آتوسا رستم بیک تفرشی

آتوسا رستم بیک تفرشی

مدرک تحصیلی: دکتری زبان شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
رتبه علمی: استادیار،گروه زبان شناسی همگانی، پژوهشکده زبان شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
پست الکترونیکی: A.Rostambeik@ihcs.ac.ir
لینک رزومه

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۵ مورد.
۱.

فرهنگ ایرانی در فضای مجازی: تحلیلی مبتنی بر هوش مصنوعی و مدل هافستد

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۸ تابستان ۱۴۰۳ شماره ۲ ۰پیاپی ۲۳) 138 - 165

کلید واژه ها: فرهنگ ایرانی زبان شناسی فرهنگی هوش مصنوعی استعاره فرهنگی مدل هافستد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴ تعداد دانلود : ۲۰
پژوهش حاضر بر دو موضوع بسیار مهم در علوم انسانی متمرکز است؛ یکی فرهنگ که قدمتی به بلندای زندگی اجتماعی انسان دارد و دیگری هوش مصنوعی مولد که از مباحث مطرح پژوهشی امروز است. هدف پژوهش بررسی بازنمایی فرهنگ ایرانی در رایاسپهر با استفاده از هوش مصنوعی و شناسایی و تحلیل استعاره های فرهنگی ایرانی است. به این منظور، از چارچوب نظری زبان شناسی فرهنگی (شریفیان، 2017) و مدل شش بعدی هافستد (2010) استفاده شده است. داده پژوهش در دستیابی به استعاره فرهنگی از نوع کلان داده و شامل تمامی متون فارسی و انگلیسی دیجیتالی شده مرتبط با فرهنگ ایرانیِ دردسترس در رایاسپهر است که توسط هوش مصنوعی تحلیل شده است. شناسایی استعاره فرهنگی ایرانی، استفاده از کلان داده و هوش مصنوعی و استفاده از مدل هافستد برای تحلیل استعاره فرهنگی ایرانی از نوآوری های پژوهش حاضر است. برای دستیابی به استعاره فرهنگی، پنج پرامپت (دستور) به زبان فارسی و انگلیسی برای برقراری ارتباط با هوش مصنوعی شامل چت جی پی تی4، جمینای و کلاود 2 طراحی و استفاده شد. پس از تحلیل و مقایسه پاسخ های ارائه شده این سه مدل هوش مصنوعی، فرش ایرانی، تعارف و شعر «بنی آدم» از سعدی به عنوان برجسته ترین استعاره های فرهنگی ایرانی شناسایی شدند. تحلیل این استعاره ها با استفاده از مدل هافستد نشان می دهد که در بین ایرانیان پذیرش فاصله قدرت، جمع گرایی و آینده نگری برجسته ترین ویژگی های فرهنگی به شمار می آیند.
۲.

پیچیدگی روایت های داستانی کودکان تک زبانه و دوزبانه 4 -6 ساله (مطالعه موردی: تهران و جویبار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال ۱۶ بهار ۱۴۰۳ شماره ۳۴ 75 - 107

کلید واژه ها: روایت داستانی کودکان مازندرانی دوزبانگی جنسیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴ تعداد دانلود : ۳
بررسی رشد روایی یکی از ابزارهای کارآمد و پرکاربرد در مطالعات رشد زبان، دوزبانگی و اختلال های زبانی است. به ویژه آزمون های مرتبط با دستور داستان که ساختار روایت را در دو سطح کلان (شناختی) و خرد (زبانی) تحلیل می کنند، در سال های اخیر بسیار موردتوجه زبان شناسان بوده اند. در این پژوهش، پیچیدگی ساختار روایت های داستانی فارسی 16 کودک 4 تا 6 ساله دوزبانه مازندرانی-فارسی ساکن جویبار با 16 کودک تک زبانه فارسی زبان همتای سنی و جنسی آن ها در تهران مقایسه و تحلیل می شوند. متغیرهای مستقل و کنترل در این پژوهش دوزبانگی، جنسیت و سن هستند. ابزار گردآوری داده، بازگویی داستان مصور بی کلام و چارچوب تحلیل، شاخص تی اِن اِل پی آر (TNL-Pr) (گیلام و گیلام، 2009) برای سنجش پیچیدگی ساختار روایت است. بر مبنای یافته ها در هر دو گروه با بالارفتن سن پیچیدگی ساختار روایت به ویژه در سطح ساختار خرد در کاربرد قید، حروف ربط و افعال ذهنی و در ساختار کلان در اشاره به پیامد، بیشتر می شود. میانگین نمره کودکان تک زبانه در همه گروه ها، به ویژه در سنین پایین تر بیشتر از دوزبانه و تفاوت دو گروه در اشاره به رخداد آغازین و پاسخ درونی معنادار است. تعداد واژه در روایت های تک زبانه ها بیشتر از دوزبانه و این تفاوت در گروه سنی 4 تا 5/4 ساله معنادار است. پیچیدگی ساختار روایت در دختران و پسران تفاوت هایی را نشان می دهد، اما تفاوت ها به لحاظ آماری معنادار نیستند. در گروه تک زبانه تعداد واژه و میانگین طول پاره گفتار در دختران بیشتر از پسران و در گروه دوزبانه در پسران بیشتر از دختران است. با وجود این، جنسیت تأثیر معناداری بر طول روایت ندارد.
۳.

