نوآوریهای آموزشی

نوآوریهای آموزشی

نوآوری های آموزشی سال بیستم پاییز 1400 شماره 79 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

اثربخشی یادگیری معکوس بر شاخص های تربیتی: مطالعه فراتحلیل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: یادگیری معکوس شاخص های تربیتی فراتحلیل اندازه اثر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 635 تعداد دانلود : 468
یادگیری معکوس امروزه مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. وجود پژوهش های متعدد و متناقض در این حوزه لزوم انجام پژوهشی فراتحلیل را ضروری می نماید. پژوهش پیشِ رو به روش فراتحلیل و با هدف ترکیب پژوهش های انجام شده درزمینه تأثیر یادگیری معکوس در شاخص های تربیتی فراگیران، در مقایسه با یادگیری سنتی، انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل مطالعاتی است که در سال های 1393 تا 1398 در ایران و 2014 تا 2019 در خارج از ایران صورت گرفته و به صورت مقاله و پایان نامه های تمام متن در پایگاه های اطلاعاتی و کتابخانه های دانشگاه ها یا مراکز پژوهشی در دسترس است. بر اساس ملاک های ورود و خروج و تحلیل حساسیت، 46 اندازه اثر از 23 پژوهش استخراج شده است. اندازه ترکیبی تأثیر یادگیری معکوس با مدل اثرات تصادفی 99/0 محاسبه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که اندازه اثر خلاصه از جنسیت، نوع درس و انواع متغیرهای پیامد تأثیر می پذیرد. نتایج فرارگرسیون نیز نشان می دهد که اندازه اثر تابع سن آزمودنی ها است و یادگیری معکوس در سنین کم (دوره ابتدایی) مؤثرتر است. با لحاظ یافته های این فراتحلیل و پشتوانه نظری و تجربی این حوزه توصیه می شود از این روش در نظام آموزشی استفاده شود.
۲.

تبیین چارچوب مفهومی ابعاد و مؤلفه های برنامه درسی کنجکاوانه و بررسی میزان انطباق محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی ایران با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برنامه درسی کنجکاوانه ابعاد و مؤلفه تحلیل محتوا کتب درسی دوره ابتدایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 473 تعداد دانلود : 537
پ ژوه ش ح اض ر با هدف تبیین چارچوب مفهومی ابعاد و مؤلفه های برنامه درسی کنجکاوانه و بررسی میزان انطباق محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی ایران با آن انجام شده است. روش پژوهش توصیفی است و در خلال آن، از تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا استفاده شده است. رویکرد پژوهش نظری و کاربردی است و جامعه پژوهش شامل دو بخش متون نظری برنامه درسی کنجکاوانه و نیز محتوای 36 جلد کتاب درسی دوره ابتدایی ایران در سال تحصیلی ۱۳۹۸–۱۳۹۹ بود که بالغ بر 3924 صفحه است. با توجه به ماهیت موضوع، از نمونه گیری صرف نظر و کل جامعه پژوهش بررسی شد. ابزارهای پژوهش، فرم فیش برداری و سیاهه تحلیل محتوایِ محقق ساخته بود. داده ها با استفاده از فرایند تحلیلی آنتروپی شانون تحلیل شد. ع م ده ت ری ن نتایج نشان داد که: 1. ابعاد برنامه درسی کنجکاوانه را می توان در نُه بُعدِ ذهنیت باز، اکتشاف، اشتیاق یادگیری، خودجهت دهی، خلاقیت، نوآوری، پرسشگری، یادگیری مشارکتی و خودانگیختگی خلاصه کرد؛ 2. محتوای کتب درسی دوره ابتدایی، با ابعاد و مؤلفه های برنامه درسی کنجکاوانه منطبق نیست؛ به طوری که از بین ابعاد نُه گانه برنامه درسی کنجکاوانه، بعد از خودانگیختگی بیشترین و بعد از ذهنیت باز کمترین ضریب اهمیت را دارد؛ 3. در محتوای کتب درسی دوره ابتدایی، از بین خرده مؤلفه های ابعاد نُه گانه برنامه درسی کنجکاوانه، بیشترین ضریب اهمیت به خرده مؤلفه مشارکت معلمان و دانش آموز و کمترین ضریب اهمیت به خرده مؤلفه تدارک فعالیت های گروهی اختصاص دارد. بر اساس نتایج به دست آمده از تحقیق، پیشنهاد می شود در ویراست های آتی کتب دوره ابتدایی، به مؤلفه های کمتر توجه شده عنایت بیشتری شود.  
۳.

