مدیریت راهبردی در سیستم های صنعتی (مدیریت صنعتی سابق)

پس از خصوصی سازی و پذیرش شرکت مخابرات ایران در بورس، اطلاع از وضعیت کارآیی مراکز تلفن شهری برای سهامداران امری اجتناب ناپذیر است. پژوهش حاضر در صدد پاسخ گویی به این سوال اساسی است که چگونه متغیرهای موثر بر کارآیی مراکز را شناسایی و مراکز ناکارا را به مرز کارایی رساند. بدین منظور با جمع آوری نظرات خبرگان در قالب پرسش نامه مقایسات زوجی و آنالیز داده ها به روش فرایند تحلیل شبکه ای، متغیرهای مؤثر در کارایی مشخص شده است. داده های خام از ادارات برنامه ریزی، بازرسی و ارزیابی و صورت های مالی سال 1396، تهیه شده است. در ادامه کارایی مراکز به روش تحلیل پوششی داده ها در شرایط بازده به مقیاس ثابت و متغیر محاسبه، رتبه بندی و راه کارهای بهبود عملکرد مراکز ناکارا ارائه شده است. مطابق یافته ها توان مندی کارکنان، رضایت مندی کارکنان، رضایت مندی مشترکین و مهارت های مدیریتی موثرترین متغیرها در کارآیی هستند. اختلاف تعداد مراکز ناکارا در مقیاس ثابت و متغیر، یعنی ناکارایی مقیاس، عدم کارکرد در مقیاس بهینه و اتلاف منابع توسط مراکز می باشد. رتبه پایین شهرستان ها، لزوم گزینش رؤسای مخابرات شهرستان ها مطابق شایستگی های فردی و تخصصی را ایجاب می کند. همچنین از عوامل مهم ناکارایی مراکز، عدم وجود فضای رقابتی انگیزشی، قدرت تصمیم گیری و ریسک پذیری و وجود محدودیت های مختلف سازمانی و قانونی می باشد.

ضرورت رعایت عوامل توسعه پایدار (بخصوص مسائل زیست محیطی) در صنعت کاشی و سرامیک به علت سهم بالای کارخانجات این صنعت، همواره مورد تاکید بوده است. در این مقاله سعی شده است به بررسی عوامل موثر در توسعه پایدار زنجیره تامین صنعت کاشی و سرامیک استان یزد پرداخته شود. هدف از پژوهش حاضر شناسایی جامع شاخص ها و ارائه الگوی جامع پایداری زنجیره تامین در صنایع کاشی و سرامیک استان یزد و همچنین اولویت بندی شاخص ها می باشد. در ابتدا، ضمن مطالعه ادبیات تحقیق، تعداد 11 نفر از مدیران حوزه صنعت کاشی و خبرگان دانشگاهی انتخاب گردیدند. نمونه ها با روش نمونه-گیری غیراحتمالی نوع گلوله برفی انتخاب گردید و از طریق مصاحبه نیمه ساخت یافته مولفه ها مورد شناسایی قرار گرفت و نمونه گیری تا حصول اشباع نظری ادامه یافت. در بخش کیفی، از رویکرد داده بنیاد استفاده گردید که زیرشاخص های بدست آمده براساس تحلیل داده بنیاد در 91 کد، 19 مفهوم و 6 مقوله دسته بندی شدند و همچنین یافته های بخش کیفی منجر به ارائه ی الگوی جامع پایداری زنجیره تامین در صنایع کاشی و سرامیک استان یزد گردید؛ تجزیه و تحلیل اطلاعات در بخش کمی، با استفاده از روش بهترین- بدترین فازی از طریق نرم افزار Lingo17 اجرا گردید و نتایج بخش کمی منجر به محاسبه وزن و همچنین اولویت بندی ابعاد و شاخص ها گردید که مفهوم تجهیزات با وزن نهائی 0.2777 بعنوان مهمترین شاخص و مفهوم جهانی شدن با وزن نهائی 0.0027 بعنوان کم اهمیت ترین اولویت بندی شدند.

