص خود یافته هایشان را در مقالاتی با زمینه های واقع گرایی، انترناسیونالیسم لیبرال، مارکسیسم، نظریة انتقادی، برسازی، مکتب انگلیس، پساساختارگرایی، زن باوری، پسااستعمارگرایی و ... ارائه کرده اند. با توجه به این که هدف گریفیتس گردآوری مجموعه ای بوده که از نظریه های گوناگون روابط بین الملل توصیفی جامع داشته باشد، پرسش اصلی این است که آیا هریک از مقاله ها از نظریة مندرج در عنوان مقاله توصیف جامعی ارائه کرده اند؟
در این ارزیابی از شاخص های جهانی نقد علمی بهره برده ایم. نخست اثر و مؤلفان آن معرفی و سپس مفاد تک تک مقاله ها تحلیل و نقد شده اند. این اثر گریفیتس پوشش دهندة مجموعة کامل مباحث نظریات روابط بین الملل نیست. اثر صرفاً به منزلة منبع مکمل برای درس نظریات روابط بین الملل رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل است که البته فقط برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری مفید است
۴.
کلید واژه ها:
لیبرالیسم دموکراسی پایان تاریخ نومحافظه کاری لیبرال دموکراسی امریکایی
فرید زکریا، روزنامه نگار نومحافظه کار امریکایی که در دوران ریاست جمهوری جرج بوش مشهور شد، در آیندة آزادی: اولویت لیبرالیسم بر دموکراسی نگاه پایان تاریخی خود به جهان گیر شدن دموکراسی های لیبرالِ امریکایی را با چاشنی انتقادی مطرح کرد. انتقادهای او بیش تر به نظام سیاسی فعلی امریکا و ستودن روند تاریخی آن است که نخبه گراتر و کارآمدتر است. مقالة حاضر به مباحث این کتاب نگاهی انتقادی دارد؛ بنابراین مبانی کتاب در باب لیبرالیسم و دموکراسی با اصول این دو ایده مقایسه شده است تا نوع برداشت نولیبرال و نوکلاسیک زکریا آشکار شود. هم چنین نومحافظه کاری و جریان فکری ای که زکریا بدان تعلق دارد مروری انتقادی شده و جایگاه روابط بین الملل اسلامی در این بحث مشخص شده است.
۵.
کلید واژه ها:
کلیدواژه ها: جان واسکوئز؛ واقع گرایی کلاسیک؛ واقع گرایی نوکلاسیک؛ پارادایم؛ سیاست قدرت
نوسنت گرایی یا نوکلاسیسم در روابط بین الملل به پویش فکری آن دسته اندیشمندانی اطلاق می شود که با حفظ هستة مقاوم یا کمربند حفاظتی نظریات کلاسیک می کوشند این نظریات را در چهارچوب پوشش دادن به تحولات نوین روزآمد کنند. واقع گرایی پایدارترین سنت نظری روابط بین الملل است که اندیشمندان گوناگونی را در چهارچوب سنت کلاسیک و شق نوین آن، یعنی نوواقع گرایی و نیز واقع گرایی نوکلاسیک، در بر می گیرد. جان واسکوئز از جمله اندیشمندان واقع گرای نوکلاسیک روابط بین الملل است که در مطالعاتش گزاره های جدی ای دربارة جایگاه و موقعیت واقع گرایی به مثابة یک پارادایم در حوزة نظری روابط بین الملل مطرح می کند. به نظر واسکوئز، واقع گرایی به منزلة پارادایم زمینة شکل گیری علم تجربی و نه هنجاری و تاریخی در روابط بین الملل را فراهم کرده است. برآیند این وضعیت از نظر وی تاکنون نوعی اجماع دربارة تصویری از سیاست جهانی و تحقیق پیرامون آن در حوزة نظریه پردازی بوده است. از نظر واسکوئز، به رغم شکل گیری وضعیت متکثر در تاریخ اندیشة نظری روابط بین الملل، واقع گرایی در این زمینه کماکان بی رقیب بوده و برنامة تحقیقاتی اش موقعیت هژمونیک دارد. مقالة حاضر، ضمن واکاوی مبانی فکری فلسفی و تطور اندیشة واسکوئز، برخی از کاستی های فرانظری و نیز عملی مفصل بندی وی از فرایند نظریه پردازی روابط بین الملل را آشکار می کند.
۶.
کلید واژه ها:
نقد روشن فکری روشن فکران ایران تجدد ناتمام تجدد در ایران
نویسنده در این مقاله به نقد کتاب تجدد ناتمام روشن فکران ایران تألیف غلامرضا گودرزی می پردازد. این کتاب در سال 1387 در چهار فصل منتشر شده است. هدف نویسنده از تألیف این کتاب ارائه سیری تاریخی از «نقش روشن فکران ایران در تجدد ناتمام» ایران است. از مهم ترین نقدهای وارد بر این اثر می توان به نداشتن چهارچوب نظری برای پژوهش، ارائه دیدگاه های مختلف بدون نقد و بررسی آن ها، وارد کردن ایرادهای ناروا و غیرمستند به روشن فکران، تکراری بودن بسیاری از مطالب کتاب، استفاده از مفاهیم بدون تبیین روشن گرانه آن ها، و نبود نوآوری در کتاب اشاره کرد.
۷.