گامی به سوی تدوین الگوی بومی آموزش در مناطق دو زبانه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۱۹ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 19 - 54

کلید واژه ها: برنامه ریزی زبانی آموزش دوزبانه عدالت آموزشی الگوی بومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴ تعداد دانلود : ۲۴
این پژوهش با مرور نظام مند سیاست ها و برنامه های آموزشی برای مناطق دوزبانه 12 کشور دنیا و بررسی نتایج پژوهش هایی که به مشکلات آموزش کودکان دوزبانه ایرانی پرداخته اند، بر یکی از مهم ترین مسائل زبانی ایران یعنی برقراری عدالت آموزشی در مناطق دوزبانه و ارزیابی امکان طراحی الگویی بومی برای آموزش در این مناطق متمرکز است. با این هدف پرسش های پژوهش به این شرح اند: در کشورهای مورد بررسی چه سیاست آموزشی در مناطق دوزبانه به کار گرفته شده است؟ چه روش های آموزش دوزبانه ای در سطح جهانی رایج هستند؟ عملکرد تحصیلی دانش آموزان ایرانی در مناطق دوزبانه بر اساس پژوهش های انجام شده چگونه ارزیابی شده است؟ و در نهایت، چه ملاحظاتی را برای ارائه الگوی بومی آموزش مدرسه ای در مناطق دوزبانه ایران باید در نظر گرفت؟ بر اساس نتایج، ایجاد و حفظ حس تعلق ملی و دستیابی به عدالت آموزشی برای همه دانش آموزان، وضعیت اقتصادی و توزیع زبانی یک کشور از عوامل تأثیرگذار در انتخاب شیوه آموزش اند. در هیچ یک از کشورها سیاست زبانی واحدی در گستره زمان حاکم نبوده ولی سیاست آموزش تک زبانه در نواحی دورافتاده و چندزبانه غالباً با شکست مواجه شده است. پژوهش ها در ایران گویای آن است که عملکرد تحصیلی دانش آموزان دو یا چندزبانه ایرانی ضعیف تر از تک زبانه های فارسی زبان است که می تواند به ناکارامدی سیاست آموزشی فعلی در مناطق دوزبانه تعبیر شود. ویژگی های زبان اول دانش آموزان و تفاوت و شباهت آن با فارسی بر عملکرد آن ها تأثیر دارد. تأثیر مثبت دوره های پیش دبستانی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان مناطق دوزبانه در بسیاری از پژوهش ها تأیید شده است. در تدوین الگوی بومی آموزش لازم است به انواع الگوهای دوزبانه، ویژگی های زبانی و فرهنگی مناطق دوزبانه، روش های موفق اتخاذشده در کشورهای دیگر و آموزش نیروی متخصص مد نظر قرار گیرد.
۴.

تحلیل گفتمان پیکره بنیاد اخبار «کرونا» در چند رسانه خبری بر خط ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات رسانه های نوین سال ۹ پاییز ۱۴۰۲شماره ۳۵ 277-317

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان پیکره بنیاد اخبار کرونا مطبوعات ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰ تعداد دانلود : ۴۲
در این پژوهش با هدف بررسی چگونگی پوشش خبری همه گیری کرونا در مطبوعات خبری ایران از روش توصیفی-تحلیلی و رهیافت تحلیل گفتمان پیکره بنیاد (بیکر، 2006) و نرم افزار تحلیل زبانی پیکره ورداسمیت (نسخه 6) استفاده شده است. پیکره خبری مورد بررسی در یک بازه 9 ماهه (اسفند 1398 تا آبان 1399) به روش کراولینگ (خزش گر) از آرشیو الکترونیکی مطبوعات خبری منسوب به جناح های اصلاح طلب، میانه رو و اصول گرا در ایران تهیه شده است تا تفاوت پوشش خبری در سه دسته مطبوعات و در سه دوره زمانی سه ماهه تحلیل شود. بر مبنای نتایج، اخبار این بحران سه مضمون اصلی «جنگ با کرونا»، «مدیریت بحران» و «بازنمایی بحران» را در می گیرند. در این پژوهش به تحلیل گفتمان «جنگ با کرونا» پرداخته و نشان داده شد که از دال مرکزی و فضای گفتمانی «دفاع مقدس» و «جنگ تحمیلی» برای مفصل بندی این گفتمان استفاده شده است. کلیدواژه هایی چون سپاه، نیروهای بسیجی، جهادی، خط مقدم، مدافعان سلامت، شهدای سلامت، دشمن، شکست و ... در این گفتمان حضور پررنگ دارند. کرونا به مثابه «ویروسی منحوس» بازنمایی شده است که «می تواند ابزار دست دشمن شود و ایران نباید اجازه بدهد که توطئه دشمن به ثمر بنشیند». در گفتمان جنگ با کرونا واژه ترامپ نیز در مقام دشمن بسامد بالایی به ویژه در مطبوعات اصول گرا دارد. این بازنمایی از «جنگ با کرونا» در مطبوعات اصول گرا و به ویژه در بدو ورود این ویروس به ایران یعنی در خرده پیکره دوره زمانی اول بیشتر مورد تأکید بوده و با گذشت زمان کم رنگ شده است.
۵.

