عبدالرسول پورعباس

جهت دهی اسناد بر اساس مفاد و رویکرد قانونی و رشد توسعه ملی و دیدگاه کلان رجال نظام و بالأخص منویات مقام معظم رهبری که صراحتاً به موازات علم گرایی، پنجه های کارآمد را نیاز اصلی مطرح کرده اند همگی اذعان دارند که روند روبه رشد نظام آموزشی مدرسه و دانشگاهی تا جایگاه بایسته و عملکرد شایسته فاصله دارد و در مقوله آموزش های مهارتی و حرفه گرا با نگاهی به تاریخ این آموزش ها در جهان پیشرو در حال تغییر و تحول نشان می دهد که این نظام ها همواره در معرض اصلاح، تغییر و ارتقا کیفیت هستند. عمده ترین دلایل این اصلاحات، همسو ساختن نظام آموزش مهارتی و نظری با تغییراتی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فناوری و پاسخگویی به نیاز بازار کار و علایق و تخصص گرایی مشتریان و مخاطبان که به طورکلی نیروی کار است. ازآنجاکه در حال حاضر کشور ما در حال تجربه دوران جدیدی از تحول و توسعه است پرداخت به این مهم بسیار ضروری و حیاتی است. در این مقاله، سازمان آموزشی فنی و حرفه ای و کمیته های تلفیق نظام آموزش مهارت و فناوری ضمن بررسی فعالیت ها و مطالعات اصیل و بنیادین انجام شده در کارگروه های مختلف، به بررسی نظرگاه نظام ارزشی و دینی پرداختند و سپس با بررسی تجارت بین المللی، به ارائه ایده اصلی و دغدغه متولیان این تحول بنیادین در ارتباط با استقرار سامانه ملی، بومی، ارزشی و مهارت بنیان و جهان گرا در خصوص آموزش های مهارتی و فناوری و تلاش برای فراهم کردن مدل متعالی و کیفی برای نظام آموزشی کشور اسلامی مان برآمده است.

 بهره گیری از سازکار ارزیابی از جمله اصلی ترین و در عین حال مقبول ترین روشهای بررسی توان و کیفیت عملکردی نظام آموزش عالی محسوب می شود. در اینجا فرهنگ موجود در نظام نقش تعیین کننده ای در تدارک سازکارهای ارزیابی ایفا می کند. در جریان ارزیابی عملکرد، کلیه ارکان دستگاههای اجرایی بررسی و نقاط قوت و ضعف عملکردی آنها در ابعاد عمومی و اختصاصی مشخص می شود. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز از این قاعده مستثنا نیست و در سالهای 83-1380، 1384 و 1385 عملکرد حوزه های ستادی و دانشگاهی خود را مورد ارزیابی قرار داده است. در مقاله حاضر نیز نتایج حاصل از ارزیابی عملکرد وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1385 بررسی شده است. بدین منظور، فرایندها و ساختار اجرایی ارزیابی عملکرد وزارت در سال 1385 توصیف و نتایج اجرای ارزیابی عملکرد حوزه های ستادی و دانشگاهی به تفکیک و برحسب عوامل و شاخصهای مصوب ارائه شده است.

 نظام آموزش عالی هر کشور نقش اصلی را در تحقق سیاستهای توسعه همه جانبه کشورها بر عهده دارد. در این میان، دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به صورت عام و نظام آموزش عالی مهندسی به صورت خاص در زمینه تحقق رسالت و وظایف محول شده و به خصوص در راستای صنعتی شدن کشور با چالش اساسی بهبود و ارتقای کیفیت مواجه اند. مطالعات بسیاری در سراسر جهان در زمینه کیفیت آموزش عالی و آموزشهای مهندسی و شغلی حاکی از ضرورت تغییر و اصلاحات در این حوزه است. از سوی دیگر، با توجه به نقش آموزش عالی در توسعه کشور و تخصیص منابع مالی چشمگیری از بودجه کشور به این بخش، از حساسیت بالایی در نزد عموم مردم برخوردارند و بنابراین، آنها باید کارایی و اثر بخشی خود را ثابت کنند. اگر کیفیت را ترکیبی از مؤلفه های کارایی، اثربخشی، پاسخگویی، شفافیت و مسئولیت پذیری در یک محیط متحول و پویا بدانیم، باید بگوییم که کیفیت به خودی خود ایجاد نمی شود، بلکه باید برای آن برنامه ریزی کرد. در این میان، کشورهای پیشرفته و اکثر کشورهای در حال توسعه برنامه ریزی و ایجاد ساختارهای لازم برای تضمین کیفیت و نهادینه کردن فرهنگ ارزشیابی و کیفیت مدار را در اولویت فعالیتهای خود قرار داده اند. در این مقاله سعی شده است تا ضمن بیان ضرورت و اهمیت توجه به کیفیت و بازنمایی مفهوم آن در آموزش مهندسی و نشان دادن روند رشد کمّی آموزش عالی مهندسی در کشور، الگوی اعتبارسنجی و فرایند اجرای آن، تجارب ملی و بین المللی در این حوزه و نقش فرهنگستانها و انجمنهای علمی و تخصصی در تضمین کیفیت آموزش مهندسی و ساختار پیشنهادی برای ایفای این وظیفه و مسئولیت ارائه شود. هدف اصلی مباحث مطرح شده ارائه چارچوبی برای مسئولیت پذیری و قدرت سپاری به فرهنگستان و انجمنهای علمی در حوزه ارزشیابی، اعتبارسنجی و تضمین کیفیت آموزش عالی مهندسی است.