آموزش مهندسی ایران

 اگر ارتباط دانشگاه و صنعت زمانی بسیار حایز اهمیت و ضروری بود، امروزه در اقتصاد نوین و اقتصاد مبتنی بر نوآوری امری حیاتی و اجتناب ناپذیر قلمداد می شود. به طوری که این دو نهاد بازیگران اصلی نظامهای ملی نوآوری قلمداد می شوند و ارتباط باز تعریف شده آنها مهم ترین نقش را در تجاری سازی دستاوردهای علمی و توسعه اقتصادی ایفا خواهد کرد. دانشگاهها در ادامه مأموریتهای آموزشی و پژوهشی سنتی خود، در نظام ملی نوآوری در توسعه فناوری و کارآفرینی مسئولیتهای جدیدی را عهده دار شده و با تولید دانش با ارزش اقتصادی زمینه های نوآوری مبتنی بر دانش را برای بنگاههای اقتصادی و صنعت فراهم کرده اند. خوشبختانه، در کشور ما نیز رویکرد قانون برنامه چهارم توسعه مبتنی بر دانایی است. از مهم ترین الزامات این سبک از توسعه باز تعریف نقش دانشگاه و صنعت و زمینه سازی برای ارتباط درونزا بین این دو نهاد است. برای آسیب شناسی مبانی ارتباط دانشگاه و صنعت باید چرخه عرضه و تقاضای دانش را توسط این دو نهاد به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. دانشگاهها در عرضه دانش عمدتاً در آموزش و تا حدی در تحقیقات بنیادی متوقف بودند که البته، محتوای این آموزش و پژوهش نیز الزاماً بازتابی از نیازهای صنعت نبوده است. در تقاضای دانش نیز صنعت متکی بر دانش فنی خارجی و بی نیاز از دستاوردهای علمی دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی داخل سیاستهای خود را به پیش برده است. این چرخه معیوب روز به روز دانشگاهها را به حاشیه رانده و صنعت را نیز از نوآوریهای فناورانه محروم ساخته است. نتیجه اینکه نظام توسعه فناوری در کشور شکل نگرفته و مفاهیم کارآفرینی و نوآوری در نظام اقتصادی ما جایگاه در خور و شایسته ای پیدا نکرده است. در این مقاله سعی شده است تا به اختصار به برخی عواملی که در چرخه عرضه و تقاضای دانش اختلال ایجاد کرده و موجبات ضعف ارتباط دانشگاه و صنعت را فراهم کرده اند و همچنین، به ظرفیتهای بسیار مثبت برنامه چهارم توسعه در رفع این موانع و تسهیل این ارتباط اشاره شود.

 اتصالات در سازه های فولادی اهمیت زیادی دارد و در صورتی که ساخت و اجرای آنها صحیح نباشد، سازه رفتار مورد نظر طراح را از خود بروز نمی دهد و ممکن است فاجعه به بار آورد. لذا، شناخت اتصالات و درک صحیح عملکرد آنها برای مهندسان و دانشجویان رشته عمران بسیار مهم است. آشنایی کافی و عملی دانشجویان این رشته با این مبحث مهم فولادی به دلیل کمبود امکانات در اکثر دانشگاهها و نبود وقت کافی تحقق نمی پذیرد. یکی از روشهای رفع این نقیصه آشنا کردن دانشجویان با نحوه ساخت و اجرای اتصالات در سازه های فولادی با استفاده از مدل های مناسب است که امکان نمایش سه بعدی و همه زوایای اتصالات را داشته باشد. برای ارزیابی مؤثر بودن این شیوه، مدلهایی از پروفیلها و ادوات لازم برای اتصالات فولادی ساخته و ضمن تدریس به دانشجویان ارائه شد تا آنها آشنایی ملموس تری با اتصالات پیدا کنند. آزمایش استفاده از مدلهای ساخته شده نتایج مثبتی به دست داد، به طوری که علاوه بر تسهیل تدریس اتصالات، دانشجویان از کاربرد مدلها در کلاس استقبال و با شوق بیشتری در کلاسها شرکت کردند. در این مقاله نحوه انتخاب مدلها و ابعاد و اندازه های آنها و نیز نحوه آزمایش و ارائه به دانشجویان بیان و نتایج به کارگیری این ابزار کمک آموزشی طی آزمونی که از دانشجویان به عمل آمد، جمع بندی و ارائه شده است.

