پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی

پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی

پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال نوزدهم مرداد 1398 شماره 5 (پیاپی 69) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

نقدی بر کتاب منسوجات سنتی هند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 465 تعداد دانلود : 429
کشور هند تاریخی طولانی در تولید منسوجات خانگی دارد. به علت گستردگی کشور، جمعیت زیاد، وجود اقوام مختلف، دست رسی به آب های آزاد، دست رسی به منابع طبیعی الیاف و مواد رنگ زا، و باورهای قومی از تنوع منسوجات و روش های تولید برخوردار بوده است. تنوع در انواع البسه زنان و مردان، روش های نقش اندازی با چاپ، رنگ رزی یا سوزن دوزی سبب شده است تا گنجینه بزرگی از انواع منسوجات سنتی را دارا باشد. آشنایی با منسوجات سنتی هند، به علت تنوع و گستردگی، اطلاعات بسیار ارزنده ای را در اختیارمان قرار می دهد. کتاب منسوجات سنتی هند با هدف معرفی صنعت نساجی گذشته هند به رشته تحریر درآمده است. باتوجه به کم بود منابع فارسی که منسوجات سنتی را معرفی و تحلیل کرده باشد، این کتاب توانسته است به عنوان یک منبع درسی موفق شناخته شود. محتوای کتاب از جهات مختلف موردنقد و بررسی قرار گرفت. ارزیابی اثر نشان می دهد که کتاب جامعیت خوبی دارد و محتوای موجود جواب گوی نیاز کاربر بوده است. با رعایت نظم منطقی و انسجام بیش تر در محتوای متن، استفاده مناسب از تصاویر، یا پرهیز از اندکی پیش داوری در تأثیرپذیری منسوجات هندی از نوع ایرانی می توان اصالت و اعتبار اثر را ارتقا بخشید.
۲.

نقدی بر کتاب هنر اسلامی عفیف البهنسی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 717 تعداد دانلود : 547
مطالعات نظری در حوزه هنر اسلامی پیشینه زیادی دارد و در دهه های اخیر پژوهش های متعددی در این باب صورت گرفته است. بیش ازهمه، شرق شناسان در این حوزه تحقیقات مفصلی انجام داده اند که ماحصل آن کتاب های فراوانی با موضوع هنر اسلامی است. برخی از این کتاب ها علمی و مستند و برخی دیگر دارای چالش ها و کاستی هایی است که می بایست پژوهش گران و محققان هنر اسلامی با بررسی و نقد آن ها به ارزیابی این کتاب ها بپردازند. کتاب هنر اسلامی عفیف البهنسی از معدود کتاب های هنر اسلامی است که یک عرب زبان آن را نوشته است. در این کتاب، البهنسی بیش ازهمه بر هنر عربی و سرزمین های عرب توجه می کند و به صورت یک جانبه و فاقد مستندات تاریخی و پژوهشی به ارائه نظراتی می پردازد. او در برخی صفحات بر استقلال هنر اسلامی، مخصوصاً سرزمین های عربی، پافشاری می کند و از تأثیرات هنر ساسانی و ایرانی در هنر اسلامی چشم پوشی می کند. در این مقاله قصد داریم برخی از مباحث کلیدی این کتاب را بررسی کنیم و با استناد به نظریات محققان سرشناس حوزه هنر اسلامی به آن ها پاسخ دهیم.
۳.

