پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

جوامع بشری در عرصه زندگی اقتصادی-اجتماعی با سه انقلاب اساسی کشاورزی، صنعتی و اقتصاد دانش بنیان، روبه رو بوده اند. در طی این انقلاب ها نه تنها ساختار اقتصادی بلکه ساختار اجتماعی و فرهنگی نیز تحول یافته است. هم اکنون بیش از دو دهه است که سومین انقلاب یعنی عصر اقتصاد دانش بنیان آغاز شده است. عصری که در آن کاربرد دانش مهم ترین عامل تولید است و بیش از هر عامل دیگری پیش برنده صنایع و پایه گذار پیشرفت های اقتصادی است. شرایط عصر حاضر و دگرگونی های ژرف آن، دولت ها را برآن داشته که تمهیدات ویژه ای در راستای تحقق امر توسعه پیش بینی نمایند. فرآیند توسعه در این عصر منوط به انتخاب درست دانش های پیشران و برنامه ریزی دقیق و منظم برای پیشتازی در آن می باشد. برای پیش برد این تمهیدات لازم است علاوه بر شناخت دانش پیشران، معیارهای این انتخاب را نیز تحلیل نمود. در این مقاله با استفاده از رویکرد توصیفی- تحلیلی به تبیین موضوع البته تنها از منظر اقتصادی، پرداخته و با استفاده از اسناد و شواهد موجود، همانند مقالات، کتب، سایت های معتبر و ...، فرایند جمع آوری اطلاعات انجام گرفته است. بر اساس یافته های این مقاله چهار معیار اساسی جهت یک انتخاب درست و دقیق عبارتند از ظرفیت خلق ارزش افزوده، ظرفیت خوشه زدن، امکان پذیری از منظر زیرساخت ها، و ظرفیت ایجاد فرصت های شغلی پایدار؛ به تفصیل به شرح و توسعه آن ها پرداخته می شود.

مقدمه و هدف: پیشرفت سریع فناوری و فراگیری دانش، زمینه ساز ورود به عصر اطلاعات و تشکیل جوامع دانش بنیان است. شرکت های دانش بنیان، علم و دانش تولید شده و ایده های جدید را دریافت کرده و در یک فرآیند کاملاً ساختارمند، تجاری سازی می کنند بنابراین ارزیابی عملکرد علم و فناوری این شرکت ها از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این پژوهش مطالعه تحلیلی شاخص ها و مدل های ارزیابی علم و فناوری و ارائه مدلی جهت سنجش و ارزیابی عملکرد علم و فناوری شرکت های دانش بنیان در ایران است. روش اجرای پژوهش: این پژوهش با استفاده از روش های اسنادی و پیمایشی با بهره گیری از مصاحبه دلفی در چهار مرحله انجام شده است. از روش های مختلف آماری از جمله آزمون فریدمن جهت تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته ها و نوآوری پژوهش: مهم ترین یافته های این پژوهش عبارتند از: تعیین مهم ترین مدل های ارزیابی علم و فناوری، تعیین مهم ترین شاخص های مدل ارائه شده، سنجش تأثیر هر کدام از مدل های ارزیابی علم و فناوری بر مدل ارائه شده و رتبه بندی شاخص های 5 بخش اصلی. با توجه به پیشینه می توان گفت تا کنون مدلی جهت سنجش و ارزیابی عملکرد علم و فناوری شرکت های دانش بنیان ارائه نشده بود و مدل ارائه شده در این پژوهش را می توان سرآغاز چنین امری دانست. نتیجه گیری: در مدل نهایی از 195 شاخص مرحله اول، تعداد 95 شاخص نهایی تعیین و ارائه گردیده است. این پژوهش مدلی با 5 بخش شاخص های انسانی، مالی، ساختاری، عملکردی و بهره وری ارائه نموده است.

امروزه درآمدزایی توسط شرکت های دانش بنیان در کانون توجه نظام های اقتصادی قرار دارد. توانمندسازی شرکت های دانش بنیان با دانش مدیریت منابع انسانی و ابزارهای آن، می تواند به رشد و توسعه اقتصاد دانش بنیان کمک کند. از سوی دیگر رایانش ابری ازجمله فناوری های روبه رشد است که توانسته محدودیت های به کارگیری سامانه های اطلاعاتی را برطرف نماید و طیف گسترده ای از خدمات را در اختیار مدیران و تصمیم سازان قرار دهد. پژوهش های بین رشته ای در زمینه مدیریت منابع انسانی در شرکت های دانش بنیان و رایانش ابری محدود است. هدف این پژوهش ارائه الگو بومی شاخص های مؤثر در به کارگیری خدمات مدیریت منابع انسانی الکترونیک مبتنی بر رایانش ابری در شرکت های دانش بنیان است. روش این پژوهش، روش آمیخته بر اساس طرح متوالی تغییرپذیر است. بر اساس نظریه فناوری، محیط و سازمان در بخش کیفی دیدگاه خبرگان در هر بخش فناوری، محیط و سازمان در قلمرو تحقیق به صورت جداگانه احصا شد و در بخش کمی الگو بومی شاخص های به کارگیری خدمات مدیریت منابع انسانی الکترونیک، مورد برازش قرار گرفت. در بخش کیفی نمونه گیری به صورت هدفمند و با روش گلوله برفی، با ابزار مصاحبه بود که تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. در بخش کمی نمونه گیری به صورت تصادفی ساده، با ابزار پرسشنامه از بین مدیران و کارشناسان مدیریت منابع انسانی در 102 شرکت دانش بنیان رده صنعتی استان تهران، به تعداد 168 نفر بود. نتایج برازش الگو نشان داد که در بعد فناوری مزایای مرتبط، عدم اطمینان، پیچیدگی، انطباق پذیری و آزمون پذیری، در بعد محیط فشار رقابت، صنعت، بازار، حمایت رایانشی خارجی و موقعیت فیزیکی و در بعد سازمان آمادگی سازمانی، حمایت مدیر ارشد، تجربه قبلی مبتنی بر فناوری و استقبال از نوآوری ابعاد اصلی الگو به کارگیری خدمات مدیریت منابع انسانی الکترونیک مبتنی بر رایانش ابری است. نتایج این پژوهش برای توسعه دهندگان سامانه های رایانه ای مبتنی بر رایانش ابری، سیاستگذاران شرکت های دانش بنیان و همچنین مدیران این شرکت ها می تواند راهگشا باشد.

