روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)

اهداف: هدف از پژوهش حاضر اثربخشی درمان هیجان محور بر افسردگی و اضطراب و دشواری تنظیم هیجان در زنان مبتلا به اختلال پرخوری بود. مواد و روش ها: این پژوهش از نوع نیمه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون و پیگیری دو ماهه با گروه کنترل بود. جامعه شامل همه زنان مراجعه کننده به کلینیک های چاقی شهر تهران در سال 1398بود. از میان آن ها چهل نفر به روش هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دوگروه بیست نفر کنترل و بیست نفر آزمایش قرار داده شدند. گروه آزمایش در ده جلسه یک ساعت و نیمه در مداخله شرکت داشتند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه های افسردگی و اضطراب بک، دشواری در تنظیم هیجان و مقیاس شدت پرخوری بود که در پیش آزمون و بعد از پایان مداخله اجرا شدند. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر به کمک نرم افزار SPSS نسخه 21 تحلیل شد. یافته ها: گروه درمانی مبتنی بر رویکرد درمان هیجان محور در گروه آزمایش در سطح پس آزمون و پیگیری به طور معناداری (0/05≤P) باعث کاهش میانگین اضطراب، افسردگی، دشواری هیجانی و شاخص دوره های پرخوری در مبتلایان به اختلال پرخوری شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که درمان هیجان محور در بهبود اضطراب، افسردگی، دشواری در تنظیم هیجان و نشانگان اختلال پرخوری مؤثر است و این نتایج در پیگیری نیز حفظ شده بودند. بنابراین پیشنهاد می شود که در درمان اختلال پرخوری رویکردهای درمانی که بر تنظیم هیجان تأکید می کنند، می توانند مؤثر واقع شوند و نتایج پایدار بمانند.

اهداف: پژوهش حاضر با هدف تعیین نقش میانجی شرم بیرونی و شفقت به خود در رابطه بین قربانی شدن توسط هم سالان و نشانه های افسردگی در نوجوانان دوره اول مقطع متوسطه (کلاس هفتم تا نهم) انجام شد. مواد و روش ها: در قالب یک طرح همبستگی به شیوه مقطعی، سیصد نفر (150 دختر و 150 پسر) از نوجوانان دوره اولِ مقطع متوسطه شهر شاهین شهر (اصفهان) به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. از شرکت کنندگان خواسته شد به مقیاس قربانی چندبعدی، مقیاس شفقت به خود فرم کوتاه، مقیاس شرم بیرونی، پرسش نامه خلق و احساس پاسخ دهند. به منظور تحلیل داده ها از روش تحلیل مسیر و نرم افزارهای SPSS نسخه 19 و AMOS نسخه 20 استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میان قربانی شدن توسط هم سالان، شرم بیرونی، شفقت به خود و نشانه های افسردگی به لحاظ آماری رابطه معناداری وجود دارد (0/669≥P ≤ 0/01،-0/328 ≤ r). ارزیابی مدل فرضی پژوهش با استفاده از شاخص های برازندگی نشان داد که مدل فرضی پژوهش برازش دارد (RMSEA=0/037،CFI=0/999). نتایج نشان داد که قربانی شدن توسط هم سالان به صورت غیرمستقیم از طریق شرم بیرونی و شفقت به خود بر نشانه های افسردگی تأثیر غیرمستقیم می گذارد. نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که شرم بیرونی و شفقت به خود در رابطه بین قربانی شدن توسط هم سالان و نشانه های افسردگی نقش میانجی دارد. توجه به این مکانیسم ها می تواند در تدوین مداخلات پیشگیرانه و درمانیِ کارآمد برای نوجوان در مقابله با قربانی شدن توسط هم سالان و ابتلا به نشانه های افسردگی مفید باشد.