عکاسی به مثابه عملی تئاتری تحلیل و بررسی کتاب صحنه آرایی در عکاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 588 تعداد دانلود : 281
در این متن تلاش شده است، براساس ساختار تعیین شده، به تحلیل و تفسیر شکلی و محتوایی کتاب صحنه آرایی در عکاسی بپردازیم. روش این نوشتار توصیفی تحلیلی است و با مراجعه به فصول چهارگانه کتاب سعی می شود خاستگاه، اثرگذاری، فواید، و کاستی های کتاب بررسی شود. در مسیر تحلیل و تحقیق مشخص می شود که این کتاب به مناسبت برگزاریِ نمایشگاه عکسی در کشور کانادا منتشر شده است، و فصل های چهارگانه کتاب هریک از منظری خاص به موضوع صحنه آرایی در عکاسی نگریسته اند. مواردی چند مانند نقش های سه گانه بازیگر، روایت گر، و هنرمند برای عکاس، و عکاس به مثابه داستان پرداز، توضیحِ عکاسی زنده، و نمونه هایی از صحنه آرایی برای عکس های بسیار معروف در حوزه مستند اجتماعی درزمره نوآوری های کتاب به حساب می آید. بااین وصف، تجمیع آرای گوناگون مطرح شده درقالب یک کتاب هم گون نیست، و بدون نتیجه گیری نهایی به پایان می رسد. کتاب به صورت مراجعه موردی و موضوعی به ابعاد سبکی و تاریخیِ عکاسی صحنه آرایی شده موفق عمل می کند، اما به تنهایی نمی تواند تمامی موارد تاریخی و سبکیِ این حوزه از عکاسی را نمایندگی کند. ترجمه، ویرایش، کیفیت چاپ، و صفحه آراییِ کتاب از وضعیت مطلوبی برخوردار است. در نبود منابع مناسب و کافی از این دست در جامعه فارسی زبان، این کتاب برای علاقه مندان و دانش جویان عکاسی مفید است.
۴.

بررسی و نقد کتاب مبانی آفرینش ملودی در آهنگ سازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 298 تعداد دانلود : 106
کتاب مبانی آفرینش ملودی در آهنگ سازی را نشر مرکز در سال ۱۳۹۵ منتشر کرده است. مؤلف کتاب کوشیده است تا در هشت فصل مجزا از تمامی جوانب به موضوع ملودی بپردازد. متن اثر دارای نثری روان و قابل فهم است و طرح جلد کتاب نیز مزین و بی پیرایه است. از مهم ترین ویژگی های این کتاب می توان به رویکرد موسیقی شناسانه مؤلف در پرداختن به موضوع، استفاده از منابع متعدد و متنوع، تعدد نمونه ها و تصاویر مرتبط با متن، و ارائه جمع بندی و چکیده در پایان هر مبحث اشاره کرد. باتوجه به مباحث طرح شده در فصل ها و روند آموزشی و تحلیلیِ ارائه شده، عنوان مناسبی برای کتاب انتخاب نشده است. هم چنین به طور کلی، فصل های اول، سوم، و ششم کتاب را که عمده مطالب آن ها در دیگر کتاب ها با انسجام بیش تری طرح شده اند نمی توان از امتیازات این کتاب به حساب آورد. درمقابل، زاویه نگاهی که نویسنده در فصل های دوم و هشتم ارائه می کند مباحث ویژه و سودمندی درباره ملودی است که در کتاب های فارسی زبانِ دیگر به آن ها پرداخته نشده است.
۵.

نقد تحلیلی کتاب نشانه شناسی تئاتر و درام(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 251 تعداد دانلود : 712
هدف از نوشتن این مقاله نقد محتوایی و شکلی کتاب نشانه شناسی تئاتر و درام است. کتاب نشانه شناسی تئاتر و درام ازجمله کتاب های مهم و مبنایی تحلیل تئاتر و درام به شمار می رود. این کتاب با طرح مباحث نظری در چهارچوب نگرش نشانه شناختی ساخت گرا به دنبال بررسی منطق تئاتر رایج و متعارف است و به همین منظور نویسنده درصدد بوده است با طرح مفاهیمی که به نوعی می توان آن ها را مفاهیم اصلی و زیربنایی بوطیقای تحلیل تئاتر به شمار آورد، روش شناسی تحلیلی و کاربردی ای را پیش روی مخاطبان قرار دهد که مایل اند با سازوکار جهان پویای تئاتر آشنا شوند یا به دنبال روش های نشانه شناختی برای تحلیل تئاترند. مسئله اصلی این مقاله طرح این پرسش بنیادی است که نشانه شناسی چگونه می تواند تئاتر را تحلیل و تفسیر کند و از برایند آن روزنه های درک و دریافت پیچیدگی های جهان تئاتر و درام را برای ما آشکار کند. ضرورت و اهمیت نگاه نقادانه به کتاب نشانه شناسی تئاتر به منظور تحلیل دقیق تر و نیز تبیین سازوکارها و ویژگی های کاربردی علم نشانه شناسی در تحلیل متون نمایشی است. به همین علت، نشان دادن اهمیت کتاب نشانه شناسی تئاتر و درام با آشکارسازی کارکردهای تحلیلی آن با هدف راه نمایی مخاطبان و دانشجویانی که دغدغه تحلیل های نشانه شناختی تئاتر را دارند ضروری است.
۶.

