آموزش مهندسی ایران

پیشرفت زیست شناسی شاخه های جدیدی مانند «مهندسی زیست پزشکی» و «زیست فناوری» را در عرصه مهندسی به وجود آورده است. توسعه شاخه های مذکور که همگی میان رشته ای هستند، در گرو فعالیتهای مهندسان شیمی آشنا با علم زیست شناسی است. لزوم فعالیت مهندسان شیمی در حوزه های مهندسی مرتبط با زیست شناسی؛ و اجتناب ناپذیربودن استفاده از ابزار زیست شناسی در مواجهه با چالشهای زیست محیطی، اقتصادی و صنعتیِ پیش روی مهندسان شیمی نشان می دهد که در عصر جدید، آشنایی با شیمی به تنهایی، پاسخگوی نیازهای مهندسان شیمی و صنعت نیست، و علم زیست شناسی باید در کنار علم شیمی به عنوان یکی از ارکان اصلی ساختار آموزش مهندسی شیمی مدرن در نظر گرفته شود. برخلاف کشورهای پیشرفته، که این مهم را در ساختار نظام آموزشی مهندسی شیمی اعمال می کنند و حتی عنوان این رشته را به «مهندسی شیمی و زیست شناسی» و نظایر آن تغییر داده اند، در ایران به جز تعداد محدودی، که در مقاطع تحصیلات تکمیلی در گرایش خاصی از حوزه مذکور تحصیل کرده اند، مهندسان شیمی از دانش زیست شناسی برای مواجهه با چالشهای جدید بی بهره اند. این پژوهش با هدف آگاهی رسانی درباره ضرورت گذار از «مهندسی شیمی» به «مهندسی شیمی و زیست شناسی»، که متخصصان آن مهندسان شیمی آشنا با زیست شناسی هستند، انجام شده و در این راستا به بررسیِ کلیات برنامه آموزشی رشته «مهندسی شیمی و زیست شناسی» و مباحث روز آن پرداخته و پیشنهاد می کند که با به روزرسانی برنامه درسی مهندسی شیمی، و یا تأسیس چنین رشته هایی، زمینه فعالیت در حوزه های جدید مهندسی و همچنین مواجهه هرچه مؤثرتر با چالشهای روز فراهم شود.

مخابرات نوری زمینه ساز شگرف ترین تحولات در سیستمهای مخابراتی در دو دهه اخیر بوده است؛ به گونه ای که دنیای کنونی ارتباطات بدون شبکه های فیبر نوری زیرساخت غیرقابل تصور است و جایگزینی فیبر نوری به جای سیم مسی در بخش دسترسی شبکه تا منازل نیز در کشورهای توسعه یافته در حال انجام است. به علاوه، افق پیشِ روی این حوزه بسیار فراتر از شبکه های مبتنی بر فیبر است و فناوریهایی نظیر مخابرات بی سیم نوری، ارسال داده در نور مرئی، شبکه های هوشمند نوری، و پردازشگرهای تمام نوری نقش پررنگ این گرایش از مهندسی مخابرات را در سالهای آینده برجسته تر می سازد. بااین وجود، آموزش مخابرات نوری جایگاه قابل اعتنایی در برنامه آموزشی مهندسی برق کشور ندارد و عدم آشنایی عمیق متخصصان داخلی با مفاهیم پایه و نیز مبحثهای پیشرفته این حوزه، راه را بر طراحی مناسب و پیاده سازی بومی هر یک از فناوریهای فوق خواهد بست. همچنین، نه تنها باید نظاره گر ورود تمام فناوری از خارج از کشور بود، بلکه در زمینه بهره برداری مناسب، انطباق، توسعه و بهینه سازی نیز کشور را به یک واردکننده خدمات مبدل می سازد. ازاین رو، در این مقاله کوشش شده است طرحی برای آموزش مخابرات نوری در مهندسی برق مخابرات، در دو سطح کارشناسی و تحصیلات تکمیلی، ارائه گردد تا با پوشش مهمترین مفاهیم و اصول موردنیاز، توانایی مواجهه با فناوریهای روز و پیش بینی و انطباق با فناوریهای آینده را در متولیان آینده صنعت مخابرات کشور ایجاد کند.

