پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

علوم و فناوری اطلاعات بهار و تابستان 1383 شماره 3 و 4 (پیاپی42)

مقالات

۱.

ارائه راه حل برای برخی مسائل اتوماسیون و نگارش فارسی

کلید واژه ها: زبان فارسی نگارش فارسی اتوماسیون خط فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 667 تعداد دانلود : 338
نگارش فارسی ایرادهائی دارد. این ایرادها متعدد بوده و کار خواندن و نوشتن را به حدی سخت می‌سازد که گاهی بهترین دانش‌آموختگان فارسی زبان در درست‌خوانی و درست‌نویسی با مشکلاتی مواجه می‌شوند. این ایرادها هنگام استفاده از کامپیوتر برای انجام کار با زبان نیز مشکل‌ساز است و چنانچه می‌دانید استفاده از کامپیوتر برای کارهائی که با زبان فارسی انجام می‌شود گسترده، لازم و اجتناب‌ناپذیر است. باید کاری کرد که نگارش فارسی هم برای انسان و هم برای انجام کار با کامپیوتر، آسان و عملی گردد. مشکلات فوق قابل چشم‌پوشی نبوده بلکه سبب بسیاری از ضرر و زیانهای فرهنگی و اقتصادی از جمله کم‌سوادی و بی‌سوادی افراد و اتلاف وقت فراگیران فارسی است و باید برای اصلاح آنها کوشید. موضوع اصلاح زبان فارسی از دیر باز مطرح بوده و گروههائی از آن هواداری کرده، ضرورت تغییر خط کنونی را لازم دانسته و برای نگارش، خط فارسی دیگری طراحی کرده‌اند. عده‌ای استفاده از الفبای لاتین را تنها راه ممکن دانسته و عده‌ای نیز فارسی چپ‌نویس را لازمه اصلاح نگارش فارسی می‌دانند. اما به‌رغم اتفاق رأی همه دست‌اندرکاران بر لزوم اصلاحات و ایجاد تغییر، نگارش فارسی به راه نابسامان خود، خواسته و ناخواسته، ادامه می‌دهد. البته هستند کسانی که با اصلاحات مخالفت می‌نمایند. به نظرمی‌رسدکه اغلب این نیروها بیشتر به خاطر حفظ گنجینه غنی ادب فارسی و از ترس از دست دادن ارتباط با گذشته به تغییر خط روی خوش نشان نداده‌اند، بنابراین چنانچه راه‌حلی ارائه گردد که در ظاهر تفاوت زیادی با نحوه نگارش فعلی نداشته باشد احتمالاً با اقبال بیشتری رو‌به‌رو خواهد شد. ارائه‌دهندگان این طرح اعتقاد به انجام اصلاحات داشته و اصلاحات پیشنهادی را با همین ایده اساسی مطرح می‌نمایند. این اصلاحات مشتمل است بر: کاهش شمار نویسگان از طریق جدانویسی و قائل شدن دو شکل کوچک و بزرگ برای حروف الفبا، نگارش واژه محور، پیوسته‌نویسی کلمات ترکیبی و استفاده از نویسه «-» میان کلمات درصورت نامأنوس بودن شکل ترکیبی، نگارش حروفی که خوانده شده ولی نوشته نمی‌شوند، ایجاد علامتی جدید جهت کسره اضافه، حذف اعراب‌گذاری ، عدم تمایز بین ا و آ، حذف لا و نوشتن ﻟ‌ﺎ و ﻟا به جای آن و چپ‌نویسی. این پیشنهادها به یقین اتوماسیون و نگارش زبان فارسی را ساده می‌سازد
۲.

