پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

علوم و فناوری اطلاعات پاییز و زمستان 1381 شماره 1 و 2 (پیاپی39)

مقالات

۱.

بررسی نظرات و نحوه استفاده مشترکین عضو مرکز اینترنت دانشگاه علوم پزشکی شیراز از امکانات مرکز و تأثیر آن بر کارهای پژوهشی این اعضاء

کلید واژه ها: اینترنت پژوهش وب پست الکترونیکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 792 تعداد دانلود : 441
از بدو پیدایش اینترنت و استفاده گسترده از آن توسط دانشجویان، دانش پژوهان و اساتید دانشگاه و اهمیت ویژه و تأثیری که این امکانات بر کمیت و کیفیت کارهای علمی این افراد دارد، تحقیقات متعددی درباره این کاربردها و نتایج حاصل از آن انجام گرفته است. در این مطالعه نیز نحوه استفاده اعضاء هیئت علمی، کارکنان و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز از امکانات اینترنت این دانشگاه و تأثیرات کمی و کیفی آن بر این فعالیت‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی با استفاده از یک پرسشنامه مشتمل بر 20 سئوال انجام شده است. این پرسشنامه نظرات مراجعین به مرکز را درباره جوانب مختلف خدمات ارائه شده توسط مرکز اینترنت دانشگاه و همچنین آنچه که به نظر میرسید مشکلات این مرکز است، و تأثیرات استفاده از این امکانات بر فعالیتهای مختلف این اعضاء را جویا می شد. در مجموع 204 پرسشنامه از اعضاء دریافت گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده از روشهای آماری توصیفی و از آزمون کای (خی) دو استفاده گردید. نتایج این بررسی نشان میدهد که اعضاء مرکز اینترنت به اهمیت اینترنت واقف بوده و استفاده از آن را برای بعضی از امور در دستور کار خود قرار داده‌اند. براساس این نمونه، تعداد اعضاء زن و مرد مرکز برابر است. این یکسانی در هر سه سطح استاد، کارمند و دانشجو مشاهده گردید. این اعضاء میزان دانش خود از کامپیوتر را بیشتر در حد خوب و متوسط دانسته و اغلب آموزش برای استفاده از اینترنت را ضروری میدانند. اعضاء برای گرایش خود «دسترسی به اطلاعات روزآمد» را در اولویت اول، «تفنن و سرگرمی» را بعنوان اولویت دوم و علاقه به «بکارگیری تکنولوژی نوین» را بعنوان اولویت سوم انتخاب کرده‌اند. «حجم وسیع اطلاعات» نیز انتخاب چهارم بوده است. تعداد زیادی از اعضاء روزانه بیش از یکساعت از اینترنت استفاده می‌کنند. اعضاء از مرکز اینترنت برای تهیه مقاله و همچنین برای افزایش کیفیت امور پژوهشی خود استفاده می‌کنند، و آن را وسیله‌ای مؤثر برای انجام کارهای تحقیقاتی و علمی خود می‌دانند. و از آن برای بهبود آموزش، تألیف و شرکت در سمینار کمتر استفاده می‌نمایند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که اغلب پاسخگویان مشکل اصلی را کندی سرعت دستیابی و کم بودن خطوط تلفنی دانسته و اشکال قابل ذکر دیگری در کار این مرکز مشاهده نمی‌نمایند. استفاده‌های اصلی آنها از مرکز اینترنت، شامل استفاده از وب (Web) در رده اول، پست الکترونیکی (E-mail) رده دوم، قرارداد انتقال پرونده (FTP)، لیست سرو (Listserv) و گروههای خبر رده های سوم تا پنجم را بخود اختصاص داده است.
۲.

موانع محیطی و ارائه الگوی مناسب جهت استفاده از تجارت الکترونیک در ایران

کلید واژه ها: تجارت الکترونیک موانع محیطی الگوی مناسب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 511 تعداد دانلود : 971
پدیده تجارت الکترونیک، از ضروریات تجارت در قرن 21 می‌باشد. لذا برای استفاده از این فن‌آوری نوین، لازم است عوامل محیطی مستقیم و غیرمستقیم بعنوان زیربنا در امر توسعه صادرات، مورد بررسی و مطالعه و بازنگری قرار گیرند. همچنین تجار و سایر دست‌اندرکاران در امر تجارت باید این امر حیاتی را شناخته و درک نمایند. برای رسیدن به این منظور لازم است ابتدا عوامل و در واقع موانع محیطی شناخته و اولویت‌بندی شوند، سپس ضریب اهمیت هر کدام رامعین کنیم و در نهایت الگویی جهت پیاده‌سازی مناسب تجارت الکترونیک ارائه نمائیم. در این مقاله نیز همین مراحل انجام شده است. با مطالعه این عوامل در 73 کشور در حال توسعه و توسعه یافته، الگوی مناسبی جهت استفاده از تجارت الکترونیک در ایران داده شده و پیشنهاداتی مناسب با یافته‌های تحقیق ارائه گردیده است.
۳.