اهداف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه ضربه های روانی دوران کودکی، خودشناسی انسجامی و ذهن آگاهی ذهنی در بیماران سرطانی و جمعیت عادی انجام شده است. مواد و روش ها: مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی بوده است. 139 نفر افراد مبتلا به سرطان و 139 نفر افراد عادی (غیرمبتلا) نمونه پژوهش را تشکیل می دادند که به روش نمونه گیری در دسترس از دو مرکز درمانی بیمارستان فیروزگر و مؤسسه خانه امید سمر در شهر تهران انتخاب شده بودند. مشارکت کنندگان در پژوهش در هر دو گروه پرسش نامه های خودشناسی انسجامی، ضربه های روانی دوران کودکی و ذهن آگاهی ذهنی را تکمیل کردند. سپس داده ها با استفاده از روش های آمار توصیفی و آمار استنباطی از جمله آزمون تحلیل واریانس چند متغیره (مانووا) تحلیل و تفسیر شدند. یافته ها: تحلیل داده ها نشان داد بیماران مبتلا به سرطان در متغیر خودشناسی انسجامی اختلاف معناداری با افراد سالم دارند (P<0/001)؛ همچنین این افراد سطح ذهن آگاهی ذهنی متفاوتی نسبت به افراد سالم دارند و این اختلاف از نظر آماری معنادار است (P<0/001). به علاوه میزان ضربه های روانی دوران کودکی بین دو گروه اختلاف معنادار آماری دارد (P<0/001). نتیجه گیری: بر اساس نتایج این مطالعه افراد مبتلا به سرطان در مقایسه با افراد سالم در متغیرهای روان شناختی، ذهن آگاهی ذهنی، خودشناسی انسجامی و ضربه های روانی دوران کودکی تفاوت معناداری با یکدیگر داشتند. به طوری که افراد مبتلا به سرطان سطح بالاتری از ضربه های روانی دوران کودکی را تجربه کرده اند. این در حالی است که نتایج نشان می دهند افراد سالم خودشناسی انسجامی قوی تری دارند و همچنین سطح ذهن آگاهی ذهنی در افراد سالم بالاتر از گروه بیماران سرطان است؛ در نتیجه می توان به نقش این متغیرها در فرایند پیشگیری و درمان توجه داشت.

اهداف: پژوهش حاضر با هدف مستندسازی و پایش برنامه های کاهش آسیب اعتیاد در زندان های کشور و ارائه راه حل هایی برای بهبود و ارتقای این برنامه ها صورت گرفته است. مواد و روش ها این مطالعه شامل سه مرحله است؛ اول جمع آوری اطلاعات از طریق مطالعه کتابخانه ای بر اساس شواهد و اسناد موجود در کتابخانه مرکزی سازمان زندان ها؛ دوم استخراج شاخص های پایش بر اساس مرحله اول و تهیه دو چک لیست محقق ساخته و مرحله سوم بازدید میدانی، مراجعه به زندان های مراکز استان و انجام مصاحبه کیفی نیمه ساختاریافته با دست اندرکاران و مطلعین کلیدی درگیر در خدمات درمان و کاهش آسیب. یافته ها: برنامه های کاهش آسیب اعتیاد در اکثر زندان های کشور در حال اجراست. در ابتدا کمبودهای مالی و انسانی، و مقاومت در برابر تغییر از موانع اجرای برنامه ها بود ولی به تدریج به پیشرفت و کیفیت این برنامه ها افزوده شد. درمان های جایگزین با متادون و کلینیک های مثلثی عمده ترین برنامه ها بودند که به تدریج برنامه های سراسری بیماری یابی ایدز و سل با همکاری دانشگاه های علوم پزشکی به آن افزوده شده بود. نتیجه گیری: برنامه های درمان و کاهش آسیب در تعدیل و کاهش بیماری های عفونی از جمله ایدز، خودزنی و رفتارهای خشونت آمیز مؤثر بوده است. برنامه های فرهنگی در کنار برنامه های کاهش آسیب، جلسات توجیهی و حمایت طلبی از مسئولین از راهکارهای مهم در جهت ماندگاری افراد در درمان و تداوم برنامه ها بوده است. با جبران کمبود نیروی انسانی و باز تعریف حوزه های امنیتی در مورد زندانیان عادی امکان استفاده بهینه از امکانات دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی نیز بیشتر فراهم می شود.

