۱.
این کتاب حاصل تجربه نگارنده در تأسیس بانکداری بدون ربا در امریکاست. او به این منظور مجموعه قوانین بانکداری امریکا و هم چنین تجربه بانکداری اسلامی در جهان را بررسی می کند. وجه تمایز این دو نوع بانکداری متکی بودن فعالیت های اولی بر بازار پولی و دومی بر اقتصاد واقعی است. او برای تعیین اجاره بهای سهم مشارکت بانک در تهیه کالاها و خدمات در عقود مبادله ای دو قاعده را معرفی می کند؛ قاعده سنجش کالا که ارزش کالا را بر اساس کالاهای شاخص و باثبات ارزیابی می کند، و قاعده ارزش گذاری بر پایه بازار که اجاره بهای آن را در بازار واقعی می سنجد. در بانکداری بدون ربا اجاره بهای کالا در بازار واقعی جایگزین نرخ بهره در بازار پولی می شود. او مأموریت بانکداری بدون ربا را به بعد فقهی آن محدود نمی داند، و مسئولیت اجتماعی آن را در پیشبرد رفاه مردم و گسترش عدالت اجتماعی بحث می کند.مهم ترین نقدهایی که برکتاب وارد است این که فاقد پیشینه بحث است و در بررسی نحوه تعیین نرخ سود بانکی در بانکداری اسلامی، به طرح نظریه های دیگر اقتصاددانان مسلمان نمی پردازد و به ذکر تجربه بانکداری برخی کشورهای مسلمان بسنده می کند. البته بررسی تجربه های بانکداری نیز به طور کامل انجام نشده و برای نمونه به نقد بانکداری ایران اهتمام نکرده است.
۲.
کتاب توسعه درون زای منطقه ای: رهبری و نهادها به بررسی نقش سه مولفه رهبری، نهاد ها و کارآفرینی در ایجاد توسعه درون زای مناطق می پردازد. اندیشه اصلی نویسندگان آن است که سه عنصر یاد شده می توانند زمینه را در هدایت صحیح دو عامل موهبت منابع و تناسب با ساختار بازار به سمت توسعه درون زای منطقه ای فراهم سازند. این گزاره بر پایه حقایق آشکار شده در مناطق مختلف جهان حاصل شده است. روش مقاله حاضر در بررسی کتاب، اسنادی و تحلیلی است و هدف، ارزیابی اثر با تاکید بر نقد محتوایی آن است. نتیجه بررسی نشان می دهد که گرچه مفاهیم مندرج در کتاب بخشی از نیاز علمی کشور را پوشش می دهد ولی دارای کاستی هایی نظیر عدم آزمون مدل پیشنهادی، ذکر شاخص هایی که با دقت نمی توانند اندازه گیری شوند و استفاده از معیار نامناسب در اندازه گیری برخی از شاخص های معرفی شده می باشد. ضمن این که تعریف دقیق و مشخصی از منطقه آورده نشده است. به علاوه، بیان تجربیات مناطق مختلف که سهم بالایی از کتاب را تشکیل می دهد، فاقد یک نتیجه گیری کلی است.
۳.
کتاب مبانی اقتصاد و مالی رفتاری توسط علی سعیدی و سید محمدجواد فرهانیان در سال 1391 تألیف و در سال 1394 تجدید چاپ شده است. کتاب طیف وسیعی از موضوعات مطرح در اقتصاد و مالی رفتاری را پوشش می دهد، اما میان مطالب ارائه شده اتصال منطقی وجود ندارد و ایده های خرد در یک بستر کلان قرار نگرفته اند. نویسندگان نه ابعاد نظری اقتصاد و مالی رفتاری را به صورت منسجم و نظام مند ارائه کرده اند و نه ابعاد کاربردی آن را. علاوه بر این، حجم مطالب ترجمه شده از انگلیسی بسیار زیاد است. نویسندگان بدون اینکه ثابت کرده باشند که افزایش اطلاعات باعث تغییر رفتار می شود، پس از فراهم کردن فهرستی از انواع سوگیری ها، تجویزهایی برای مقابله با آن ها ارائه کرده اند که با ماهیت رویکرد شاهدمحور در اقتصاد و مالی رفتاری سازگار نیست. وجود برخی برداشت های شخصی و اثبات نشده در کتاب به سادگی غیرعلمی است و اعتبار اقتصاد و مالی رفتاری را خدشه دار می کند.