میزان کمک‌یابی دانشجویان دانشگاه شیراز از کتابدار در انجام تحقیقات کتابخانه‌ای

کلید واژه ها: دانشجو کتابدار کمک‌یابی تحقیقات کتابخانه‌ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 792 تعداد دانلود : 976
این تحقیق به منظور تعیین میزان کمک‌یابی دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی و علوم انسانی از کتابدار در انجام تحقیقات کتابخانه‌ای خود در دانشگاه شیراز انجام شده است. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه‌ای بود که بین 100 نفر از دانشجویان توزیع گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل 63 پرسشنامه دریافت شده حاکی از این بود که 1/92 درصد از افراد مورد مطالعه احساس نیاز به کمک داشتند و از بین آنها 2/76 درصد از کسی کمک گرفته‌اند در حالیکه از بین مراحل انجام یک تحقیق، بیش از همه در مرحلهء یافتن اطلاعات مرتبط (68 درصد) به کمک نیاز داشتند. نتایج همچنین نشان داد که دانشجویان کمترین کمک را از کتابدار درخواست نموده‌اند (25 درصد) و علت آن را عدم توانائی کتابدار در کمک کردن دانسته‌اند. براساس یافته‌های حاصل از این بررسی می‌توان عدم آشنائی کافی دانشجویان با توانائی و تخصص کتابدار را، بعنوان مهمترین مانع بر سر راه کمک‌یابی دانشجویان از کتابدار دانست که حل این مشکل مستلزم انجام اقدامات مؤثر براساس مطالعات و تحقیقات هدفمند و مفید می‌باشد.
۴.

پردازش گروه اسمی

نویسنده:

کلید واژه ها: رایانه هوش مصنوعی گروه اسمی ترجمه ماشینی پردازش زبان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 226 تعداد دانلود : 49
گروه اسمی مهمترین سازه در تحلیل رایانه‌ای زبان فارسی است. گروه اسمی از یک کلمه یا گروهی از کلمات ساخته می‌شود. این گروه یک هسته و تعدادی وابسته پیشین و پسین دارد. وابسته‌های پیشین عبارتند از صفت اشاره، عدد، ممیز، صفت عالی، شاخص، صفت پرسشی، صفت مبهم، صفت تعجبی، یک نکره. وابسته‌های پسین شامل صفت بیانی و «-ی» نکره و مضاف‌الیه و بدل و گروه حرف اضافه و جمله ربطی هستند. وابسته‌های پیشین محدودیتهای همنشینی دارند. اولاً همه آنها همزمان قبل از هسته نمی‌آیند و ثانیاً هر وابسته‌ای در کنار وابسته دیگر قرار نمی‌گیرد و ثالثاً با ترتیب خاصی در کنار هم می‌آیند. در ترتیب همنشینی وابسته‌های پسین نیز محدودیتهای هست.
۵.

آشنایی با شبکه جهانی وب

کلید واژه ها: اینترنت وب مرورگر وب فرامتنی چندرسانه‌ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 811 تعداد دانلود : 538
وب مانند بقیه خدمات اینترنت مبتنی بر خدماتی است که از طریق آن می‌توان به گستره وسیعی از منابع اینترنت دسترسی پیدا کرد. برخلاف پیچیدگی اینترنت، ماهیت خود وب نسبتاً ساده است. از طرف دیگر وب جهانی بزرگترین و متنوع‌ترین مجموعه اطلاعاتی است که تا به حال گردآوری شده است و تلاشی است برای مرتبط ساختن انبای بشر با روش قدرتمند. این شبکه با امکانات گسترده خود یکی از پیشرفته‌ترین ابزار و خدمات اطلاع‌رسانی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی است. هدف اصلی از ایجاد آن اشتراک مسائل تحقیقاتی و همکاری میان فیزیکدانان در نقاط مختلف و همچنین محور قرار دادن خواننده به جای نویسنده و گذار از متن به فرامتن (Hypertext) است. رشد و گسترش کاربرد وب نسبت به دیگر ابزارها و خدمات اینترنت به دلیل دو خاصیت عمده آن یعنی قابل استفاده بودن در محیط چندرسانه‌ای و قابلیت فرامتنی است. این مقاله بر آن است که ضمن تعریف و ارائه تاریخچه شبکه جهانی وب به مباحث مختلفی از قبیل خدمات وب، جذابیت وب، زبان وب جهانی، مرورگر وب، عواملی که باعث شهرت این شبکه شده است بپردازد و در پایان نیز نحوه کار وب را ارائه می‌دهد.
۶.

