آموزش مهندسی ایران

در دهه کنونی فرایند تسهیم دانش بین اعضای هیئت علمی به عنوان یک موضوع و حوزه مطالعاتی جذاب در ادبیات مدیریت آموزش عالی مطرح شده است. در این مطالعه تلاش شده است تا از منظر اعضای هیئت علمی عوامل مؤثر بر رفتار تسهیم دانش آنان بررسی شود. جامعه آماری پژوهش شامل اعضای هیئت علمی دانشگاههای فنی و مهندسی و غیر فنی و مهندسی شهر تهران بود. نمونه ای با حجم 227 نفر بر اساس روش نمونه گیری تصادفی نسبتی انتخاب شد. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که پایایی آن 903/0 محاسبه شد. برای تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون، آزمون تی مستقل و آزمون تحلیل واریانس یک راهه استفاده شد. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان داد که در محیطهای دانشگاهی کیفیت ارائه دانش اعضای هیئت علمی با همدیگر، بهتر از دریافت دانش اعضای هیئت علمی از سوی همکاران است. اعضای هیئت علمی گروه فنی و مهندسی نسبت به سایر گروهها تعاملات نوشتاری سازنده تری دارند. اعضای هیئت علمی گروه فنی و مهندسی نسبت به اعضای هیئت علمی گروه علوم انسانی تعاملات فردی، نوشتاری و شبکه ساز بهتری با همکاران داشته اند. 

تعاریف مختلفی برای خلاقیت ارائه شده است، ولی نظر غالب خلاقیت را تولید چیزی می داند که هم بدیع و هم با ارزش باشد و این در واقع، هدف اصلی مهندسان در طراحی یا همان اوج فعالیتهای مهندسی است. پژوهشها نشان داده است که خلاقیت به مواردی چون سن، معلومات و هوش فرد بستگی زیادی ندارد و همه می توانند خلاق باشند، به شرط آنکه شرایط موجود باشد و افراد نیز به این امر باور داشته باشند. بدیهی است که در مسیر یک فرایند خلاق موانعی نیز ممکن است وجود داشته باشد. تأکید آموزش سنتی بیش از همه بر توسعه تفکر همگرا یا نقاد در فراگیران است. در اثر تحولی که در روشهای یاددهی یادگیری در چند دهه اخیر صورت گرفته، توسعه تفکر واگرا یا خلاق در فراگیران به تدریج اهمیت بیشتری یافته است. بررسیها نشان می دهد که در آموزش مهندسی ایران بیشتر بر تفکر نقاد تأکید می شود و توسعه تفکر خلاق در دانشجویان اهمیت کمتری دارد. این در حالی است که تفکر خلاق نقش انکارناپذیری در طراحی مهندسی، که اوج فعالیتهای مهندسان است، دارد. در این مقاله ضمن مرور برداشتهای مختلفی که از خلاقیت فردی و گروهی وجود دارد، با درنظر گرفتن تجربه های نوین جهانی در زمینه فرایند یاددهی یادگیری، پیشنهادهایی برای توجه بیشتر به تفکر خلاق در آموزش مهندسی ایران و همچنین، روشهایی برای برانگیختن خلاقیت در دانشجویان مهندسی کشور ارائه شده است.

تأخیردرگسترشیابرپائیکمکیفیتدوره هایدانشگاهیمیانوفرارشته ایگرایشهایمهندسیدوآسیب جدیدرمسیرهمسوییباتغییرات مستمر علم و فناوری در جهان است. در این مقاله با اشاره به تجارب و آسیبهایموجوددرجهانوایرانروشگانیبرایتولیدیابهبودایندوره هاپیشنهاد شده است. چارچوب این روشگان مبتنی بر تعمیم مدلهای زد (زنجیره های درسی)، مدل حوزه ها و واحدهای دانشی کار گروه مشترک پژوهشی "انجمن ماشینهای رایانشی " و "مؤسسه مهندسان برق و الکترونیک " و تعمیم الگوی "پیکره های دانشی" دروس به پیکره های دانشی متوازن همجوش است. نام پادمه؛ یعنی پیکره های دانشی متوازن همجوش هم به همین دلیل برای آن انتخاب شده است. در این چارچوب سواد اولیه مورد نیاز آغاز دوره های میان رشته ای، چند رشته ای و فرا رشته ای به گونه ای پیش بینی و برای تعیین آنها ویژگی و فرایند پیشنهاد می شود که از آفت تمایل به برپایی این دوره ها یا ادامه تحصیل در آنها در دوره های کارشناسی ارشد به علت یا امکان قلت یا عمق کم محتوایی، پیشگیری شود. بخش اول مقاله شامل تبیین مختصر مفروضات و تعاریف استاندارد و رایج مفاهیم پیشا رشته، رشته و پسا رشته ای و تبیین تفاوتهای آنها و توجیه لزوم ورود دانشگاههای مهندسی ما به ارائه با کیفیت این دوره ها اختصاص دارد. همچنین، پس از تشریح روشگان با ارجاعات کافی، به مشخصات کمینه داوطلبان شرکت در این دوره ها اشاره شده است.

