آموزش مهندسی ایران

با وجود آنکه درباره نقش اخلاق در حرفه مهندسی، به خصوص مهندسی عمران، توافق کلی وجود دارد، اما مدلی که بتواند بیانگر نحوه ارتقای صلاحیت اخلاق حرفه ای مهندسان عمران باشد، ارائه نشده و تبیین نظری روشنی صورت نگرفته است. در این مطالعه هدف ارائه مدلی برای ارتقای صلاحیت اخلاق حرفه ای مهندسان در رشته مهندسی عمران بود. اینپژوهشدرچارچوبرویکردکیفیوبابه کارگیریروشتحقیقداده بنیادانجامگرفته است. ابزارجمع آوریداده هامصاحبه هایاکتشافینیمه ساختاریافتهبود. به منظور گردآوریاطلاعات،بابه کارگیریروشنمونه گیریهدفمند از نوع دیدگاه فرد ماهر با 25 نفرازمهندسانرشتهعمرانمصاحبهشد. تجزیهوتحلیلداده هادرسه مرحلهکدگذاریباز،محوریوانتخابیانجامگرفت. روایی محتوایی مدل با دو شاخص CVR و CVI بررسی و از طریق ثبات فرایند دستیابی به نتایج، شاخص اعتماد به یافته های پژوهش حاصل شد. نتایج پژوهش نشان دهنده استخراج 487 کد از مصاحبه ها و نیز احصای 42 مفهوم و 13 مقوله بود که در قالب مدل پارادیمی شامل صلاحیت اخلاق حرفه ای مهندسان عمران به عنوان مقوله محوری و شرایط علّی (عوامل فردی و محیطی)، عوامل زمینه ای (صلاحیت های حرفه ای)، شرایط مداخله گر (فساد اداری و محیط)، راهبردها (برنامه ریزی منابع انسانی، ساختار سازمان، مسئولیت پذیری حرفه ای، تعهد حرفه ای، افشاگری، همکاری سازمان های مختلف با مهندسان) و عوامل پس آیندی (آثار اخلاق حرفه ای) قرار گرفت. مدل ارائه شده می تواند راهنمای عمل برای مهندسان عمران باشد. همچنین با گنجاندن این مدل در درس اخلاق حرفه ای مهندسی و آموزش آن می توان میزان رعایت کدهای اخلاقی را در میان دانشجویان مهندسی عمران افزایش داد.

فرسودگی تحصیلی موجب احساس درماندگی، تحریک پذیری و ناامیدی در دانشجویان و درنتیجه، کاهش پیشرفت تحصیلی آنان می شود؛ از این رو، بررسی عوامل مؤثر بر فرسودگی تحصیلی دانشجویانضرورت دارد. پژوهش حاضر با هدف اصلی بررسی عوامل مؤثر بر فرسودگی تحصیلی در میان دانشجویان نظام آموزش عالی دولتی کشور انجام شد. در این مطالعه میزان فرسودگی تحصیلی دانشجویان گروه فنی و مهندسی با دانشجویان سایر گروه های تحصیلی مقایسه شد. جامعه آماری پژوهش تمام دانشجویان در دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای باشیوه  انتساب متناسب تعداد 2635 نفر از آنها برای مطالعه انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزار   SPSS نسخه 23 انجام شد. بر اساس نتایج پژوهش بیش از نیمی از دانشجویان نظام آموزش عالی کشور دچار فرسودگی تحصیلی متوسط هستند. علاوه بر این، نتایج پژوهش نشان داد که که وضعیت فرسودگی تحصیلی دانشجویان بر اساس متغیرهای سن، معدل، جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال، عضویت در تشکل های دانشجویی، استفاده از خوابگاه دانشجویی، مقطع تحصیلی و گروه تحصیلی از نظر آماری متفاوت است؛ اما بین وضعیت فرسودگی تحصیلی دانشجویان بر اساس متغیرهای دوره تحصیلی (روزانه شبانه) و نوع دانشگاه (دانشگاه با سابقه بالا، متوسط و پایین) اختلاف معناداری از نظر آماری مشاهده نشد. در این خصوص، نتایج پژوهش نشان داد که میزان فرسودگی تحصیلی در میان دانشجویان گروه فنی و مهندسی بالاتر از دانشجویان سایر گروه های آموزشی است.

  درس ریاضی یکی از دروس مهم در رشته های مهندسی به شمار می رود و در عملکرد تحصیلی دانشجویان تأثیر بسزایی دارد. که برخی از پژوهشگران، ریاضی را راهی برای ورود افراد با استعداد به مهندسی می دانند و از آن به عنوان یکی از علل اُفت تحصیلی یا پیشرفت دانشجویان مهندسی یاد می کنند. هدف پژوهش حاضر بررسی روند حل مسئله ریاضی دانشجویان مهندسی با رویکرد بازتابی بود. جامعه پژوهش با استفاده از نمونه گیری مبتنی بر هدف از میان دانشجویان سه رشته مهندسی عمران، مکانیک و الکترونیک انتخاب شدند که در دانشگاه شهید باهنر کرمان مشغول به تحصیل بودند. داده های پژوهش با استفاده از مصاحبه جمع آوری شدند. در این پژوهش سعی شد تا با استفاده از بازتاب، راه حل های دانشجویان در فرایند حل مسئله ریاضی آنان پرداخته شود. درمجموع، یافته ها حاکی از آن است که بازتاب در قالب سه مقوله (بازتاب قبل از عمل، بازتاب حین عمل و بازتاب بعد از عمل حل مسئله) بر حل مسئله ریاضی دانشجویان مهندسی اثری مثبت  دارد و توانایی حل مسئله ریاضی آنان را بهبود می بخشد.

آزمایش کردن یکی از راه های آموختن اصول و نتایج کلی علم است که می تواند علاوه بر وادار کردن دانشجویان فنی به تفکر، بحث و نتیجه گیری، مهارت فنی و کاربردی را نیز به آنها بیاموزد. دروس آزمایشگاهی در آموزش عالی تلاشی است که زمینه لازم را برای فراگیری مهارت های ضروری و دانش مورد نیاز  برای دانشجویان فراهم می کند. این پژوهش با هدف شناخت و خلاصه سازی عوامل مهم از دیدگاه آینده شغلی دانشجویان در یادگیری  و آموزش دروس مهارتی در یکی از دروس آزمایشگاهی در دانشکده مهندسی عمران انجام شده است.  مطالعه حاضر از نظر هدف از تحقیقات کاربردی و از نظر گردآوری داده ها از نوع مطالعات پیمایشی و میدانی و از نظر روش تحقیق از نوع مطالعات اکتشافی بود. جامعه تحقیق کلیه دانشجویان تحصیلات تکمیلی درس آزمایشگاه روسازی راه طی سال های تحصیلی 95 تا 97 بودند. تحلیل داده ها با کاربرد نرم افزارهای آماری پرکاربرد آماری نظیر SPSS و   Excel انجام شد. در بخش تحلیل توصیفی داده ها از شاخص پراکندگیضریب تغییرات، واریانس و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از تحلیل عامل اکتشافی بر تعیین عوامل مهم استفاده شد. برای شناخت الگوی علتو معلولی بین متغیرها از الگویتحلیل عالی تأییدی بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که داشتن دانش اولیه کارآفرینی و مهارت پیاده سازی آموخته ها در صنعت عامل اصلی در موفقیت آموزش های مهارتی و آزمایشگاهی در دروس مهندسی است.

هر سازمان و نهادی بنا بر ضرورت و نیاز در زمینه ای از تحولات اجتماعی زمانه خود شکل می گیرد و با تداوم تعامل با همان اجتماع که از آن پدید آمده است، رشد و بالندگی می یابد. نظام آموزش عالی نیز با درک درست از جایگاه و رسالت خود، ضمن توجه به نیاز های ملی، همراه با تحولات نظام جهانی ارتقا می یابد. در سند چشم انداز بیست ساله، کشور ایران در مقام اول در علم و فناوری و رتبه اول اقتصادی در منطقه آسیای جنوب غربی متصور شده است. عمده تلاش سیاستگذاران و تصمیم سازان کشور باید در جهت دستیابی به این جایگاه باشد و این مهم محقق نمی شود، مگر با سرمایه گذاری مادی و معنوی و توسعه زیر ساخت های علمی با تحول بنیادین در نظام آموزش عالی کشور. گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران همراه با سایر نهاد های اثرگذار در تدوین سیاست های کلان نظام آموزش عالی و با حفظ تعهد به نقش دیرینه خود در اعتلای علم و دانش، توجه به این مهم را برای توانمند سازی نظام آموزش عالی کشور ضروری می داند. امروزه، جهان به سمتی پیش می رود که پژوهشگران از حوزه ها و دیدگاه های مختلف و در برخی موارد متفاوت، بنا بر ضرورت گردهم می آیند تا با هم اندیشی و تضارب آرا به درک بهتری از چالش های علم برسند. درواقع، با انبوهی از علوم میان رشته ای و فرارشته ای روبه رو هستیم که با هدف حل مجموعه مسائلی ایجاد شده اند که به دانشی همه جانبه و چندین وجهی نیاز دارند. در این میان، پیشتازی و شتاب رشته های گوناگون مهندسی در کشف ناشناخته های فناوری از یک سو و تلاش مهندسان بومی در هماهنگی با آخرین دستاورد های علم و فناوری جهان از سوی دیگر، ما را بر آن می دارد تا بر نقش مهندسان و علوم مهندسی در اعتلا و پیشرفت همه جانبه کشور تأکید بیشتری داشته باشیم.

همکاری های علمی بین المللی در فرایند بین المللی شدن دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی عاملی مهم و اثرگذار محسوب می شود. شاخص کمّی اندازه گیری این نوع تعاملات، انتشارات علمی بین المللی است. مقالات علمی منتشر شده به صورت بین المللی یکی از مهم ترین شاخص ها در این زمینه است. در این مطالعه انتشارات علمی بین المللی مهندسی صنایع در جهان و ایران با رویکرد رقابت پذیری از طریق شاخص ضریب مکانی با تمرکز  بر انتشارات علمی مهندسی صنایع ایران تحلیل شده است. مبنای داده ای این مطالعه تعداد148240 رکورد اطلاعات کتابشناختی مقالات منتشر شده در 55 نشریه در زمینه مهندسی صنایع و تمرکز ویژه به 3424 مقاله تولید شده توسط محققان ایرانی در 50 سال گذشته با روش پیمایشی   توصیفی بود. نتایج حکایت از آن دارد که تولیدات مهندسی صنایع در دهه های اخیر رشد فزاینده  و جهشی داشته است. در بررسی کشورهای برتر در انتشار مقالات بین المللی در این زمینه کشورهای آمریکا، چین و انگلستان هستند. مقایسه کمّی انتشارات علمی بین المللی کشور ایران با دیگر کشورها در این زمینه نشان می دهد که جایگاه پانزدهم جهان و نخست منطقه را دارد. بررسی مزیت رقابتی انتشارات علمی بین المللی مهندسی صنایع ایران با همکاری دیگر کشورها  با  استفاده از شاخص ضریب مکانی نشان می دهد که از نظر کمّیت و کیفیت در قیاس با کل انتشارات علمی   بین المللی مهندسی صنایع در جهان و کل انتشارات علمی مهندسی در ایران از مزیت رقابتی نسبی نسبتاً بالایی برخوردار است. 

برای برقراری تعامل خوب میان استاد و دانشجویان معماری در کارگاه طراحی، توجه به ویژگی های شخصیتی دانشجویان اهمیت زیادی دارد. تفاوت در ویژگی های شخصیتی هر دانشجو روش های آموزشی متناسب با هر یک از آنها را می طلبد. بعضی از استادان معماری به طور ضمنی و تجربی به گوناگونی طبع و تفاوت شخصیت ها در هر دانشجو توجه دارند، اما برخی دیگر از یک قاعده در گفت وگو و خط کشیدن برای همه دانشجویان استفاده می کنند. در این مقاله یکی از ویژگی های مهم شخصیتی دانشجویان معماری؛ یعنی برونگرایی و درونگرایی به عنوان دغدغه ای مهم در تفاوت آموزش هر یک مطرح شده است. هر انسانی درجه ای از برونگرایی و درونگرایی را دارد و در طیفی میان برونگرایی مطلق و درونگرایی مطلق قرار می گیرد؛ اما به دلیل غلبه قابل توجه یکی بر دیگری، به او نسبت برونگرا یا درونگرا داده می شود. پرسش بنیادی آن است که «برونگرا یا درونگرا بودن دانشجوی معماری چه اثری در فرایند طراحی او خواهد داشت و استاد معماری در آموزش هر یک چگونه باید عمل کند؟». روش تحقیق این مطالعه توصیفی، تطبیقی و تحلیلی بود. در این پژوهش با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای، ویژگی های شخصیتی دانشجوی برونگرا و درونگرا برشمرده و مشخص شد که هر یک از این دو گروه چه رویکرد فکری ای در یادگیری طراحی و پیشبرد طرح روی میز دارند و چه آموزش هایی طلب می کنند. هدف این پژوهش کمک به استاد معماری برای هدایت بهتر کارگاه طراحی معماری با توجه به فرضیه تفاوت رویکرد یادگیری طراحی دانشجویان در دو تیپ شخصیتی برونگرا و درونگرا بود و نتیجه مطالعه به جدولی از این تفاوت ها ختم شد. با توجه به افزایش دانشکده های معماری در سال های اخیر و نیاز به استفاده از استادان جوان، تحقیق و نگارش چنین مباحثی ضروری می نماید تا در اختیار آنان قرار گیرد.