آموزش مهندسی ایران

طراحی و تغییر برنامه های درسی همواره چالش عمده برنامه ریزان درسی در حوزه های مختلف علمی بوده است و می تواند رویکردها و نتایج متفاوتی داشته باشد. در این بین، رویکرد سیستمی به تدوین برنامه های درسی، به دلیل ماهیت نظام مند خود، اثربخشی بهتری نسبت به سایر رویکردها دارد. افزایش حجم دانش در حوزه مطالعاتی آموزش مهندسی نیازمند به کارگیری بهترین رویکردها برای گزینش بهترین برنامه های درسی است. در این مقاله ابتدا با بررسی برنامه درسی و رویکرد سیستمی در آن و معرفی برخی الگوها در این زمینه، چگونگی به کارگیری این رویکرد در تدوین و نوسازی برنامه های درسی در آموزش مهندسی شرح داده شده است. الگوهای معرفی شده در این زمینه نشان می دهند که برنامه ریزان برنامه درسی رشته آموزش مهندسی، در هر یک از زیر سیستم های نظام برنامه درسی از قبیل درونداد، فرایند، برونداد و بازخورد و بازبینی برنامه نیازمند در نظر گرفتن شرایط و عوامل مختلف برای رسیدن به بهترین نتیجه در برنامه درسی تدوین شده هستند. این الگوها در جهت تدوین برنامه های درسی بهتر برای دوره ها و گرایشهای مختلف رشته مهندسی در کشور راهگشا هستند و ایده های مناسبی را برای برنامه ریزان درسی در آموزش مهندسی و تغییر از شیوه سنتی طراحی برنامه درسی به رویکردهایی اثربخش تر فراهم می آورند.

در زمینه فناوری و پدیده جهانی شدن صرفاً مؤسساتی می توانند پیشرفت کنند که آموزش با کیفیت و محیطی سازنده برای دانشجویان فراهم کنند. چرا که این عوامل می توانند بر رضایتمندی دانشجویان از نظام آموزش عالی تأثیرگذار باشند. هدف از این پژوهش بررسی ارتباط بین خدمات آموزشی ارائه شده و رضایتمندی دانشجویان فنی مهندسی از نظام آموزش عالی بود. پژوهش به شیوه توصیفی همبستگی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان فنی مهندسی دانشگاههایت هران، شهیدبهشتی،صنعتی امیرکبیر و خوارزمی بودند.370نفرازدانشجویان به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل دو پرسشنامه محقق ساخته شامل پرسشنامه رضایتمندی دانشجویاناز نظام آموزش عالی و پرسشنامه خدمات آموزشی ارائه شده در دانشگاهها بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها و از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. نتایج نشان داد که بین هر یک از ابعاد خدمات آموزشی ارائه شده و رضایتمندی دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیونی به روش گام به گام نشان داد که از بین ابعاد خدمات آموزشی، بعد تخصص استادان مهم ترین عامل تأثیرگذار بر رضایت دانشجویان از نظام آموزش عالی است که به صورت ساده و  ترکیبی و ابعاد دروس ارائه شده، محیط یادگیری و امکانات کلاسی به صورت ترکیبی قادر به پیش بینی رضایتمندی دانشجویان از نظام آموزش عالی هستند.

نیروی انسانی یکی از سرمایه های اصلی سازمان است که در جهت نیل به اهداف سازمانی نقش بسیار مهمی را ایفا می کند. از این رو، سازمانها برای دستیابی به کارایی و اثربخشی مطلوب به دنبال گزینش افرادی شایسته هستند که از نظر توانایی، مهارت و ویژگیهای رفتاری و شخصیتی با شرایط احراز شغل مورد نظر در آن سازمان تناسب داشته باشند. تناسب شغل وشخصیت درنیروی انسانی کشور به طورکلّی و درمهندسان به طورخاص، آثاری از قبیل افزایش کارایی و اثربخشی، افزایش رضایت شغلی، افزایش هماهنگی و سازگاری با شغل، افزایش موفقیت شغلی، کاهش جابه جایی و ترک خدمت، کاهش فرسودگی کاری و در نهایت، بروز خلاقیتها را در بر دارد. در بررسی وضعیت موجود، شاید بتوان به جرئت گفت که حلقه مفقوده در فرایند گزینش و جذب تخصصی برای تصدی یک شغل، نبود الگویی ساختارمند و روشن برای ارزیابی میزان تطابق شخصیت یک فرد با حرفه مورد نظر است. این پژوهش که به منظور طراحی چنین الگویی به اجرا درآمده، پژوهشی کاربردی و از نوع کمّی توصیفی است و اساس آن نظرسنجی از خبرگان موضوع (ذینفعان اشتغال مهندسی) است که از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. در این تحقیق رابطه بین 15 عرصه اشتغال مهندسان (جدا از اینکه چه رشته ای را خوانده اند) با شانزده تیپ شخصیتی معرفی شده درسنخ نمای مایرز بریگز (MBTI) بررسی شد. هر کدام از این تیپهای شخصیتی از ترکیب دو قطب در چهار بعد شخصیتی به دست آمده و در نهایت الگوی تیپ شناسی شخصیتی مطلوب شاغلان عرصه های مهندسی استخراج و تدوین شده است.