اهداف: پدیده کارتن خوابی در شهرهای بزرگ ایران به خصوص تهران پدیده نسبتاً جدیدی است که به عنوان یک معضل جدی اجتماعی در عرصه عمومی مطرح می شود. اصطلاح کارتن خوابی عمدتاً در خصوص کسانی به کار می رود که شب ها را در فضاهای عمومی مانند پیاده روها، پارک ها یا زیرپل ها سپری می کنند. مطالعات نشان می دهد که کارتن خوابی با اختلال مصرف مواد گره خورده است. هدف این پژوهش بررسی فرایند و تحلیل تجربیات افراد کارتن خواب دارای اختلال مصرف مواد است. مواد و روش ها: این تحقیق کیفی و به روش گراندد تئوری صورت گرفته است. با روش نمونه گیری هدفمند و سپس نظری درنهایت بیست نفر (نه مرد و یازده زن) از کارتن خواب های شهرستان تهران در مطالعه شرکت کردند و نمونه گیری تا اشباع داده ها ادامه یافت. داده ها از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته و مشاهده گردآوری شد. تحلیل داده ها برای مشخص کردنِ روند به روش توصیه شده توسط اشتراوس و کوربین (1998) انجام شد. یافته ها: میانگین سن مشارکت کنندگان 2/36 بود. یافته ها نشان داد که فرایند کارتن خوابی فرد دچار اختلال مصرف مواد دارای دو مرحله است که هرکدام دارای طبقاتی هستند؛ مرحله اول: مرحله جدایی از مأوای پایدار، از دو طبقه اصلی تشکیل شده است: جدایی مبتنی بر تصمیم فرد و جدایی خارج از اختیار. مرحله دوم: مرحله بی خانمانی (بقا به هر قیمتی)، شامل چهارطبقه اصلی است: مأواگزینی گریزان، امرار معاش غیررسمی و متخلفانه، حضور در شبکه روابط بهره جویانه و مقوله هویت باختگی فردی و اجتماعی. نتیجه گیری: در مرحله جدایی از مأوای پایدار و مرحله بی خانمانی فرد، علاوه بر مسئله مصرف مواد با توجه به ابعاد جدیدی که این نوع زندگی دارد هویت فرد به بی خانمان گریزان، خلاف کار، آسیب دیده و طردشده اجتماعی تبدیل می شود. همین امر او را در این سیکل معیوب بقا به هر قیمتی قرار می دهد. از این روست که می توان این گروه را قشری شدیداً آسیب دیده و درگیر مسائل اجتماعی، قانونی و روانی گوناگون دانست. با توجه به پیچیدگی ابعاد بی خانمانی معتادان، به مداخلات هماهنگ بین فرد، خانواده و سیستم های حمایت کننده در تمام سطوح نیاز است.

اهداف: این مطالعه برای ارزیابی پاسخ حساسیت پوستی در اثر تماس با محلول نیاسین در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا وگروه کنترل سالم برای بررسی صحت استفاده از این تست در کمک به تشخیص و غربالگری بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا انجام شد. مواد و روش ها: این مطالعه از نوع ارزیابی تست های تشخیصی است که در سال 1397 در شهرستان زنجان انجام شد. افراد شرکت کننده در این مطالعه شامل 157 نفر بیمار شناسایی شده مبتلا به اسکیزوفرنیا بودند که اساتید روان پزشکی آن ها را معرفی کرده بودند و همچنین 33 نفر در قالب گروه کنترل غیربیمار وارد مطالعه شدند. با توجه به معیارهای خروج از 157 بیمار تنها 36 نفر وارد مطالعه شدند. کارشناسان غیرمطلع از وضعیت بیمار آزمون حساسیت به نیاسین را با استفاده از محلول متیل نیکونینات (شرکت سیگما آلدریچ با خلوص بالای 99 درصد) با غلظت های گوناگون 0/1، 0/01 و 0/001 مول و به طور جداگانه با در نظر گرفتن بازه های زمانی متفاوت (10،5، 15 و20 دقیقه) انجام دادند. حساسیت، ویژگی، ارزش اخباری مثبت و ارزش اخباری منفی محاسبه و گزارش شد. یافته ها: در 10 دقیقه ، بالاترین دقت آزمون هنگام استفاده از محلول نیاسین0/001 میلی متر گزارش شد (حساسیت = 94 درصد، ویژگی =50 درصد، PPV = 51درصد، و NPV = 94 درصد)؛ در 15 دقیقه، بالاترین دقت آزمون در غلظت 0/01 مشاهده شد (حساسیت = 52 درصد، ویژگی = 77 درصد،79 = PPV درصد، NPV = 77درصد). نتیجه گیری: پاسخ واکنشی پوست در برابر نیاسین در میان افراد دارای تشخیص اسکیزوفرنیا ضعیف و یا خنثی شده است. بنابراین، استفاده از این ماده یک بیومارکر تکمیلی در کمک به تشخیص و غربالگری اسکیزوفرنیا و زمینه مناسبی برای کارهای تحقیقی است.