تحلیل ارتباط تراکم همجواری با بسامد لکنت در کودکان ۸-۴ ساله فارسی زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال ۱۴ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۸) 129 - 152

کلید واژه ها: تراکم همجواری همجوار متراکم همجوار خلوت بسامد لکنت گفتار کودکان زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۷۹
مقدمه: بررسی های مختلف نشان داده است عوامل زبان شناختی متعددی بر وقوع رخداد لکنت اثر می گذارند. هدف از این پژوهش، بررسی اثر متغیر واج شناختی تراکم همجواری (تعداد واژه های با شباهت آوایی با واژه هدف) بر میزان وقوع لکنت در کودکان دارای لکنت می باشد. روش: پژوهش حاضر بر روی 18 کودک ۴ تا ۸ ساله دارای لکنت انجام شده است که با شیوه نمونه گیری در دسترس در شهر تهران انتخاب شدند. تراکم همجواری با استفاده از ۲9 مورد آزمون نامیدن تصاویر و ۸ مورد آزمون تکرار جمله مورد ارزیابی قرار گرفت. در این آزمون ها واژه هایی از ساختارهای هجایی CVC و CVCC با میانگین بسامد نزدیک به هم به تعداد یکسان از دو گروه متراکم و خلوت انتخاب شدند.یافته ها: نتایج بررسی 576 محرک به دست آمده نشان داد در مجموع ۴۵.۸۳ درصد از واژه های با لکنت ادا شده در دسته خلوت و ۵۴.۱۶ درصد در دسته متراکم قرار دارند. بدین ترتیب کاهش تعداد واژه های همجوار موجب کاهش بسامد رخداد لکنت می شود، اما تفاوت معنادار نمی باشد (۰.۰۵P<).نتیجه گیری: با بررسی یافته های پژوهش به نظر می رسد افزایش متغیر تراکم همجواری باعث رقابت بیشتر واژه های مشابه آوایی شده، دسترسی واژگانی را کندتر و دشوارتر می سازد. در نتیجه بسامد لکنت در آنها افزایش می یابد.
۶.

بررسی تهاجم کلامی در گفتمان مجلس ایران از چشم انداز بی ادبی زبانی کالپپر و چهارچوب گونه شناختی رتوریک ارسطو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۲۶) 63-97

کلید واژه ها: تهاجم کلامی بی ادبی زبانی بی ادبی فرمول واره ای بی ادبی تلویحی گفتمان مجلس گونه مشاجرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۱۳
در این پژوهش گزیده هایی از گفتمان دوره دهم مجلس ایران (1395 1399ش) را با هدف شناسایی و واکاوی بی ادبی زبانی/ تهاجم کلامی بررسیده ایم. با این هدف، بر دو مبنای نظری بی ادبی زبانی کالپپر (2011)، و رتوریک ارسطو (کندی، 2007) تکیه داشتیم تا رخدادهای بی ادبی زبانی را در متن تعداد برگزیده ای از جلسات پرسش مجلس شناسایی نموده، درباره شمول آن دسته از پاره گفت ها، که دربردارنده بی ادبی اند، ذیل هر یک از گونه های رتوریک ارسطو تصمیم گیری کنیم. پرسش های پژوهش عبارت اند از: کدام مقوله های بی ادبی کالپپر (2011) و با چه بسامدی در پیکره پژوهش نمود یافته اند؟ چند درصد از پاره گفت های دربردارنده بی ادبی مشاجراتی، مشاوراتی و یا منافراتی اند؟ برخی یافته های پژوهش: در میان مقوله های کالپپر (2011: 113 193)، از فرمول واره های مرسوم شده بی ادبی، پرسش/ پیش انگاری ناخوشایند و سپس توهین، و از بی ادبی های تلویحی، اظهارات دوپهلو و سپس طعنه بیش از همه نمود یافته اند. برخی فرمول واره ها و بیان های زبانی پربسامد درپیکره، به عنوان فرمول واره های مرسوم شده بی ادبی در گفتمان (دست کم آن دوره) مجلس شناسایی و معرفی شدند. 70درصد پاره گفت های دربردارنده بی ادبی در متن جلسات پرسش مجلس ایران ذیل گونه مشاجرات و 30درصد دیگر نیز ذیل گونه مشاورات و منافرات دسته بندی شدند.
۷.

کاربردراهبردهای کنش گفتار درخواست توسط دوزبانه های ترکی-فارسی براساس دو متغیر جنسیت و سن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 227-260

کلید واژه ها: کنش گفتار درخواست درخواست مستقیم درخواست غیرمستقیم ادب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۱۸۶
بحث ادب زبانی در حوزه جامعه شناسی زبان، همواره مورد توجه زبان شناسان و جامعه شناسان بوده است و به ویژه فرهنگ ویژه بودن این بحث و تأثیر رعایت ادب زبانی بر روابط اجتماعی، بر اهمیت این حوزه می افزاید. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و طی یک پژوهش میدانی، به شناسایی و تحلیل الگوهای پربسامد درخواستبه زبان ترکی،به عنوان یکی از نشانگرهای ادب زبانی، توسط دوزبانه های ترکی- فارسی ساکن شهر اردبیل در بافت غیررسمی می پردازد. گردآوری داده به دو شیوه مشاهده مشارکتی و استفاده از پرسش نامه ای محقق ساخته مبتنی بر مقیاس لیکرت صورت گرفته است. جامعه آماری شامل 250 زن و مرد دوزبانه ترکی-فارسی ساکن شهر اردبیل، در سه گروه سنی30-18، 40-31 و 41+ می باشند و به این ترتیب، سن و جنسیت متغیرهای مستقل پژوهشند. تحلیل آماری با استفاده از نرم افزارSPSSنسخه 21 انجام شده است. نتایج نشان می دهند که، صرف نظر از سن مخاطب و نوع درخواست، راهبردهایدرخواست غیرمستقیم متعارفودرخواست غیرمستقیم غیرمتعارف به ترتیب بالاترین و پایین ترین بسامد کاربردی را در میان زنان و مردان و نیز سه گروه سنی دارا می باشند.همچنین با استفاده از دو آزمون کروسکال والیس و یومن ویتنی دیده شد که تفاوت میان گروه زنان و مردان در انتخاب الگوها معنادار نبوده ولی در گروه های سنی این تفاوت معنادار است.
۸.