بنیان های ادبی یک هنر جدید (نقد و بررسی کتاب راه نمایی بر ادبیات و فیلم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 664 تعداد دانلود : 878
در این متن تلاش شده است، براساس ساختار تعیین شده و مشخص قبلی، به تحلیل و تفسیر شکلی و محتوایی کتاب راه نمایی بر ادبیات و فیلم بپردازیم. روش در این نوشتار توصیفی تحلیلی است و با مراجعه به فصول مختلف کتاب و مقالات موجود در آن چگونگی شکل گیری اهداف موردنظر نویسنده (نویسندگان) را موردبررسی قرار می دهیم. در جریان بررسی کتاب درمی یابیم که این کتاب درادامه سه کتاب تهیه شده است که هریک به مبانی نظری سینما و ارتباط سینما با دیگر هنرها و تأثیر آن ها در سینما می پردازد. در این راه، نویسنده با گردآوری مقالات مختلف از نویسندگان گوناگون به نقش اقتباس های ادبی در سینما می پردازد. ساختار شکلی کتاب خوب است و مقالات مختلف براساس ترتیب سال های ساخت آثاری که درمورد آن ها صحبت شده است دسته بندی شده اند.
۷.

تحلیل انتقادی کتاب بازنویسی فیلم نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 936 تعداد دانلود : 163
هدف کتاب بازنویسی فیلم نامه این است که خوانندگانش را یاری دهد تا مهارت های خود را برای بیان داستانی دراماتیک و گیرا پرورش دهند. در این راستا، نویسنده با توضیح ساختار داستان مبتنی بر سه پرده درام، نقاط عطف و نقطه اوج، و پرداخت شخصیت خواننده را با مسائل اساسی بازنویسی فیلم نامه آشنا می کند؛ اما تمامی تلاش نویسنده به منظور منافع تجاری و کسب درآمد از فیلم نامه است. نظام ارزش گذاری او فروش فیلم و مبنای کار او فقط سینمای تجاری هالیوود است. این در حالی است که قید بررسی سینمای امریکا در هیچ کجای کتاب دیده نمی شود.تقلیل سینمای جهان به سینمای هالیوود، مبناقراردادن ساختار سه پرده ای، و نادیده انگاشتن دیگر ساختارهای بدیل در تمامی امور فیلم نامه از مشکلات محتوایی کتاب به شمار می آیند. این مقاله درصدد است با ارائه بدیل هایی که نگارنده از اشاره به آن ها خودداری کرده است به نقد کتاب حاضر بپردازد. این نقد در سطح روایت، سینمای هالیوود، تجاری سازی فیلم نامه، و مبحث فرم و ساختار انجام می گیرد.
۸.

