پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

علوم و فناوری اطلاعات پاییز و زمستان 1383 شماره 1 و 2 (پیاپی43)

مقالات

۱.

مقایسه روش‌های دسترسی به منابع اطلاعاتی مدیریت توسط اساتید و دانشجویان کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی در دانشگاه‌های دولتی و ارائه راهکارهایی برای بهبود روش‌ها

کلید واژه ها: منابع اطلاعاتی دانشگاههای دولتی مدیریت بازرگانی اعضای هیئت علمی روش‌های دسترسی دانشجویان کارشناسی‌ارشد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 81 تعداد دانلود : 755
هدف تحقیق حاضر آن است که مشخص کند اعضای هیئت علمی و دانشجویان کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی در دانشگاه های دولتی ایران، از چه مجاری و منابعی برای رفع نیازهای اطلاعاتی خود استفاده می‌کنند. با استفاده از آزمون تحلیل واریانس و رتبه‌بندی دانکن، روش «مطالعه انفرادی» (با میانگین 74/2) در رتبه اول بود و به عنوان متداول‌ترین روش کسب اطلاعات در میان گروه‌های مورد مطالعه مشخص شد و منابع کتابی (با میانگین 71/2) و اینترنتی (با میانگین 37/2) به ترتیب به عنوان بیشترین منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی مورد استفاده گروه‌های مورد مطالعه معرفی شدند. نبود شرایط کافی برای شرکت اساتید و دانشجویان در سمینارهای داخلی و خارجی، متمرکز بودن اکثر سازمان‌ها و نهادهای بازرگانی در شهر تهران، مجهز نبودن اکثر دانشگاه‌های مورد مطالعه به آخرین دستاوردها و فناوری‌های الکترونیکی و نبود مرکزی در نقش آموزشگر بازیابی اطلاعات برای جامعه مورد پژوهش، عمده‌ترین مشکلات جامعه مورد مطالعه در دستیابی به منابع اطلاعاتی عنوان شده‌اند.
۲.

بررسی وضعیت خدمات تحویل مدرک و امانت بین‌کتابخانه‌ای در ایران

نویسنده:

کلید واژه ها: ایران خدمات تحویل مدرک امانت بین‌کتابخانه‌ای تنگناها و پیشنهادها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 706 تعداد دانلود : 575
خدمات تحویل مدرک در ایران با استفاده از یک پرسشنامه شامل هشت سؤال بسته و دو سؤال باز که به مراکز امانت‌بین‌کتابخانه‌ای و خدمات تحویل مدرک ایران ارسال گردید، مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج  این پژوهش، 5/57 درصد از کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی از خدمات تحویل مدرک خارج از کشور استفاده می‌نمایند و 5/97‌ درصد این مراکز هم در زمینه خدمات تحویل مدرک داخل کشور فعالیت می‌نمایند. 8/58 درصد از کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی استفاده‌کننده از خدمات تحویل مدرک خارج از کشور، از مرکز تهیه مدرک کتابخانه بریتانیا استفاده می‌نمایند. مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران هم با تهیه اطلاعات برای 39 درصد از کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی، بیشترین خدمات را در بین مراکز داخلی تحویل مدرک، ارائه می‌نماید. هنوز 7/42 درصد از کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی داخلی از پست برای جابه‌جایی مدارک استفاده می‌نمایند. از میان منابع اطلاعاتی مورد استفاده در خدمات تحویل مدرک، مقالات مجلات 3/61 درصد از درخواست‌ها را به خود اختصاص می‌دهند و بالأخره تنگناها و پیشنهادهای این مراکز در زمینه ارائه خدمات تحویل مدرک، مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است.
۳.

