۱.
با انکه رشته مهندسی مواد به علوم پایه بسیار نزدیک است، ولی عناصر آن به گونه ای است که در گروه آموزشی مهندسی مطالعه می شود و به همین دلیل، هدف (توانایی)، فلسفه(دانایی) و اخلاق(جهان پایی) آن در حوزه مهندسی تعریف و تبیین می شود. وابستگی های علمی، مهندسی، فناوری، طراحی و اقتصادی این رشته به حدی است که ناگزیر برای انتخاب دانشجو باید به قابلیت های علمی(چپ مغزی) و طراحی (راست مغزی) آنان توجه شود. در نتیجه گیری و سگالش روش های پیشنهادی مورد بحث قرار می گیرد.
۲.
با تحولات پر شتاب علوم و فناوری در جهان به همراه پدیده جهانی شدن اقتصاد، صنعت و فناوری و ورود مفاهیمی چون دهکده جهانی، توسعه پایدار، فرار مغزها و گرش اندیشه ها، آموزش های فنی و مهندسی با نیازها و الزامات جدیدی رو به رو شده است. از طرف دیگر، کشورها ضمن پذیرش این واقعیت ها در جهت تأمین و اولویت های اقتصادی خود ناگزیر به تعیین نیازهای جامعه بر اساس مزیت های نسبی کشور و اولویت های اقتصادی ملی هستند. برای درک چشم انداز یاد شده کشور ما ناگزیر است تا ضمن بررسی وضعیت آموزش مهندسی در دیگر کشورهای جهان یک " مدل آموزش مهندسی ملی" مخصوص به خود را طراحی و اجرا کند. واقعیت آن است که تقاید کالمل از الگوهای دیگران در زمینه های توسعه و آموزش مهندسی در ایران می تواند با محدودیت های جدی رو به رو شود. چنین مدل هایی باید در جهت پیشرفت و پایداری ملی کشور باشد و بازیگران اصلی؛ یعنی دانشگاه ها و صنایع نیز به هدف های خود برسند و از آنها بهره مند شوند. مهندسان ایرانی باید از نظر فنی شایستگی لازم را دارا باشند، به حرفه خود علاقمند باشند و به آن به دیده احترام بنگرند و از طریق استفاده از فناوری موجبات افزایش توان اقتصادی کشور و رفاه عمومی را فراهم آورند. کشور ما علی رغم دارا بودن شش دهه برنامه ریزی اقتصادی و برخورداری از مزیت های نسبی بسیار؛ یعنی منابع معدنی و زیر زمینی غنی، موقعیت استراتژیک جغرافیایی و نیروی انسانی هوشمند و خلاق هنوز در زمره کشورهای صنعتی جهان قرار نگرفته و لذا، نیازهای آموزشی آن متفاوت از کشورهای صنعتی و نو صنعتی است. در این مقاله با توجه به آنچه گفته شد، توصیه ها و اید ه هایی ارائه شده است.
۳.
پس از مقدمه کوتاهی که به ترسیم موقعیت فنی و مهندسی ایران در قرن نوزدهم اختصاص دارد، ریشته های تاریخی آموزش های نوین فنی و مهندسی متالورژی و مواد در ایران از تأسیس دارالفنون تا زمان کنونی(1382) تجزیه و سپس ترکیب گرایش ها بعد از انقلاب فرهنگی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. در هر قسمتی که ضرورت داشته است به چندی، چونی و چرایی ها اشاره و در پایان در نتیجه گیری و سگالش، توسعه مراکز آموزشی متالورژی و مواد، افزایش جمعیت دانشجویی و تجزیه و ترکیب گرایش تحلیل می شود.
۴.
در این مقاله تاریخ مهندسی در اروپا با تأکید بر متالورژی، علم و مهندسی مواد بررسی و شرح فعالیت های علمی و صنعتی مهندسان برجسته این حوزه آورده شده است. ایجاد و توسعه مراکز دانشگاهی در زمینه مهندسی مواد و متالورژی در اروپا شرح داده شده و به اختصار مقایسه ای نیز از نظر همزمانی با وضعیت کشورمان در ایران و عوامل مؤثر بر پیشرفت این شاخه از مهندسی در اروپا صورت گرفته است.