ببرخی ریاضی را شاهراه مهندسی و برخی دیگر دروازه بانی برای ورود افراد بااستعداد به مهندسی می دانند.  به گزارش پژوهشها و مشاهده های میدانی، افت تحصیلی و گاه انصراف دانشجویان از رشته مهندسی ریشه در درس ریاضی دارد. هدف پژوهش حاضر در گام اول، شناسایی مهم ترین درس پیش بینی کننده عملکرد تحصیلی دانشجویان مهندسی از بین دروس ریاضی (1)، ریاضی (2) معادلات دیفرانسیل و ریاضی مهندسی است. در گام دوم، شناسایی نقش باورهای معرفت شناسی ریاضی در پیش بینی مهم ترین درسی است که در گام اول شناسایی شده است. پژوهش حاضر از نظر روش توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری تمامی دانشجویان کارشناسی دانشگاه صنعتی بیرجند بودند؛ دانشجویان در سال تحصیلی94 95 بالا تر از ترم شش تحصیلی بودند و رشته آنها برق، رایانه، صنایع و عمران بود. تعداد آنها 550 نفر برآورد شده است که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تعداد 225 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. تحلیل رگرسیون نشان داد دروس ریاضی 7/32 درصد از تغییرات معدل کل دانشجو را پیش بینی می کند و درس ریاضی (1) مهم ترین پیش بینی کننده است. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد باور معرفت شناسی ریاضی، 1/8 درصد از تغییرات نمره دانشجویان را در درس ریاضی1 پیش بینی می کند. منبع دانش، سرعت کسب دانش و قابلیت ذاتی سه مؤلفه مهم برای پیش بینی موفقیت دانشجویان مهندسی در درس ریاضی (1) هستند. این یافته ها بحث و پیشنهادهایی برای افزایش کیفیت و احتمال موفقیت دانشجویان مهندسی در دروس ریاضی ارائه شده است.

هدف از پژوهش حاضر بررسی کیفی نقش بازتاب فراشناختی در حل مسئله ریاضی دانشجویان مهندسی است. جامعه آماری تحقیق شامل دانشجویان مهندسی عمران، مکانیک و الکترونیک است که در سال تحصیلی 94-1393 در دانشگاه شهید باهنر کرمان مشغول به تحصیل بودند و تعداد 12 نفر از آنان با استفاده از نمونه گیری هدفمند برای انجام مصاحبه انتخاب شدند. در این مقاله بازتاب فراشناختی بر روی حل مسئله دانشجویان مهندسی در دو مقوله دانش و نظارت فراشناختی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این تحقیق نشان داد که «بازتاب»می تواندتواناییحلمسئلهریاضیدانشجویانمهندسیراافزایشدادهوتواناییکنترلوارزیابیدرستیدرشرایطحلمسئلهبهآنهابدهد.این پژوهش نشان می دهد حل مسئله امروزه چیزی فراتر از راه حلهای جزئی و به کاربردن آنها برای حل مسائل در دسترس است بلکه می تواند راهی برای تشویق دانشجویان مهندسی باشد تا با علم مهندسی به حل مسائل دنیای واقعی بپردازند؛ زیرا حل مسائل دنیای واقعی فراگیران را به استدلال و قضاوت در سطوح بالاتر و همچنین یافتن ایده های جدید وامی دارد.

فعالیتهای یاددهی یادگیری مفهوم جدیدی نیست و از دو فرض اساسی نشأت می گیرد: 1) یادگیری مستلزم تلاش فعالانه استاد و دانشجو است و 2) فراگیران مختلف به شیوه های متفاوتی یاد می گیرند. فعالیتهای یاددهی یادگیری استادان کل طرح درس و فعالیتهای آموزشی کلاس درس را منعکس می کند و بر پرورش مهارتهای اجتماعی و شناختی فراگیران تأثیر می گذارد. در این راستا، هدف این مطالعه  بررسی میزان توجه به آموزه های اخلاق اجتماعی (پرورش مسئولیت پذیری، رعایت حقوق دیگران،  نقد و استدلال، کارِ گروهی، همدلی) در فعالیتهای یاددهی یادگیری از دید دانش آموختگان فنی و مهندسی  دانشگاه اصفهان بوده است. این پژوهش از نوع کاربردی و روش آن توصیفی پیمایشی است و در انجام آن از روش کمّی استفاده شده است. جامعه آماری شامل 320 دانش آموخته کارشناسی مهندسی IT   و مهندسی مکانیک در دانشگاه اصفهان بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 170 نفر از آنان انتخاب شد. داده های پژوهش از طریق پرسش نامه محقق ساخته گردآوری شد. برای تعیین روایی پرسش نامه از روایی محتوا، و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرانباخ 90درصد برآورد شده است.  تجزیه و تحلیل حاصل از این پژوهش با استفاده از نرم افزار آماری SPSS-19 در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی  انجام شد. در بخش آمار توصیفی مشخصه های آماری مانند فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی آزمون t  تک متغیره استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که میزان توجه به آموزه همدلی در فعالیتهای یاددهی یادگیری فنی و مهندسی به لحاظ آماری معنادار و قابل قبول است. میزان توجه به آموزه استدلال و نقد در فعالیتهای یاددهی یادگیری فنی و مهندسی به لحاظ آماری معنادار و قابل قبول نیست. میزان توجه به آموزه کار گروهی در فعالیتهای یاددهی یادگیری مهندسی به لحاظ آماری معنادار و قابل قبول نیست. میزان توجه به آموزه رعایت حقوق دیگران در فعالیتهای یاددهی یادگیری مهندسی به لحاظ آماری معنادار و قابل قبول نیست. میزان توجه به آموزه مسئولیت پذیری در فعالیتهای یاددهی یادگیری مهندسی به لحاظ آماری معنادار و قابل قبول است.