کلید واژه ها:
جنگ گفتمان تاریخی میشل فوکو نژادگرایی زیست قدرت
محققان در مقاله حاضر به نقد و تحلیل یکی از آثار محوری فوکو با عنوان باید از جامعه دفاع کرد پرداخته اند. در این پژوهش، پس از معرفی کلی اندیشه، روش، و آثار فوکو، عوامل بیرونی تأثیرگذار بر اندیشه نویسنده و ساختار اثر بررسی شده است که از جمله این عوامل می توان به تحولات اجتماعی و سیاسی دوران حیات او و اندیشه های مارکس، وبر، و نیچه اشاره کرد. سپس، به تحلیل درونی اثر پرداخته شده است و نقاط محوری این اثر مانند تحلیل مفهوم قدرت در گفتمان تاریخی سیاسی، ریشه یابی این گفتمان، بررسی تحولات آن، مفهوم جنگ، گفتمان نژادی و نژادگرایی دولتی، و انتقال از «قدرت انضباطی» به «زیست قدرت» بررسی شده اند. محققان، در پایان، به نقد و ارزیابی اثر پرداخته اند و نقدهایی را از زوایای شکلی، ساختاری، و محتوایی بر این اثر وارد می دانند که از جمله این نقدها می توان به نبود هماهنگی منطقی درس گفتارها در برخی نقاط و سردرگمی فوکو در استفاده از مفاهیم سلطه و جنگ برای تحلیل قدرت اشاره کرد.
۸.
کلید واژه ها:
استقلال سازمانی سوسیال دموکراسی اجتماعیون عامیون یزدانی وابستگی حزبی
این گروه نخستین حزب سیاسی با گرایش سوسیال دموکراتیک در ایران به شمار می رود. اقدامات این گروه بر روی طیفی قرار دارد که از خشونت و ترور تا سازش و همکاری با دولت مشروطه را شامل می شود. اسناد و آثاری که به بررسی شکل گیری و تحلیل اقدامات اجتماعیون عامیون می پردازند بر سر این نکته که میزان استقلال آنان از سوسیال دموکرات های روسی چه اندازه بود توافقی ندارند. اجتماعیون عامیون به بررسی همین موضوع می پردازد. سهراب یزدانی، مؤلف کتاب، بر استقلال اجتماعیون عامیون تأکید دارد. آن چه در مقالة حاضر به آن توجه شده است تحلیل یزدانی از اسناد و مدارک موجود و تازه یاب اوست.
۹.
کلید واژه ها:
هژمونی شهریار مدرن نظریه انتقادی مارکسیسم غربی رئالیسم سیاسی ماکیاوللی گرامشی
برخی از اصحاب نظریه انتقادی جدید در تقابل با آلتوسریسم دهه 1960 مرحله جدید اندیشه انتقادی را «گرامشیسم» خوانده اند. عناصر مهمی از اندیشه های گرامشی خاستگاه پاره های عمده ای از دگرگونی های معرفت شناختی و نظری در نظریه سیاسی و نظریه اجتماعی از دهه 1960 به این سو بوده است. فکر گرامشیایی تطورات مهمی یافته و «چرخش فرهنگی» ای که وی در مارکسیسم قرن بیستم ایجاد کرد در واقع پیشاتاریخِ شکل گیریِ جریانی است که نظریه پردازانش پسامارکسیسم می خوانند.
بازخوانی متون اصلی یکی از ضرورت ها و لوازم اصلی تحول در گفتمان های ایرانیِ علوم انسانی است. بر همین اساس است که فضاهای آکادمیک و حوزه های روشن فکری خارج از آکادمی برای مواجهه تأمل برانگیزتر با آرا و مفاهیم نظریه انتقادی باید از شرح ها و تحشیه ها فراتر رود و به خوانش انتقادی خود متون کلاسیک اندیشه روی آورد. بر همین اساس، این نوشتار درصدد بازخوانیِ رئالیسمِ سیاسی گرامشی بر پایه پاره ای از متون اصلی وی است. سنجش نسبت بین ماکیاوللی، مارکس، و سورل در رئالیسم سیاسی گرامشی، برای کشف مواضع وی دربارة دولت، قدرت، سوبژکتیویته، خشونت، حزب و بین الملل دوم میدانی فراهم می کند.
۱۰.
کلید واژه ها:
نقد سازمان ملل متحد سازمان های بین المللی منبع درسی
سازمان های بین المللی نوشتة سیدداوود آقایی منبع درسی دانشگاهی باارزشی در زمینة سازمان های بین المللی و جزو نخستین کتاب های جامع و عمومی این حوزه است که دربر گیرندة نحوة شکل گیری و تاریخچة سازمان های بین المللی است. نویسنده با استفاده از دیدگاه تاریخی و جبرگرایانه تا اندازة بسیاری به تاریخ جامعة ملل پرداخته، اما نتیجه گیری مؤثری از این برداشت جبرگرایانه نکرده است. در این پژوهش، جامعة ملل و سازمان ملل متحد ذیل نگاهی بدبینانه، آلت دست قدرت های بزرگ معرفی شده است. یک فصل از کتاب با تفصیل و جزئیات بسیار به سیاست های ایران و سازمان ملل متحد اختصاص یافته و روابط این دو را با یک دیگر ارزیابی کرده است که با عنوان این کتاب ناسازگاری دارد. اطلاعات ارائه شده در کتاب یک دست نیست و در برخی موارد منبعی برای ادعاهای نویسنده ذکر نشده است. این مقاله علاوه بر نقایص محتوایی، نقاط قوت و ضعف این اثر در زمینه های شکلی، نگارشی، و متنی در توضیح، ترجمه، معادل سازی، و منبع را کشف و آشکار می کند و برای بازنگری در چاپ بعدی کتاب توصیه هایی ارائه می دهد.