تاریخ گرایی در حوزه مطالعات هنر اسلامی نقدی بر کتاب معماری ایلخانی در نطنز(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 811 تعداد دانلود : 349
پژوهش گران حوزه مطالعات هنر اسلامی رویکردهای مختلفی را در این حوزه اتخاذ کرده اند و هریک نقطه اتکای خود را بر مفاهیمی متفاوت از دیگری قرار داده اند. از این میان، رویکرد تاریخ گرایی بر دو مؤلفه بسترمندی و تفسیر استوار است. در این رویکرد، مرکز ثقل مطالعات منطبق است بر درک مفاهیم فرهنگی اشیا و آثار معماری در بستر زمانی و مکانی خاص تولید این آثار. ازاین رو، عوامل، ریشه ها، و بستر های تحقق هنر اسلامی به طور تاریخی و معنای آن به صورت تفسیری موردبررسی و مطالعه قرار می گیرند.برداشت های نادرست برخی از منتقدان درباره رویکرد تاریخ گرایی در مطالعات هنر اسلامی موجب خلط مفهوم و اغتشاش معنایی در این رویکرد شده است. بنابراین، دغدغه اصلی این پژوهش ارائه تعریفی روشن از مفهوم تاریخ گرایی و روش شناسی آن ازطریق معرفی و نقد یکی از شاخص ترین آثار تألیف شده با این رویکرد است. کتاب معماری ایلخانی در نطنز ، اثر شیلا بلر، نمونه ای قابل توجه از رویکرد تاریخ گرایی است که به لحاظ درک روش شناسی این گونه مطالعات از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
۹.

نقدی بر کتاب هنر خودآموختگان، هنری فطری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 239 تعداد دانلود : 915
مقاله حاضر نقدی بر کتاب هنر خودآموختگان، هنر فطری است. ضرورت بررسی انتقادی این کتاب از آن نظر است که اولین کتاب تألیفی فارسی در این زمینه است و به همین علت به عنوان مرجع و متنی کمک درسی مورداستفاده قرار می گیرد. ادعای اصلی مؤلف ارائه تعریفی از هنرهای فطری و دسته بندی آن ها و هم چنین طرح مباحث نظری ای است که حول این گونه هنرها وجود دارند. مؤلف در این راه دست یابی به اهداف متعددی را در نظر دارد که شامل ترسیم تاریخچه ای از خاستگاه و معرفی برخی از مهم ترین هنرمندان این گرایش می شود.در این مقاله درابتدا به بررسی دسته بندی کتاب ازلحاظ محتوایی می پردازیم و حدود و ارتباط مفاهیم طرح شده را به نقد می کشیم. سپس، با ترسیم مجدد الگوی اولیه مؤلف، برای پی ریزی شالوده کتاب، تحلیلی از روش شناسی ارائه می کنیم. درپایان، نقاط قوّت و نوآوری و هم چنین ابهام ها و نقاط ضعف کتاب به بحث گذاشته خواهد شد.
۱۰.

نقدی بر کتاب شناخت صنایع دستی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 625 تعداد دانلود : 282
یکی از کتاب های چاپ شده در حوزه صنایع دستی کتاب شناخت صنایع دستی ایران است که مؤلف آن را به عنوان کتاب درسی برای دانشجویان رشته های مدیریت جهان گردی، مدیریت هتل داری، و مدیریت امور گمرکی معرفی کرده است. مقاله حاضر بررسی و نقد این کتاب است. پس از معرفی کتاب، نخست نقد شکلی اثر و سپس نقد محتوا صورت گرفته است. در این مقاله، به روش نقد و تحلیل کتاب موردارزیابی قرار می گیرد و ضمن برشمردن نواقص، کاستی ها، و اشتباهات نشان داده می شود که اثر یادشده به عنوان یک کتاب درسی دانشجویی نمی تواند مورداستفاده قرار گیرد و جامعیت یک کتاب علمی را ندارد. ازجمله استفاده نکردن از منابع علمی و تاریخی در بیان مطالب کتاب، توضیحات ناکافی در عناوین تخصصی، استفاده نکردن از ابزارهای علمی مناسب، تکراری بودن محتوا، و ... نقدی است که بر این کتاب ارائه شده است. اشکالات موجود در تأثیر منفی کتاب در دانش مخاطبان نقش قابل توجهی دارد و آن را شایسته حضور در محیط دانشگاهی نمی کند. درپایان، پیش نهادهایی برای رفع کاستی ها و اشکالات ارائه شده است.
۱۱.