۴.
ترجمه یکی از ابزارهای مهم انتقال دانش، به ویژه برای جامعه ی دانشگاهی است، از این رو ترجمه ی یک کتاب مانند اصل آن دارای ارزش و اهمیت خاصی است، یکی از این کتاب های بسیار ارزشمند دانشگاهی کتاب «تحلیل اقتصاد خرد» (Microeconomic Analysis) اثر هال رونالد واریان (Hal.R Varian) است که یکی از منابع علمی برتر اقتصاد خرد به شمار می رود. نشر نی این کتاب را با ترجمه ی آقای رضا حسینی منتشر کرده است واکنون در دانشگاهای ایران یکی از منابع آموزشی اقتصاد خرد در تحصیلات تکمیلی به شمار می رود. با توجه جایگاه ارزشمند کتاب، ترجمه ی آن نیاز به یک بررسی انتقادی دارد واین نوشتار با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر تحلیل کمی وکیفی، یعنی بررسی ویژگی های ظاهری، نگارشی، ویرایشی، برگردان های اصطلاحی و بررسی متن ترجمه، کوشیده است تا نقاط ضعف و قوت آن را بررسی کند وبه این نتیجه رسیده است که ترجمه ی این کتاب از لحاظ کمی قابل قبول می نماید، اما از لحاظ کیفی ایرادهایی دارد که مناسب با ترجمه ی یک کتاب علمی دانشگاهی نیست. پیشنهاد می شود با توجه به چاپ های متعدد ترجمه ی کتاب و اهمیت آن، چاپ های بعدی این ترجمه مورد بازبینی قرار گرفته و موارد اصلاحی پیشنهادی مد نظر قرار گیرد.
۵.
کارآفرینی با تبدیل چالش ها و مسائل به فرصت هایی چون افزایش نرخ اشتغال و درآمد، کاهش جرائم ناشی از بیکاری و فقر و همچنین افزایش خودکفایی به تاثیرگذاری در جوامع می پردازد. تحقیق حاضر با رویکرد کیفی به شناسایی موانع نهادی توسعه کارآفرینی در ایران از منظر تاریخی پرداخته و در همین راستا 10 اثر مرتبط با عدم توسعه یافتگی ایران که ناظر بر نظام برنامه ریزی قبل از انقلاب اسلامی در سال 57 بوده انتخاب گردیده و با استفاده از استراتژی تحلیل تم و بهره گیری از نرم افزار اطلس تی. آی، در دو مرحله کدگذاری باز و محوری تحلیل گردیدند. طبق نتایج بدست آمده ریشه اصلی عدم توسعه یافتگی کارآفرینی در ایران را بایستی در گذرگاه تاریخ بررسی نمود و مساعد نبودن محیط کسب و کار در زمان فعلی تنها دلیل عدم توسعه یافتگی کارآفرینی در کشور نیست. مهم ترین موانع نهادی شناسایی شده در متون مورد بررسی در 6 طبقه اصلی اداری، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، قانونی و مقرراتی، سیاسی و شخصی - شناختی قابل دسته بندی است که بخشی از این موانع (اداری، اقتصادی، قانونی - مقرراتی، سیاسی) در طبقه نهادهای رسمی و بخشی دیگر (اجتماعی- فرهنگی و شناختی – شخصی) در طبقه نهادهای غیر رسمی قرار می گیرد.
۶.
توجه به خانواده در علم اقتصاد دیرینه است، اما گرایش «اقتصاد خانواده» در ادبیات رایج اقتصادی شاخه ای جدّی و جدید به شمار می رود. بررسی ها نشانگر توجه محدود و معدود محققان ایرانی به این گرایش اقتصادی است. کتاب «اقتصاد خانوار» از جمله معدود آثاری است که کوشیده تا با تبیین اولیه ای از مفاهیم رایج در«اقتصاد خانواده»، مقدمه ای را در دسترسی به زمینه هایی غنی تر و مبتنی بر مفاهیم دینی و ملی فراهم نماید. در مقاله حاضرضمن احترام به این هدف پر ارزش و درک نیاز به مکتوبات غنی در این زمینه، تلاش شده تا کتاب «اقتصاد خانوار» مورد نقد قرار گیرد. مقاله در پنج بخش تدوین شده و ضمن معرفی اجمالی کتاب، به برخی ایرادات نگارشی اشاره شده است. در نقد محتوایی، فقدان جامعیّت لازم اثر براساس ادبیات نظری، عدم هدف گذاری مخاطبین اصلی کتاب توسط مولفین و نیز استفاده بدون ضابطه ازمنابع متعدد و ترجمه شده از محور های ذکر شده است. در مجموع کتاب فاقد قدرت نقد موثر و ارائه پیشنهاد مشخص در هر فصل است. ازآنجا که در این مقاله یکی از اهداف بررسی این اثر، ارزیابی صلاحیت کتاب به جهت جایگاه آموزشی آن در مطالعاتی بین رشته ای بوده است، به نظر می رسد کتاب حاضر تا دسترسی به این مطلوب فاصله دارد.
۷.
به رغم اینکه سابقه مطالعات رفتاری در دانش اقتصاد به بیش از یک قرن می رسد، در سال های اخیر آثار پژوهشی متعددی در زمینه اقتصاد رفتاری به زبان فارسی انتشار یافته که نشان دهنده اقبال پژوهشگران به این حوزه است. کتاب مبانی اقتصاد رفتاری تصمیم گیری فردی یکی از این آثار است که در این مقاله به معرفی و نقد آن پرداخته ام. تمرکز اصلی کتاب بر تصمیم گیری فردی است و در این زمینه، ضمن طرح مدل های نئوکلاسیک انتخاب فردی، نظریات اقتصاد رفتاری از منابع متعدد و معتبر آورده شده است. بااین حال، بخش زیادی از کتاب به طرح مدل های نئوکلاسیک اختصاص یافته و از موضوع اصلی کتاب دور شده است. همچنین به دلیل ترجمه ای بودن مطالب، کتاب فاقد مضمون و ایده محوری است و افزوده علمی خاصی ناظر به مسائل رفتاری به ویژه در ارتباط با اقتصاد ایران در آن وجود ندارد. برخلاف عنوان کتاب، مباحث مبنایی در کتاب کمتر به چشم می خورد. اگرچه نویسنده به تبع برخی از متأخران اقتصاد رفتاری، تأکید می کند که اقتصاد رفتاری به هیچ وجه درتعارض با اقتصاد نئوکلاسیک نیست، آثار بسیاری از متفکران رفتاری حاوی انتقادهایی زیربنایی به مفروضات، روش ها و سیاست های پیشنهادی نئوکلاسیک است و از این نظر نمی توان به راحتی اقتصاد رفتاری را صرفاً مکمل اقتصاد نئوکلاسیک دانست. این کتاب می تواند به عنوان منبع کمکی برای اقتصاد خرد و اقتصاد رفتاری معرفی شود.
۸.
کتاب پارلمان و توسعه اقتصاد ملی در ایرانکتابی است که متکفل بررسی نقش پارلمان در توسعه نیافتگی اقتصاد ملی ایران است. مسئله اصلی کتاب توسعه نیافتگی ایران است؛ اما مؤلف اشاره ای به مسئله دار بودن نقش پارلمان در توسعه نمی نماید. کتاب در تبیین نظری مسئله تلاش دارد با گزینش نظریه انتخاب عاقلانه به عنوان نقطه عزیمت، نظریه های کاتوزیان، لفت ویچ و دولت رانتیر را با آن ترکیب کرده تا بتواند توسعه نیافتگی را توضیح دهد. مؤلف در نهایت با تأیید چارچوب نظری خود مدعی است که ترکیب آثار دولت رانتیر و نظام انتخاباتی اکثریتی دودوری به عنوان بستر ساختارمند کنش کنشگران سیاسی، منجر به تضعیف اقتصاد ملی می شود. مرور انتقادی کتاب نشان می دهند که مؤلف مسئله خود را نتوانسته به صورت دقیق بیان نماید. نظریه های بکار رفته در پژوهش به شکل ناقص مطرح شده اند. روش تحقیق وجه انتقادی خود را از دست داده و نظریه های بکار رفته متکفل برقرار روابط بین متغیرها هستند؛ امری که بایستی توسط استدلال انجام می شد. حضوروغیاب کتاب نیز با حضور همه جانبه متغیرها به صورت معیوبی انجام و نتایج تحقیق از اقتضائات نظری و روشی کتاب منتج نشده اند. نگارش منحصربه فرد کتاب در ارائه نمودارها و جداول نشان از وضعیت آشفته ای می کند که کتاب گرفتار آن است.