مبانی برنامه توسعه و کاربردی فناوری ارتباطات و اطلاعات در نظام آموزش و پرورش

نویسنده:

کلید واژه ها: فناوری اطلاعات آموزش و پرورش شکاف دیجیتالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 496 تعداد دانلود : 917
شکوفایی برنامه‌های فناوری ارتباطات در اوایل دهة 80 شمسی توسط دولت جمهوری اسلامی ایران، دگرگونیهای فزایند‌ه‌ای را در برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت در سطح تصمیم‌گیریهای اجرایی پدید‌ آورده‌ است. این تغییرات در برنامه‌های ایران مقتدر در قرن بیست و یکم و با استناد به تبصره 13 قانون بودجه سال 1381 کل کشور امکان‌سنجی شده است، لیکن پرسش اساسی در نظام آموزش و پرورش کشور مبتنی بر این مطلب است که آیا استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در آموزش و پرورش لازم است یا نه. در این مقاله ضمن بررسی اختلاف عمیق نظام سخت‌افزاری و تجهیزات کشور با ممالک توسعه یافته، به اهم جزئیات برنامة توسعه و کاربری فناوری ارتباطات و اطلاعات در نظام آموزش و پرورش اشاره می‌شود. این برنامه‌ها عبارت‌اند از: ایجاد زیرساخت و توسعه شبکه‌های مجازی محلی، مدیریت شبکه، امنیت شبکه، مقررات، محتوا، آموزش عمومی کاربرد کامپیوتر، آموزش تولید محتوای الکترونیکی، و تولید مواد درسی وب و روشهای چند رسانه‌ای.
۳.

ملاحظاتی در باب «خدمات تحویل مدرک»

نویسنده:

کلید واژه ها: آیین تحویل مدرک امانت بین‌کتابخانه‌ای مجموعه‌‌سازی فراهم‌آوری اطلاعات مکان‌یابی اطلاعات کتاب‌شناسی خدمات تحویل مدرک در زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 986 تعداد دانلود : 894
بر آن است نگاهی به تعریف خدمات تحویل مدرک و مفاهیمهدر این مقاله نگارنده نزدیک به آن نظیر امانت بین کتابخانه‌ای، فراهم‌آوری موادو مجموعه‌سازی انداخته، و سیر تاریخی آن را به صورت فشرده بنمایاند. معرفی فرآیند خدمات تحویل مدرک، لوازم، ابزارها و شرایط لازم برای انجام چنین فعالیتی، و همچنین آشنایی با شرح وظایف کارکنان ، از دیگر بخش‌های این مقاله است. در پایان با ارائه کتاب‌شناسی خدمات تحویل مدرک و امانت بین کتابخانه‌ای در زبان فارسی (بدون ادعای کامل بودن این فهرست) سعی شده است زمینة انجام مطالعات بیشتر در این حوزه فراهم گردد.
۴.

اطلاع‌یابی و رفتار اطلاع‌یابی چیست؟

نویسنده:

کلید واژه ها: ارتباط رفتار اطلاع‏یابی اطلاعیابی اطلاع یابی پیوسته

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 280 تعداد دانلود : 623
هرچه جمعیت و استفاده از سیستم‌های کامپیوتری در ابعاد خانگی، کاری، و تفریحی افزایش می‌یابد، هرچه تعداد داده‌های دیجیتالی بیشتر می‌گردد و اطلاعات به شکلهای مختلف در اینترنت و شبکه جهانی وب گسترش می‌‌یابد، جستجو توسط کاربران نیز بیشتر می‌گردد. مسلماً کاربران با مشکلاتی درگیر هستند، از جمله: انتخاب منابع اطلاعاتی که به نیازهای اطلاعاتی آنها پاسخ نمی‌دهد، ناتوانایی در تشخیص مفاهیم موجود در نیاز اطلاعاتی و تبدیل آنها به عبارات مناسب جستجو، بی‌میلی در استفاده از تمام امکانات موجود در سیستم و اطمینان بیش از حد به توانائیهای خود و نتایج جستجو . انقلاب اطلاعات مسئله‌ای نیست که جدیداً شروع شده باشد، ولی فهم رفتار اطلاع‌یابی در این عصر مهم و حیاتی است. در طراحیهای آینده باید تلاش فوق‌العاده‌ای جهت ایجاد سیستم‌های هوشمند و با شعور که کاربر را مورد مطالعه قرار می‌دهند، صورت پذیرد. در نهایت، موفقیت یا عدم موفقیت در این امر به عهدة تکنولوژی جدید نیست، بلکه مستلزم آگاهی از نیازهای بشر و رفتار او جهت دستیابی به اطلاعات می‌باشد.
۵.