مدیریت نحوه مشارکت در کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 582 تعداد دانلود : 90
تغییرات زیادی در آموزش عالی بر مبنای فن‌آوری اطلاعات که زمینه رو به رشدی است، در حال وقوع می‌باشد. اطلاعات هم با سرعتی بیشتر از همیشه تولید می‌شود و هم بخش اصلی همهء اجزاء جامعه و اقتصاد را تشکیل می‌دهد. بسیاری از کارخانجات و شرکتها متکی به اطلاعات و فن‌آوری اطلاعات هستند. دانشجویان در حالی به دانشگاهها وارد می‌شوند که انتظار زیادی از اطلاعات و فن‌آوری دارند و به همین دلیل اعضاء هیئت علمی و مدیریت دانشگاه را با چالش‌های خاصی روبرو می‌سازند. رقابت برای پذیرش دانشجو، بودجه، و متخصصین فن‌آوری از رویدادهای معمول در درون و آموزش عالی است. تقاضا برای بودجه و عوامل حاکم1 از نظر سنجش نتایج فراگیری همه دانشجویان و برنامه‌های آموزشی در حال افزایش است. روزآمد کردن برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها به گونه‌ای که موجب رضایت دانشجویان و عوامل حاکم گردد چالش‌های مضاعفی را برای اعضاء هیئت علمی و مدیریت دانشگاه فراهم آورده است. انتظار بیشتر از بهره‌وری اعضاء هیئت علمی به لحاظ تدریس، پژوهش، و فعالیتهای پژوهشی تنش بیشتری را بر محیط دانشگاه تحمیل می‌کند. دانشجویان خواستار محیطهای آموزشی قابل انعطاف هستند، استفاده بیشتر از شبکه جهانی وب را در فعالیتهای آموزشی و فراگیری انتظار دارند و طالب دسترسی بی‌وقفه به اطلاعات هستند. همچنین متخصصین کتابداری و اطلاع‌رسانی به تغییرات فراوان ناشی از الکترونیکی شدن محیط اطلاع‌رسانی پرداخته‌اند و در تعامل با این محیط متغیر موفق بوده‌اند. سازمانهای تخصصی مانند انجمن کتابخانه‌های تحقیقاتی2 در حال تهیه معیارهای ارزشیابی برای کتابخانه‌های پژوهشی، فعالیتهای پژوهشی، شیوه‌های کسب اطلاعات و استفاده از آن، شیوه‌های جهانی اطلاع‌رسانی ودیگر فعالیتهای جدید مبتنی بر اطلاع‌رسانی می‌باشند. انجمن کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشی3 فعالیتهای جدیدی را برای بخش‌های مختلف خود آماده کرده است، از جمله ارزیابی نتایج آموزش اطلاع‌رسانی در محیط آموزش عالی....
۷.

دقت موتورهای کاوش اینترنتی: مطالعه‌ای موردی در ارتباط با علوم زمین

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 285 تعداد دانلود : 577
به منظور ارزیابی دقت 37 موتور کاوش اینترنتی1، در این پژوهش سه نمونه سؤال مرتبط با علوم زمین بکار رفته است. ساختار سه نوع اصلی موتورهای کاوش اینترنتی و راهکارهایی جهت بهبود نتایج جستجو مورد بحث قرار گرفته است. پرسش‌های نمونه نشان داده است که: جی اوتو2، اینفوماین3 و آرگوس کلیرینگهاوس4 دارای بیشترین دقت در ارتباط با موتورهای کاوش نوع فهرستی می‌باشند. اکسایت5، اینفوسیک6 و نورترن لایت7 بیشترین دقت را در ارتباط با موتوهای کاوش نوع کلیدواژه‌ای دارند. در این ارتباط برای موتورهای کاوش نوع چند شاخه‌ای، هیچ نمونه بعنوان بهترین بدست نیامده است. جستجوگران تمایل دارند هنگام استفاده از موتورهای کاوش اینترنتی جهت یافتن پاسخ سؤالات ویژه موضوعی ابزارهای متعددی را بکار گیرند.
۸.