با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات، بخشی از زنجیره تأمین، از جمله مشتریان سازمانی، تأمین کنندگان، و سایر بخش هایی است که نقش مهمی را در فرایند کسب و کار تجارت دارند، به تدریج به پلتفرم های موجود فناوری اطلاعات منتقل شده است که موجب تغییر کامل الگوهای تجارت سنتی شده است. از این رو، هدف تحقیق حاضر تبیین اثر رایانش ابری بر مدیریت زنجیره تأمین الکترونیکی در صنعت ساخت و ساز می باشد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی-همبستگی و از نوع تحلیل ماتریس واریانسی-کوواریانس است. این تحقیق به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. بدین صورت که ابتدا مطالعات کتابخانه ای ادبیات «زنجیره تأمین الکترونیکی مبتنی بر رایانش ابری»، پیشینه تحقیق و نظریاتی که راجع به موضوع وجود دارد، صورت گرفت و پس از شناسایی شاخص ها، پرسشنامه ای بین خبرگان شرکت های فعال در صنعت ساخت و ساز توزیع و پرسشنامه های تکمیل شده برگشت داده شد. در نهایت با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری، اثر رایانش ابری بر مدیریت زنجیره تأمین الکترونیکی در صنعت ساخت و ساز تبیین گردید. بر اساس یافته های مدلسازی معادلات ساختاری، در شرکت های فعال در صنعت ساخت و ساز مورد بررسی، «اثربخشی هزینه (CEP)»، «تحویل (DP)»، «کیفیت (QP)»، «روابط مشتری (CRP)»، «یکپارچه سازی (IP)»، «فناوری (TP)»، «انعطاف پذیری (FP)»، «ثبات (S)»، «هوشمندی محیط (IE)»، «سهولت دسترسی (EA)» و «مزیت تاکتیکی (TA)» بر « زنجیره تأمین الکترونیکی مبتنی بر رایانش ابری صنعت ساخت و ساز ایران» تأثیر مثبت و معناداری می گذارد.

امروزه یک نظام ارزیابی و پایش در قالب مدیریت عملکرد که برنامه های سازمان را با یک نگرش سیستمی در تمام سطوح مورد پایش قرار داده و بازخوردهای لازم را جهت هموار کردن راه رسیدن به اهداف تعیین شده ارائه نماید، یکی از ضرورت ها برای هر سازمان است. پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل مدیریت عملکرد سازمان در صنعت نفت انجام شد. این پژوهش در دو بخش کیفی و کمی توسط روش های دلفی فازی و تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تاییدی انجام گرفت. بخش کیفی توسط مصاحبه های نیمه ساختار یافته از 20 نفر از خبرگان صنعت نفت و خبرگان دانشگاهی انجام شد. در بخش کمی، تعداد 241 نفر از مدیران عالی و میانی به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. بر اساس نتایج بخش کیفی و روش دلفی فازی 4 مولفه اصلی (رگلاتوری، شناخت ابعاد و معیارهای عملکرد، برنامه اجرایی و سنجش عملکرد و اصلاح و بهبود مستمر عملکرد) و 31 مولفه فرعی برای مدیریت عملکرد سازمان شناسایی گردید. در بخش کمی، نتایج حاصل از تحلیل عاملی اکتشافی نشان می دهد که 366/96 درصد کل واریانس توسط این 31 مولفه تبیین مى شود. نتایج تحلیل عاملی تاییدی نیز نشان داد که رگولاتوری (مقررات) بر شناخت ابعاد ومعیارهای عملکرد به میزان 771/0؛ شناخت ابعاد ومعیارهای عملکرد بر برنامه اجرایی و سنجش عملکرد به میزان 063/1 و برنامه اجرایی و سنجش عملکرد براصلاح وبهبود مستمر عمکلرد به میزان 056/1 تاثیر دارند.