رده شناسی آرایش سازه های متن سغدی بودایی «وسنتره جاتکه»؛ بر اساس مؤلفه های وابسته به اسم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۴ 83 - 112

کلید واژه ها: زبان سغدی بودایی ردهشناسی آرایش سازه وسنتره جاتکه جهت انشعاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۱۹۴
زبان سغدی از زبان های ایرانی میانه ی شرقی ست که به سه گروه مانوی، بودایی و مسیحی تقسیم می شود. در این پژوهش به بررسی آرایش سازه های متن سغدی بودایی «وِسَنترَه جاتَکَه» پرداخته شده است. تاکنون پژوهشی در باب رده شناسی زبان سغدی بودایی صورت نگرفته است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی و تحلیل ها از نوع کمی و کیفی است، گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای است. چارچوب تحلیل، مؤلفه های تحلیل آرایش سازه ی معرفی شده در دبیرمقدم (۱۳۹۲) و درایر (۱۹۹۲) است. از میان مجموع ۲۸ مؤلفه ی معرفی شده در این آثار، ۱۵مؤلفه ی وابسته به اسم بررسی شده اند. بر مبنای نظریه ی جهت انشعاب (BDT) برای زبان های گوناگون می توان دو وضعیت را متصور شد: راست انشعابی و چپ انشعابی. پس از بررسی۲۹۱۲ جفت عنصر وابسته به اسم موجود در متن، مشخص شد که زبان سغدی بودایی بر اساس فرضیه ی جهت انشعاب، گرایش به چپ انشعابی بودن دارد. به طوری که در ۵ مؤلفه راست انشعابی یا هسته آغاز است و در ۸ مؤلفه چپ انشعابی یا هسته پایان است.
۹.

بررسی رشد ساختار روایی در کودکان دوزبانه مازندرانی- فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره دوزادهم فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۶۱) 329-363

کلید واژه ها: تحلیل روایت دوزبانه ساختار کلان و خرد مازندرانی - فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۳۴۱
ایران کشوری چندفرهنگی و چندزبانه است. بررسی تأثیر دوزبانگی بر توانایی های زبانی کودکان و روند فراگیری و یادگیری زبان هم از منظر روان شناسی زبان و هم جامعه شناسی زبان در مقوله برنامه ریزی زبانی مهم است. هدف پژوهش حاضر که از نوع توصیفی تحلیلی و مقایسه ای است بررسی و تحلیل روایت های داستانی شفاهی کودکان دوزبانه مازندرانی فارسی جویبار است تا از یک سو تأثیر سن بر رشد ساختار روایی کودکان و از سوی دیگر، مهارت روایی کودکان در هر یک از این دو زبان بررسی و از دو منظر پیچیدگی ساختار و طول روایت مقایسه شود. به این منظور، ساختار ۳۲ روایت شفاهی مازندرانی و فارسی 16 دختر و پسر 4 تا 6 ساله دوزبانه (در چهار گروه سنی الف: 4 - 5/4، ب: 5/4 - 5، ج: 5 - 5/5، د: 5/5 - 6) بررسی شده اند. نتایج نشان می دهند که متغیر سن بر پیچیدگی ساختار روایت در هر دو سطح کلان و خرد و در هر دو زبان مازندرانی و فارسی تأثیر معناداری دارد. مقایسه روایت های فارسی و مازندرانی کودکان دوزبانه نشان می دهد که روایت های فارسی این کودکان پیچیده تر از روایت های مازندرانی شان است و این تفاوت به لحاظ آماری معنادار است. این تفاوت ناشی از تفاوت معنادار در مقوله های کنش، پیامد، حروف ربط هم پایه و نیز کاربرد افعال ذهنی و بیانی است. بررسی و مقایسه و طول روایت با استفاده از محاسبه میانگین طول پاره گفتار و تعداد واژه تفاوت معناداری را با توجه به متغیر سن و زبان نشان نمی دهد، هر چند که طول روایت با بالا رفتن سن بیشتر شده است.
۱۰.

نمود در زبان فارسی از منظر دستور گفتمان نقش گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۳ 195 - 240

کلید واژه ها: فارسی ستور گفتمان نقش گرا نمود وضعیت ویژگی ترکیبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۶ تعداد دانلود : ۱۶۲
نمود از دیرباز در حوزه های مختلف علم ازجمله فلسفه، منطق، ادبیات و تدوین دستور و زبان شناسی موردتوجه و مطالعه بوده است. این مفهوم از ابتدای دستورنویسی برای زبان فارسی مورد توجه قرار نداشته است، باوجوداین، از مهم ترین خلط مبحث هایی که در این زمینه صورت گرفته است تمایز قائل نشدن بین زمان دستوری و نمود در بسیاری از این آثار (دستور سخن، دستور پنج استاد و ...) است. در این جستار با بهره گیری از مفاهیم و مفروضات موجود در دستور گفتمان نقش گرا (Hengeveld and Mackenzie, 2009) مقوله نمود در زبان فارسی با استفاده از شیوه ای توصیفی - تحلیلی بررسی می شود و تلاش می شود تا ابعاد جدیدی از رفتار زبان فارسی در ارتباط با این مقوله دستوری بحث شود. در این دستور که اساساً نظریه ای رده شناختی برای ساختار زبان است با معرفی ساختار چند لایه فرمول بندی و رمزگذاری، امکان مقایسه های قابل اتکاتری از نظام های زبانی فراهم می شود. نتایج نشان می دهد که در زبان فارسی در یک سطح نمود کمّی (شامل عادت، تکرری، تک وقوعی، بسامدی) و در سطح دیگر کیفی (تام و ناقص و مرحله ای) از یکدیگر متمایز می شوند. نمود های تام-ناقص و مرحله ای، به سازوکار درونی وضعیت مربوط هستند؛ این نمود ها در مقابل مفهوم نمود کمی قرار می گیرند که بسامد رخداد یک وضعیت را مشخص می کنند. نتایج بررسی ها نشان می دهد که در زبان فارسی عملگر اختصاصی برای نشان گذاری نمود کمی وجود ندارد و غالباً از واحدهای واژگانی و عبارت های قیدی برای این نوع نمودنمایی استفاده می شود. درحالی که در میان نمود های کیفی به جز در مورد نمود مرحله ای ممتد، تمامی موارد دارای ابزار دستوری ویژه ای برای نشان گذاری نمود هستند. به طورکلی، در چارچوب دستور گفتمان نقش گرا می توان توصیف جامعی از تمایز های نمودی و شیوه های مختلف نمودنمایی و سازماندهی آن ها در زبان فارسی ارائه کرد.
۱۱.