شهر هوشمند در سال های اخیر، شکل جدیدی از توسعه زندگی را نمایان کرده است و به عنوان یک رویکرد مؤثر برای رسیدن به مدیریت بهتر شهری مطرح شده است. ازنظر مفهومی در این نوع از شهر ها اثرات متقابل بین تکنولوژی های نو، سازمان دهی های جدید و سیاست های نوین سازنده ی شهرهای هوشمند به صورت سیستم اجتماعی و فنی مجتمع شده اند. هدف شهر هوشمند، تحقق بخشیدن به یکپارچگی خدمات شهری، کسب وکار، حمل ونقل، آب، انرژی و سایر زیرسیستم های شهری از طریق ترکیب و تحلیل داده های جمع آوری شده از طریق سنسورها و فناوری اطلاعات و ارتباطات است. در این مقاله، یک ساختار ترکیبی با استفاده از تجزیه وتحلیل و پردازش داده توسط ابر و فناوری اینترنت اشیا برای توسعه و مدیریت شهرهای هوشمند و برنامه ریزی های شهری، پیشنهاد می گردد. علاوه بر این، یک ارزیابی از گسترش و آنالیز حسگرها و هدف از ساخت شهر هوشمند و همچنین تکنولوژی هایی پشتیبان در این نوع از شهرها را بررسی شده است. مطالعه حاضر به تعریف و بررسی اجمالی داده های بزرگ و اینترنت اشیاء و رایانش ابری پرداخته، سپس چالش ها و محدودیت های موجود را شناسایی می کند ساختارمدل ارائه شده دارای 3 سطح می باشد که لایه اول وظیفه جمع آوری منابع داده های بزرگ و تولید محتوا را دارد. لایه دوم مسئول ارتباط بین سنسورها و تقویت آن ها بوده و مدیریت اطلاعات و پردازش داده ها را با استفاده از معماری Hadoop انجام می دهد. لایه سوم مسئول برنامه های کاربردی و نحوه استفاده از نتایج و داده های تحلیلی است. پیاده سازی این سیستم شامل مراحل مختلفی است که از تولید، جمع آوری، یکپارچه سازی، طبقه بندی، پردازش، محاسبه و تصمیم گیری در مورد اطلاعات می شود؛ بر اساس اطلاعات و تحلیل های جمع آوری شده و معماری سیستم موردنظر، سیستم با استفاده از Hadoop تک نوده در Ubuntu 14.04 LTS و با پردازنده های 3.2 GHZ x4 و مموری 4 گیگابایت توسعه پیدا کرده است. نهایتاً این مقاله سبب ایجاد راه جدیدی درزمینه اینترنت اشیا شده است که در آن داده ها با استفاده از دستگاه ها و حسگرها از موقعیت های جغرافیایی مختلف جمع شده و با استفاده از یک سیستم جدید طراحی شده و محاسبات ا بری سرویس های مختلف در یک شهر مورد تجزیه وتحلیل قرار می دهد و موجب تصمیم گیری هوشمند برای مدیریت شهر هوشمند و ایجاد رفاه شهروندان می شود.

