ماهواره‎ها، جهانی شدن فرهنگ و بحران هویت (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

فرایند جهانی‎سازی، مفهوم و پدپدة تازه‌ای است که متکی بر فشردگی فزاینده زمان و فضا و افزایش آگاهی حاصل از انقلاب اطلاعات بوده و بر رویه‌های سیاسی‌ ـ ‌اقتصادی و به ویژه فرهنگ جوامع تأثیر به سزایی دارد. این فرایند از یک سو با موفقیت‌های قابل‌توجهی مانند گسترش فناوری‌ها (به ویژه فناوری‎های نوین ارتباطی) و پدیده‌های جدید و تسهیل‌کننده در دورترین نقاط جهان روبه‎رو است و از سوی دیگر با اشکالات و ایرادهای بزرگی مانند افزایش شکاف طبقاتی در عرصه‌های ملی، پیدایش پدیده فقر مدرن، سلطه ثروتمندان، گسستگی، آشفتگی و بی‌نظمی هنجاری، ارزشی، هویتی و یکسان‌سازی و یکپارچه کردن فرهنگ‌ها. از این رو می‎توان گفت کلیه کشورها در رویارویی با این پدیده که شالوده و سازه‎های اجتماعی جوامع یعنی هویت آنها را متأثر می‎سازد، با فرصت‎ها و چالش‎هایی جدی مواجهند. در جهان امروز، با توجه به ویژگی‎های جهانی شدن و عصر اطلاعات که ماهیت ارتباطات را متحول ساخته است، از یک سو، اطلاع‎رسانی و ارتباطات منبع اصلی قدرت به حساب می‎آید و از سوی دیگر، هویت‎سازی و هویت‎مندی تابعی از ساختار قدرت تلقی می‎شود. بدیهی است در این میان، آن دسته از جوامع که از یک طرف در تقویت زیرساخت‎های ارتباطی و رقابت مؤثر در میدان ارتباطات و اطلاع‎رسانی با شیوه‎های نوین و از طرف دیگر، در امر هویت‎مندی و هویت‎سازی ناتوانند، دچار آسیب‎های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جبران‎ناپذیری خواهند شد. در این نوشتار، به بررسی جهانی شدن فرهنگ و چالش‎های پیش روی آن و هم چنین بحران هویت در عصر اطلاعات و نقش رسانه‎ها به ویژه فناوری‎های نوین ارتباطی مانند ماهواره‎ها به عنوان ابزار تسهیل‎کننده و یا محدودکننده این فرایند می‎پردازیم.