تحلیل گویش سنجیِ اصطلاحات خویشاوندی در برخی استان های فارسی زبان ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره شانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 143-170

کلید واژه ها: اصطلاحات خویشاوندی گویش سنجی فارسی پیوستار گویشی خوشه بندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۳۱
اصطلاحات خویشاوندی از دیرباز برای مردم شناسان از بعد روابط و تعاملات اجتماعی و برای زبان شناسان از بعد ساختاری، رده شناختی و تاریخی اهمیت داشته اند. در این پژوهش با به کارگیری روش های گویش سنجی (سگای، 1973) شامل ماتریس فاصله، نقشه های مقیاس چندوجهی، خوشه ای و دندروگرام، شباهت ها و تفاوت های ۷0۴ نمونه اصطلاح خویشاوندی مربوط به ۳۲ روستای استان های یزد، همدان، شیراز، کرمان و اصفهان تحلیل و گونه های زبانی خوشه بندی می شوند و فاصله شان با یکدیگر و با فارسی معیار اندازه گیری و ناحیه های زبانی شناسایی می گردند. ابزار تحلیل رایانشی نرم افزار گب مپ (نربون و همکاران، 2011) است. برمبنای نتایج، کم ترین تنوع در اصطلاحات وام گرفته شده از زبان عربی شامل عروس، عمو، خاله و عمه دیده می شود. بیشتر تفاوت ها بین گونه های زبانی تلفظی است و نه واژگانی. درخوشه بندی برمبنای ۱۰ گروه، بیشترین تنوع در گونه های استان اصفهان دیده می شود. فاصله گویشی بین گونه های استان کرمان کم است، به غیر از گونه ای در جیرفت که به گونه های استان همدان نزدیک است؛ وجود اقوام لر و لک در هر دو منطقه می تواند از دلایل این شباهت باشد. گونه های استان همدان نیز یک خوشه زبانی تشکیل می دهند؛ به غیر از یک گونه که به فارسی معیار نزدیک تر است. بزرگترین خوشه زبانی گونه هایی در استان های کرمان، فارس، یزد (نزدیک نواحی مرزی) و گونه های غربی و جنوب غربی استان اصفهان در مرز فارس را شامل می شود. به عبارتی، در نواحی مرزی بین این استان ها شاهد پیوستار گویشی هستیم. گونه هایی در اصفهان، همدان و یزد کم ترین فاصله با فارسی معیار را دارند. کشه و تل آباد در استان اصفهان که احتمالاً به گویش راجی و اردستانی از گونه های فلات مرکزی نزدیک اند، با هیچ گونه ای خوشه بندی نشده اند و جزیره گویشی به شمار می آیند.
۱۲.

رده شناسی آرایش سازه های متن سغدی بودایی «وسنتره جاتکه»؛ بر اساس مؤلفه های فعلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلید واژه ها: زبان سغدی بودایی رده شناسی ترتیب واژه وسنتره جاتکه فعل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۲ تعداد دانلود : ۳۳۸
زبان سغدی از زبان های ایرانی میانه ی شرقی ست که به سه گروه مانوی، بودایی و مسیحی تقسیم می شود. در این پژوهش به بررسی آرایش سازه های متن سغدی بودایی «وسنتره جاتکه» پرداخته شده است. وسنتره جاتکه طولانی ترین متن بازمانده ی سغدی ست و نسبت به دیگر متون سبک ادبی پیشرفته تری دارد و به نظر می رسد که بیشتر تألیفی بومی و یا بازنویسی داستانی بودایی باشد و احتمال اینکه ترجمه باشد کمتر است. تاکنون پژوهشی در باب رده شناسی زبان سغدی بودایی صورت نگرفته است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است، گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای و انتخاب متن به شیوه ی هدفمند بوده است. تمام بندهای دردسترس از متن وسنتره جاتکه به شیوه کمی و کیفی تحلیل شده اند.
۱۳.