یکی از اهداف ایجاد سامانه ها ی اطلاعاتی ارائه خدمات متناسب با ویژگی های شناختی کاربران آن است. این امر باعث افزایش بهره وری سامانه، رضایت کاربران و علاقه مندی آنان به استفاده از سامانه های اطلاعاتی می گردد. با توجه به اینکه آموزش و یادگیری الکترونیکی، یکی از پرکاربردترین حوزه های ارتباط انسان با رایانه و ارائه اطلاعات است، بستر پیاده سازی و ارزیابی این پژوهش در محیط یادگیری الکترونیکی است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی کارایی یک سامانه یادگیری الکترونیکی هوشمند در مقایسه با یک سامانه یادگیری الکترونیکی ساده است. سامانه یادگیری الکترونیکی هوشمند، سامانه ای است که مطابق با ویژگی های شخصیتی و احساسی کاربر عمل می کند. در این پژوهش، سامانه یادگیری الکترونیکی هوشمند از مدلی استفاده می کند که در آن میزان خوشایندی به عنوان یکی از مهمترین متغیرها در تعیین احساسات محاسبه و براساس آن با کاربران تعامل انجام می شود. مدل به کارگرفته شده، مدلی است که توانایی تشخیص خوشایندی کاربران را براساس ویژگی های شخصیتی، اهداف یادگیرنده و رویدادهای محیط یادگیری دارد. ارزیابی مدل در دوگام انجام می گیرد: گام اول تعیین اینکه آیا مدل در محیط آموزش الکترونیکی با محتواهای گوناگون آموزشی قابلیت کاربردپذیری دارد و گام دوم اینکه ارائه راهبردهای مناسب به کاربران پس از پیش بینی وضعیت احساسی آن ها براساس میزان خوشایندی، تاثیر بر وضعیت رضایت و میزان یادگیری کاربران داشته است یا خیر. ارزیابی مدل در گام اول، در دو سامانه آموزش درس مبانی کامپیوتر و برنامه سازی برای دانشجویان رشته مهندسی کامپیوتر دانشگاه تهران و آموزش لغات زبان انگلیسی به صورت عمومی برای تمام افراد انجام گرفت. نتایج نشان داد قدرت پیش بینی میزان خوشایندی در مولفه احساس در محیط های آموزشی با محتواهای گوناگون آموزشی یکسان است و قابلیت تعمیم مدل تأیید شد. در گام دوم، دو سامانه آموزش لغات زبان انگلیسی در دو نسخه ساده و هوشمند مورد بررسی قرار گرفت. در نسخه ی هوشمند خوشایندی به صورت خودکار تشخیص داده می شود و متناسب با آن، سامانه، واکنشی را درخور وضعیت کاربر ارائه می کند و اطلاعات را نمایش می دهد. نتایج مقایسه دو سامانه اطلاعاتی هوشمند و ساده نشان داد که کاربران سامانه هوشمند را جذاب تر و نزدیک تر به ویژگی های شخصیتی شان می دانند. همچنین آن ها تأیید کردند که سامانه هوشمند، وضعیت احساسی آن ها را به خوبی درک کرده و متناسب با آن واکنش نشان داده است و این سامانه می تواند در بهبود فرآیند یادگیری آن ها موثر واقع شود زیرا نحوه ارائه اطلاعات براساس ویژگی های شناختی کاربران صورت گرفته است.

اجرای داده حکومتی باز در هر کشور نیازمند شناخت کافی از اکوسیستم داده حکومتی باز است. اکوسیستم داده حکومتی باز شامل بازیگران و ذینفعان مرتبط با داده از تولید داده تا انتشار داده هستند. تبدیل داده ی منتشر شده توسط حکومت به یک ارزش و اثر اجتماعی خود به خود صورت نمی پذیرد و به بستری از بازیگران با کارکردهای مختلف نیاز دارد که با فعال و مرتبط کردن آنها با یکدیگر می توان شاهد استفاده از داده بود، که به مجموع این بازیگران، ذی نفعان و کارکردهای آنها، اکوسیستم داده حکومتی باز گفته می شود. بدین ترتیب از آنجایی که توسعه برنامه ها و سیاست های حوزه داده باز (بطور ویژه داده حکومتی باز) بدون توجه به اکوسیستم آن امکان پذیر نیست، شایسته است شناختی جامع از این اکوسیستم حاصل شود. پژوهش حاضر با هدف فهم اکوسیستم داده حکومتی باز و تحلیل مدل های منتخب اکوسیستم داده حکومتی باز شکل گرفته است. پژوهش حاضر یک پژوهش اکتشافی است که درصدد است با تحلیل محتوای مدل های بین المللی اکوسیستم داده حکومتی باز، عناصر و مولفه های اکوسیستم داده حکومتی باز را شناسایی و قوت آنها را ارزیابی کند. سوال اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه آیا مدل های موجود در زمینه اکوسیستم داده حکومتی باز از جامعیت مناسب برای سیاست گذاری برخوردار هستند یا خیر. به منظور پاسخ، مدل های اکوسیستم داده حکومتی باز شناسایی و محتوای آن با روش تحلیل محتوا استخراج گردیده و سپس به مقایسه و ارزشیابی آنها پرداخته شد. لذا واحد مطالعه در این پژوهش، مدل های اکوسیستم داده حکومتی باز است و روش نمونه گیری، نمونه گیری هدفمند است. در مرحله اول با جستجو و بررسی مدل های اکوسیستم داده حکومتی باز، 36 مدل شناسایی شد. در نهایت پژوهشگران با مطالعه این مدل ها و شناسایی مشابه ها و تجمیع برخی مدل ها، و بر اساس نمونه گیری هدفمند، 12 مدل اکوسیستم داده حکومتی باز منتخب را مدنظر قرار دادند و با بررسی آن ها، داده ها و اطلاعات لازم از این مدل ها را استخراج کردند. دلیل انتخاب این 12 مدل نیز جامعیت، تأثیرگذاری، و ظرفیت آنها به نسبت کاربردهای متنوع مورد نظر از آن ها بوده است. با بررسی مدل های موجود، مشخص شد، هنوز مدل جامع و مناسبی از اکوسیستم داده حکومتی باز که بتواند مبنای توسعه سیاستِ داده حکومتی باز قرار بگیرد وجود نداشته و بایستی مدل اکوسیستم کامل تری طراحی شود