اهداف: این مطالعه افسردگی، اضطراب، نشانه های روان تنی و حمایت اجتماعی ادراک شده را در بین افراد نوع D و غیرنوع D بررسی می کند. مواد و روش ها: درمجموع سیصد نفر 18 تا 40 ساله در تحقیق شرکت کردند. از مقیاس شخصیت پریشانی (DS 14)، مقیاس اضطراب و استیصال پاکستان، مقیاس حمایت اجتماعی روان تنی و درک شده استفاده شد. شرکت کنندگان در این مطالعه به دو گروه (Dn=166) و غیرنوع (Dn=134) تقسیم شدند که بر اساس نمرات برش DS 14 آن ها بود. در این مطالعه توصیفی از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد. این مطالعه از سپتامبر تا دسامبر 2017 انجام شده است. یافته ها: فراوانی شخصیت نوع D 55 درصد بود. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تی مستقل و تحلیل رگرسیون انجام شد. نتایج نشان داد که بین شخصیت D و غیرنوع D تفاوت زیادی در افسردگی، اضطراب و عوارض جانبی روان شناختی وجود دارد P<0/01 ،P<0/01 ،P<0/01) به صورت جداگانه). این یافته ها همچنین نشان می دهد که افراد نوع D حمایت اجتماعی کمتری از خانواده، دوستان و افراد قابل توجه دیگر دریافت می کنند. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که افراد با ویژگی های شخصیتی نوع D در مقایسه با افراد غیرنوع D ا علائم افسردگی، اضطراب و تظاهرات روان تنی بیشتر و حمایت اجتماعی کمتر درک شده را نشان دادند.

اهداف: برنامه بهداشت روان در کشور ایران از سال 1367 تصویب و در نظام مراقبت های اولیه به ویژه در مناطق روستایی ادغام شد. این برنامه طی چند دهه گذشته توسعه زیادی یافته است. با توجه به تغییرات جمعیت شناختی در کشور وگسترش زیاد شهرها نیاز به برنامه ای منسجم برای ارائه خدمات سلامت روان در مناطق شهری احساس شده است. هدف از انجام این مطالعه ارائه الگویی کاربردی برای خدمات سلامت روان در بیماران مبتلا به اختلالات روان پزشکی شدید در مناطق شهری بود. مواد و روش ها: این طرح بر اساس مرور منابع، استفاده از بهترین شواهد، الگوی سازمان جهانی بهداشت، خدمات موجود در کشور، همکاری بین بخشی، شرح وظایف سازمان های ذی نفع، برخورداری از نظرات متخصصان و صاحب نظران ملی و بین المللی تدوین شد. در این الگو خدمات بهداشت روان شهری برای جمعیت صدهزار نفری برآورد شده است. یافته ها: الگوی تدوین شده برای ارائه خدمات فوری روان پزشکی انسجام بیشتر و افزایش ظرفیت آموزشی و مهارتی میان کارکنان سرویس های 110، 115 ،123 و 1480 و نیز فضایی برای بستری سه تا پنج بیمار اورژانسی در جنب بیمارستان عمومی را پیشنهاد می کند. نظر به بیماردهی جمعیت صدهزار نفری، به خدمات جامعه نگر شامل دو تا سه تیم ویزیت در منزل برای پوشش هشتاد بیمار برای هر تیم و سه مرکز روزانه برای ارائه خدمات به چهل بیمار نیاز خواهیم داشت. در صورت ایجاد خدمات جامعه نگر، برای ارائه خدمات بستری به دوازده تخت حاد روان پزشکی و پنج تخت برای بستری میان مدت توان بخشی نیاز داریم. از نظر اشتغال و اسکان نیز به ترتیب پنجاه بیمار نیاز به اشتغال حمایت شده خواهند داشت و دو آپارتمان به مساحت حدود 60 متر برای اسکان حدود هشت نفر نیاز خواهد بود. تهیه و ارائه خدمات گفته شده نیاز به مشارکت همسو میان سازمان های ذی نفع دارد. پزشک خانواده در استمرار خدمات درمانی به بیماران شدید و خفیف روان پزشکی تحت نظارت مستمر متخصصین نقش مهمی ایفا خواهد کرد. نتیجه گیری: برای رسیدن به الگوی مطلوب خدمات سلامت روان در شهرها به گونه ای که بتواند خدمات جامع به بیماران در سطوح مختلف از پیشگیری و مراقبت تا درمان و بازتوانی را ارائه کند، نیاز به هماهنگی بین سازمان های ارائه دهنده این خدمات دارد. برای ایجاد چنین شبکه ای، استفاده از خدمات موجود، بار مالی و ساختاری کمی را به سیستم مدیریتی سلامت روان کشور تحمیل خواهد کرد.