بازنمایی زن در گفتمان کنش گران حقوق زنان در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۳۳) 165-191

کلید واژه ها: بازنمایی زن گفتمان ورزش و اشتغال جنسیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۴ تعداد دانلود : ۳۲۰
پژوهش حاضر به تحلیل گفتمان کنشگران موافق و مخالف ورزش و اشتغال زنان و بررسی بازنمایی زن در آن می پردازد و با روش توصیفی-تحلیلی و به شیوه کیفی و کمّی به این پرسش ها پاسخ می دهد: گفتمان های رقیب در حیطه ورزش و اشتغال زنان کدامند؟ زن در این گفتمان ها چگونه بازنمایی می شود؟ جنسیت چه تأثیری بر انتخاب های واژگانی سخنران دارد؟ داده ها به شیوه کتابخانه ای و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای گردآوری شده اند و شامل 16 متن سخنرانی در 5 سال اخیر است. بر مبنای نتایج، دو گفتمان اصلی تجددگرا و سنتی در رقابت هستند. مخالفین بیشتر به گفتمان سنتی و موافقین به گفتمان تجددگرا و گاهی به عناصر گفتمان سنتی برای اقناع مخاطب ارجاع می دهند. زن در گفتمان سنتی در قالب نقش های کلیشه ای مادری، همسری، کدبانوگری، خانه داری، فرزندآوری و فرزند پروری و موجودی وابسته به مرد بازنمایی می شود. در گفتمان تجددگرا علاوه بر نقش زن در خانواده بر نقش های اجتماعی او نیز تاکید می شود. دشواژه-هایی مانند زنا، چشم هرزهی هوسآلود مرد، تجاوزات جنسی، شغل روسپی گری، دلاّلان جنسی و غیره؛ همچنین واژه های ایدئولوژیک مانند انقلاب، عفت و عفاف و ارجاع به سن زن برای ازدواج تنها در گفتمان مردان دیده شد و مردان بیشتر از واژ های اسلام و مسلمان استفاده کرده اند.
۱۴.

پیچیدگی ساختاری و تنوع واژگانیِ گفتار بیماران زبان پریشِ روان و ناروان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره پانزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 85-112

کلید واژه ها: زبان پریشی حروف ربط قید عبارت اسمی گسترده تنوع واژگانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۳۷۴
زبان پریشی به عنوانِ اختلالی که مستقیماً بر تواناییِ زبانیِ فرد تأثیر می گذارد، به کاهشِ تعاملِ فرد با اعضای خانواده و جامعه منجر می شود. شناخت هرچه دقیق ترِ ویژگی های شناختی و زبانیِ این افراد برای تدوینِ برنامه مناسبِ مداخله ایِ درمانی از اهمیت بسیاری برخوردار است. پژوهش حاضر که از نوعِ توصیفی-تحلیلی است، با هدفِ بررسیِ پیچیدگیِ ساختاری و تنوعِ واژگانیِ گفتارِ پیوسته بیمارانِ زبان پریش انجام شده است. پیچیدگیِ ساختاری با بررسیِ چهار مشخصه زبانیِ کاربردِ حرفِ ربطِ هم پایه، ناهم پایه، قید و عبارتِ اسمیِ گسترده و مقایسه آن با افراد سالم در گروهِ کنترل بررسی شده است. پیچیدگیِ بند با بررسیِ میانگینِ طولِ پاره گفتار و تنوعِ واژگانی با مقایسه نسبتِ نوع به نمونه در گفتارِ این افراد با استفاده از نرم افزار ورداسمیت (Wordsmith 6.0) صورت می گیرد. آزمودنی ها، شامل 20 بیمارِ زبان پریش (11 روان و 9 ناروان) و 10 فرد عادی به عنوان گروه کنترل هستند. آزمودنی ها به روشِ نمونه گیریِ دردسترس و با حضور در مراکزِ درمانیِ این بیماران صورت گرفته است. برای گردآوریِ داده از داستانِ مصورِ «قورباغه کجایی» (مِیِر، 1969) استفاده شده است. نتایج نشان می دهند که عملکردِ بیمارانِ زبان پریش، درمقایسه با گروه کنترل، در تمام مشخصه های زبانیِ مورد بررسی ضعیف تر بوده است. بیمارانِ زبان پریشِ ناروان در تمامی مقوله ها ضعیف ترین عملکرد را نسبت به دو گروهِ دیگر داشته اند. نتایج نشان می دهند که تفاوتِ رخدادِ حروفِ هم پایه «ولی»، «یا»، «و» و «بعد» بین گروه کنترل و زبان پریشِ ناروان و رخدادِ «ولی»، «یا» و «و» بین گروه کنترل و زبان پریشِ روان به لحاظِ آماری معنادار و در دو گروهِ زبان پریش کمتر از گروه عادی است. مقایسه دو گروهِ روان و ناروان حاکی از آن است که حروفِ «و» و «بعد» معنادار و در گروه روان بیشتر است. تفاوتِ رخدادِ حروفِ ربط ناهم پایه «که و وقتی که» بین گروه کنترل و زبان پریشِ ناروان و روان معنادار و در گروه کنترل بیشتر است. بین دو گروهِ آزمودنی در کاربردِ حرفِ ربطِ ناهم پایه، قید و عبارتِ اسمیِ گسترده تفاوتِ معناداری مشاهده نمی شود. میانگینِ طولِ پاره گفتار در گروهِ ناروان به طورِ قابل ملاحظه ای کمتر از دو گروهِ دیگر است. با این حال، روایت های این گروه، درمقایسه با بیماران زبان پریشِ روان، از تنوعِ واژگانیِ بیشتری برخوردار است که می تواند ناشی از حذفِ واژه های نقشی در روایت های گروه ناروان باشد.
۱۵.

