آموزش مهندسی ایران

هدف اصلی این پژوهش بررسی الزامات اساسی تعامل بین دانشگاه صنعت با رویکرد مبتنی بر مدیریت دانش در رشته های مهندسی بود. برای دستیابی به این هدف از روش پژوهش موردی بهره گرفته شد. گردآوری داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه و پرسشنامه در جامعه آماری مورد مطالعه صورت گرفت. نظر به نتایج به دست آمده از تحلیل داده های به دست آمده، الزامات اساسی تعامل دانشگاه و صنعت متناظر با شرایط علّی گرفته شد که به طور مستقیم و بی واسطه در شکل گیری ارتباط دانشگاه صنعت موثرند و منشأ فعالیت دانشگاهیان در ارتباط با صنعت می شود. این الزامات عبارت اند از: درک سودمندی دانش، درک ضرورت دانش، هدفگذاری دانش، ارزشگذاری دانش، پیوستگی دانش، ریسک پذیری، تناسب دانش، یادگیری در حین عمل و زبان مشترک. بررسی کمّی این مؤلفه ها در جامعه آماری نشان داد که ضرورت و سودمندی ادراک شده از دانش، زبان مشترک، یادگیری در حین عمل، ارزشگذاری، ریسک پذیری، پیوستگی دانش، تناسب دانش و هدفگذاری دانش به ترتیب بیشترین میزان را در جامعه آماری مورد مطالعه به خود اختصاص دادند.

در دو دهه گذشته توجه به کیفیت آموزش مهندسی در نتیجه عواملی از قبیل تحرک پذیری سریع، محیط کاری چند فرهنگی، بین المللی و جهانی شدن آموزش مهندسی، افزایش تعداد دانشجویان و دانش آموختگان مهندسی و گسترش آموزش از راه دور و یادگیری الکترونیکی افزایش یافته است و به تدوین استانداردها و معیارهای حرفه ای در سطح جهانی برای تضمین کیفیت برنامه های آموزش مهندسی منجر شده است. از آنجا که طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه های آموزش مهندسی بر اساس معیارها و ترازهای منطقه ای و بین المللی جنبه ای مهم از تضمین کیفیت آموزش مهندسی به شمار می رود، استفاده از این پارامترها در برنامه های آموزش مهندسی موجب اطمینان دولت و صنعت به دانش و مهارتهای مورد نیاز دانش آموختگان مهندسی می شود. هدف این مقاله تعیین استانداردهای تضمین کیفیت آموزش مهندسی در کشور ایران با رویکردی جهانی است. این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است و در آن از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. سه مدل جهانی در خصوص تضمین کیفیت و اعتباربخشی برنامه های آموزش مهندسی بررسی و تحلیل شدند که وجوه مشترک معیارها و الزامات آنها در قالب هشت دسته استاندارد شامل هدفها و نتایج برنامه، برنامه درسی، هیئت علمی، منابع مالی و خدمات پشتیبانی، فضا و امکانات آموزشی، فرایند تدریس و یادگیری، دانشجویان و سنجش و ارزشیابی مشخص شد. این استانداردها می توانند چارچوبی برای تضمین کیفیت و اعتباربخشی برنامه های آموزش مهندسی در کشور ایران را فراهم سازند، به نحوی که بتوان به ارائه آموزش مهندسی با کیفیت در سطح ملی و فراملی اقدام کرد.

تحولات روز افزون در سطح ملی، منطقه ای و جهانی ارزیابی و بهبود مستمر کیفیت آموزش عالی را به طور عام و آموزش مهندسی را به طور خاص ضروری کرده است. این امر، به ویژه با توجه به مسائل توسعه پایدار، منابع انرژی و آب، محیط زیست، فناوریهای نوین و مسائل دیگر، اجتناب ناپذیر شده است. از این رو، نیازهای آینده به قابلیتهای مهندسی و مهارتهایلازم برای یادگیری مداوم مهندسان باعث شده استکهکیفیتآموزش مهندسی بیش از پیش به عنوان دغدغه ای اساسی مد نظر قرار گیرد. در این خصوص، در اغلب کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی در زمینه ارزیابی و اعتبارسنجی آموزش مهندسی گامهای مؤثری برداشته شده و ساختار سازی به عمل آمده است. تجربه های ملی و بین المللی در ارزیابی آموزش عالی نشان می دهد که ارزیابی درونی و ارزیابی برونی متداول ترین رویکردهای سنجش و ارتقای کیفیت در آموزش عالی است. اما در کشورهای درحال توسعه اگر امکان مشارکت اعضای هیئت علمی در فرایند ارزیابی فراهم نشود، عمل ارزیابی صرفاً اقدامی اداری (بوروکراتیک) جلوه گر می شود و تأثیر آن بر بهبود کیفیت ناچیز خواهد بود. با توجه به مطالب یادشده، در این مقاله ابتدا به شیوه های مرسوم ارزیابی و اعتبارسنجی آموزش مهندسی اشاره و سپس، بر ارزیابی برونی تأکید شده است. پس از آن، در باره تدوین عوامل مورد ارزیابی، ملاکها و نشانگرها و الزامات قضاوت در باره کیفیت بحث شده و بر ضرورت مشارکت اعضای هیئت علمی در فرایند قضاوت تأکید و سرانجام، پیشنهادهایی برای ارزیابی کیفیت آموزش مهندسی در ایران ارائه شده است.