صنعت خودرو یکی از مهمترین صنایع تولیدی در جهان به شمار می رود و در ایران نیز این صنعت به عنوان لوکومتیو صتایع دیگر شناخته می شود. با این حال محصولات این صنعت آثار مخربی بر روی محیط زیست دارند و امروزه جدای از نگاه سنتی به عملکرد سازمان ها مسائل دیگری از قبیل مسائل زیست محیطی و اجتماعی نیز برای موفقیت سازمان با اهمیت شده اند؛ به همین منظور وجود مدلی برای ارزیابی عملکرد تولید پایدار در این صنعت بسیار با اهمیت است. هدف این پژوهش شناسایی شاخص ها و ارائه مدلی برای ارزیابی عملکرد تولید پایدار در صنعت خودروسازی ایران است. برای بررسی نظرات و انجام مصاحبه ها در این پژوهش تعداد 10 نفر از خبرگان تراز اول صنعت خودرو به شیوه تصادفی انتخاب شده اند. پژوهش در سه فاز اصلی شناسایی شاخص ها با فراترکیب، غربالگری شاخص ها با دلفی فازی و در نهایت مدلسازی به روش ساختاری تفسیری انجام گرفته است. پس از انجام دلفی فازی 5 معیار و 20 شاخص شناسایی شدند و در مرحله مدلسازی برنامه های آموزشی برای کارکنان و قابلیت اطمینان به عنوان سنگ بنای مدل و فرهنگ سازمانی به عنوان تاثیرپذیرترین شاخص شناسایی شد. با توجه به مدل توجه به تمام معیار های شناسایی شده(اقتصادی، زیست محیطی-سبز، اجتماعی، مدیریتی و تکنولوژیکی) برای رسیدن به تولید پایدار امری ضروری است و باید از تمامی جنبه های مختلف دانشی در این مسیر بهره برد.

تولید محصول بدون نقص یکی از اهداف استراتژیک هر سازمان است.این در حالی است که نیل به هدف مزبور جز باحذف ضایعات امکان پذیر نیست.روش نوین تولید ناب به عنوان روشی جهت حذف اتلاف، به کار گرفته می شود. فلسفه اصلی تولید ناب را در یک جمله می توان «حذف هر فعالیت و فرایندی که ارزش خلق نمی کند» دانست.چنین فعالیت هایی اتلاف نامیده می شوند.این امر با تکنیک هایی که ابزارهای تولید ناب نامیده می شوند، محقق می گردد.در ادبیات ناب روش های متنوعی برای شناسایی و حذف ضایعات مطرح شده است، اما با این حال بسیاری از سازمان ها در اجرای سیستم های تولید ناب با مشکلات متعددی روبرو می شوند.این پژوهش سعی دارد از Triz به عنوان یک ابزار قدرتمند ،کارا و ساختاریافته که نگاهی متفاوت را در حوزه تعریف و حل مسائل پیش روی بشر گشوده است، جهت کاهش اتلاف در شرکت صنعتی نیرو محرکه بهره برده و ابزارهای حل مسئله آن را به عنوان راهکارهایی موثر در جهت تحقق اصول ناب در این سازمان معرفی نماید. برای این منظور نیز از تکنیک Topsis به عنوان یکی از کارآمد ترین روش های MADM استفاده گردید و ابزارهای کاراتر Triz در دستیابی به اصول ناب شناسایی شده و بر اساس میزان اثر گذاری اولویت بندی گردیدند. طبق نتایج رتبه بندی ابزارهای Triz ، ابزار پیرایش در اولویت اول قرار دارد که یک ابزار تحلیلی است و در ساختاردهی مسئله و تحلیل شرایط نقش اساسی دارد و به طور مستقیم باعث حذف اتلاف و افرینش ارزش می شود.