نشانه شناسی ترانه های اجتماعی فارسی: مطالعه چند نمونه شاخص(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پارسی معاصر سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 313-338

کلید واژه ها: نشانه شناسی اجتماعی ترانه اجتماعی هویت رمزگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۳ تعداد دانلود : ۵۰۲
پژوهش حاضر که از نوع توصیفی-تحلیلی است با اتخاذ رویکرد نشانه شناسی اجتماعی و با هدف شناسایی ساختار ژانر به بررسی ترانه های اجتماعی موسیقی پاپ فارسی می پردازد تا به این پرسش ها پاسخ داده شود که ساختار ژانر در ترانه های اجتماعی فارسی چیست؟ ترانه سرایان زن و مرد چگونه از رمزگان زبانی و منابع نشانه ای در بیان قصد اجتماعی خود استفاده کرده اند؟ و هویت فرستنده و گیرنده پیام در ترانه های اجتماعی چگونه بازنمایی شده است؟ به این منظور، 6 ترانه اجتماعی (از 3 ترانه سرای زن و 3 ترانه سرای مرد) به روش نمونه گیری تصادفی نظام مند انتخاب شدند. بر مبنای یافته ها مضامین پرکاربرد در ترانه های اجتماعی میهن دوستی، پیوستگی قومی و ملی، اختناق و لزوم اصلاح امور هستند. در ترانه های اجتماعی سه ساختار عمده شناسایی شده است: توصیف وضعیت اجتماعی-سیاسی غالباً با ارجاع به گفتمان اختناق و یأس؛ اقناع مخاطب با تأکید بر هویت ملی، قومی و جنسیتی؛ و پیش بینی و برنامه ریزی برای آینده با بهره گیری از گفتمان امید. در بخش توصیف وضعیت، هویت فرستنده پیام در قالب راوی، در بخش اقناع با تأکید بر هویت ملی و جنسیتی و در بخش برنامه ریزی برای آینده در قالب کنشگر فعال بازنمایی شده است. گیرندگان پیام نیز غالباً با تأکید بر هویت ملی، جنسیتی یا قومی مشخص شده اند. در ترانه سرایان زن، هویت زنانه و نقش کنشگری زنان به نحوی عامدانه برجسته شده است. بررسی رمزگان نشان می دهد تنوع نشانه ها در نظام های گذرایی و وجه در مردان بیشتر از زنان بوده است؛ با این حال، از منظر جهت، مردان تنها از بندهای معلوم در ترانه های خود استفاده کرده اند.
۱۶.

تحلیل انتقادی استعاره عشق در ترانه های فارسی: رهیافتی پیکره ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 73 - 98

کلید واژه ها: استعاره عشق ترانه های فارسی تحلیل انتقادی تحلیل پیکره ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۵ تعداد دانلود : ۵۵۷
پژوهش حاضر به تحلیلِ گفتمانِ استعاره مفهومیِ عشق، بر پایه رویکرد پیکره ایِ تحلیلِ انتقادیِ استعاره (Charteris-Black, 2004) در ترانه های فارسی، با مضامین عاشقانه و اجتماعی می پردازد. بر این مبنا، این مقاله می کوشد تا دریابد استعاره های مفهومی عشق در گفتمان ترانه های عاشقانه و اجتماعی چگونه طبقه بندی می شوند و مفهوم سازی استعاری عشق در گفتمان های عاشقانه و اجتماعی نیز چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند. حجمِ نمونه، مشتمل بر 150 ترانه است (75 ترانه در هر ژانر) که با روش های پیکره ای و رایانه ای، از پیکره ترانه های فارسی معاصر -که شامل 1000 ترانه (177377 واژه) است، (Amiri, 2016) انتخاب شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در ۲۱۹ مورد کاربرد استعاری عشق، استعاره های هستی شناختی (۱۱۹ مورد)، ساختاری (۹۸ مورد) و جهتی (۲ مورد) به ترتیب بیشترین تا کمترین رخ داد را داشته اند. همچنین دو کلید مفهومیِ عشق وحدت است و عشق نیرو است شناسایی گردیدند. میزان رخ داد انواع استعاره های مفهومی عشق، در ترانه های عاشقانه در کلید استعاری عشق وحدت است، در تمامی موارد بیشتر از ترانه های اجتماعی به دست آمد. در کلید مفهومیِ عشق نیرو است، رخ داد استعاره های مفهومی [عشق انگیزه / عذاب / درمانگر است] در ترانه های اجتماعی بیشتر از ترانه های عاشقانه بود. یافته های به دست آمده از آزمونِ آماری یومان ویتنی بر داده های پژوهش، نشان داد که تفاوت رخ داد استعاره های عشقِ سوزاننده، انگیزه و سفر گیاه است و نیز کلید استعاریِ عشق وحدت است، در دو گفتمان در سطح P
۱۷.

بررسی ادراک گویشوران فارسی زبان از تنوع سبکی در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هشتم ویژه نامه زمستان ۱۳۹۶ شماره ۷ (پیاپی ۴۲)