هدف پژوهش حاضر آسیب شناسی فرهنگ یادگیری دانشجویان رشته های فنی مهندسی است. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ نحوه گردآوری داده به روش کیفی انجام شد. در این پژوهش به مصاحبه نیمه ساختاریافته با اعضای هیئت علمی، مدیران آموزشی و دانشجویان رشته های فنی مهندسی پرداخته شد. برای تحلیل نتایج مصاحبه به تحلیل محتوا با استفاده از شیوه مقوله بندی پرداخته و چون روند انجام مصاحبه براساس چارچوب مفهومی به دست آمده از بررسی پیشینه بود، لذا از روش قیاسی (کل به جزء) در تحلیل محتوا و مقوله بندی داده های کیفی استفاده شد. مقولات به دست آمده مطابق با چارچوب بررسی فرهنگ یادگیری در سه سطح فردی با ابعاد: انگیزه یادگیری، نقش یادگیرنده، انتظارات دانشجویان از یادگیری، وظایف یادگیرنده؛ نهادی با ابعاد: تقدیر و تشویق نوآوری آموزشی، قوانین رسمی و غیررسمی، بهبود کیفیت زمینه یادگیری، توسعه هیئت علمی، توانمندسازی ظرفیت آموزش؛ و تعاملی با ابعاد: فضای یادگیری، ساختار محتوا، اهداف، رسانه، ارزشیابی، روابط استادان با دانشجویان، استاد، چارچوب زمان طبقه بندی و ارائه شد.  

ارزیابی درونی به عنوان مرحله نخست الگوی اعتبارسنجی، بر گروه آموزشی متمرکز است و سایر ابعاد خدمات دانشگاهیهمچون کتابخانه، خدمات رایانه ای و ... را دربر نمی گیرد. بنابراین، هدف پژوهش حاضر ارزیابی خدماتی است که با عنوان خدمات دانشگاهی در دانشکده یا دانشگاه به دانشجویان ارائه می شود. خدمات یادشده در این پژوهش در پنج حیطه «خدمات الکترونیک، فناوری اطلاعات و کتابخانه»، «تعامل»، «فضای فیزیکی و خدمات رفاهی»، «خدمات اداری دانشکده» و«فرایند تدریس یادگیری» موردارزیابی قرار گرفته است. روش پژوهش توصیفی پیمایشی بوده و جامعه آماری شامل تمام دانشجویان دانشکده های فنی مهندسی یک دانشگاه جامع و یک دانشگاه صنعتی است که از هر دانشگاه به روش تصادفی طبقه ای تعداد 180 نفر انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها، از پرسش نامه محقق ساخته 86 گویه ای در 5 بعد نام برده، با ضریب آلفای کرونباخ 96/0درصد استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها، از آماره های توصیفی و آماره های استنباطی استفاده شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که: 1) وضع موجود کیفیت خدمات دانشگاهی در دانشکده های فنی با انتظارات دانشجویان فاصله زیادی دارد؛ و 2) میزان رضایت دانشجویان دانشگاه جامع و دانشگاه صنعتی در مؤلفه های مختلف تفاوت آماری معنا داری دارد. درواقع، از میان مؤلفه های کیفیت خدمات دانشگاهی در دانشگاه جامع، بالاترین میانگین به مؤلفه «تعامل» و کمترین میانگین به مؤلفه «خدمات اداری» مربوط می شود و در دانشگاه صنعتی بالاترین میانگین به مؤلفه «تعامل» و کمترین میانگین به «خدمات الکترونیک فناوری اطلاعات و کتابخانه» مربوط است. همچنین، باتوجه به یافته ها، پیشنهاداتی برای بهبود خدماتی دانشگاهی ارائه شد.