مستندسازی تجربه یکی از منابع اساسی حفظ، توسعه و انتقال دانش است و تحقق آن در یک سازمان بدون شناخت جایگاه مستندسازی تجربه امکان پذیر نیست. بنابراین این پژوهش با دو هدف تدوین نظریه یکپارچه مستندسازی تجربه و بررسی وضعیت آن از دیدگاه کارشناسان در یک سازمان دولتی انجام شد. این پژوهش از نوع توصیفی و با روش تحلیلی و پیمایشی است. برای دستیابی به هدف اول، پس از طراحی سؤالات پژوهش، جستجوی نظام مند پژوهش ها بر اساس کلیدواژه های مرتبط از شش پایگاه داده داخلی و یازده پایگاه داده خارجی (از ابتدا تا پایان فروردین 1396) صورت گرفت و به روش نمونه گیری هدفمند از تعداد 111 پژوهش، 29 پژوهش انتخاب گردید. با بررسی پژوهش های مذکور مفاهیم مرتبط با مستندسازی تجربه استخراج و براساس اشتراک محتوا طبقه بندی و با توجه به پدیده، زمینه، علت، مداخله گر، راهبرد و پیامد مورد طبقه بندی مجدد قرار گرفت. سپس ارتباط موارد مذکور در قالب یک الگو طراحی و با نوشتن قضایا نظریه یکپارچه مستندسازی تجربه تدوین و برازش آن مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. برای دستیابی به هدف دوم نیز براساس نظریه مذکور پرسشنامه ای طراحی گردید. سپس تعداد 42 نفر از کارشناسان یک سازمان دولتی در شهر اصفهان به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و دیدگاه آنان در زمینه وضعیت مستندسازی تجربه دریافت شد. نتایج آزمون تی وابسته نشان داد از دیدگاه کارشناسان در وضعیت موجود میزان مستندسازی تجربه در سازمان پایین تر از وضعیت مطلوب است. همچنین نتایج آزمون فریدمن نشان داد که رتبه بندی مؤلفه های مستندسازی تجربه در وضعیت موجود به ترتیب شامل ماهیت (یا پدیده، زمینه و علت)، پیامد، زیرساخت (یا مداخله گر مثبت)، مانع (یا مداخله گر منفی) و راهبرد مستندسازی تجربه بوده در حالی که در وضعیت مطلوب باید به ترتیب شامل پیامد، زیرساخت، راهبرد، ماهیت و مانع مستندسازی تجربه باشد.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و تعیین استانداردهای مورد استفاده در کتابخانه های دیجیتالی ایران است. روش پژوهش پیمایشی- تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود. در پرسشنامه طراحی شده استانداردهای مربوط به سه بخش ذخیره سازی، سازماندهی و جستجو/ بازیابی اطلاعات که با مرور متون و منابع مرتبط و با اعمال نظر 5 نفر از متخصصان استخراج شده بودند، در اختیار جامعه پژوهش قرار گرفت و از آنان خواسته شد درباره استفاده از هر یک از استانداردها در کتابخانه دیجیتالی خود گزارش دهند. نتایج پژوهش نشان داد رایج ترین فرمت فایل های پشتیبانی شده در قالب متنی؛ پی. دی. اف. با 95%، تصویری؛ JPEG با 7/63%، صوتی؛ MP3 با 7/63% ، ویدئویی؛ AVI با 5/45% میزان استفاده است. در حوزه سازماندهی رایج ترین استانداردهای فراداده توصیفی مارک با 3/77 % و دابلین کور با 1/59 % میزان استفاده بودند ، استاندارد فراداده ساختاری متس با 7/22% میزان استفاده در جایگاه بعدی جای گرفت . در این میان استاندارد فراداده مدیریتی پرمیس با 1/9% میزان استفاده پایین ترین میزان کاربرد را داشت. در بخش استانداردهای جستجو/ بازیابی اطلاعات در سطح کتابشناختی زد 50/39 با 3/77 % میزان استفاده، پرکاربردترین شناخته شد و در سطح تمام متن او.ای.آی. با 7/22% و OAI-PMH با 1/9% میزان استفاده، پایین ترین میزان کاربرد را داشتند. همچنین نتایج پژوهش نشان داد که 95% کتابخانه های دیجیتالی ایران از نرم افزار تولید داخل استفاده می کنند و پشتیبانی نرم افزار از هر استاندارد نقش موثری در استفاده از آن توسط کتابخانه دارد. نتیجه آزمون مربع کا نیز نشان داد کتابخانه های دانشگاهی بیشتر از سایر انواع کتابخانه ها از استانداردها استفاده می کنند.

پژوهش حاضر با هدف تعیین سهم رشته های موضوعی مؤثر در شکل گیری پایان نامه های انجام شده در دانشگاه های ایران در حوزه موضوعی رابط کاربر و همچنین تبیین موارد روش شناختی پژوهشی آنها انجام شده است. این پژوهش از روش تحلیل محتوای کمی با رویکردی توصیفی و ابزار سیاهه وارسی محقق ساخته برای گردآوری داده ها استفاده کرده است. یافته ها نشان داد که در بیش از 25 دانشگاه مختلف کشور (اعم از سراسری، پیام نور، غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد اسلامی) پایان نامه هایی در حوزه رابط کاربر انجام و به نتیجه رسیده است. همچنین متخصصان دارای مدرک در 18 رشته موضوعی در شکل گیری، هدایت و ارائه مشاوره های لازم برای انجام پایان نامه های انجام شده در این حوزه نقش داشته اند. با این حال، متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی بیش از نیمی از پایان نامه های این حوزه را در ایران انجام و یا هدایت کرده اند. از منظر روش شناختی نیز یافته ها نشان داد که برای انجام پایان نامه های مورد بررسی تنها از معدودی از روش های پژوهش مرسوم در حوزه تعامل انسان با رایانه استفاده شده است. بیش از 40 درصد از این پایان نامه ها نیز با استفاده از روش پیمایشی که از مهم ترین روش های رویکرد کمی است انجام شده اند. همچنین اغلب آنها کاربردی بوده و از تک ابزار که اغلب هم پرسشنامه یا سیاهه وارسی بوده برای گردآوری داده ها بهره برده اند. در بررسی پژوهش های این حوزه همچنین گرایش به استفاده از تعداد نمونه های کم و همچنین روش های نمونه گیری هدفمند در جامعه مورد بررسی مشاهده می شود. به نظر می رسد در حوزه پژوهش های رابط کاربر علاوه بر انجام پژوهش های کاربردی (به ویژه در رابطه با ارزیابی محصولات طراحی شده و ارائه بازخورد به طراحان آنها)، نیاز است تا با استفاده از رویکردها، روش ها و ابزارهای پژوهشی جدیدتر و عمقی تر مبانی نظری و اصول موجود در این حوزه نیز مورد بازنگری و بررسی بیشتر قرار گیرند و توسعه حوزه نظری نیز مورد توجه پژوهشگران قرار بگیرد.