دانشگاه یکی از مهم ترین پیشرانهای توسعه کشورهای مختلف محسوب می شود. این نهاد مهم اجتماعی به دلیل نقش و رسالتی که در تربیت نیروی انسانی، آموزش مهارتها و روشهای مورد نیاز برای اجرای امور مختلف دارد، همواره در سیاستگذاریها و تصمیم گیریهای مهم برای توسعه مورد توجه بوده است. نقش دانشگاههای صنعتی در توسعه کارآفرینی و نوآوری در جامعه و دستیابی به پیشرفتهای فنی و اقتصادی چشمگیر است. از این رو، از دانشگاههای صنعتی ایران انتظار می رود که در توسعه و پیشرفت کشور یکی از مهم ترین نقش آفرینان باشند. نکته حایز اهمیت آن است که دانشگاههای صنعتی ایران جدا و مصون از تحولات محیطی خود نیستند؛ به عبارت روشن تر، تحولات فضای ملی و بین المللی نقش مهمی در اثربخشی و نقش آفرینی این دانشگاهها دارد. پاسخگویی به نیازهای ملی برای ارتقای مهارتها، تأمین منابع انسانی و ترویج آموزشهای فنی و مهندسی مورد نیاز برای دستیابی به اهداف ملی از یک سو و حضور در عرصه رقابت پذیری بین المللی و هماوردی با مؤسسات همتای معتبر جهانی از سوی دیگر، از مهم ترین تعاملات دانشگاههای صنعتی ایران با محیط پیرامونی محسوب می شود. با توجه به این مهم، در این مقاله تلاش شده است تا با بهره گیری از روشهای مطالعه تطبیقی، تحلیل محتوای اسناد و مدارک و تحلیل روند و کارگاه مدلی پیشنهاد شود و از منظر آینده پژوهی مهم ترین روندهای مرتبط با دانشگاههای صنعتی جهان شناسایی و بر اساس مدل، توصیه های سیاستگذاری تدوین شود.

در پژوهش حاضر با تأکید بر ضرورت آموزش مهارتهای خودراهبری یادگیری در نظام آموزش عالی، ارزشهای تحصیلی دانشجویان بررسی و نشان داده شده است که چگونه ارزشها می توانند بر میزان انتخاب اهداف تأثیر بگذارند. همچنین، با بررسی ادراک دانشجویان از کیفیت تدریس اعضای هیئت علمی، مسیر برنامه ریزی صحیح برای رفع مشکلات آنان در حوزه های مختلف فرایند یاددهی و یادگیری هموار می شود. هدف کلی از انجام دادن این تحقیق مقایسه خودراهبری یادگیری، ارزشهای تحصیلی و ارزشیابی دانشجویان رشته های مهندسی از کیفیت تدریس اعضای هیئت علمی بود. جامعه آماری پژوهش تمام دانشجویان دوره کارشناسی رشته های فنی و مهندسی دانشگاه هرمزگان در سال تحصیلی 92- 1391 بودند که شامل 860 نفر بود. با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی از هر گروه مهندسی یک رشته و از هر رشته یک کلاس کارشناسی به صورت تصادفی تعداد 533 نفر انتخاب شدند. ابزار تحقیق شامل سه پرسشنامه خودراهبری، ارزشهای تحصیلی و ادراک دانشجویان از کیفیت تدریس اعضای هیئت علمی بود که پس از محاسبه روایی و پایایی بین افراد نمونه توزیع شد. با استفاده از روشهای آمار استنباطی داده ها تحلیل شدند. نتایج نشان داد که بین میزان خودراهبری یادگیری، بین ارزشهای تحصیلی و بین میزان ادراک دانشجویان از کیفیت تدریس اعضای هیئت علمی بر اساس رشته های مختلف مهندسی، جنسیت و نوع سکونت تفاوت معناداری وجود دارد.  