۹.
کتاب امکان سنجی انتشار اوراق صکوک در اقتصاد ایران، مطالعه موردی بخش معدن و صنایع معدنی گزارشی از طرح تحقیقاتی است که در پژوهش کده اقتصاد دانش گاه تربیت مدرس توسط امیرحسین مزینی اجرا شده است. این اثر به چگونگی تامین مالی بخش معدن از طریق انتشار صکوک استصناع پرداخته است. این مقاله، ضمن معرفی کلی اثر به بررسی و نقد آن از جنبه های صوری و محتوایی پرداخته است. یافته های این مقاله نشان داد که به رغم آن که اثر روشی برای بررسی امکان استفاده از صکوک در بخش های مختلف اقتصادی را ارائه می دهد و تا حدودی یک اثر کاربردی است، از حیث ویژگی های صوری و محتوایی دارای اشکالاتی است. عدم ویراستاری ادبی و علمی اثر سبب شده است، علاوه بر ضعف در نظم و توالی منطقی مطالب، مباحث از استحکام لازم برخوردار نباشند. نادیده گرفتن منابع دست اول و آشفتگی در نحوه ارجاع از اشکالات دیگر این اثر به شمار می آید. مولف در این اثر به نقش بانک مرکزی ایران و تاثیر سیاست های آن به ویژه نقش آن در نرخ گذاری دستوری صکوک هیچ اشاره ای نکرده است. این موضوع از مهم ترین دلایل عدم استقبال بخش های مختلف اقتصادی از صکوک به عنوان ابزار تامین مالی اسلامی به حساب می آید.
۱۰.
رویکرد اقتصاد سیاسی به معنای تحلیل ریشه های سیاسیِ عملکردهای اقتصادی است. هدف اصلی این مقاله، بررسی و ارزیابی مهمترین نقاط قوّت و ضعف کتاب «اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی» به قلم بهمن احمدی امویی است. کتاب، تلاش کرده در چارچوب تحلیل اقتصاد سیاسی، چرایی جهت گیری ها و عملکردهای اقتصاد ایران در سالهای دهه های 1360 و 1370 را مورد بررسی قرار دهد. کتاب، در 6 فصل تهیه شده و شامل مجموعه مصاحبه هایی با 6 مرد تصمیم ساز اقتصاد ایران در آن دوره است. در نیمه اول این مقاله، ابتدا به معرفی کلی اثر پرداخته و سپس، مزیت ها و نواقص شکلی اثر به همراه مزیت های محتوایی آن مورد بررسی قرار گرفته اند. در نیمه دوم مقاله نیز محتوای اثر، بررسی و نقد شده است. در این قسمت، مولفه های «تحلیل اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی در عمق» مورد بررسی قرار گرفته است. این نوشتار، پژوهشی تحلیلی با رویکرد نقد از طریق مطالعه موردی اثر است.
۱۱.
اثرات ناگوار شیوع بیماری کرونا بر اقتصاد کشورهای جهان، اقتصاددانان را به فکر ارائه تحلیل ها و نظرات کارشناسانه واداشته است. اثر «اقتصاد کرونا؛ اقتصاد مقاومتی در عصر ویروس کرونا» اولین کتاب قابل توجه در این حوزه است که با هدف شناخت مسیرهای بهینه برونرفت اقتصاد ایران از بحران کرونا با رویکرد اقتصاد مقاومتی منتشر شده است. این مقاله با تحلیل و بررسی این اثر در دو محور شکلی و محتوایی به این نتیجه می رسد که این کتاب که حاصل نظرات و تحلیل های جمعی از صاحبنظران اقتصادی است، علیرغم امتیازات زیادی همچون جدید و نوآورانه بودن موضوع و نگارش روان و رسایی که دارد، اما به دلایلی همچون فقدان انسجام و نظم در پرداخت به موضوع، تعجیل در چاپ پیش از روشن شدن ابعاد اقتصادی و اجتماعی شیوع بیماری، انتخاب قالب نامناسب در ارائه مباحث، عدم استفاده کافی از تجربه اقتصادهای جهانی و در نهایت ضعف در جامعیت و عمق تحلیل ها و راهکارها نتوانسته است به اهداف مدنظر دست یابد. این مقاله سعی داشته نکاتی را جهت تقویت اثر از جنبه نگارشی و محتوایی پیشنهاد نماید.
۱۲.
دستیابی به رشد اقتصادی پیوسته در کانون توجه سیاستگداریهای بوده و می باشد. بررسی این موضوع عمدتا با استفاده از الگوها و مدلهای رشد اقتصادی انجام می شود. از جدیدترین الگوهای رشد اقتصادی می توان به الگوی رشد فقرزدا و متعاقب آن الگوی رشد فراگیر اشاره نمود. این دو الگو زمانی مطرح گردیدند که مشاهده شد فقرا متناسب با دیگر اقشار جامعه از منافع رشد اقتصادی بهره مند نمی شوند. ازجمله کتب منتشر شده در این حوزه کتاب "رشد فراگیر در استانهای ایران: سیاستها و شاخصها" است که بررسی و نقد آن در دستور کار مقاله حاضر قرار داشت و تلاش گردیده پیشنهاداتی جهت ارتقاء محتوای کتاب در ویرایشهای آتی ارایه گردد. یافته های کتاب حکایت از آن دارد که رشد اقتصادی در ایران در سالهای اخیر از فراگیری پایینی برخوردار بوده است و همزمان که مشارکت نیروی کار نقش موثر و معناداری بر رشد فراگیر در استانهای کشور داشته است. اما سیاستگذاریهای دولت که می توانسته نقش موثر و معناداری بر کاهش فقر و نابرابری در استانها داشته باشند، در عمل توفیق چندانی نداشته اند. در جمع بندی بنظر می رسد حرکت در مسیر رشد فراگیر نیاز مند طراحی و اجرای یک بسته سیاستی منسجم، از ابعاد مختلف است.
۱۳.
هدف مقاله ارزیابی کتاب مبانی اقتصاد سیاسی است که از دیدگاه مارکسیستی ارایه شده است. مساله مقاله بررسی دیدگاه های مطرح شده درکتاب در مورد اقتصاد سیاسی با توجه به دانش اقتصاد و دلایل علمی است. روش بررسی، اسنادی و تحلیلی است. نتیجه بررسی آنست که دیدگاه های اثر از جهت نگاه به تولید ثروت مادی، توزیع درآمد به تبع مالکیت وسایل تولید، ادوار تاریخ بشر، نیروهای مولد و روابط تولیدی، دیدگاه نسبت به قوانین جامعه، انسان اولیه، ابزار کار و پیدایش زبان، نقش کار در ارزش کالاها، کار مجسم و مجرد، زمان کار اجتماعا لازم، پول به عنوان مقیاس ارزش، ارزش اضافی، وجه طبقاتی جامعه سرمایه داری، سرمایه به عنوان رابطه اجتماعی تولید، کار لازم و کار اضافی، تضاد اساسی نظام سرمایه داری، قیمت کار، سرعت چرخ تولید و دستمزد، انباشت سرمایه و خرابتر شدن شرایط کارگران و ارتش ذخیره صنعتی، رانت زمین و تولید بزرگ مقیاس، مورد نقد است.
۱۴.