از زمانی که به کارگیری نرم افزارهای مدیریت ارتباط با مشتری [1] فراگیر شده است، همواره این دغدغه وجود داشته که از بین ارائه دهندگان مختلف این نرم افزار، کدام یک می بایست مورد انتخاب قرار گیرد. هدف این پژوهش، شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر انتخاب نرم افزارهای مدیریت ارتباط با مشتری در سازمان های ایرانی، به کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی [2] است. بدین منظور، ویژگی های مهم نرم افزارهای مدیریت ارتباط با مشتری و همچنین معیارهای موردتوجه در انتخاب آن ها از طریق مطالعه ادبیات شناسایی شد و طی جلسات مصاحبه با خبرگان بررسی گردید. سپس، پرسشنامه تجزیه وتحلیل سلسله مراتبی بر مبنای معیارهای موردتوافق طراحی شد و مجدداً در اختیار خبرگان قرار گرفت. یافته های حاصل از تحلیل داده های جمع آوری شده بیانگر آن است که قابلیت های کارکردی نرم افزار شامل قابلیت های عملیاتی، ارتباطی و تحلیلی؛ قابلیت های غیرکارکردی و نهایتاً ویژگی های شرکت ارائه دهنده نرم افزار مدیریت ارتباط با مشتری مهم ترین عواملی هستند که می بایست در انتخاب این نرم افزار مدنظر سازمان ها قرار گیرد. همچنین به ترتیب قابلیت های کارکردی نرم افزار، قابلیت های غیرکارکردی و سپس ویژگی های شرکت ارائه دهنده نرم افزار دارای اهمیت می باشند. به علاوه، اوزان و اولویت های مربوط به معیارهای موجود در هر دسته نیز محاسبه شده است. [1] Customer Relationship Management (CRM) [2] Analytical Hierarchy process (AHP)

با توجه به اهمیت فناوری اطلاعات در بخش سلامت برنامه ریزی و مشخص نمودن چشم انداز و نقشه راه آینده برای آن حائز اهمیت است. بدین منظور به کارگیری رویکردی نظام مند جهت مطالعه آینده فناوری اطلاعات سلامت ضروری است. یکی از رویکردهای آینده پژوهی روش فناوری های کلیدی است که از طریق مصاحبه با خبرگان انجام می شود. هدف از این پژوهش شناسایی فناوری های اطلاعات سلامت مهم با استفاده از رویکرد فناوری های کلیدی برای ایران 1404 بود. این پژوهش کیفی در دو مرحله انجام شد. مرحله اول پژوهش به ترسیم نقشه ذهنی فناوری اطلاعات سلامت اختصاص داشت که بر اساس مرور متون و هم اندیشی خبرگان انجام گرفت. در مرحله دوم به منظور تعیین نظرات خبرگان در ارتباط با فناوری های اطلاعات سلامت کلیدی برای ایران 1404، مصاحبه نیمه ساختار یافته با 13 نفر انجام شد. روش تحلیل داده ها در مرحله اول، تحلیل محتوا و در مرحله دوم، تحلیل چارچوبی بود. درون مایه های اصلی حاصل از تحلیل داده ها عبارت بودند از دسترسی سریع، ارزان، پایدار و امن به حداکثر سوابق سلامت کلیه افراد جامعه؛ دسترسی عادلانه به منابع و خدمات پیش خوان سلامت؛ توسعه مدیریت دانش علوم پزشکی و بهداشتی در راستای ارتقای سلامت و حفظ ایمنی افراد جامعه با استفاده از فناوری اطلاعات؛ توسعه خدمات الکترونیکی حاکمیتی (پشتیبان) در نظام سلامت؛ توسعه سلامت همراه؛ حاکمیت فناوری اطلاعات سلامت و ارتقاء زیرساخت فناوری اطلاعات سلامت در سطح ملی بود. در کل 19 فناوری اطلاعات سلامت کلیدی توسط خبرگان معرفی شدند. توسعه پرونده الکترونیک سلامت، توسعه شبکه گسترده سلامت، تبادل و اشتراک داده، توسعه سلامت همراه، پرونده سلامت شخصی بیمار، زیرساخت های فناوری اطلاعات سلامت و توسعه سیستم های پشتیبان تصمیم بالینی از جمله مهمترین فناوری های مورد نیاز ایران تا سال 1404 بودند. به نظر می رسد با تعیین فناوری های اطلاعات سلامت کلیدی تدوین برنامه های راهبردی و عملیاتی در این حوزه تسهیل گردد و تخصیص منابع واقع بینانه تر صورت گیرد.