در این پژوهش اطلاعات به دست آمده از مطالعات طراحی دانشجویان ترم سوم دوره کارشناسی معماری دانشگاه تهران در دو گروه آموزشی تعاملی و خلاق در توسعه مدل مهارتی فرایند طراحی معماری تجزیه و تحلیل شد. اطلاعات مربوط به پروتکل طراحی و مدل مهارتی در شناسایی چهار راهبرد مختلف طراحی شامل راه حل محور، مسئله محور، اطلاعات محور و دانش محور- که از تکرار فعالیتهای مدل مهارتی و نتایج ارزیابی داوران به صورت نمره نهایی و نمره خلاقیت حاصل شده، بررسی شده است. نتایج نشان می دهد که طراحان با رویکرد راه حل محوری نمرات نهایی و خلاقیت بالایی را به دست می آورند، دانشجویان مسئله محور نمره نهایی پایین و نمره خلاقیت نسبتاً بالایی را کسب می کنند، دانشجویان اطلاعات محور نمرات نهایی نسبتاً بالا و نمره خلاقیت پایین تری به دست می آورند، در حالی که دانشجویان دانش محور نتایج متعادلی را در نمره نهایی و خلاقیت کسب می کنند. می توان دریافت که راه حل محوری با خلاقیت ارتباط مستقیمی دارد. در این تحقیق به صورت تجربی رویکردهای طراحی مورد استفاده طراحان از طریق مدل مهارتی فرایند طراحی جمع آوری و این رویکردها با نتایج ارزیابی محصول طراحی مرتبط شده است.  

هدف اصلی تحقیق حاضر تحلیل کیفیت نتایج حاصل از دوره های کارآموزی دانشجویان دوره کارشناسی مهندسی کشاورزی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین اهواز واقع در ملاثانی بود. این مطالعه به روش پیمایشی انجام شد و جامعه آماری آن مشتمل بر دانشجویان سال چهارم دوره کارشناسی دانشگاه کشاورزی و منابع رامین اهواز در سال تحصیلی92-1391 به تعداد 235 نفر بود. حجم نمونه مورد مطالعه با استفاده از جدول مورگان تعداد 145 نفر بود که به شیوه نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم طبقه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود که روایی آن را پانل متخصصان گروه ترویج و آموزش کشاورزی تأیید کردند و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 96/0 محاسبه شد. یافته ها نشان داد که از نظر پاسخگویان کیفیت نتایج حاصل از کارآموزی نسبتاً مطلوب است. با استفاده از تحلیل عاملی نتایج حاصل از دوره های کارآموزی در چهار عامل: توسعه شناختی، آگاهی از فرصتهای شغلی و قوانین و مقررات سازمانی، تقویت رفتار حرفه ای اجتماعی و  بهبود مهارتهای شغلی خلاصه شد. این عوامل در مجموع 35/66 درصد واریانس کل نتایج (دستاوردهای) حاصل از دوره های کارآموزی را تبیین می کنند.

ابو العزبن رزاز الجزری از جمله دانشمندانی است که در قرن پنجم (ه.ش) می زیسته است و آنچه از وی به جا مانده، گویای توان بالای او در شاخه های مختلف علم مهندسی مکانیک از جمله مکانیک سیاّلات، طراحی اجزاء، مکانیزمها و مجموعه های مکانیکی وحتی رباتیک است. از میان طرحهای باز مانده از وی می توان از انواع فواره ها، تلمبه های آبکش و ساعتهای مختلف آبی نام برد که هر یک در نوع خود شاهکاری بی مانند در گستره دانش مهندسی محسوب می شوند که بعضاً حتی بینندگان امروزی را نیز دستخوش شگفتی می سازند. در تحقیق انجام گرفته بخشی از این طرحها بررسی و بازنگری، باز طراحی و ساخت و آزمون شده است. در این میان، دستگاه تلمبه آبکش که از جمله شاهکارهای وی در طراحی مکانیک سیالات است، انتخاب شد و  در برنامه کاری این تحقیق قرار گرفت. این دستگاه شامل یک چرخ آبی است که با جریان آب رودخانه به دوران می آید و قادر است با دوران خود سازکار مکشی یک پمپ یا تلمبه را فعال سازد تا آب از سطح رودخانه با این سازکار مکیده و به بالا دست پمپاژ شود. تاکنون سابقه ای از ساخت این تلمبه در ایران وجود نداشته است و برای اولین بار پژوهشکده مکانیک سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران در قالب پروژه ای تحقیقاتی تحت عنوان " طراحی و ساخت ابداعات و اختراعات دانشمندان ایران در طول تاریخ" و بر اساس مستندات  موجود طراحی و ساخته شدند. آزمایشهای انجام گرفته حاکی از عملکرد کامل و دقیق این تلمبه بودند.