تاریخ نگاری دوره سامانیان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

تاریخ نگاری سامانیان تاحدودی ادامه ساده نویسی اواخر قرن دوم هجری قمری است، اما نثر مصنوع شماری از مورخان و نویسندگان، در ستایش امیران و وزیران، مبالغه آمیز بوده است و آنان را پادشاهانِ برحق دانسته اند. تاریخ نویسی این دوره بیش تر برمبنای مشاهدات شخصی و اسناد بوده و از این نظر مهم است. تبیین ویژگی های عمده تاریخ نگاری و نقاط ضعف و قوت برجسته ترین منابع تاریخی سامانیان اولویت این پژوهش است؛ ازجمله بیان نقش امیران و وزیران سامانی در تاریخ نگاری و شناسایی شاخصه های مهم منابع تاریخی. از مشخصه های عمده تاریخ نگاری این دوره رویکرد فرهنگی تمدنی مورخان، تاریخ نگاری کل نگر، نگرش عقل گرایانه، و تلفیق دانش های متعدد ازجمله تاریخ، جغرافیا، نجوم، و آگاهی از علوم و حوزه های گوناگون است. از دیگر مشخصه ها، روی آوری به ترجمه و تهذیب، گریز از روش های تدوین اخبار برپایه اصول و سنت های ثبت و نقل حدیث، و پیدایش شیوه های نو در تاریخ نگاری است. رونق تاریخ نگاری و پیدایش آثار مهم تاریخی در دوره سامانیان دستاورد گوناگونیِ عوامل در روزگار و قلمرو این خاندان است.