اقتصاد مهندسی از شاخه های علم اقتصاد است که در اجرایی نمودن هدف اقتصاد که همانا تخصیص بهینه منابع به خواسته های نامحدود بشری است، کارگشا می باشد. یکی از کتاب های انتشار یافته در حوزه تخصیص بهینه، برنامه ریزی و سیاستگذاری «ارزیابی اقتصادی طرح ها» می باشد. هدف از نگارش چنین کتابی آموزش مفاهیم مورد نیاز فعالان اقتصادی و کاربرد آنها در اتخاذ تصمیات درست به منظور جلوگیری از اتلاف منابع اقتصادی می باشد. کتاب حاضر بدلیل نارسایی های متعدد از جمله فقدان نوآوری، ارائه مفاهیم بصورت پراکنده، عدم وجود مثال کاربردی که بطور جامع پوشش دهنده موضوع باشد، نا هماهنگی محتوا با سرفصل های استاندارد موضوع، عدم تدوین درست مباحث مرتبط با مفهوم پیشرفته- کتاب بیشتر به موضوعات کاربردی پرداخته است تا موضوعات پیشرفته- قرار دادن برخی مباحث عمومی که در موضوعات پیشرفته و تخصصی جایگاهی ندارند، عدم ارائه اهداف رفتاری هرفصل، از نیل به تبیین، توصیف و تشریح مناسب موضوع و هدف مورد نظر ناکام مانده است. کتاب نام برده شده در این مقاله با روش انتقادی-استدلالی، در حوزه مطالعات کتابخانه ای، به دور از هر نوع تعصبات و با رعایت انصاف مورد نقد و بررسی قرار گرفته و مواردی از آن به تحقیق و تفضیل بیان شده است.
۱۵.
در این مقاله، کتاب سقوط آزاد،بازارهای آزاد و افول اقتصاد جهانی [1] که در باره علل بروز بحران مالی 2007-2009 در اقتصاد آمریکا است، ارزیابی شده است. اهمیت بررسی اثر از آن جهت است که نویسنده کتاب از اقتصاددانان مشهور جهانی است و این کتاب تاکنون به بیش از 20 زبان ترجمه شده است. برای گردآوری اطلاعات در این مقاله از روش بررسی اسناد علمی استفاده شده است. شیوه پژوهش به صورت توصیفی-تطبیقی است. کتاب از تسلسل منطقی برخوردار است و از شکل گیری بحران،شروع نموده و سپس پیامدها، سیاست ها، انگیزه ها و اصلاحات لازم در اقتصاد و نگرش جامعه آمریکا را مطرح کرده است. کاستی های شکلی اثر علاوه بر اشتباه های حروف نگاری و نیاز به بازنگری برخی اصطلاحات انگلیسی، عدم ترجمه زیرنویس های فصول است که 73 صفحه ترجمه کتاب را تشکیل می دهد. به رغم انسجام اثر، مهمترین نقدهای محتوایی، حذف آمریکا از عنوان کتاب، به رغم آنکه تمام اثر در باره اقتصاد آمریکا است، عدم استفاده از عبارت بحران مالی در عنوان کتاب به رغم آنکه محتوای کل کتاب که در باره آنست، توجه ناکافی به آثار اقتصاد ریگانی در شکل گیری بحران مالی و غفلت از ریسک سیستماتیک است.
۱۶.
این کتاب به تبیین تاثیر پول کثیف بر عملکرد نظام سرمایه داری جهانی می پردازد. ریموند بیکر زنجیره سه حلقه ای به هم وابسته و دارای اثرات متقابل شامل بی قانونی، نابرابری و فلسفه مطلوبیت گرایی را به عنوان پاشنه آشیل سرمایه داری معرفی می کند که زمینه آسیب پذیر ی این نظام را مخصوصا در قرن بیستم فراهم کرده است. بیکر، تجدید ساختار نظام بازار آزاد و تداوم عملکرد بهینه این نظام را در قرن بیست و یکم، منوط به اصلاحات جدی در فلسفه حاکم بر سرمایه داری یعنی مطلوبیت گرایی با تاکید بر نظریه عدالت جان رالز و توماس پوگ می داند. او معتقد است که باید اقدامات موثری برای کاهش نابرابری ثروت در داخل و بین کشورهای جهان از طریق کاهش پول کثیف و بخشش بدهی کشورهای در حال توسعه انجام شود. بیکر همچنین تغییرات نهادی در ساختار بانک جهانی و نظام مالی کشورهای پیشرفته برای کاهش ایجاد و جریان پول کثیف از کشورهای در حال توسعه و در حال گذار به کشورهای پیشرفته را توصیه می کند. در این مقاله ضمن ارزیابی شکلی و محتوایی کتاب بیکر، نوآوری های وی در نقد نظام سرمایه داری جهانی از درون مطر ح شده و با سایر نقدهای سرمایه داری مقایسه شده و پیشنهاداتی جهت روزآمد شدن کتاب مطرح می شود.