با توجه به استفاده فراگیر از رسانه های اجتماعی در عرصه های علمی و پژوهشی، و از سوی دیگر اهمیت توجه به «میزان تأثیر پژوهش ها»، این مطالعه با هدف بررسی نقش رسانه های اجتماعی در ارزیابی میزان تأثیر پژوهش های حوزه موضوعی علم سنجی، انجام شده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و در آن از روش آلتمتریکس(سنجه های مبتنی بر وب اجتماعی) استفاده شده است. جامعه پژوهش مقالات و استنادات منتشرشده در دو نشریه هسته حوزه علم سنجی یعنی «ساینتومتریکس» و «اینفورمتریکس» است که در بازه زمانی پنج ساله 2012 تا 2016میلادی از پایگاه های اطلاعاتی منتشرکننده این مجلات یعنی «اسپرینگر» و «ساینس دایرکت» گردآوری و استخراج شدند. برای گردآوری داده های پژوهش از پایگاه اطلاعاتی آلتمتریک به عنوان یکی از مهم ترین و معتبرترین ارائه دهندگان خدمات آلتمتریکس و ابزار «بوکمارکلت آلتمتریک» این پایگاه استفاده شد. در گام اوّل پژوهش، مقاله های دارای بیشترین نمره آلتمتریک که نشان دهنده کمیت و کیفیت توجهی است که یک مقاله در رسانه های اجتماعی دریافت کرده است مشخص شد. در همین راستا علاوه بر تعیین مقالات برتر حوزه علم سنجی بر مبنای نمرات آلتمتریک آنها، حضور مقالات ایرانی این حوزه در رسانه های اجتماعی مختلف و میزان تأثیرآنها نیز مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. همچنین به منظور بررسی رابطه میان حضور مقاله های بین المللی حوزه علم سنجی در رسانه های اجتماعی و عملکرد استنادی این مقاله ها، آزمون های همبستگی لازم انجام شد. یافته ها بیانگر وجود رابطه آماری معنادار، مثبت و درعین حال ضعیف میان تعداد استنادات مقالات حوزه علم سنجی در دو نشریه هسته مورد مطالعه و نمره آلتمتریک این مقالات، و نیز میان تعداد خوانندگان مقالات این حوزه در دو شبکه اجتماعی مندلی و سایت یولایک با تعداد استنادهای دریافتی آنها در وب علوم بود. در این پژوهش رابطه آماری معناداری میان تعداد استنادهای دریافتی مقالات و تعداد خوانندگان آنها در شبکه اجتماعی توییتر مشاهده نشد. در مجموع یافته های فوق بیانگر آن است که برخی رسانه های اجتماعی و شاخص های آنها می توانند همانند استنادها بازنمونی از اثرگذاری مقالات علمی باشند. با این حال، با توجه به قوی نبودن ضرایب همبستگی، جایگزینی این دو دسته شاخص توصیه نمی شود، بلکه می توان از شاخص های آلتمتریکس به عنوان مکمّل شاخص های استنادی در ارزیابی پژوهش و محاسبه میزان تأثیر علمی بهره برد.

هدف: امروزه اَبَرمجلات دسترسی آزاد نقش بسیار مهمی در ارتباطات علمی ایفا می کنند. پژوهش حاضر با هدف معرفی هشت اَبَرمجله برجسته جهانی و مطالعه وضعیت آن ها در یک بازه زمانی پنج ساله (2012 تا 2016) انجام شده است. روش شناسی: پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر رویکرد نوعی مطالعه توصیفی است که با استفاده از شاخص های علم سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش از 195011 مقاله منتشر شده در هشت اَبَر مجله در بازه زمانی 2016-2012 و نمایه شده در پایگاه وب.آو.ساینس تشکیل شده است. داده های پژوهش با مراجعه به پایگاه های وب.آو.ساینس، جی.سی.آر و این سایتس از محصولات موسسه کلریویت انلیتیکس گردآوری و با استفاده از نرم افزار مایکروسافت اکسل مورد تجزیه و تحیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش: تعداد مقاله های منتشر شده در این هشت اَبَر مجله در سال 2016 نسبت به سال 2012 با رشد تقریبا 101 درصدی همراه بوده است. در بازه زمانی پنج ساله مورد مطالعه، در مجموع 195011 مقاله در هشت اَبَر مجله منتشر شده که با در نظر گرفتن هزینه انتشار مقاله در هر مجله، رقمی در حدود 300 میلیون دلار برای انتشار آن پرداخت شده است. مقاله های منتشر شده در اَبَر مجله ها در مقایسه با میانگین کلی پایگاه وب.آو.ساینس از اثرگذاری استنادی بالاتری برخوردار بوده اند. همچنین مطالعه عملکرد هشت اَبَر نشان داد که در مجموع 6/91 درصد مقاله ها و 1/96 درصد استنادهای مجلات مورد مطالعه، به دو مجله PLoS One و Scientific Reports تعلق داشته است. بیشترین سهم مقاله های منتشر شده در این مجله ها به ترتیب به حوزه های موضوعی بیو شیمی و بیولوژی مولکولی، علوم چند رشته ای، علوم اعصاب، سرطان شناسی و ایمن ی شناسی اختصاص داشته است. همچنین کشورهای ایالات متحده، چین، انگلستان، آلمان و ژاپن دارای بیشترین تعداد بروندادهای پژوهشی در هشت اَبَر مجله بوده اند. نتیجه گیری: در سال های اخیر ناشران برجسته دنیا تقاضای بازار جهت انتشار بروندادهای پژوهشی را درک کرده و به ایجاد اَبَرمجلات اقدام نموده اند و پیش بینی می شود که این روند در سال های آتی نیز ادامه داشته باشد.

م صورسازی اطلاعات یکی از حوزه های پژوهشی جدید در زمینه نمایش و بازیابی اطلاعات انبوه است. با توجه به اهمیت ویژه ای که بخش پایان نامه ها در کتابخانه های دانشگاهی دارند، در پژوهش حاضر با استفاده از ابزارهای مصورسازی اطلاعات به تسهیل فرآیند بازیابی اطلاعات پایان نامه ها پرداخته شده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر طراحی گراف موضوع- عنوان بر میزان رضایت کاربران از فرایند بازیابی موضوعی پایان نامه ها است. در این پژوهش با استفاده از ابزار مصورسازی اطلاعات پرفیوز، یک سیستم بازیابی اطلاعات طراحی شده است و در آن اشتراک موضوعی بین پایان نامه های گروه های آموزشی دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز به صورت مصور و در قالب گراف موضوع - عنوان نمایش داده شده است. و در نهایت با استفاده از پرسشنامه استاندارد سنجش رضایت QUIS میزان رضایت کاربران یعنی تمام کتابداران دانشکده های علوم پزشکی تبریز، از این سیستم بازیابی اطلاعات ارزیابی شده است. در سیستم بازیابی اطلاعات طراحی شده، کاربران به آسانی پایان نامه های دارای اشتراک موضوعی را بازیابی نموده و ارتباط های موضوعی بین آن ها را مشاهده می کنند. در رضایت سنجی که از کاربران انجام گرفت، میزان رضایت کاربران از بخش های مختلف سیستم، در وضعیت "متوسط" و "زیاد" قرار دارد و در بین بخش های مختلف نرم افزار میزان رضایت از صفحه نمایش نرم افزار دارای بیشترین میانگین رضایت (69/3) با انحراف استاندارد (47/0) بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد استفاده از گرافیک و اصول مصور سازی در نمایش اطلاعات در جلب رضایت کاربران تاثیر زیادی داشته است و می تواند موفقیت یک سیستم بازیابی اطلاعات را در برآوردن نیازهای کاربران خود بهبود بخشد. بنابراین پیشنهاد چنین سیستمی برای استفاده در فرآیند بازیابی اطلاعات در کتابخانه های دانشگاهی بسیار مناسب بوده و اجرای آن جهت تسهیل فرآیند بازیابی اطلاعات پایان نامه ها توصیه می شود.

داده های بزرگ به مجموعه ای از داده ها اطلاق می شود که نسبت به سایر انواع داده ها دارای ویژگی های منحصر به فردی همچون حجم، سرعت و تنوع بالا، ارزش، صحت، اعتبار و نوسان هستند که این ویژگی ها پردازش آنها را توسط پایگاه داده معمولی دشوار می سازد، اما کسب ارزش از آن می تواند باعث بهبود بسیاری از فرایندهای سازمانی و غیرسازمانی شود، هر چند نیازمند صرف هزینه و استفاده از روش های نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات باشد. هدف: هدف این پژوهش شناسایی، تعیین، اولویت بندی و تحلیل فرصت های مدیریت داده های بزرگ و واکاوی ساختاری-تفسیری آن و سپس ارائه راهکارها برای مدیریت این داده ها در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی شهر تهران است. روش پژوهش: این پژوهش بر مبنای هدف، از نوع کاربردی و بر حسب روش، پیمایشی –توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش، 35 نفر از مدیران ارشد کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی شهر تهران است. در این پژوهش به منظور گردآوری داده ها از دو روش بررسی اسناد و مطالعات کتابخانه ه ای و پرسش نامه استفاده شده است. ابتدا از روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ه ای برای بررسی مبانی فرصت های مدیریت داده های بزرگ بهره برده شد. سپس با بررسی پیشینه ها و بر اساس مدل پژوهش، پرسش نامه مورد نظر ساخته شد و در بین جامعه آماری توزیع گردید. داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند، از نرم افزارهای اس. پی. اس. اس. و اسمارت پی. ال. اس. برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. در مدل ساختاری-تفسیری نیز پرسش نامه بین 15 نفر از خبرگان حوزه داده های بزرگ توزیع گردید و سپس به صورت دستی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد که فرصت های مدیریت داده های بزرگ از نظر مدیران مراکز اطلاع رسانی شهر تهران به ترتیب اهمیت و اولویت عبارتند از: مدیریتی-سازمانی، ماهیتی، فرآیندی، انسانی و از دید خبرگان عبارتند از: ماهیتی، فرآیندی، انسانی و مدیریتی-سازمانی. یکی از دلائل اصلی این تفاوت، تمرکز بیشتر مدیران بر مسائل مدیریتی-سازمانی و آشنایی کمتر آنان با داده های بزرگ بود؛ در حالی که خبرگان با درک بیشتر از مفهوم داده های بزرگ بیشتر بر فرصت های ماهیتی تمرکز دارند و فرصت های مدیریتی-سازمانی بری آنان دارای اهمیت کمتری است.