امروزه، یادگیری الکترونیکی به عنوان رویکردی نوین در مرحله رشد و تکامل قرار دارد و لذا، مطالعه عوامل مؤثر بر این گونه یادگیریها و نتایج برآمده از آنها می تواند بر ارتقای کیفیت فرایندهای یاددهی یادگیری بیفزاید. در این پژوهش تأثیر یادگیری الکترونیکی بر توسعه دانش و بهبود مهارتهای شغلی مهندسان شرکت مهندسی برق رسا نیرو  بررسی شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل 283 نفر از مهندسانی است که در سال 1389، حداقل 120 ساعت از آموزشهای حرفه ای خود را به شیوه مجازی و تحت شبکه دریافت کرده اند. حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان 150 نفر تعیین شد و آزمودنیها بر اساس روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند و پرسشنامه های تهیه شده در اختیار آنان قرار گرفت. پرسشنامه متشکل از 30 سؤال بسته پاسخ است که پایایی آن از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 87/. برآورد شده است که نشان می دهد از دقت مناسبی برخوردار است. یافته های پژوهش نشان داد که دوره های الکترونیکی اجرا شده در مؤلفه های توسعه دانش، بهبود مهارتهای شغلی و ایجاد شایستگیهای حرفه ای مهندسان کمتر از سطح متوسط بوده  و نتوانسته است اهداف مورد نظر را برآورده سازد.

ارزیابی درونی گروههای آموزشی دانشگاهها فرایندی است که در آن اعضای هیئت علمی گروهها در خصوص عملکرد خود قضاوت و تعیین می کنند که از نظر کیفیت در ابعاد مختلف در چه جایگاهی قرار دارند و پس از مشخص شدن سطح کیفیت عملکرد خود، می توانند از نتایج به دست آمده به عنوان دا ده هایی برای برنامه ریزی به منظور بهبود فعالیتهای آینده استفاده کنند. لذا، با توجه به اینکه گروههای آموزشی به عنوان زیر نظام دانشگاهها به حساب می آیند و بهبود کیفیت دانشگاهها وابسته به بهبود کیفیت گروههای آموزشی است، ارزیابی درونی در گروههای آموزشی می تواند گامی مؤثر در رشد کیفی نظام آموزش عالی باشد. ارزیابی درونی با جمع آوری اطلاعات، تحلیل و بازخورد آن می تواند پشتیبان تصمیم گیریهای مدیریت باشد؛ لذا، با توجه به ارزیابی درونی صورت گرفته در برخی از گروههای فنی و مهندسی دانشگاه شاهد، در پژوهش حاضر گزارشهای ارزیابی درونی تأیید شده برای اهداف: 1. بررسی سازکار اعتبارسنجی در گروههای مهندسی دانشگاه شاهد؛ 2. بررسی سطح کیفی گروههای مهندسی دانشگاه شاهد؛ 3. بررسی پیشنهادهای گروههای آموزشی در خصوص بهبود کیفیت؛ 4. بررسی راهکارهای کاربست پیشنهادهای ارائه شده از ارزیابی درونی گروههای آموزشی تحلیل شده است. به منظور اجرای پژوهش حاضر از روش مطالعه کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک و  نیز تحلیل محتوای گزارشهای تأیید شده ارزیابی درونی در سه گروه آموزشی گروه مهندسی برق قدرت، گروه مهندسی کامپیوتر و گروه مهندسی پزشکی استفاده شد. پس از بررسی پیشنهادهای ارائه شده توسط گروههای مجری ارزیابی درونی، پیشنهادهای کلیدی استخراج و در خاتمه چارچوبی در خصوص کاربست پیشنهادهای مذکور برای بهبود و ارتقای کیفیت آموزشی و پژوهش ارائه شده است.