افقهای نوین سازماندهی دانش در تعامل با محیط الکترونیکی

نویسنده:

کلید واژه ها: سازماندهی دانش فهرست‌نویسی کامپیوتری فرمتهای انتقال داده چالشها و راهکارها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 915 تعداد دانلود : 838
یکی از هدفهای جامعة پیشرفته در علوم و فنون، ایجاد توازن مطلوب بین دانش تولید شده و اطلاعات تولید شده است. در راستای نیل به چنین رهیافتی، چالشهایی نیز وجود دارد. مقاله حاضر به‌طور کلی به افقهای نوین در سازماندهی دانش در تعامل با محیط الکترونیکی می‌پردازد. در ابتدای مقاله به مباحثی چون لزوم سازماندهی دانش بشری، چالشهای فهرست‌نویسی کامپیوتری و ارائه راهکارهایی در جهت حل این چالشها، و فرمت‌های مورد استفاده و ایده‌آل در انتقال داده پرداخته شده است. در آخر مقاله نیز، لزوم مدیریت دانش در کتابخانه‌ها و چشم‌اندازهای آینده فهرست‌نویسی مورد بحث قرار گرفته است.
۶.

نشر الکترونیکی : مزایا ، معایب دورنگاهی به آینده کاغذ

نویسنده:

کلید واژه ها: نشر الکترونیکی کتابهای الکترونیکی محیط وب کتابخانه‌مجازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 103 تعداد دانلود : 252
در طول تاریخ، کتابداری و اطلاع‌رسانی در عین آنکه در خدمت حوزه‌های مختلف دانش بشری بوده، متقابلاً برای بهبود وضعیت گردآوری، ذخیره، بازیابی و اشاعه سریع و دقیق اطلاعات از دستاوردهای علوم که فناوری نمود عینی و مادی آن است، بهره‌مند شده است. تولید کتاب، از قرون وسطی آغاز شد و با اختراع دستگاه چاپ در قرن پانزدهم میلادی وارد مرحله تازه‌ای به نام «انقلاب گوتنبرگ» گردید. از آن زمان تاکنون، تحولات فناورانه بسیاری در زمینه تولید کتاب به وقوع پیوسته است. ظهور شبکه جهانی اینترنت، یکی از مهم‌ترین آنهاست. اختراع شبکه جهانی وب در اوایل دهه 1990، افقهای جدیدی برای انتشار کتابهای الکترونیکی، نمایان کرد، به طوری که هم اینک برخی از ناشران از این محیط چند رسانه‌ای و فرامتنی برای انتشار و دسترس‌پذیری انتشارات خود استفاده می‌کنند، و برخی دیگر در حال برنامه‌ریزی برای استفاده از این بستر الکترونیکی پویا هستند
۷.

شایستگی شبکه‌ای و جستجوی اطلاعات در اینترنت از تعاریف تا مدلی شناختی اجتماعی

نویسنده:

کلید واژه ها: اینترنت بازیابی اطلاعات شایستگی‌ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 825 تعداد دانلود : 569
نویسنده در این نوشتار، پرسشهای مفهومی و عملی شایستگی شبکه‌ای را در زمینه جستجوی اطلاعات منعکس می‌سازد. به این ترتیب که شایستگی شبکه‌ای به عنوان یکی از شایستگیهای اطلاعاتی منظور شده و به منزله زبردستی در چهار حوزه کلی تعریف شده است: آگاهی از وجود منابع اطلاعاتی، استفاده ماهرانه از ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات، قضاوت در مورد ربط اطلاعات به دست آمده، و ارتباطات. با توجه به عقاید شناخت اجتماعی آلبرت باندورا مدلی از شایستگی شبکه‌ای ارائه شده است. در این مدل، شایستگی شبکه‌ای در ارتباط با چهار عامل قرار گرفته است: شایستگی شبکه‌ای، خودکارآمدی، خواسته‌های بروندادی، عوامل تأثیرگذاری مانند اضطراب، و تجارب دریافت شده از جستجوی اطلاعات در اینترنت. همچنین توجه ویژه‌ای به ربط بین شایستگی شبکه‌ای و خودکارآمدی شده است که بر قضاوت شخص از توانایی‌اش در سازماندهی و اجرای جستجو (مثل یافتن اطلاعات در وب) دلالت می‌کند.
۸.

آینده خدمات تحویل مدرک

کلید واژه ها: کتابخانه‌ها خدمات تحویل مدرک فنآوری‌های نوین اطلاعاتی کارگزاران اطلاعات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 303 تعداد دانلود : 989
کی از مهم‌ترین تحولات اخیر در کتابخانهها افزایش دسترسی به ویرایشهای الکترونیکی مجلات منتشره توسط ناشران بزرگ است. دستیابی پیوسته، سریع و به صورت مجازی به متن کامل مقالات، بازنگری اساسی در مورد چگونگی فراهم‌آوری اطلاعات و خدمات کتابخانهها برای استفاده‌کنندگان را ضروری میسازد. سؤالاتی از قبیل این که آیا موجودیت فیزیکی کتابخانهها هنوز هم مورد نیاز است، آیا استفاده‌کنندگان نهایی به تنهایی قادرند امر جستجو و بازیابی اسناد و مدارک مورد نیاز خود را به انجام برسانند، چگونه میتوان خدمات سنتی و نوین را به صورت کارآیی با هم تلفیق و ترکیب نمود، و غیرآن مطرح هستند. بههرحال، در مورد مسائل فنی، مدلهای تجاری و زیرساختهای تحویل و تبادل اطلاعات بین دست اندرکاران سنتی سؤالاتی وجود دارد که هنوز پاسخی به آنها داده نشده است و یک اصل اساسی که کتابخانهها بتوانند براساس آن تصمیم مطمئنی درباره‌ آینده‌ خود بگیرند، وجود ندارد. با شناخت و بررسی جایگاه خدمات تهیه و تحویل مدرک در الگوی جدید، چنانچه تهیهکنندگان اطلاعات، قدر موقعیتها و فرصتهای جدید را بدانند، مطمئناً با توجه به دگرگونی اساسی و قابل توجهی که در وظایف آنها به وجود آمده است، خواهند توانست نقش بهتر و مفیدتری ایفا نمایند.
۹.

نقش منابع هوشمند در مدیریت دانش

نویسنده:

کلید واژه ها: تکنولوژی اطلاعات تصمیم‏گیری دانشورزان برتری رقابتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 692 تعداد دانلود : 45
هدف این مقاله، بهبود درک فرآیندهایی است که بدان طریق فراهم‌آوری دانش، ابزارهای فنی، و عوامل سازمانی می‌توانند به توسعه سازمان از جهت گسترش دانش به عنوان یک سلاح رقابتی نظام‌‌مند کمک کنند. این مقاله، روابط بین تکنولوژی و ارزشهای انسانی را بررسی می‌کند، زیرا این روابط ابزارهای ضروری فرایند مدیریت دانش می‌باشند. با توجه به اینکه مدیریت دانش به عوامل هوشمند، تکنولوژی اطلاعات، و سیستم‌های حمایت از تصمیمات استراتژیک ارتباط دارد، درمی‌یابیم که هدف آن ارائه بینش مؤثری درخصوص کارآیی مدیریت دانش می‌باشد. در این مقاله، یک مدل مفهومی از کارایی مدیریت دانش در سازمانهایی که با ترکیبی از نقش عوامل هوشمند و منابع سیستم‌های هوشمند حمایت می‌شوند، ارائه می‌شود. این مدل به دو بخش تقسیم می‌گردد: 1. بخش ابزارهای فنی برای تعیین مشخصات منابع سیستم‌های هوشمند. 2. بخش عوامل هوشمند که وظیفه آنها تمرکز بر نقش‌شان در عملکرد سازمانی می‌باشد. عوامل عمده، مورد بحث قرار گرفته و برای پژوهشهای آینده پیشنهاداتی ارائه می‌گردد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۷