پیشرفتهایی که اخیراً در زمینه کامپیوتر، مخابرات و فناوریهای نرم افزاری به وجود آمده، به آشنایی دانشجویان و متخصصان با فرصتهای جدیدی برای گسترش کاربرد کنترل در آموزش و همچنین، امور اقتصادی، صنعتی و غیره شده منجر است. در این مقاله ابتدا به ذکر اهمیت محیطهای مجازی و زمان حقیقی در تحصیل، آموزش و پیشرفت آزمایشگاههای مجازی و کنترل از راه دور پرداخته و در ادامه چگونگی ایجاد یک محیط شبیه سازی شده، کنترل مجازی ، زمان حقیقی و از راه دور یک فرایند آموزشی مورد استفاده برای آزمایشگاه درس کنترل خطی مربوط به دانشجویان کارشناسی گرایشهای مختلف مهندسی برق و مثالهایی از نحوه کاربرد آن آورده شده است. این تحقیق و تجربه می تواند زمینه راه اندازی آزمایشگاههای مجازی و از راه دور برای اغلب آزمایشگاههای دوره کارشناسی در دانشگاهها و نیز بسیاری از آزمایشگاههای موجود در صنعت را فراهم کند.

 نظام آموزش عالی هر کشور نقش اصلی را در تحقق سیاستهای توسعه همه جانبه کشورها بر عهده دارد. در این میان، دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به صورت عام و نظام آموزش عالی مهندسی به صورت خاص در زمینه تحقق رسالت و وظایف محول شده و به خصوص در راستای صنعتی شدن کشور با چالش اساسی بهبود و ارتقای کیفیت مواجه اند. مطالعات بسیاری در سراسر جهان در زمینه کیفیت آموزش عالی و آموزشهای مهندسی و شغلی حاکی از ضرورت تغییر و اصلاحات در این حوزه است. از سوی دیگر، با توجه به نقش آموزش عالی در توسعه کشور و تخصیص منابع مالی چشمگیری از بودجه کشور به این بخش، از حساسیت بالایی در نزد عموم مردم برخوردارند و بنابراین، آنها باید کارایی و اثر بخشی خود را ثابت کنند. اگر کیفیت را ترکیبی از مؤلفه های کارایی، اثربخشی، پاسخگویی، شفافیت و مسئولیت پذیری در یک محیط متحول و پویا بدانیم، باید بگوییم که کیفیت به خودی خود ایجاد نمی شود، بلکه باید برای آن برنامه ریزی کرد. در این میان، کشورهای پیشرفته و اکثر کشورهای در حال توسعه برنامه ریزی و ایجاد ساختارهای لازم برای تضمین کیفیت و نهادینه کردن فرهنگ ارزشیابی و کیفیت مدار را در اولویت فعالیتهای خود قرار داده اند. در این مقاله سعی شده است تا ضمن بیان ضرورت و اهمیت توجه به کیفیت و بازنمایی مفهوم آن در آموزش مهندسی و نشان دادن روند رشد کمّی آموزش عالی مهندسی در کشور، الگوی اعتبارسنجی و فرایند اجرای آن، تجارب ملی و بین المللی در این حوزه و نقش فرهنگستانها و انجمنهای علمی و تخصصی در تضمین کیفیت آموزش مهندسی و ساختار پیشنهادی برای ایفای این وظیفه و مسئولیت ارائه شود. هدف اصلی مباحث مطرح شده ارائه چارچوبی برای مسئولیت پذیری و قدرت سپاری به فرهنگستان و انجمنهای علمی در حوزه ارزشیابی، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی مهندسی است.

 با یک نگرش سیستمی به مجموعه دولت، دانشگاه و صنعت ارتباط بین این سه نهاد بهتر و شفاف تر روشن می شود و شناخت این ارتباط ارزش افزوده فراوانی را برای هر سه نهاد به دنبال خواهد داشت. گرچه علم معمولاً در دانشگاهها و مراکز آموزشی و پژوهشی تولید می شود، اما بقای آن در ارتباط و تعامل با صنعت و جامعه صورت می پذیرد و رقابت محصولات صنعتی و نوآوریهای آن نیز در ارتباط تنگاتنگ با تحقیقات کاربردی دانشگاهی حاصل می شود. نگرش سیستمی برای ما این امکان را فراهم می آورد که با بررسی عوامل و فرایندهای مؤثر در ارتباط صنعت، دولت و دانشگاه و بازخورد نتایج حاصل از این برایندها، مشکلات و موانع عملی در صنایع، دانشگاهها و دولت را برای ایجاد ارتباط نزدیک تر، شناسایی و برای رفع آنها راه حلهای ممکن را ارائه کنیم. در این مقاله با بهره گیری از یک نگرش سیستمی ارتباط سه جانبه نهادهای یادشده بررسی و پس از یک نظرسنجی علمی از صاحبنظران سه نهاد مذکور و ارزیابی نتایج این نظر سنجی، پیشنهاد های لازم برای ارتباط بیشتر و تعامل بهتر دانشگاه صنعت و دولت ارائه شده است.