شرکت های خودروسازی به دنبال راه هایی می باشند که بتوانند استراتژی متمایزی را نسبت به دیگر شرکت های خودروسازی برای ارائه خدمات بهتر به مشتریان اتخاذ کنند. به نمونه ای از این استراتژی های متمایز، می توان به تصمیمات سرمایه گذاری در حوزه های جذاب شرکت های خودروسازی اشاره نمود. در همین راستا هدف این پژوهش، اولویت بندی حوزه های جذاب سرمایه گذاری صنعت خودرو بر اساس متد AHP و ارزیابی ریسک های سرمایه گذاری در حوزه جذاب تحقیق و توسعه بر اساس تکنیک FMEA بود. جامعه مورد مطالعه این پژوهش ، 21 نفر از خبرگان صنعت خودروسازی می باشند که بر اساس نمونه گیری قضاوتی انتخاب شده اند. ابتدا با استفاده از روش FAHP حوزه های جذاب صنعت خودرو شناسایی و اولویت بندی می شود و سپس با روش FMEA به تحلیل ریسک سرمایه گذاری در حوزه تحقیق و توسعه صنعت خودرو پرداخته می شود. نتایج پژوهش نشان داد که در بین معیارهای اصلی، سرمایه گذاری در روشهای انتقال انرژی با وزن 0.438 رتبه اول را دارا می باشد. سرمایه گذاری در منابع انسانی و توسعه خطوط با وزن 0.180 و سرمایه گذاری در تولید مجموعه های اصلی با وزن 0.174 به ترتیب رتبه های دوم و سوم را کسب کردند. سپس در بین تمامی زیرمعیارها نیز سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه رتبه اول را کسب کرد. همچنین در حوزه تحقیق و توسعه، ریسک های مربوط به مرحله ارزیابی اولیه و تفصیلی نسبت به ریسک های مربوط به سایر مراحل از اولویت بیشتری برخوردار بودند.

انقلاب صنعتی چهارم در حال دگرگونی صنایع تولیدی و خدماتی در سطح دنیا و به ویژه کشورهای پیشرو در این زمینه می باشد. این پدیده، می تواند همزمان فرصتها و تهدیدهای گسترده ای برای صنایع کشورمان به همراه داشته باشد. با تدوین برنامه های راهبردی متناسب با اتکا به توان و مزیتهای رقابتی ایران، می توان ضمن حفظ و ارتقای سطح رقابت پذیری صنایع کشور از این فضای در حال شکل گیری در جهت بهینه سازی فرآیندهای توسعه صنعتی استفاده بهینه نمود. در مقاله حاضر به ارائه الگوی توسعه پایدار با رویکرد انقلاب صنعتی 4 در صنعت خودرو پرداخته شده است. در این مطالعه، سعی شد تا موانع توسعه پایدار و همچنین فرصتهای انقلاب صنعتی 4 در جهت ایجاد توسعه پایدار، با بررسی ادبیات موضوع و نظر خبرگان طی اجرای تکنیک دلفی، شناسایی و دسته بندی گردد. سپس از رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری جهت سطح بندی و تعیین روابط بین موانع پایداری استفاده شد. در گام بعد، فرصتهای انقلاب صنعتی 4 توسط روش AHP فازی، رتبه بندی گردید. در نهایت، با استفاده از نظر خبرگان صنعت خودرو، پیشنهاداتی جهت تخصیص، فرصتهای انقلاب صنعتی 4 برای رفع موانع پایداری ارائه گردید. نتایج بدست آمده نشان داد: 1) بیشترین تاثیر را به ترتیب موانع سیاسی، فنی و اقتصادی بر پایداری و توسعه پایدار در صنعت دارند؛ 2) ابعاد محیطی و اجتماعی به ترتیب بیشترین تاثیر را از موانع سیاسی و فنی می پذیرند؛ 3) در بین فرصتهای انقلاب صنعتی ۴) فرصتهای اطلاعاتی و تکنولوژیکی انقلاب صنعتی 4 دارای بالاترین رتبه و مدیریت زنجیره تامین دارای کمترین رتبه می باشد.