هدف این پژوهش تحلیل وضعیت پذیرش  نوآوری برنامه درسی از دیدگاه اعضای هیئت علمی گروههای فنی و مهندسی شاغل به کار در دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان بوده است. سؤالات تحقیق با در نظرگرفتن الگوهای نوآوری برنامه درسی (هدفها، محتوا، راهبردهای یاددهی یادگیری و روشهای  ارزشیابی ) تدوین و بررسی شد. جامعه آماری این پژوهش را اعضای هیئت علمی گروههای فنی و مهندسی شاغل به کار در سال تحصیلی 90- 1389 دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان تشکیل دادند. نمونه آماری پژوهش برخی از اعضای هیئت علمی گروههای فنی و مهندسی و علوم پایه شاغل به کار در دانشگاه صنعتی اصفهان بودند. در انتخاب اعضای هیئت علمی از روش نمونه گیری طبقه بندی متناسب با حجم استفاده شده است و 90 نفر از دانشگاه (20 نفر از دانشکده فنی مهندسی دانشگاه اصفهان و 72 نفر از دانشکده فنی مهندسی دانشگاه صنعتی اصفهان) به عنوان نمونه انتخاب شدند. داده های مورد نیاز پژوهش از طریق دو ابزار اسناد و مدارک و پرسشنامه محقق ساخته گردآوری شده است. ضریب پایایی پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرانباخ 95/0 به دست آمد. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه را ده نفر از متخصصان و کارشناسان برنامه ریزی درسی و مدیریت آموزشی تأیید کردند. یافته ها نشان داده است که از نظر پاسخگویان میزان پذیرش نوآوری در هدفها، محتوا، راهبردهای یاددهی و یادگیری و شیوه های ارزشیابی برنامه درسی باید بیش از سطح متوسط در برنامه درسی مد نظر قرار گیرد.

با توجه به ورود نرم افزارهای مدلسازی و فناوری کامپیوتری، آموزش دروس گرافیک مهندسی در دانشگاههای ایران باید مثل سایر دانشگاههای معتبر دنیا که حدوداً از سال 2000 تغییر کرده است، دستخوش تغییرات شود. از طرفی، با توجه به امکانات موجود در کشور این تغییرات باید به نحوی اعمال شود تا دانشجویان بتوانند علاوه بر یادگیری کار با نرم افزارهای مدلسازی، مطالب درسی خود را با توجه به نگرانی استادان سنتی کار، مطابق گذشته فرا گیرند. آموزش بر اساس شیوه مدرن را نویسنده از سال 1387 در مرکز گرافیک مهندسی دانشگاه صنعتی شریف اجرا کرده است. در این نوشتار تغییر شیوه آموزش درس نقشه کشی صنعتی 1 از سنتی به مدرن با توجه به آزمون و فرمهای ارزشیابی گرفته شده از دانشجویان بررسی و مشخص شد که شیوه مدرن تأثیر بیشتری بر یادگیری دانشجویان می گذارد.  

در مقاله حاضر یکی از مهم ترین کتابهای مربوط به مهندسی تمدن اسلامی، که ریاضیدان و مهندس برجسته ایرانی به نام کرجی آن را در قرن پنجم ه / یازده م. نوشته است، معرفی شده است. هدف اصلی در این مقاله نشان دادن این واقعیت است که چگونه با گذشت حدود هزار سال از تألیف کتاب، بخشهایی از آن را به عنوان سابقه تاریخی و بخشهایی را به عنوان مقدمه ورود به بحث علمی و نیز مستقیم یا غیر مستقیم در کلاسهای درس نقشه برداری می توان استفاده کرد. بدین ترتیب، با استفاده از نمونه ها و مثالهای مندرج در این کتاب مباحث جدید علمی را برای دانشجویان مهندسی عمران و نقشه برداری می توان تشریح و تفهیم کرد. در این مقاله با توجه به کتاب "استخراج آبهای پنهانی" تألیف کرجی،  ابزارهای نقشه برداری تشریح شده در کتاب به عنوان نمونه انتخاب و به دو نوآوری مهم در طراحی، ساخت و استفاده از ابزارهای نقشه برداری اشاره و در نهایت، مباحث مورد استفاده در کلاسهای درس، پیشنهاد شده است.