بروز رفتار خودکشی در کودکان زیر ۱۰ سال یک اعلان خطر و موضوعی نگران کننده است. این پدیده می تواند یک شاخص مهم برای ارزیابی وضعیت روانی افراد در جامعه باشد. این مطالعه یک پسر بچه ۸ ساله را گزارش می کند که سابقه سه بار اقدام به خودکشی به روش حلق آویز داشته است. مشاوره روان پزشکی نشان داد که این کودک افسردگی پنهان دارد. نتایج ارزیابی رفتار کودک توسط والدین از طریق چک لیست رفتاری کودک نشان داد که این کودک بالاترین نمرات را به ترتیب در حیطه های اختلال رفتاری پرخاشگرانه، مشکلات توجه، رفتار قانون شکنی و اختلال افسردگی اضطراب دارد. عدم توجه والدین در برآوردن نیازهای گوناگون کودکان و نبود محیط پرورشی و حمایتی ممکن است منجر به بروز اختلالات رفتاری عاطفی در کودک شده و زمینه را برای بروز رفتارهای خطرناکی مانند اقدام به خودکشی در کودک فراهم کند.

آزمودنی یک مرد 55 ساله و کارمند سابق دولت بود. او ادعا کرد کسی را دیده است که دیگران او را نمی بینند. آزمودنی معتقد است که وی فرد مهمی است. او رفتارهای عجیبی دارد مانند جدا شدن از دیگران، صحبت کردن و خندیدن به تنهایی و جمع آوری اشیای غیرمفید. بر اساس نتایج ارزیابی از طریق مشاهده، مصاحبه و آزمایش های روان شناختی، افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا با مشکلات رفتاری مانند جمع آوری اشیا تشخیص داده شدند. رفتار آزمودنی به نظر می رسد به علت احساس لذت جمع آوری اشیاست. او فعالیت دیگری ندارد که باعث شود احساس لذت کند به همین دلیل این رفتار را تکرار می کند. هدف از مداخله کاهش دفعات جمع آوری اشیا از طریق تقویت منفی و تکنیک های پاداش برای تقویت رفتارهای جدید در آزمودنی است. نتیجه پژوهش این است که مداخله می تواند رفتار جمع آوری اشیا را به تدریج کاهش دهد.

توجه به مشکل روابط خارج از ازدواج یا بی وفایی زناشویی بسیار حیاتی به نظر می رسد، زیرا مسئله ای آسیب زا برای خانواده ها و همسران و همچنین مسئله ای شایع در مشاوره و درمان برای درمانگران حوزه سلامت روان است. این معضل اجتماعی شیوع بالایی نیز دارد ولی متأسفانه به علت حساسیت موضوع اطلاعات دقیقی از شیوع آن در ایران در دسترس نیست. بی وفایی به هرگونه پنهان کاری از همسر درباره روابط خارج از ازدواج گفته می شود. در واقع پنهانی بودن بخش مهمی در رابطه نامشروع و عاشقانه است. انواع بی وفایی شامل بی وفایی جنسی، احساسی و مجازی (اینترنتی) هستند. بی وفایی در مردان و زنان تفاوت هایی دارد و شیوع آن در مردان بیشتر است. مردان به بی وفایی جنسی و زنان به بی وفایی عاطفی واکنش شدیدتری نشان می دهند. نکته مهمی که حتماً باید به آن اشاره کرد، این موضوع است که نارضایتی از ازدواج می تواند باعث بی وفایی باشد اما ازدواج موفق هم تضمینی برای عدم رخداد آن نیست. علی رغم شایع بودن این مسئله، تحقیقات زیادی بر درمان آن انجام نشده است. در مطالعه ای که در آمریکا انجام شده از روش درمانی مداخله تلفیقی برای زوج هایی که با این مشکل روبه رو بوده اند استفاده شد و مشاهده شد که این مدل درمان یکپارچه ساز اثربخشی خوبی بر علائم اختلال استرس پس از سانحه دارد؛ اختلالی که بسیاری از افراد در برخورد با بی وفایی آن را تجربه می کنند. خوشبختانه مطالعاتی نیز در ایران با وجود حساسیت موضوع صورت گرفته است. در مرور سیستماتیک که در مشهد برای بررسی علل ایجادکننده بی وفایی در زنان متأهل انجام شد، چهار علت فردی شخصیتی، فرهنگی اجتماعی، خانوادگی تربیتی و مذهبی اعتقادی بیش از سایر علل تأثیرگذار بودند. در مطالعه دیگری درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) در شهر تهران برای کاهش اضطراب و افسردگی در میان زنان با تجربه روابط فرازناشویی انجام شد و مشاهده گردید که درمان مذکور به طور واضحی علائم ذکرشده را کاهش می دهد. نویسندگان با طرح این عنوان در کانون پیشکسوتان انستیتو روان پزشکی تهران و تمایل اعضای حاضر امید دارند.