کلید واژه ها: گویش شناسی ادراکی سبک تنوع سبکی ادب زبانی گونه های اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۴۴۱
پژوهش حاضر که بر پیوستار سبکی زبان فارسی متمرکز است، در چهارچوب گویش شناسی ادراکی به بررسی تنوع سبکی می پردازد و نحوه ادراک گویشوران فارسی زبان از میزان رسمی بودن جملات زبان فارسی را در نظر دارد. هدف پژوهش پاسخ به این پرسش هاست که چگونه می توان بر مبنای ویژگی های زبانی، میزان رسمی بودن یک جمله را تعیین کرد و کدام ویژگی های تلفظی، واژگانی و ساختاری بر قضاوت فارسی زبانان تأثیر بیشتری می گذارند. ابزار گردآوری داده پرسش نامه ای متشکل از 15 جمله است که گزاره واحدی را منتقل می کند. مشارکت کنندگان در پژوهش، 70 مرد و زن در سه گروه سنی 20 تا 30 ساله (35 نفر)، 30 تا 40 ساله (20 نفر) و 40 تا 50 ساله (15 نفر) هستند که به کمک شم زبانی خود، این جملات را بر پیوستاری از رسمی ترین تا غیررسمی ترین درجه تحلیل و نمره دهی کرده اند. پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی و روش تحلیل داده کیفی و کمی است. نتایج نشان می دهد که می توان با توجه به تعداد عناصر زبانی نشان دار سبکی، میزان تقریبی رسمی بودن جمله را اندازه گیری نمود. با وجود این، قضاوت گوینده از میزان رسمی بودن یک جمله لزوماً به تعداد عناصر زبانی نشان دار سبکی بستگی ندارد و حضور برخی واژه ها و عباراتی که به لحاظ رعایت ادب در زبان نشان دارند، بر قضاوت تأثیر می گذارد. به طور کلی به نظر می رسد که تأثیر انتخاب های واژگانی و برخی تغییرات تلفظی بر قضاوت گویشوران بیشتر از سایر ویژگی های تلفظی و ساختاری است.
۱۹.

تحلیل گفتمان پیکره - بنیاد ترانه های فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبانشناخت سال هشتم پاییز وز مستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 1-25

کلید واژه ها: تحلیل گفتمان ترانه کلیدواژه باهم آیی پیکره بنیاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۱ تعداد دانلود : ۶۱۸
هدف مقاله حاضر تحلیل و مقایسه ترانه های فارسی موسیقی پاپ است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است و چارچوب تحلیل الگوی بیکر (2006) می باشد که مبتنی بر تلفیق دو حیطه تحلیل گفتمان و زبان شناسی پیکره -بنیاد است. متغیرهای مستقل پژوهش ژانر ترانه، جنسیت ترانه سرا و زمان ترانه و متغیرهای وابسته تفاوت های واژگانی می باشند. فرضیه های پژوهش به این شرح هستند: ژانر ترانه تأثیر معناداری بر انتخاب های واژگانی در ترانه های فارسی دارد، جنسیت ترانه سرا بر انتخاب های واژگانی ترانه های فارسی تأثیر معنی داری دارد. تعلق ترانه به دوران پیش یا پس از انقلاب بر انتخاب های واژگانی ترانه های فارسی تأثیر معنی داری دارد. جامعه آماری کلیه ترانه های فارسی موسیقی پاپ در دو ژانر اجتماعی و عاشقانه است و حجم نمونه پیکره ای متشکل از 1000 ترانه می باشد که با استفاده از نرم افزار تحلیل پیکره ای ورداسمیت و نیز نرم افزار آماری SPSS تحلیل شده است. نتایج نشان می دهند که ترانه های عاشقانه و اجتماعی به لحاظ واژه های پربسامد، کلیدواژه ها و باهم آیی ها تفاوت معناداری با یکدیگر دارند. جنسیت ترانه سرا بر گزینش های واژگانی تأثیر معناداری دارد. بررسی واژگانی ترانه های پیش و پس از انقلاب حکایت از معناداری تأثیر متغیر زمان ترانه بر واژه های دو پیکره دارد. بنابراین هر سه فرضیه تأیید می شود.
۲۰.

بررسی و تحلیل رشد ابزار انسجام واژگانی در گفتمان نوشتاری دانش آموزان فارسی زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هشتم فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۳۶)

کلید واژه ها: دانش آموزان انسجام واژگانی دستور نقشگرا گفتمان نوشتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۹۶ تعداد دانلود : ۵۸۱
پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل رشد ابزار انسجام واژگانی (تکرار، باهم آیی، هم معنایی، شمول، جزءواژگی) در گفتمان نوشتاری دانش آموزان (9-12 ساله) پایه های چهارم، پنجم و ششم در چارچوب دستور نقشگرای نظام مند هلیدی و متیسن (2004) می پردازد. گردآوری داده ها به شیوه میدانی و تحلیل با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. نمونه آماری مورد بررسی 45 دانش آموز پسر شهر تهران بودند که در سال تحصیلی 1393-1394 در یک مدرسه دولتی مشغول به تحصیل بودند. معیارهایی چون عدم ابتلا به اختلال ذهنی، اختلال یادگیری یا ناتوانی جسمی در انتخاب نمونه ها مدنظر بود. ابزار پژوهش دو داستان مصوّر است که روایی آن ها مورد تأیید متخصصان قرار گرفته است. درصد فراوانی و الگوی رشد کاربرد انواع ابزار انسجام واژگانی در روایت های نوشتاری دانش آموزان مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که فراوانی ابزار انسجام واژگانی در پایه های چهارم، پنجم و ششم به ترتیب862،  967 و 1119 است. تکرار و با هم آیی در هر سه پایه تحصیلی پربسامدترین و شمول و جزءواژگی کم بسامدترین ابزار هستند. درصد رخداد تکرار نسبت به سایر ابزارهای انسجام واژگانی از پایه چهارم تا ششم سیر نزولی و جزءواژگی و شمول از پایه چهارم تا ششم سیر صعودی دارد.  با هم آیی در پایه چهارم کمترین درصد رخداد را دارد. آزمون آماری کروسکال- والیس نشان می دهد که تفاوت کاربرد هم معنایی و تکرار در پایه های مختلف معنادار نیست ولی جزءواژگی، شمول و باهم آیی در سطح≤ 0/05 p معنادار است. بنابراین، با بالارفتن پایه تحصیلی(سن)، ابزار انسجام واژگانی بیشتر و پیچیده تری در گفتمان نوشتاری دانش آموزان دیده می شود.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان