پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی

پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی

پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی سال بیستم شهریور 1399 شماره 6 (پیاپی 82) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی تحلیلی بخش فرش «عرب جنی» از کتاب فرش ها و هنر، فرش های پرنده دار ایلیاتی و غیره: مجموعه آثار بوئنوس آیرس(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 77 تعداد دانلود : 679
فرش عرب جنی، نمونه ای از فرش های سلیمانیست که اجزاء تصویری آن به صورت نمادین و چکیده نگاری شده ظهور یافته اند. این نمونه از فرش برخلاف دیگر فرش های سلیمانی، در دسته ی فرش های تصویریِ صرف قرار نمی گیرد. ترکیبات فرمی و رنگی آن، بیننده را به عالم نیروهای ماوراءالطبیعه پیوند می زند. یک نویسنده ی غیرایرانی در کتابش: «فرش ها و هنر»، به فرش عرب جنی پرداخته است. به علاوه گنجانیدن بخش مجزایی از کتاب در جهت معرفی و ارائه ی یک نمونه ی تصویری تا کنون منتشر نشده ی فرشی که به ندرت در موطن خویش (فارس) بافته شده است و اکنون نیز نمونه ای از آن در ایران موجود نیست؛ از دلایل اهمیت پرداختن به نقد کتاب است. روش تحقیق در این نوشتار تحلیل محتوایی و توصیفی می باشد. فرش عرب جنی توسط کوچندگان اُستان فارس بافته و نماینده ی فرهنگ ایلیاتی و باورهای دینی ایشان بوده است. در متون مختلف ادبی و فرهنگ فولکور ایران، همواره فارس را مُلک سلیمان نامیده اند؛ آمیختگی داستان های حضرت سلیمان در بخش اعتقادات دینی و جغرافیایی با خضر نبی و ایزدبانوی ناهید به سبب اشتراک وظایفشان، باعث ایجاد شباهت و همسانی آنها شده است. در این راستا، دستبافته های ذهنی باف و بداهه ی ایلیاتی بستر مناسبی را برای به تصویر کشیدن باورهای بومی و دینی مردمان این خطه فراهم آورده است.
۲.

نقد و بررسی کتاب هنر اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 274 تعداد دانلود : 550
یکی از موضوعات بحث برانگیز در باستان شناسی و هنر جهان اسلام، چیستی هنر اسلامی است. پژوهشگران متعددی درباره خاستگاه، چیستی و حوزه عمل هنر دوران اسلامی مقالات و کتب تخصصی نگاشته اند. آنچه که معیار تمایز اندیشه های معاصر در تفسیر هنر به معنای اسلامی آن قلمداد می شود معطوف به مبانی نظری و چارچوب های تفسیری است که هریک، با رهیافت های گوناگون به آن پرداخته اند. رهیافت هایی که به واقع، نقش بسزایی در بیان منسجم و مقتن از پدیده های هنری در جهان اسلام داشته اند. کتاب حاضر در زمره ی کتب مرتبط با حوزه شناخت هنر دوران اسلامی است که با تکیه بر رهیافت تاریخی نگری به رشته تحریر درآمده است. بررسی این کتاب نشان می دهد علیرغم گستردگی حاکمیت سیاسی حکومت ها در جهان اسلام، نویسنده توانسته نمایی کلی از تحولات را در مقیاس محلی عرضه نماید. بطوریکه، با تمرکز بر نقاط مهم جغرافیایی، دستاوردهای هنری مسلمین را در توالی فرهنگی نظام مندی بیان نماید.
۳.

فناوری و صنایع در باستان شناسی نقدی بر کتاب رهیافت های باستان شناختی به فناوری(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 31 تعداد دانلود : 522
کتاب "رهیافت های باستان شناختی به فناوری" نوشته هتر مارگارت لوییس میلر، استاد دانشگاه تورنتو، به درستی یکی از روزامدترین کتاب های باستان شناسی است که به موضوع فناوری و صنعت اختصاص یافته و نویسنده تلاش فراوانی به خرج داده تا از زوایای گوناگون به بررسی فناوری و صنعت از نگاه باستان شناسی بپردازد. نقد برگردان این کتاب به ما کمک خواهد کرد تا بتوان برگردان هایی از این دست را هرچه بهت کرد. جهت انجام نقد این برگردان، نخست فصول کتاب به دقت خوانده و نکات ویرایش و نگارشی ثبت گردید. سپس هرجا که به نظر نقص یا سنگینی در فهم مطلب بود به نسخه اصلی کتاب مراجعه و متن اصلی با برگردان مقابله شد تا در صورت وجود کاستی، شکل بهتر یا درست تر گوشزد گردد.یکی از نقاط اصلی قوت کتاب، ارجاع به منابع مختلف در مورد هر موضوع و بحث است که از این نظر آن را برای دانشجویان، به ویژه در مقاطع تکمیلی، مناسب می نماید. برگردان کتاب نیز که توسط وحید عسگرپور، استاد دانشگاه هنر اسلامی تبریز و یکی از باستان شناسان جوان، پرتلاش و آِینده دار انجام گرفته، از عهده کار بر آمده است و وام نگارنده را گذارده است. چاپ، صفحه آرایی و ویرایش و نگارش برگردان کتاب با دقتی کم نظیر انجام گرفته و قطعا نظر بیشینه مخاطبان را جلب خواهد کرد. برگردان روان و دقیق کتاب باعث می شود تا مخاطبان در خواندن کتاب چندان دچار مشقت و دشواری نشوند. اما با این حال تلاش برگرداننده برای وفاداری به متن، اندکی ساختار جملات بخش هایی از کتاب را از اصول نگارش فارسی دور کرده، به گونه ای که اهل فن براحتی تشخیص می دهند که کتاب نخست به زبانی غیر از فارسی نگاشته شده و سپس به فارسی برگردانده شده است.
۴.

نقدی بر کتاب Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian– Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیه ساسانی-پارتی و فتح ایران به دست عرب ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 534 تعداد دانلود : 938
مورخان و پژوهشگران درخصوص شکست ساسانیان از عرب ها به دلایل زیادی اشاره کرده اند. در سال 2008، پروانه پورشریعتی با انتشار کتاب "زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیه ساسانی-پارتی و فتح ایران به دست عرب ها" جانی تازه به این موضوع بخشید. وی با یک روش شناسی بدیع و کم سابقه به ارائه یک روایت تازه و نادر از مسئله سقوط ساسانیان پرداخت. با تجزیه و تحلیل منابع مکتوب و شواهد باستان شناسی، پورشریعتی به این [نکته] اذعان دارد که حکومت ساسانی متشکل از اتحادیه ساسانی-پارتی بود و با حمایت نکردن خاندان های پارتی از ساسانیان، عرب ها موفق شدند در قرن هفتم م. به عمر حکومت ساسانی پایان دهند. از نواقص و کاستی های این اثر، پذیرش برخی روایت ها و تفسیرها به صورت غیرانتقادی، عدم توجه به تأثیر واپسین جنگ ساسانیان با رومیان و تأثیر آن بر زوال این سلسله، عدم تحلیل درست شواهد باستان شناسی و از همه مهمتر، بی توجهی به بحران های محیطی و آسیب شدید نظام آبیاری سرزمین میان رودان در اواخر دوره ساسانی می باشد که نوشتار پیش رو سعی در بررسی آنها دارد و با درنظر گرفتن موارد ذکرشده به ارزیابی این اثر خواهد پرداخت.
۵.

نقدی بر کتاب ارتش ایران هخامنشی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 452 تعداد دانلود : 599
ارتش هخامنشی به عنوان بخش جدایی ناپذیر در زمینه شناخت فرهنگ و تمدن این دوره به شمار می رود و قابلیت ها و جذابیت های پژوهشی حاصل از این بخش از تمدن هخامنشی موجب نگارش و انتشار آثاری چنین در این زمینه گردیده است. کتاب ارتش ایران هخامنشی بنا به چنین ضرورتی تألیف گردید. این اثر به عوامل مؤثر و متأثر در روند شکل گیری، رشد و گشترش و در نهایت افول ارتش هخامنشی پرداخته است. هدف از پژوهش پیش رو، روشن ساختن میزان ارزشمندی متن این کتاب به روش تحلیل محتوا است. این کتاب علاوه بر نقاط قوت و زمینه پژوهشی مناسب، کاستی هایی دارد که در مسیر پژوهش به آنها پرداخته شد. در جمع بندی کلی، نقاط قوت کتاب سیرتاریخی و تلفیق دو دسته از منابع از جمله متون تاریخی کلاسیک و همچنین داده های باستان شناسی در کنار تصاویر گویا بوده است. نقاط ضعف کتاب نیز بهره گیری نامناسب از منابع، عدم تطبیق مطالب، برخی ادعاهای بدون پشتوانه و عدم جامعیت محتوا به شمار می رود. در مجموع کتاب حاضر می تواند منبعی کمک درسی برای دروس تاریخ هخامنشی و همچنین باستان شناسی هخامنشی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته های تاریخ ایران باستان و باستان شناسی دوران تاریخی در نظر گرفته شود.
۶.

بررسی و نقد کتاب باستان شناسی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 345 تعداد دانلود : 558
جستار حاضر با هدف نقد و شناسایی موارد قوت و ضعف معیار های شکلی و محتوایی کتاب "باستان شناسی ایران" به قلم مؤلفان بزرگوار دکتر کریم حاجی زاده و پرویز پور کریمی، انجام شده است. کتاب مذکور از نظر محتوا از جمله تألیفات نادر و پیشرو درزمینه ارتباط بین باستان شناسی و گردشگری در ایران به شمار می رود و دور از انتظار نیست که پیشگامی در طرح مباحث جدید موجب بروز برخی کاستی ها و نقص ها خواهد شد. مقاله حاضر بر آن است به بیان ویژگی ها و کاستی های محتوایی و نگارشیکتاب بپردازد. محور های اصلی این بررسی نقادانه، ارزیابی کتاب به عنوان منبع درسی بر اساس معیار های منابع درسی، انطباق مطالب کتاب با سرفصل مصوب شورای عالی برنامه ریزی، درستی یا نادرستی ارتباط مطالب با عنوان کتاب، کیفیت استفاده از منابع معتبر و جدید و بررسی اشتباهات چاپی غیر قابل چشم پوشی است. پیشنهاد مقاله حاضر آن است که کتاب یاد شده علی رغم محتوای غنی و تاثیر زیادی که در کاربردی کردن هرچه بیشتر دانش باستان شناسی در حوزه باستان شناسی و گردشگری دارد اما به نظر می رسد کاربرد آن به عنوان منبع تدریس در واحد درسی "باستان شناسی ایران" نیازمند بازنگری است.
۷.

نقد روش شناختی کتاب نمایش در دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 567 تعداد دانلود : 435
کتاب نمایش در دوره ی صفوی نوشته ی یعقوب آژند، اثری است که با شیوه ای تاریخ نگارانه به ذکر اجراهای نمایشی رایج در دوره ی صفویه و ریشه ها و پیشینه ی این شیوه های اجرایی میپردازد و لذا ازنظر تاریخی از اهمیت مطالعاتی ویژه ای برخوردار است. در این مقاله ابتدا با قیاس مختصری از این اثر با برخی آثار دیگر چاپ شده در زمینه ی تاریخ نمایش درایران، جایگاه آن را در بین این آثار تبیین و وجوه ممتاز آن را مشخص کردیم. در ادامه ضمن بررسی روش فصل بندی وشیوه ی ارائه ی این تاریخ نگاری و مقایسه ی آن با شیوه های رایج تاریخ نگاری تئاتر این اثر را به عنوان اثری در حوزه ی تاریخ تئاتر ایران مورد نقد قرار داده ایم. درهمین راستا با استفاده از نظریه ی اجرا، برخی گونه های ذکر شده در اثر، به عنوان گونه های اجرایی مورد بررسی قرار گرفته اند و نقاط قوت و ضعف آن ها نیز بیان شده اند و در پایان با بررسی رویکرد کلی اثر در رابطه با تاریخ نگاری نمایش، جایگاه اثر به عنوان یک اثر دانشگاهی ارزیابی شده است.
۸.

بررسی و نقد کتاب آشنایی با مبانی سینما و نقد فیلم(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 110 تعداد دانلود : 37
کتاب آشنایی با مبانی سینما و نقد فیلم در صدد است خواننده اش را به مفاهیم ضروری برای نقد فیلم مجهز کند؛ در این راستا نویسنده ابتدا به تعاریف مربوط به زیبایی شناسی و ساختار فیلم، ژانرهای سینمایی و سینمای مستند می پردازد و با ذکر نمونه ها و بیان مفاهیم پایه ای هرکدام به روشن شدن مبحث کمک می کند. نویسنده ده رویکرد متفاوت به مطالعات سینمایی را ارائه می دهد و پس از آن به بررسی عناصر تکنیکی سازنده ی تصویر سینمایی و قواعد تدوین تداومی می پردازد. او با بیان تقابل میان نظریه پردازان رئالیست و فرمالیسم و بیان وجوه تمایز آنان را بیان کرده و و هر دو رویکرد را در تحلیل فیلم مفید می داند. اما رویکردهای ده گانه ی گفته شده در کتاب دقت و جامعیت لازم برای تحلیل فیلم را ندارند. تأکید بسیار بر سینمای هالیوود و هم چنین امتیاز ویژه قائل شدن برای کارگردان به عنوان مؤلف، با وجود تحلیل های متن محوری که پس از آن تکوین یافتند، از روزآمد بودن مطالب کتاب می کاهد.
۹.

خوانشی بر کتاب هنر چگونه می تواند زندگی شما را دگرگون کند(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 95 تعداد دانلود : 286
این مقاله تلاشی است برای نقد کتاب «هنر چگونه می تواند زندگی شما را دگرگون کند» نوشته آلن دوباتن و جان آرمسترانگ. مبانی این کتاب همچون نگاه دیویی بر احیاء پیوند تجربه زیبایی شناسی و زندگی عادی تکیه دارد. بر اساس اندیشه پراگماتیستی دیویی اگر هنر را در جایی دور قرار داده و سپس به تمجید از آن پرداخته و یا اینکه خود را صرفا به این مشغول کنیم که آثار هنری بزرگ را برگزینیم و تنها به بررسی آن ها همت بگماریم، از فهم «نقش هنر» در تمدن عاجز و ناتوان خواهیم بود. نویسندگان کتاب تلاش شایسته ای می کنند تا همسو با دیویی از سطحِ توصیفِ هنر در موقعیتی دور از تجربه ی زیسته ی انسان ها، فراتر رفته و مفهوم آن را در ساختاری عملی و کاربردی صورت بندی نمایند. آن ها با اشاره به مشکلات مخاطب در برخورد با هنر، توضیح می دهند که هنر به مثابه یک ابزار خواهد توانست در برابر بسیاری از مصائب دوران معاصر چه در حوزه خصوص و چه در سطح عموم چونان یک ابزار موثر حاضر شود.
۱۰.

نقد کتاب آشنایی با کارگاه های صنایع دستی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 133 تعداد دانلود : 648
سخن گفتن و تحلیل نظری صنایع دستی در عین سهل بودن دشوار است؛ صنایع دستی امری آشنا و ملموس در زندگی روزمره که بدون نیاز به شناساندن و تلاش برای فهمشان، هرگونه توضیحی در آن بدیهی به نظر می رسد. کتاب "آشنایی با کارگاه های صنایع دستی ایران" در سال 1395 توسط فریبا مصطفوی در انتشارات مهر نوروز گردآوری شده است. اگرچه کتاب مذکور به طور کلی مجموعه ای از تصاویر ارزشمند با کیفیت مطلوب برای معرفی برخی کارگاه های صنایع دستی بوده، اما همانند هر اثر علمی کاستی های شکلی و محتوایی دارد که در این جستار سعی شده به نقد انتقادی آن پرداخته شود. این پژوهش با تکیه بر روش کتابخانه ای برخی گزاره های غیر علمی آن که سبب گمراه شدن خواننده (هنرمندان) بوده و از پژوهشی به پژوهش دیگر منتقل می شود را تبیین نموده است. در همین راستا کاستی ها اشاره و نظرات انتقادی ذیل هر یک از مباحث بیان خواهد شد.
۱۱.

نقدی بر ترجمه کتاب سفال اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 324 تعداد دانلود : 317
در میان هنرهای دوران اسلامی، سفالگری یکی از متنوع ترین و جذاب ترین هنرها به شمار می آید و همواره موردتوجه باستا ن شناسان و پژوهشگران هنر اسلامی قرار داشته است. از همین رو کتب تخصصی و کاتالوگ های زیادی به زبان های مختلف پیرامون این هنر و معرفی انواع و شیوه های آن به چاپ رسیده است که بسیاری از آن ها بر اساس آثار یک مجموعه های خصوصی یا یک موزه تهیه و تنظیم شده اند. نوشتار پیش رو به بررسی و نقد ترجمه ی یکی از این کتب می پردازد که در واقع یک جلد از مجموعه ای چند جلدی است که به معرفی آثار هنری اسلامی موجود در مجموعه ناصر خلیلی اختصاص یافته است. بررسی دقیقِ ترجمه کتاب که با عنوان «سفال اسلامی» به چاپ رسیده است نشان می دهد که این اثر علی رغم کیفیت ظاهری درخور توجهِ چاپ و روانی نسبی متن در برخی بخش ها، در زمینه ترجمه و ویرایش دارای کاستی ها و ضعف های جدی است. از جمله مهم ترین این ضعف ها می توان به اشکالات جدی و پرتعداد در ضبط اسامی خاص به ویژه نام های جغرافیایی و محوطه های باستانی، ناآشنایی مترجم با اصطلاحات و واژگان تخصصی سفال و هنر اسلامی، اشتباهات و ابهامات در ترجمه و درنهایت توضیحات جهت دار و پراشتباه ویراستار اشاره کرد.
۱۲.

کوره های سفالگری، تولید تخصصی، محوطه صنعتی، جامعه خان سالار تفسیری وارونه از یافته های باستان شناختی تپه پردیس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 78 تعداد دانلود : 936
در کاوش های تپه پردیس چند سازه حرارتی کشف شده که «کوره های سفالگری» خوانده شده اند و با توجه به تمرکز آنها در شرق تپه، کاوشگران این ها را کوره های تولید تخصصی و متمرکزِ سفال در بخشِ صنعتی یک روستای هزاره پنجم پ.م تصور کرده اند. نگارنده در این مقاله می کوشد تا با روش تحلیلی-تفسیری و به کمک مقایسه های متعدد، کارکرد واقعی این سازه ها را بررسی کند و به استناد چندین مدرک باستان شناسی نشان دهد که برداشت های کاوشگران از اساس درست نیست و تمامی تفاسیر ارائه شده بر پایه این تعابیر باید به کلی مورد بازنگری قرار گیرد. مدارک مورد بررسی نشان می دهد که سازه های حرارتی پردیس کارکردی به عنوان کوره نداشته اند و نمی توان به استناد آنها ارتباط مستقیمی میان ماهیت تپه پردیس با تغییرات در سطوح اجتماعی جامعه برقرار کرد و نمی توان پذیرفت این سازه ها ارتباطی با شکل و ساختار جامعه و نظام هایی داشته اند که آن را جامعه طبقاتی، نخبگان و خان سالارها می نامند. سازه های حرارتی تپه پردیس در پیش از تاریخ ایران یگانه نیستند و نمونه های متعددی از آنها در بافت مسکونی چندین محوطه از جمله سیلک جنوبی، زاغه، اسماعیل آباد، جیران تپه، قره تپه قمرود به دست آمده و به روشنی گونه ای از اجاق/ بخاری دیواری را نشان می دهند.
۱۳.

سیادت ژانر تحلیل کتاب ژانر فیلم؛ از کلاسیک تا پساکلاسیک(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 500 تعداد دانلود : 355
در این نوشتار سعی شده است تا کتاب ژانر فیلم؛ ازکلاسیک تا پساکلاسیک در محورهای: معرفی کلی اثر و مولف، تحلیل بیرونی، تحلیل درونی و جایگاه اثر، بررسی و امتیازات و کاستی های آن تبیین شود. احساس کمبود در تولید و تنوع ژانر در سینمای ایران و نیاز به آگاهی بیشتر در زمینه مطالعات ژانر، چاپ کتاب های بیشتری در این حوزه را ضروری کرده است. به همین دلیل کوشش ناشر و مترجم در ارائه اثری تحلیلی که فرایند تحول ژانر هالیوود از کلاسیک به پسا کلاسیک را بررسی کرده و ژانرهای فیلم را در زمینه های مختلف تاریخی، فرهنگی، سیاسی و صنعتی تبیین و معرفی می کند، ستودنی است. دراین متن، نگارنده تلاش کرده است با ارائه برخی از عمده ترین مسائل نظریه ژانر در ارتباط با کتاب و شرحی مختصر از انواع کتاب های چاپ شده در حوزه ژانر، به اشکالات شکلی، ترجمه ای و ویرایشی کتاب، اشاره کند تا مواردی را که بایسته اصلاح هستند، نشان دهد.
۱۴.

نقد کتاب تاریخ اشکانیان در کتاب سالنامه، تاسیت(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 428 تعداد دانلود : 439
این مقاله نقدی بر کتاب تاریخ اشکانیان در کتاب سالنامه، تاسیت است. با تطبیق نسخه انگلیسی اثر The Annals by Tacitus و ترجمه فارسی آن به بررسی محتوا و ترجمه کتاب پرداخته شده است. نادر میرسعیدیِ مترجم، از ترجمه انگلیسی متن مفصل لاتین این اثر بخش های مربوط به تاریخ اشکانیان را برگزیده و به فارسی برگردانده است. نگارندگان مقاله تلاش کرده اند پس از معرفی متن اصلی کتاب و برخی ویرایش های مهم آن به زبان های غیرفارسی، به بررسی ترجمه میرسعیدی و مقایسه آن با ترجمه انگلیسی اثر پرداخته و با یادآوری ارزش کار میرسعیدی به برخی نکات مغفول مانده در ترجمه اشاره کنند. فزون بر این، نگارندگان بخش هایی از تاریخ اشکانیان در کتاب سالنامه تاسیت که در ترجمه میرسعیدی وارد نشده است را در نوشتار کنونی گنجانده اند. هرچند متنی که در ترجمه میرسعیدی از قلم افتاده است عمدتاً مربوط به تاریخ معارضات گرجستان و ارمنستان است ولی در این سرزمین ها خاندان های ایرانی و اشکانی ایفای نقش می کردند که تاریخ آن ها از تاریخ ایران اشکانی مستقل نبوده است.
۱۵.

بررسی نقادانه همسان انگاری ایزدان/ایزدبانوان ایرانی با خدایان/خدابانوان یونانی مطالعه موردی: وَنَند، اشی و نیکه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 792 تعداد دانلود : 452
یکی از نقش های خدابانوان که در آثار دوره اشکانی و ساسانی بسیار به کار رفته است نقش نیکه است. این نقش در دوره اشکانی بر سکه ها و نقش برجسته های اشکانی به کار رفته است. دیدگاه های گوناگونی درباره این نقش بیان شده است چنانکه برخی بر این باور هستند که اشکانیان با بهره بردن از شمایل نگاری یونانی، ایزدان ایرانی را تجسم می بخشیدند و خدابانو نیکه را بازتابی از ایزدبانو اشی یا ایزد ونند در سکه های اشکانی قلمداد کرده اند. بااین حال پادشاهی چون بلاش یکم هنگامی که بر اریکه پادشاهی نشست در باززنده سازی فرهنگ و آیین های ایرانی تلاش بسیاری کرد و نیز کوشش او بر آن بود تا بازمانده گرایش های یونانی را در ایران از میان برد. نگارندگان در این مقاله به پیشینه این نقش می پردازند و سپس دیدگاه های بیان شده درباره آن را بررسی می کنند و به این برآیند می رسند که نقش خدابانو نیکه در دوره اشکانی همسان ایزدبانو اشی یا ایزد ونند نبوده است. ازهمین روی بلاش یکم با هدف ایرانی گرایی و کنار گذاشتن نقش و نمادهای انیرانی همراه با شور و شوق و تب و تاب ایران خواهی در دربار همایونی و نیز در میان خاندان های بزرگ اشکانی، نقش و نگاره خدابانو نیکه را نیز از سکه هایش زدود.
۱۶.

معمایِ کارلتون کوون: انسان شناس، باستان شناس، یا مامور CIA؟ (نقدِ روش شناسی و آثار کارلتون استیونز کوون در باستان شناسی پارینه سنگی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 660 تعداد دانلود : 363
کارلتون استیونز کوون از شناخته شده ترین چهره های باستان شناسیِ پیش از تاریخ ایران است که در حوالی 70 سال پیش به انجام نخستین پژوهش هایِ سازمان یافته در باستان شناسی ایران همت گماشت. برای سالیان متمادی، باستان شناسان ایرانی آثار کوون را مطالعه و اساتید در کلاس درس خود، آنها را تدریس کرده اند. اکنون و پس از گذشت هفت دهه، لزوم بازبینی کارهای کوون بیش از پیش احساس می گردد. در این نوشتار این بازبینی از چندین نگاه انجام گردیده است: مبانی نظری کار میدانی، میزان تخصص گرایی (تطابق تخصص سرپرست با پژوهش)، رهیافت عملی کاوش، نحوه ثبت و ضبط مواد فرهنگی و چگونگی آنالیز مواد فرهنگی. نتایج بازنگری کارهای میدانی کوون در ایران حاکی از این است که وی در رهیافت های نظری و عملی خود دچار ضعف های فراوانی بوده و بیش از آنکه دغدغه انجام صحیح کار میدانی باستان شناسی داشته باشد، بیشتر درپی کشف بقایای اسکلتی انسان نئاندرتال بوده است. از دیگر سوی، نگاهی به کارنامه انتشاراتی کوون، عقاید به غایت نژادپرستانه، در کنار سابقه عضویت نامبرده در ارتش و آژانس اطلاعاتی ایالات متحده (سیا) در جنگ جهانی دوم و جنگ سرد و همچنین پرسشهای فراوان بی پاسخ درباره چرایی انتخاب محوطه های مورد کاوش قرارگرفته در ایران، این فرض را قوت بخشیده که باستان شناسی، اولویت نخست کوون در ایران نبوده است.
۱۷.

تحلیلی بر التزام بازبینی برنامه های درسی رشته باستان شناسی براساس رویکرد برنامه ریزی درسی مبتنی بر شایستگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 420 تعداد دانلود : 789
این پژوهش به بررسی و تبیین علل التزام تغییر سر فصل های درسی رشته باستان شناسی در تمام مقاطع، آن هم نه براساس سلایق بلکه بر مبنای الگو و مدل برنامه ریزی درسی مبتنی بر شایستگی پرداخته است. برنامه های درسی این در این رشته در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بیش از سی سال است که بازبینی نشده است و برنامه های درسی دوره دکتری نیز از ابتدای تاسیس این مقطع به همین شکل بوده است. امروزه در جهان برنامه های درسی به سمت مهارت محوری تنظیم می شوند و عناصر بسیاری در تدوین این برنامه ها مورد نظر قرار می گیرد. در این پژوهش با در نظر گرفتن مهارت های عمومی تعریف شده برای دانش آموخته باستان شناسی در شبکه اطلاعات شغلی امریکا ((O*NET، به عنوان شاخص تحلیل محتوای شایستگی آموزشی باستان شناسی در ایران، به بازبینی میزان همپوشانی این برنامه های درسی با این مهارت های مرجع پرداخته شده است. هدف اصلی آن نیز تاکید بر لزوم بازبینی این دروس بر مبنای رویکرد برنامه ریزی درسی مبتنی بر شایستگی است. گردآوری داده های مورد نیاز در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و اسنادی بوده و شیوه پردازش داده ها توصیفی و تحلیلی است.
۱۸.

بررسی و نقد کتاب THE PALEOLITHIC SETTLEMENT OF ASIA یا زیستگاه های دوران پارینه سنگی در [قاره] آسیا(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 133 تعداد دانلود : 429
پروفسور رابین دنل در باستان شناسی و دیرین انسان شناسی به عنوان متخصصی بسیار برجسته در زمینه مطالعات آسیا شناخته می شود. کتاب مورد بحث در این نوشتار، استقرارهای پارینه سنگی آسیا از انتشارات کمبریج، سنتزی هنرمندانه و قدرتمند از شواهد باستان شناسی پارینه سنگی، دیرین انسان شناسی و دیرین اقلیم شناسی قاره کهن است. این کتاب دربردارنده ایده های مهم و بعضاً نوآورانه ای است که نویسنده در طول حیات علمی خویش بدان ها دست یافته و بسیاری از آن ها را پیش از انتشار کتاب، در نوشتارهای جداگانه ای پرورانده بود. به عنوان نمونه، ایده گسترش علف زارهای وسیع از شمال شرق آفریقا تا شرق آسیا را می توان اشاره نمود. بر طبق نظر دنل، این کمربند علف زارها (ساوانا) موجب تسهیل در پراکنش گروه های انسانی و خروج برخی از آن ها از آفریقا شد. ایده دیگر دنل در این کتاب، احتمال گونه زایی و پیدایش انسان راست قامت از آسیاست که در نوع خود بسیار چالش برانگیز می نماید. قسمت عمده کتاب به تحولات اقلیمی و تطور و پراکنش گروه های انسانی در دوره های پلیئستوسن قدیم و میانی می پردازد. عمده اطلاعات کتاب در مورد ویژگی های گروه های انسانی و جانوری و نیز، نوسانات اقلیمی از پهنه هایی حاصل شده است که محوطه های مهمی از دوران پارینه سنگی قدیم حاوی سنگواره های انسانی دارند و نیز، مطالعات دیرین اقلیم شناسی در آن ها به خوبی انجام شده است. کتاب مورد بحث امروزه به عنوان یکی از نخستین تلاش های جامع و موفقیت آمیز برای تعدیل دیدگاه آفریقامحوری در باستان شناسی پارینه سنگی قدیم در نظر گرفته می شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۹۷