سهراب آذرپرند

در پژوهش حاضر به چگونگی رفتار زبانی و غیر زبانی جامعه ایرانیان مقیم ژاپن هنگام گفتگو با ژاپنی زبان ها در صحنه های گفتگوی مودیانه تمرکز کرده ایم و تاثیرات زبان اول بر استفاده از زبان ژاپنی در جامعه ایرانیان مقیم ژاپن را به عنوان مطالعه موردی مورد بررسی قرار داده ایم. در واقع، تمرکز اصلی بر روی چگونگی کنترل و مدیریت زبانی فارسی زبان ها، هنگام استفاده از زبان ژاپنی است. به منظور روشن کردن موارد یاد شده، پنج صحنه گفتگوی مودبانه بین گویشوران فارسی زبان و ژاپنی زبان را که در آن احتمال استفاده از بیان های یاد شده، زیاد است، مورد توجه قرارداده ایم و برای تشخیص و تحلیل استفاده از بیان های مودبانه و یا چگونگی مدیریت زبان ژاپنی توسط فارسی زبان ها از ارزیابی شخص سوم بهره برده ایم. بایسته یادآوری است  که تا به حال در این زمینه هیچ پژوهش میدانی انجام نشده است. نتایج پژوهش نشان داد که گویشوران فارسی زبان برای ابراز ادب، همواره در صحنه های مشخص تحت تاثیر عناصر فرهنگی-اجتماعی زبان مادری خود، از بیان های مودبانه مشابه در مقابل مخاطب های ژاپنی زبان استفاده می کنند. با بررسی نتایج پژوهش حاضر می توان به یک چارچوب رفتاری مشخص و تکراری میان دو گویشور مورد مطالعه در هنگام استفاده از زبان ژاپنی رسید و با علم به این مطلب، می توان به حل مشکلات احتمالی گویشوران فارسی زبان در یادگیری زبان ژاپنی در آینده کمک کرد.

این پژوهش مجموعه شش جلدی آموزش زبان ژاپنی را، با عنوان بیایید زبان ژاپنی بیاموزیم! ، معرفی و نقد می کند. مجموعه یادشده به دلیل ویژگی های هماهنگ سازی محتوای کتاب با سطوح پنج گانه آزمون بین المللی سنجش توانایی زبان ژاپنی ( JLPT ) ، پوشش دادن توانایی زبان ژاپنی از سطح مقدماتی تا پیشرفته و تهیه و تدوین کتاب های کمک آموزشی مختلف به منظور تکمیل چهار مهارت زبانیِ گفتاری، شنیداری، خواندن، نوشتن در سال های اخیر به صورت کتاب درسی در بسیاری از مراکز دانشگاهی و غیر دانشگاهی آموزش زبان در سراسر جهان آموزش داده شده است. در گروه زبان و ادبیات ژاپنی دانشگاه تهران، از سال 1394 هم راه با تصویب برنامه درسی جدید دوره کارشناسی زبان و ادبیات ژاپنی ازسوی دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری این مجموعه جای گزین مناسبی برای کتاب درسی دو جلدی ژاپنی برای همه؛ سطح مقدماتی قلمداد شده و به تدریج از آن بهره برده شده است. باتوجه به جایگاه این کتاب در آموزش زبان ژاپنی در جهان و ایران، مقاله حاضر می کوشد تا ضمن معرفی آن، به نقاط ضعف و قوتش بپردازد.

هدف از نگارش این مقاله، معرفی و بررسی کتاب دوجلدی آموزش مقدماتی زبان ژاپنی زیرعنوان «ژاپنی برای همه، سطح مقدماتی» است که بعد از نزدیک 15 سال در سال 2012 میلادی با رفع اشکالات نسخه قبل و تغییراتی در محتوا تجدید چاپ شده است. درحال حاضر نسخه زبان خارجی این اثر به دوازده زبان انگلیسی، فرانسوی، اسپانیولی، ایتالیایی، پرتقالی، روسی، آلمانی، چینی، کره ای، تایلندی، اندونزیایی، ویتنامی در دسترس است و در بیشتر مراکز دانشگاهی و غیردانشگاهی آموزش زبان ژاپنی درسراسر جهان و ازجمله گروه زبان و ادبیات ژاپنی دانشگاه تهران در مرحله مقدماتی به عنوان منبعی قابل اتکا و کارآمد مورد استفاده است. ویژگی هایی ازجمله رفع اشکالات نسخه قبل، تهیه و تدوین کتاب به وسیله کار گروهی و درنظر گرفتن کتاب های کمکی متعدد برای پوشش دادن چهار توانایی زبانی گفتاری، شنیداری، خواندن و نوشتن باعث شده است که نسخه جدید کتاب حاضر از بهترین کتاب های آموزش زبان ژاپنی در دنیا محسوب شود. اماهنوز هم هرچند اندک،ایراداتی بر این کتاب وارد است. مقاله حاضر می کوشد به ویژگی ها، نقاط قوت و ضعف این اثر بپردازد.

این پژوهش با مقایسه ساختار گفتارهای مؤدبانه زبان ژاپنی و فارسی امروزی، به بررسی شباهت های ساختاری این گفتارها در هر دو زبان می پردازد. بدین منظور نخست، بر دو شاخص «گفتار مؤدبانه در قالب واژگان» و «گفتار مؤدبانه در قالب جمله» تأمل خواهیم کرد، که در پژوهش های جدید لحاظ شده اند. سپس، با آوردن مثال هایی از دو زبان به مقایسه ساختار و ویژگی های گفتارهای مؤدبانه آن ها می پردازیم. افزون بر این، برای آشکارکردن شباهت های زبان های ژاپنی و فارسی در این زمینه و وجه تمایز آن ها با زبان هایی که ساختاری متفاوت دارند، از مثال های زبان انگلیسی نیز بهره برده ایم. در پایان، این نتیجه حاصل شد که در گفتارهای مؤدبانه در زبان های ژاپنی و فارسی از دو شاخص «گفتار مؤدبانه در قالب واژگان» و «گفتار مؤدبانه در قالب جمله» به طور سازمان یافته استفاده می شود. در مقایسه، گفتارهای مؤدبانه در زبان انگلیسی تنها دارای شاخص دوم است.