 برای انجام دادن مؤثر کار به خصوص در مشاغل مهندسی، استعداد عمومی نقش اصلی را دارد. با این حال، در گزینش مهندسان در ایران فقط از آزمونهای علمی و مصاحبه متمرکز بر شخصیت استفاده می شود. در پژوهش حاضر رابطه استعداد عمومی مهندسان با عملکرد شغلی آنها در شرکت اتومبیل سازی سایپا (106= N ) بررسی شده است. استعداد عمومی مهندسان با آزمون استعداد عمومی (GATB) مورد سنجش قرار گرفته که در طول 5 دهه گذشته مرجع استخدام دولتی در آمریکا بوده است. ابتدا ویژگیهای روان سنجی این آزمونها (پایایی و اعتبار) بر روی نمونه ای جداگانه از مهندسان شرکتهای صنعتی در اصفهان بررسی شد و سپس، مشاغل مهندسی با استفاده از پرسشنامه PAQ که در شرکتهای متعدد و از جمله شرکت ملی گاز ایران انجام شده بود(عریضی، 1383، نوری و عریضی، 1385) تحلیل و رابطه ابعاد شغلی با استعدادها مشخص شد. در پایان، راههای اجرایی و عملی برای استفاده از آزمونهای استعداد عمومی در صنعت ایران ارائه شده است.

 پیوستن به سازمان تجارت جهانی در اساس فرایند گفتگوی چند جانبه است. این نکته، پیوستن به سازمان را به روندی پیچیده، زمانبر و دشوار تبدیل می کند. کشورهای متقاضی پیوستن به این سازمان باید بپذیرند که برای مطابقت قوانین ملی با مقررات موافقتنامه های چند جانبه سازمان اقدامهایی را به عمل آورند و تعهداتی را برای کاهش تعرفه ها و اصلاح مقررات به عهده گیرند تا دسترسی بیشتری را برای کالاها و خدمات خارجی فراهم کنند. مراحل پیوستن به سازمان تجارت جهانی شامل درخواست عضویت و تشکیل گروه کاری، بررسی فرایند تجارت خارجی کشور متقاضی پیوستن، گفتگوهای چند جانبه برای تهیه جدول امتیازها و تعهدات مربوط به گات 1994 است و همچنین، جدول تعهدات ویژه مربوط به موافقتنامه عمومی تجارت خدمات برای آن کشور و توافق در خصوص گزارش گروه کاری، سند تصمیم در باره پیوستن و قرارداد را، که شرایط پیوستن را معین می سازد، شامل می شود. در سال 1991، عضویت ایران در GATT مطرح شد. پس از تأسیس سازمان تجارت جهانی، ایران به طور رسمی در سال 1997 در دور سنگاپور تقاضای عضویت در این سازمان را مطرح کرد و پیوستن ایران به سازمان در دستور کار نشست وزیران سال 2001 دوحه قرار گرفت. در نهایت، ایران از خرداد 1384 به عضویت ناظر سازمان تجارت جهانی در آمده است. طرفداران سازمان تجارت جهانی اعتقاد دارند که تبادل آزاد کالا و خدمات در دنیا موجب افزایش رشد اقتصادی کشورها، ارتقای سطح زندگی مردم و برقراری صلح و ثبات در جهان می شود. منتقدان سازمان تجارت جهانی را مخالف با منافع کشورهای توسعه نیافته می دانند و معتقدند که مقررات این سازمان مانعی برای توسعه کشورهاست و آنها را از رشد اقتصادی باز می دارد. بسیاری از منتقدان سازمان تجارت جهانی معتقدند که در هر حال، تجارت گسترش خواهد یافت و تنها راه این است که تا آنجا که امکان دارد، شرایطی عادلانه و به نفع کشورهای کمتر توسعه یافته و توسعه نیافته پدید آید.

یکی از وظایف دانشگاهها، که مهم ترین و مؤثرترین نهادهای آموزشی به حساب می آیند، این است که باید دانشجویان را به گونه ای تربیت کنند که هر دانش آموخته ای بتواند متناسب با رشته و مدرک دانشگاهی خود جذب بازار کار شود، ولی مشکل بیشتر دانشگاهها این است که نمی توانند دانشجویان را به درستی برای بازار کار تربیت کنند. مطالعه تجربه های دانشگاه آلبورگ در زمینه تربیت مهندسان کارآزموده نشان می دهد که چگونه دانشجو در طول مدت تحصیل موارد عملی را یاد می گیرد تا وقتی که وارد بازار کار شد بتواند از عهده وظایفش برآید؛ به عبارت دیگر، دانشجویان به گونه ای تعلیم می بینند که بتوانند به صورت نظری-کاربردی تحصیل کنند و درنتیجه، تخصص و کارایی لازم را در رشته مورد نظر به دست آورند تا در بازار کار جذب همان رشته ای شوند که در آن تخصص یافته اند. در واقع، رشته های مهندسی را طوری طراحی می کنند که نتیجه کار دانش آموختگان عینی تر، محسوس تر و کاربردی تر شود.