با رشد روز افزون منابع و مقالات در سطح وب، بکارگیری روش هایی سریع و ارزان برای دسترسی به متون مورد نظر از میان مجموعه وسیع این مستندات، اهمیت بیشتری می یابد. برای رسیدن به این هدف، به کارگیری تکنیک های متن کاوی، گامی ارزشمند در جهت کشف دانش از مستندات متنی به شمار می رود. هدف اصلی این پژوهش خوشه بندی پایگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) براساس فنون متن کاوی می باشد. تا مقالات موجود به چند خوشه تقسیم شوند بطوریکه مقالات خوشه های مختلف حداکثر تفاوت ممکن و مقالات موجود در هر خوشه بیشترین شباهت را با هم داشته باشند . مقالات حوزه های مرتبط با فن آوری اطلاعات انتخاب شدند. بدین منظور ابتدا تمام کلید واژه های حوزه های فن آوری اطلاعات بر اساس دفعات بسامد آنها در مقالات پایگاه انتخاب و سپس مقالات هر کلیدواژه از پایگاه ایران داک استخراج گردید. سپس با استفاده از نرم افزار notepad++ مجموعه داده موردنظر ایجاد گردید. در این پژوهش برای انجام خوشه بندی از الگوریتم k_means و از معیار تابع فاصله اقلیدسی [1] برای اندازه گیری تشابه خوشه ها استفاده گردید . سپس نتایج حاصل از خوشه بندی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت تا میزان شباهت و الگوی مناسب میان مقالات کشف شد. الگوی مورد نظر نشان داد که بیشترین میزان مشابهت میان مقالات دو خوشه داده کاوی و شبکه عصبی با فاصله اقلیدسی 365/1 وجود دارد و کمترین میزان شباهت میان مقالات دو خوشه بهینه سازی و پردازش تصویر با فاصله 387/1 گزارش شده است. دانش حاصل از پژوهش، خوشه بندی مقالات مرتبط با بیشترین وکمترین میزان مشابهت با یکدیگر، یافتن الگوی جدید جهت دسترسی سریع و آسان به مقالات مشابه و کشف ارتباط پنهان میان موضوعات مختلف می باشند.این دانش به پژوهشگران کمک می کند تا بتوانند مقالات موضوعی مرتبط با تخصص خود و مشابه با موضوع مورد مطالعه را به نحوی مطلوب تر شناسایی کنند. [1] -Euclidean distance

در تهیه سامانه های برچسب گذاری اجزای کلام در زبان فارسی، بررسی ساخت واژی اسم ها و صفت ها از دو نظر حائز اهمیت است: 1- اگر کلمه ای قبلاً در پیکره آموزشی ظاهر نشده باشد، نمی توان از پیکره آموزشی اطلاعات دقیقی راجع به آن کلمه به دست آورد . بنابراین، اگر در یک پیکره متنی فارسی، کلمه ای در واژگان حضور نداشته باشد (کلمه خارج از واژگان)، نمی توان برچسب های مربوط به کلمه را بازیابی کرد. در این صورت، برچسب کلمه را تنها می توان با توجه به شکل کلمه (انواع پیشوندها و پسوندهایی که به کلمات متصل می شوند) یا بافتی که کلمه در آن ظاهر می شود، یا هر دو، حدس زد. 2- زبان فارسی ظرفیت بالایی برای ساخت هم نگاره های جدید که از ساخت واژه فارسی نشأت می گیرند، را نیز دارد بنابراین، بررسی ساخت واژی اسم ها و صفت ها، به منظور تفکیک آن ها از هم ضروری به نظر می رسد، زیرا اکثر صفت ها در بافت های گوناگون، با صورت نوشتاری یکسان، می توانند برچسب «اسم» بگیرند. در تحقیق حاضرساخت واژه اسم ها و صفت ها در فارسی بررسی شده است. نظام نوشتاری زبان فارسی نیز مورد بررسی قرار گرفته است تا از این رهگذر بتوان به شناسایی انواع هم نگاره ها در زبان فارسی پرداخت. سپس، انواع هم نگاره ها در زبان فارسی مورد مطالعه قرار گرفته است و در نهایت از طریق جستجو به دو روش ماشینی و دستی، فهرست مبسوطی از هم نگاره ها از پیکره های "پیکره متنی زبان فارسی"، "پایگاه دادگان زبان فارسی" و "پیکره وابستگی نحوی زبان فارسی" تهیه شده است. بررسی کلی هم نگاره ها در پیکره های مورد مطالعه نشان می دهد که بیشتر هم نگاره ها، فراوانی بالایی در پیکره های متنی فارسی دارند و اکثر آن ها در اثر یکسان بودن نمود نوشتاری تکواژ یاء نکره، یاء اسم ساز، شناسه دوم شخص مفرد، یاء صفت ساز و یاء متصل به گروه اسمی، ایجاد شده اند.

هدف از انجام این پژوهش، مدیریت ادواری های قدیمی فارسی رقمی شده بر مبنای استاندارد فراداده ای متس بر اساس دیدگاه صاحب نظران بود. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، و به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش، شامل 26نفر از صاحب نظران حوزه حفاظت رقمی بود. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. برای روایی آن از نظر اعضای صاحب نظران حوزه حفاظت رقمی استفاده گردید و به منظور سنجش پایایی از دو روش تنصیف و آزمون آلفای کرونباخ (91/0) استفاده شد.یافته های پژوهش نشان داد که استاندارد فراداده ای متس استاندارد مناسبی برای مدیریت ادواری های قدیمی فارسی رقمی شده بوده و می توان از ویژگی های آن برای حفظ، انتقال و مدیریت این منابع ارزشمند بهره برد. نتایج این پژوهش می تواند به مدیریت محتوای ادواری های قدیمی فارسی رقمی شده کمک کند و زمینه ساز ایجاد پروفایل ملی برای ادواری های قدیمی فارسی رقمی شده در ایران گردد .