گفتمان سیاست جنایی در رساله ی حقوق امام سجاد(ع)؛ بازشناسی گفتمان کیفری شریعت (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

نظریه ی کیفری شریعت در شمار اثرگذارترین منابع قانونگذاری کیفری در ایران قرار دارد. این اثرگذاری، تنها به واسطه ی آمیختگی ساختار قدرت با نظریه ی سیاسی مذهب در ایران نیست. تاثیرگذاری نظام کیفری شریعت بر قانونگذاری کیفری در ایران بیش از هر چیز ناشی از این واقعیت است که ارزش ها و هنجارهای مذهبی در جریان انباشت تاریخی مبدل به بخشی جدایی ناپذیر از خرده نظام فرهنگی در جامعه ی ما شده اند. به واسطه ی این وابستگی گسست ناپذیر، قرائتی که از نظریه ی کیفری مذهب ارائه می گردد؛ نقشی بسیار مهم در سیاست گذاری کیفری ایفا می کند. در کنار سایر متون مرسوم فقه کیفری، رساله ی حقوق امام سجاد(ع) نیز در شمار منابعی است که می توان از دل آن نشانه هایی از گفتمان کیفری شریعت را جستجو کرد. رساله ی حقوق، نظامی فراگیر از تکالیف و حقوق متقابل را به تصویر می کشد که تمامی شئونات حیات مادی و معنوی انسان را در بر گرفته اند. بازشناسی گفتمان این نظام در هم آمیخته از حقوق و تکالیف، نقشی مهم در شناخت واقعی نظریه ی کیفری شریعت ایفا خواهد کرد. تلاش پژوهش حاضر آن است تا با تکیه بر روش تحقیق «تحلیل محتوا»، زمینه را برای شناسایی گفتمان کیفری شریعت از بطن متون رساله ی حقوق فراهم آورد. ره آورد شناسایی این گفتمان، دگرگونی قرائت ها از نظریه ی کیفری مذهب خواهد بود.