اهمیت آموزش و لزوم برنامه ریزی آموزشی و ضرورت ابزار طرح درس به ویژه در آموزشهای مهندسی امری انکارناپذیر است، از این رو، نیاز به استاندارد بودن و به روز بودن آن به منظور ارائه طرح درسی با جامعیت و کیفیت بهتر امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. طرح درس برنامه ای از پیش تعیین شده است که نوع، تعداد و واحد دروسی را که دانشجویان در رشته ها و سطوح مختلف موظف به گذراندن آن هستند، مشخص می کند. به روزرسانی و بازنگری طرح درسها به منظور ارتقای سطح کیفی آموزشی کشور، متناسب با شرایط روز جامعه و جهان، امری ضروری است. در این پژوهش مدلی برای طراحی طرح درس ارائه شده است. بدین منظور وجود داشتن یک رویه مناسب در ایجاد و طراحی طرح درسها ضروری است. در این تحقیق با توجه به کارایی بالای ابزارQFD  برای درک نیازهای مشتریان و تبدیل صدای مشتری به مشخصات فنی، این ابزار مد نظر قرار گرفته و بر اساس پژوهشهای انجام شده، مدلی مناسب بر پایه ابزار QFD برای طراحی طرح درس ارائه و از آن برای یک نمونه کاربردی در رشته مهندسی صنایع استفاده شده است. در نتیجه این امر ضرورت تغییر برخی طرح درسها استخراج شد که مهمترین این تغییرات ایجاد سرفصلهای نرم افزاری و گنجاندن پروژه های اجرایی و عملی است و البته، شایان ذکر است که در خصوص برخی دروس، تغییر ساعت درسی (افزایش واحد درسی) و گنجاندن مباحث جدیدتر نیز از جمله نتایج به دست آمده است.

هدف کلی از پژوهش حاضر ارزیابی تناسب برنامه درسی تدوین شده زیست محیطی در رشته های مهندسی عمران، معماری و کشاورزی با معیارهای توسعه پایدار زیست محیطی بود. جامعه آماری شامل کلیه  استادان و دانشجویان رشته های مهندسی عمران، معماری و کشاورزی دانشگاه شیراز بود. در این پژوهش استادان کل شمار شدند و برای انتخاب دانشجویان با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تعداد320 نفر انتخاب شدند. روش پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی بود. ابزار پژوهش شامل سه مقیاس بود: 1. فرمهای مصاحبه محقق ساخته بر اساس اصول هفت گانه توسعه پایدار محیط زیست ]مؤسسه فناوری رزهیلمن و دانشگاه کارنگی ملون،1999-1997[ به منظور اولویت بندی اهمیت اصول زیست محیطی محتوای دروس تدوین شده؛ 2. مقیاس محقق ساخته مستخرج از سیاهه ماینر (1977) مبتنی بر اصول هفتگانه توسعه پایدار زیست محیطی به منظور بررسی اولویت بندی دیدگاه دانشجویان در باره اهمیت اصول زیست محیطی محتوای دروس اجرا شده محیط زیست؛  3. مقیاس محقق ساخته مبتنی بر اصول هفت گانه توسعه پایدار زیست محیطی؛ برای اولویت بندی دیدگاه دانشجویان در باره اهمیت اصول زیست محیطی محتوای دروس تجربه شده محیط زیست. مقیاس اول به استادان و مقیاس دوم و سوم به دانشجویان داده شد. همچنین، برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی بهره گرفته شده است. برای پاسخگویی به سؤال اول از آمار توصیفی نظیر میانگین و انحراف معیار و سؤال دوم و سوم از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است. نتایج نشان داد که: 1. میانگین اهمیت اصول محتوای دروس تدوین شده محیط زیست نسبت به اهمیت معیارهای توسعه پایدار زیست محیطی پایین تر است. 2. میانگین اهمیت اصول محتوای دروس محیط زیست در مرحله اجرای آن پایین تر از اهمیت معیارهای توسعه پایدار زیست محیطی است و تفاوت معناداری بین این دو وجود دارد. 3. میانگین اهمیت تجارب کسب شده دانشجویان پایین تر از اهمیت معیارهای توسعه پایدار است و تفاوت معناداری بین این دو وجود دارد.