مدیریت دانش در سازمان‌ها

نویسنده:

کلید واژه ها: فناوری اطلاعات تعامل مدیریت دانش سیستم‌های مدیریت دانش دانش‌پژوهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 932 تعداد دانلود : 908
مقالهء حاضر حاوی مباحثی دربارهء این است که چگونه می‌توان فرآیند مدیریت دانش را به فعالیتهایی در زمینهء ایجاد دانش، اعتبار بخشی به دانش، نمایش و عرضهء دانش، اشاعهء دانش و فعالیتهای بهره‌گیری از آن تقسیم‌بندی نمود. سازمان‌ها به منظور استفاده از دانش باید به سرعت در فعالیت‌های مربوط به مدیریت دانش موازنه ایجاد کنند. عموماً برقراری چنین موازنه‌ای نیازمند ایجاد تغییرات در فرهنگ سازمانی، فناوری‌ها و فنون است. برخی از سازمانها بر این باورند که با تمرکز صرف بر افراد، فناوری و فنون می‌توان دانش را مدیریت کرد. تمرکز صرف بر این سه عامل به ادامه فعالیت‌های رقابتی سازمان‌ها کمک نمی‌کند بلکه تعامل بین این‌ها است که به شکل مؤثری سازمان را در زمینهء مدیریت دانش خود توانمند می‌سازد. با ایجاد یک محیط کاری پویا و آموزنده سازمان‌ها می‌تواند پیشرفت‌های رقابتی‌شان را حفظ کنند.
۹.

سیستم اطلاع‌رسانی برای برنامه‌ریزی بلندمدت علمی و فنی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 499 تعداد دانلود : 595
«مؤسسه اطلاعات علمی و فنی چین» (ایستیک)1 سازمانی است که با تکیه بر توان سازمان‌دهی اطلاعاتی خود، خدمات اطلاعاتی به جامعه عرضه می‌کند. خدمات اطلاعاتی یکی از حوزه‌هایی است که در حال حاضر پیشرفت سریعی دارد و این روند در قرن 21 نیز ادامه خواهد داشت. کارکنان بخش‌های اطلاعات علمی و فنی باید مبنای کار خود را بر اطلاعات علمی و فنی بگذارند، با نیازهای جامعه هماهنگ باشند، و رفع نیازهای اطلاعاتی کاربران را وظیفة خود بدانند و تنها در این صورت است که می‌توانند سهمی در قرن جدید داشته باشند. وظیفة اصلی مرکز تحلیل اطلاعات ـ یکی از بخش‌های کاری اصلی «ایستک» ـ عبارت از تأمین اطلاعات عمیقا سازمان‌دهی شده ـ اطلاعاتی که از بررسی و تحلیل دقیق برگرفته شده ـ برای تصمیم‌گیران تمام سطوح اجتماعی، و نیز ارائة پیشنهادهایی در امر تصمیم‌گیری است. این‌گونه‌ مشاورة اطلاعاتی، خدمات اطلاعاتیِ با ارزش افزودة بالایی محسوب می‌شود. امروزه با ورود فناوری اطلاعات به عرصة زندگی روزمرة اجتماعی، رایانه‌ای کردن سازمان‌دهی و تحلیل اطلاعات به ابزاری ضروری در امر بهبود کارآیی و اثربخشی بدل شده است. سیستم اطلاع‌رسانی رایانه‌ای که در خدمت تصمیم‌گیری است در واقع پیچیده‌ترین، کارآمدترین، و مؤثرترین بخش در سازمان‌های اطلاع‌رسانی و نیز نشانة جهت‌گیری تازه برای توسعه محسوب می‌شود. در دو سال گذشته، این مرکز که زیرنظر «ادارة برنامه‌ریزی کمیسیون دولتی علوم و فناوری» قرار داشت، ایجاد «ایساتپ» را به‌عنوان پروژه‌ای مهم در چارچوب هشتمین برنامة پنج سالة کشور آغاز کرد. این پروژه تلاشی است که به همت مرکز تحلیل اطلاعات «ایستیک» برای راه‌اندازی «سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری» در برنامه‌ریزی بلندمدت و راهبردهای علمی و فنی به مرحلة اجرا گذاشته شده است. در ادامه، معرفی مختصری از ایدة اولیه، شیوه‌ها و نتایج ایجاد این سیستم آمده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۷