بررسی کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی (جی.‌آی.‌اس.)در ساماندهی مدارک علوم زمین موجود در  مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 387 تعداد دانلود : 108
پیچیدگی، تنوع وحجم انبوه اطلاعات جغرافیایی ازیک سو و توانایی‌های رایانه درعرصه اطلاعات ازسوی دیگر، فلسفه وجودی سیستم‌‌های اطلاعات جغرافیایی(جی‌آی‌اس) را تبیین می‌کند.  ازآنجاکه بخش عمده اطلاعات علوم زمین موجود در پایگاه‌های مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران، شامل اطلاعات مکانی وتشریحی است، مناسب ورود به سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی می‌باشد و می‌توان این اطلاعات را آماده استفاده در این سیستم‌ها نمود. پژوهش حاضر با این دیدگاه و با هدف بررسی کاربرد جی‌آی‌اس در ساماندهی مدارک علوم زمین موجود در مرکز انجام شده است. در راستای رسیدن به این هدف، پس ازگردآوری کلیه اطلاعات توصیفی و مکانی مورد نیاز مرتبط با علوم زمین از پایگاه‌های مرکز،کار تفکیک،کنترل، دسته‌بندی وکدگذاری آن‌ها برای ورود به سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام شد. به منظور ایجاد پایگاهی از اطلاعات فوق، با مجموعه داده‌ها، لایه‌های اطلاعاتی مربوطه تشکیل شد و به منظور نمایش، تشریح و انجام تحلیل‌های لازم بر روی داده‌ها، مورد استفاده واقع گردید.    بدین وسیله علاوه بر دسترسی صحیح و سریع به داده‌های مورد نیاز در یک حجم وسیع، امکان ارائه و به تصویرکشیدن اطلاعات مکانی و موضوعی در قالب نقشه، جدول و نمودار، ویرایش و بهنگام نمودن داده‌ها ونیز امکان استفاده از داده‌های موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نیازهای گوناگون کاربران فراهم می‌گردد. همچنین زمینه‌ای برای شناساندن و معرفی قابلیت‌ها و پتانسیل‌های متعدد و در عین حال، تشخیص خلأ‌های مطالعاتی مناطق مختلف جغرافیایی ایجاد خواهد شد. نهایتاً به‌منظور تعمیم کاربرد این سیستم در ارتباط با دیگر اطلاعات موجود در پایگاه‌های مرکز (که به نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط‌اند)، مدلی از فرایند انجام این طرح ارائه شده است.
۴.

وب نامرئی

کلید واژه ها: وب نامرئی وب پنهان وب تاریک وب عمیق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 268 تعداد دانلود : 183
افزایش روز افزون منابع اطلاعاتی در اینترنت و مشکلات فنی و غیرفنی موتورهای کاوش باعث شده حجم زیادی از این اطلاعات از دید کاربران پنهان بماند و به عنوان وب نامرئی مورد بحث بسیاری از متخصصان اطلاع‌رسانی قرار گیرد. امروزه گرایش بسیاری از کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی و محققان به دیجیتالی‌کردن منابع و قراردادن آن‌ها در محیط اینترنت می‌باشد. بعلاوه،  بسیاری از این منابع تک‌نسخه هستند و چنانچه دسترسی مطلوب به منابع ذخیره‌شده در اینترنت ممکن نباشد بسیاری از میراث‌های علمی، پژوهشی، فکری و فرهنگی بشر به هیچ وجه مورد استفاده حال و آینده قرار نخواهد گرفت. در این میان کتابداران و اطلاع‌رسانان نیز با افزایش آگاهی کاربران از وجود وب نامرئی و شیوه‌های دستیابی و اطلاع‌یابی کاربران در باب این اطلاعات، ‌می‌توانند نقش مهمی را در کاستن سطح اطلاعات نامرئی بر عهده بگیرند .  دراین مقاله تلاش شده است مفهوم وب پنهان چه از دید فنی و چه از دید کاربرمدار باز شود و در پایان نیز نقش کتابداران و اطلاع‌رسانان و راه‌های دستیابی به این اطلاعات بیان شوند.
۵.

توسعه برنامه‌های پزشکی الکترونیکی در جامعه اطلاعاتی

نویسنده:

کلید واژه ها: جامعه اطلاعاتی ایران بهداشت الکترونیکی پزشکی الکترونیکی تکفاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 783 تعداد دانلود : 105
توجه به فناوری اطلاعات در دهه آخر قرن بیستم را مبتنی بر توسعه عملی زمینه‌های فناوری در آزمایشگاه‌های پژوهشی و تا حدودی دانشگاه‌های توسعه‌یافته دانسته‌اند، در حالی که در آغاز هزاره جدید، فناوری اطلاعات به نحوی گسترده راهکارهای عملی خود را در زمینه‌های زندگی اجتماعی مانند دولت الکترونیکی، سلامت و بهداشت الکترونیکی، و آموزش الکترونیکی جستجو کرده و این امر به مرور ساختار حاکمیتی دولت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دسترسی به اطلاعات مراقبت‌های پزشکی نیز، یک حق ابتدایی و اساسی عامه مردم است .فراهم‌آوری امکانات و منابع انسانی کافی به همراه تجهیزات مناسب الکترونیکی در همه جا و بویژه نقاط دور دست و محروم،‌کاری دشوار و پرهزینه می‌باشد. با بهره‌جویی از فناوری مخابراتی و اطلاعاتی، افراد جامعه قادر خواهند بود از دسترسی یکسان به خدمات بهداشتی و پزشکی الکترونیکی به منظور حفظ سلامت خویش بهره‌مند شوند و فرایند مراقبت‌های بهداشتی و درمانی خود را به نحو مناسب‌تری اداره کنند. کاربرد اساسی دیگر این روند، کمک به پیشگیری و کنترل بیماری‌های واگیردار، راهنمایی منابع انسانی متخصص در درمان، و تسریع در فرایند ارائه خدمات بهداشتی و پزشکی است (المدرسی، 1382). بر این مبنا، بهره‌جویی از ساختار دولت الکترونیکی نیاز به برنامه‌های دقیق در حوزه نرم‌افزاری مانند تجارت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، و پزشکی الکترونیکی دارد. در این مقاله، به دیدگاه جهانی در خصوص پزشکی الکترونیکی پرداخته شده و سپس برنامه‌های مقدماتی این حوزه در کشور مورد بررسی قرار گرفته است.
۶.

آزمایش‌هایی درباره تأثیر تحلیل گفتمان بر الگوریتم‌های رده‌بندی و بازیابی اطلاعات

کلید واژه ها: الگوی گفتمان تحلیل بافتار زبان‌شناسی رایانه‌ای روش‌های تحلیل متن فیلترکردن کی – مینز ان –گرام‌ها هم- عبارت‌سازی[9]

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 598 تعداد دانلود : 768
پژوهشگران نظام‌های نمایه‌سازی و بازیابی، به‌منظور بهبود نتایج [جستجو]، همواره از گنجاندن اطلاعات بافتاری بیشتر، پشتیبانی کرده‌اند. افزایش شمار پایگاه‌های اطلاعاتی متن کامل و پیشرفت‌های به دست آمده در ظرفیت ذخیره‌سازی رایانه‌ای، تحلیل متن را با بهره‌گیری از دانش زبان‌شناسی و فرا- زبان‌شناسی امکان‌پذیر ساخته است. از میانه دهه 1980، پژوهشگران توجه و گرایش بیشتری به بافتار پیدا کرده‌اند، و تحلیل گفتمان نقش مهم‌تری یافته است. هدف پژوهش توصیف شده در این مقاله، بررسی این مسئله است که آیا متغیرهای گفتمان، بر الگوریتم‌های نوین بازیابی و رده‌بندی اطلاعات اثر می‌گذارند یا نه. به‌منظور ارزیابی این فرضیه، چارچوبی عملی برای تحلیل اطلاعات در محیطی خودکار پیشنهاد شده است. در این محیط، ان‌ـ گرام‌ها[4] (فیلترکردن) و  کی‌ـ مینز (میانگین عددkا) و الگوریتم‌های رده‌بندی  و چن با زیرمجموعه‌هایی از مدارک، برپایه متغیرهای گفتمانی «گونه»، «سیاق»، «اصطلاح‌شناسی حوزه» و «ساختار مدرک» مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج حاصل از مطالعه الگوریتم‌های زیرمجموعه‌های مختلف، با ساختار اطلاعات « سرعنوان‌های موضوعی پزشکی» (مِش) مقایسه شد. این نتایج نشان می‌دهد که ان‌ـ گرام‌ها وابستگی واضحی به متغیرهای گفتمان ندارند؛ هرچند که الگوریتم رده‌بندی کی‌ـ مینز چنین وابستگی را، البته فقط در «اصطلاح‌شناسی حوزه» و «ساختار مدرک» نشان می‌دهد، و سرانجام این‌که «الگوریتم چن» وابستگی مشخصی به همه متغیرهای گفتمان دارد. از این اطلاعات می‌توان برای طراحی بهتر الگوریتم‌های رده‌بندی که باید متغیرهای گفتمان را مورد توجه قرار دهند، استفاده کرد. نتایج فرعی دیگری نیز از این پژوهش حاصل شده است که در مقاله ارائه می‌گردد.
۷.

سواد اطلاعاتی: یک اولویت نوظهور جهانی

کلید واژه ها: عصر اطلاعات فناوری اطلاعات سواد اطلاعاتی سواد سنتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 454 تعداد دانلود : 301
آنچه در پیش رو دارید، خلاصه‌ای است از فعالیت‌ها، برنامه‌ها و تحقیقات مرتبط با سواد اطلاعاتی که در قار‌‌‌‌ه‌های مختلف جهان صورت پذیرفته است. این اطلاعات مبتنی بر مشاهدات فردی و بررسی متون است و منتخبی از بررسی‌ها را ارائه می‌دهد. بخش اعظم برنامه‌‌‌های مندرج در این مقاله ـ بویژه در حوزه آموزش عالی ـ  در سال‌های اخیر آغاز شده‌اند و اثرات و پیامدهای آن‌ها به طور منظم مورد ارزیابی قرار نگرفته است. از این مرور مختصر می‌توان دریافت که نیاز به جامعه باسواد اطلاعاتی، در سراسر جهان احساس می‌شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۷