امروزه، با هدف تحقق حفاظت، احیا و تداوم زندگی بناها و مجموعه های فرهنگی تاریخی و نیز تربیت نیروی متخصص مورد نیاز، دوره هایی در سطوح کارشناسی و کارشناسی ارشد در آموزش عالی ایران طراحی شده است که مهم ترین آنها دوره کارشناسی ارشد مرمت بناها و بافتهای تاریخی است. با توجه به سابقه اندک دانشگاههای ایران در برگزاری این دوره، در این مقاله به این پرسشها پاسخ داده شده است که آیا تفاوتها و شباهتهایی در واحدهای درسی دوره یادشده بین برنامه آموزش عالی ایران و سایر دانشگاههای معتبر جهان وجود دارد؟ آیا پیشرفتهای اخیر جهانی دانش مرمت، تغییراتی را در آموزش عالی این دوره ایجاد کرده است؟ روش به کارگرفته شده مبتنی بر مطالعه تطبیقی بین اهداف، مواد درسی و واحدهای آموزشی این دوره در دانشگاههای ایران و چند نمونه از دوره های مشابه و با سابقه در اروپا و آمریکاست که در این خصوص از منابع مکتوب و کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج این مطالعه تطبیقی بیانگر تفاوتهای معنادار در اهداف تعریف شده دوره ها، تفکیک عرصه های مرمت بناهای تاریخی و مرمت بافتهای تاریخی، توجه به شناخت آثار تاریخی و نقش علوم تجربی مرتبط در حفاظت و نیز توجه به ماهیت میان دانشی مرمت است.

  یکی از نمونه هایی که در ابتدای کتب و مقالات علمی در باره نوسانات واهلشی معرفی می شود، منبع حاوی مایع و یک سیفون ساده است که به جام تانتالوس مشهور است. پیگیری نگارنده مقاله نشان داده است که منشأ تاریخی مستندی برای این جام نمی توان یافت و احتمالاً از اواخر قرن هجدهم یا اوایل قرن نوزدهم این جام به عنوان یک وسیله آزمایشگاهی در مراکز آموزشی و تحقیقاتی اروپا معرفی شده است. در سی و دومین طرح در کتاب الحیل احمد بن موسی عملاً دستگاهی معرفی می شود که وسیله ای با همان عملکرد، امّا کامل تر از جام تانتالوس است، دستگاهی که در این مقاله "نوسانگر واهلشی هیدرولیکی بنوموسی" نامیده شده است. دراین مقاله نخست سابقه کتابالحیل وفشرده زندگی مؤلف کتاب؛یعنی احمد بن موسی بن شاکر خراسانی بیان شده است. سپس، سوابق تاریخی و علمی جام تانتالوس بررسی و پس از آن کارکرد جام تانتالوس تحلیل و در انتها، نوسانگر هیدرولیکی بنوموسی مبتنی بر واهلش به تفصیل تشریح شده است. نویسنده این مقاله مدعی است که بنوموسی اولین مهندسی بود که سیستم نوسانگر واهلشی را در یک دستگاه مکانیکی به کار گرفت. علاوه بر این، در این مقاله نشان داده شده است که با استفاده از نوسانگر هیدرولیکی بنوموسی می توان پدیده های ارتعاشی را به دانشجویان بهتر تفهیم کرد.