۵.
این مقاله گزارشی از وضعیت آموزش مهندسی متالورژی و علم مواد در ایران در سال 1382 است. در این گزارش به تعداد دانشجویان، نام شهرها و رشته هایی که وجود دارد و مقاطع تحصیلی رشته مهندسی مواد و متالورژی (کارشناسی، کارشناسی ارشد، دکتری) اشاره و اطلاعات و آمار نسبتاً دقیقی ارائه شده است.
۶.
مهندسی مواد و متالورژی یکی از رشته های آموزشی است که هدف های اشتغالی روشنی دارد. بر اساس آمار و اطلاعات بیش از 60% از مجموع حدود 130 هزار نفر از فارغ التحصیلان این رشته ( متالورژی و سرامیک) به صورت مستقیم و غیر مستقیم در صنعت شاغل هستند و وضعیت اشتغال در مراکز طراحی و مهندسی، مراکز پژوهشی، مراکز آموزشی پیش دانشگاهی، عضویت در هیئت علمی دانشگاه ها و مشاغل غیر مهندسی مواد نیز بررسی و نسبت یابی شده اند. در این مقاله پس از ارائه آمار و اطلاعات در زمینه های اشتغالی یادشده ، هدف های اشتغالی و جهات آموزش برای سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری بررسی و تکمیل شده است و می تواند در برنامه ریزی های آموزشی و صنعتی این رشته از مهندسی مورد توجه قرار گیرد.
۷.
نسبت استاد دانشجو به عنوان یکی از عوامل ارزیابی کیفی به کار می رود. در این مقاله این نسبت با توجه به هزینه دانشگاهی مدرسان، رشته ها و گرایش ها و مقاطع آموزشی و تعداد دانشجویان در هر مقطع و با توجه به تعداد دروس بررسی شده است. هرچند این روند می تواند برای تمام رشته های آموزشی به عنوان مدلی به کار رود، ولی فرمول ارائه شده در پایان مقاله بر اساس شرایط آموزش مهندسی مواد نتیجه گیری شده است.
۸.
آموزش استاد شاگردی قدیمی ترین روش آموزش فنی و حرفه ای است. عناصر مؤثر در این نظام نظیر هدف، سن و شرایط آموزشگیر، رابطه استاد شاگرد، نحوه آزمون و روش استاد شدن شاگرد مورد مطالعه قرار می گیرند. هرچند این روش برای کاربرد در دوران کنونی محدودیت های بسیاری دارد، ولی شناسایی و تحلیل عناصر آن و به ویژه هدف های اشتغالی و ارتباطی آن می تواند برای آموزش مهندسی بازسازی شود. در نتیجه گیری، محدودیت ها و ویژگی های این نوع آموزش مورد بررسی قرار گرفته است.
۹.
کشف و استفاده از فلزات یکی از مهم ترین دستاوردها در تاریخ بشری است. فلزات مواد اولیه اصلی در تولید ابزار و وسایل مهندسی بوده و کشف آنها نقش مهمی در پیشرفت بشری داشته است. بجز طلا و نقره که بیشتر جنبه تزیینی داشته اند، فلزات قلع، مس، سرب و آهن اولین فلزاتی هستند که کشف شده و به طور گسترده مورد استفاده صنعتی قرار گرفته اند. شواهد مکتوب در ادبیات فارسی نشان می دهد که هزاران سال قبل مردم این سرزمین می توانستند فلزات را از کانی ها جدا کنند، آنها را ذوب و قطعات ریخته گری تولید کنند و شکل دهند و نیز آنها را مخلوط و آلیاژ تهیه کنند. آنها همچنین، با فناوری های عملیات حرارتی فولادها، اندودکاری فلزات توسط طلا، نقره و قلع و نیز جوشکاری و بریزه کاری آشنا بوده اند.