نقدی بر نظریه سینمای دینی بررسی آرای مکتوب نظریه پردازان مسلمان و مسیحی (1370- 1390)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 133 تعداد دانلود : 532
رابطه سینما و دین در ایران و غرب همواره محل بحث بوده است، اما به واسطه تفاوت نگاه ادیان، این رابطه از زوایای متفاوتی تحلیل شده است. هدف اصلی در این پژوهش یافتن اصلی ترین تفاوت های میان نگرش مسیحیت و اسلام به سینما و تحلیل انتقادی دیدگاه های نظریه پردازان این حوزه است. به این منظور، دو محور مهم و مشترک میان نظریات، یعنی رابطه سینما و دین و امکان تحقق سینمای دینی و هم چنین رابطه میان فرم و محتوا در سینمای دینی، در دیدگاه نظریه پردازان سینمای دینی ایران و نظریه پردازان سینمای دینی امریکا موردبررسی قرار گرفت. از میان متخصصان ایرانی، نظریات سیدمرتضی آوینی، محمد مددپور، و نصرت الله تابش درخصوص سینمای دینی بررسی شد و در بخش پژوهش گران غربی، باتوجه به آثار ترجمه شده موجود، از نظریات چهار پژوهش گر با نام های رابرت کی. جانستن، کلایو مارش، برایان استون، و مارگرت مایلز استفاده شد. در این پژوهش درانتها نتیجه گرفته می شود که باوجود توجه برخی نظریه پردازان مسلمان به مسائل مبتلاٌبه و رشد دیدگاه های ایشان نسبت به نظریه سینمای دینی در مسیحیتْ نظریات بیان شده دارای اشکالات مختلفی است و هنوز نظریه ای کارآمد در این حوزه تدوین نشده است. این پژوهش برمبنای هدفْ بنیادین و برمبنای روش اجرایی توصیفی تطبیقی است.
۱۲.

معرفی و بررسی انتقادی کتاب تحولات تصویری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 701 تعداد دانلود : 806
در کتاب تحولات تصویری ایران ، تألیف سیامک دل زنده، مؤلف تلاش کرده است با گذر از تحلیل های توصیفی به تبیین نظری از تحولات هنر ایران در نیمه اول قرن سیزدهم هجری شمسی دست یابد. مؤلف کوشیده است، فراتر از روایت های خطی، به پادگفتمان های مسلط نیز بپردازد. در این مسیر نیز به موفقیت های قابل توجهی دست یافته است؛ اما این تلاش قابل نقد است.مؤلف تأکید کرده که، برخلاف دیدگاه پسااستعماری، مسیر دیگری را در این کتاب دنبال کرده است و در نقد دیدگاه پسااستعماری که «فاعلیت های منطقه ای» را نادیده می گیرد، به جست وجوی عاملیت های منطقه ای در ایران پرداخته است. مؤلف با در مرکز قراردادن مفهوم «نظم نمایشگاهی» به عاملان بیرونی و عاملان داخلی که بازتولیدکننده این نظم هستند پرداخته و شرح داده که چگونه این جریان بر هنر ایران غلبه یافته است. این دیدگاه ساختاری مؤلف را در مطالعه عاملیت های داخلی محدود کرده است. ازهمین رو، توجه مؤلف به پادگفتمان ها فاقد رویکرد تحلیلی است و متن به توصیف آثار و معرفی هنرمندان تقلیل یافته است. در این مقاله، مفصل بندی های نظری کتاب موردنقد و تحلیل قرار خواهد گرفت. اگرچه نقدهایی بر کتاب وارد است، اما منابعی ازاین دست می توانند زمینه را برای نظریه پردازی درون نگر و درون زا پیرامون هنر ایران فراهم سازد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۹۷