انتخاب اثر بخش تاکتیک های نگهداری وتعمیرات در صنعت با توجه به عوامل و شرایط تاثیر گذار بر هر یک از تجهیزات، ضرورت استفاده از رویکردهای ابداعی را نمایان می سازد. هدف از انجام این پژوهش دستیابی به ماتریسی همانند ماتریس تناقضات TRIZ می باشد تا به کمک این ماتریس بتوان تاکتیک های مناسب نگهداری و تعمیرات کنشی را انتخاب نمود. وجه تمایز این پژوهش با سایر پژوهش های مشابه، الگو گرفتن از ماتریس تناقضات TRIZ به منظور حل تناقضات عوامل موثر بر انتخاب تاکتیک های نگهداری و تعمیرات، اولویت بندی و انتخاب تاکتیک های مناسب می باشد. در این پژوهش به منظور انجام مقایسات و تحلیل داده های کیفی، از روش فراترکیب استفاده شده است، لذا بدین منظور پایگاههای داده مختلفی بین سال های 1960 تا 2022 بررسی شده است که حاصل بررسی های انجام شده، استخراج 115 مقاله معتبر و مرتبط می باشد. حاصل این پژوهش دستیابی به ماتریسی، مشابه ماتریس تناقضات TRIZ با قابلیت ارائه و انتخاب تاکتیک های نگهداری و تعمیرات کنشی، متناظر با پارامتر های اثر گذار بر هر تجهیز می باشد. به منظور اتخاذ تصمیم مناسب، نتایج نهایی در هر یک از سلول های ماتریس حاصل این پژوهش به کمک روش های تصمیم گیری اولویت بندی شده است. این ماتریس یاریگر مدیران و متخصصان نگهداری و تعمیرات واحدها در تصمیمگیری است و باعث افزایش سرعت در تصمیم گیری و انتخاب تاکتیک مناسب می گردد. بدر نهایت ماتریس حاصل جهت ارزیابی در شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی روند صادرات صنعت پلاستیک کشور بیانگر افت معنادار آن است. شرکت ملّی صنایع پتروشیمی ایران بعنوان متولی سیاست گذاری در امر تولید، پشتیبانی ها و مانع زدایی ها، اقدام به عارضه یابی و برنامه ریزی راهبردی این حوزه نمود. تصمیم گیری علمی درخصوص انتخاب راهبردِ مناسبِ توسعه صادرات صنعت پلاستیک و تعیین اولویت نسبی هر کدام در راستای رفع توأمان و تک تکِ چالش های مبتلابه توسعه صادرات این صنعت در سالی که مزین به شعار «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» شده است؛ از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هدف این مقاله اولویت بندی و تحلیل حساسیت عوامل افت و راهبردهای ارتقای صادرات صنعت پلاستیک کشور با بهره گیری از تکنیک اولویت بندی سلسله مراتبی است. تحقیق حاضر کاربردی و توصیفی-پیمایشی از نوع مطالعه موردی است. جامعه آماری شامل مدیران اثرگذار صادرات صنعت پلاستیک است که به طریقه نمونه گیری تصادفی تعداد 30 نفر انتخاب شدند. نتایج نشان داد چالش های «نوسانات قیمت محصول» و «عدم تعامل با خریداران بزرگ خارجی» بترتیب با ضرایب تأثیر 631/0 و 197/0، دارای بالاترین تأثیر هستند. نتایج آنالیز حساسیت گرادیانی درخصوص این دو چالش، حاکی از اثرگذاری مثبت بالای راهبرد «ایجاد بسترهای لازم برای سهولت تجارت آزاد (منطقه ای-بین المللی)» در رفع آنهاست. نتایج آنالیز حساسیت کارایی کل چالش ها، نشان داد شرکت ملّی صنایع پتروشیمی برای رفع توأمان چالش های پنجگانه حوزه صادرات صنعت پلاستیک، بایستی بیشترین توجه خود را معطوف به «ایجاد بسترهای لازم برای سهولت تجارت آزاد» (با ضریب تأثیر 358/0) نموده و با تلاش در جهت «ساماندهی خوشه های صادراتی» (با ضریب تأثیر 277/0)، «بهره برداری کارآمد از فناوری اطلاعات و ارتباطات» (با ضریب تأثیر 160/0) را با جدیت زیادتری دنبال نماید.