"انگاره‌سازی از اعتیاد و معتاد در مجموعه‌های تلویزیونی " (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

"طی سال‌های اخیر اعتیاد به مواد مخدر چونان یکی از مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی دستمایه تهیه و پخش برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی قرار گرفته و مجموعه‌های تلویزیونی متعددی با هدف آگاه کردن مردم از عوارض و پیامدهای منفی این معضل اجتماعی از شبکه‌های مختلف پخش شده است. یکی از این مجموعه‌ها، مجموعة مسافر است که در این پژوهش با هدف بررسی انگاره‌های ارائه شده از اعتیاد و معتاد در مجموعه‌های ایرانی و تبیین نقش رسانه‌های گروهی در تغییر نگرش و شکل‌دهی به رفتارهای مطلوب مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور کلیه قسمت‌های مجموعه مسافر (23 قسمت) با استفاده از تکنیک مقوله‌های تحلیل محتوا بررسی شد. نتایج حاصل نشان می‌دهد در این مجموعه اختلال سوء مصرف مواد و وابستگی به مواد مخدر بر اساس ضوابط DSMIV (ضوابط تشخیصی و آماری اختلالات روانی) در شخصیت‌های اصلی معتاد، قابل تشخیص نیست و ویژگی‌های این شخصیت‌ها، بیشتر با اختلال شخصیت ضداجتماعی همخوان است. عوارض جسمانی و روانی ترک اعتیاد و مراکز درمانی ترک اعتیاد از عمده‌ترین پیام‌های مربوط به اعتیاد در این مجموعه محسوب می‌شوند. فقدان خشونت کلامی و غیرکلامی، تأکید بر نقش گروه درمانی در اعتیاد، اشاره به پذیرش اجتماعی معتاد، تأکید بر درمان‌پذیر بودن اعتیاد و راه‌های درمان آن و توفیق نسبی در ارائه چهره‌ای باورپذیر از شخصیت‌های مثبت و منفی از جمله نقاط قوت این مجموعه به شمار می‌روند. مهم‌ترین نقاط ضعف آن نیز استفاده از برخی کلمات نامتعارف در ارتباط کلامی شخصیت‌ها به ویژه سخنان رکیک و القاب منفی و تحقیرآمیز و اشاره به برخی شیوه‌های نامتعارف و غیرعملی ترک اعتیاد است. "