الگوی راهکارهای کاهش آسیب های اجتماعی در دانش آموزان با تأکید بر اوقات فراغت از دید معلمان ورزش و مدیران مدارس با رویکرد آمیخته(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زیرساخت سازی فرهنگی اجتماعی رفتاری انسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 245 تعداد دانلود : 389
هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی راهکارهای کاهش آسیب های اجتماعی در دانش آموزان، با تأکید بر اوقات فراغت از دید معلمان ورزش و مدیران مدارس، با رویکرد آمیخته بود. در پژوهش حاضر، شیوه گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی و روش آمیخته (کیفی کمی) از نوع اکتشافی متوالی بود. مشارکت کنندگانِ پژوهش در بخش اول (کیفی)، برای اجرای مصاحبه میدانی، استادهای برجسته حوزه مدیریت ورزشی، متخصص در ورزش مدارس و اوقات فراغت؛ استادهای حوزه جامعه شناسی؛ و معلمان ورزش و مدیران مدارس برگزیده کرمانشاه بودند. این افراد (13 تن) به صورت هدفمند (از نوع معیاری) برای مصاحبه های کیفی در موضوعِ پژوهش انتخاب شدند و گزینش آن ها تا حد اشباع نظری ادامه یافت. در بخش دوم (کمی)، بعد از گردآوری اطلاعات حاصل از پژوهش کیفی، پرسش نامه (حاوی 40 گویه و در قالب 5 مؤلفه) تنظیم شد و در میان معلمان ورزش و مدیران مدارس شهر کرمانشاه (334 تن) به روش خوشه ای –تصادفی پخش شد. روایی و پایایی هر دو نسخه از سؤال های مصاحبه و پرسش نامه تأیید شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که راهکارها دربردارنده زیرساخت سازی (امکانات و اجرایی)، عوامل درونی (انگیزاننده فرهنگی، مشوق های جمعی و نگرش)، فرهنگی اجتماعی (فرهنگ سازی، مشارکت عمومی و ترغیب اجتماعی)، نرم افزاری (منابع دانشی و منابع انسانی)، و رفتاری (فردی و اجتماعی) هستند.
۴.

مقایسه تأثیر آموزش راهبردهای تبادلی، ارائه بازخورد مؤثر و شیوه رایج در درک مطلب(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آموزش راهبردهای تبادلیِ خواندن بازخورد درک مطلب سواد خواندن مطالعه پرلز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 87 تعداد دانلود : 19
این پژوهش با هدف بررسی و مقایسه تأثیر آموزش راهبردهای تبادلی، ارائه بازخورد مؤثر و تأثیر به کارگیری ترکیبی این دو شیوه در بهبود و ارتقای عملکرد درک مطلب دانش آموزان پایه پنجم است که در قالب طرح آمیخته پیچیده با دو عامل بین آزمودنی «نوع آموزش و جنسیت» و یک عامل درون آزمودنی «آزمون» انجام شده است. جامعه پژوهش دربردارنده دانش آموزان دختر و پسر پایه پنجم شهر اراک بوده است که با نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ایْ هشت مدرسه و از هر مدرسه یک کلاس (درمجموع چهار کلاس دختران و چهار کلاس پسران) برای نمونه انتخاب شدند. عملکرد درک مطلب با استفاده از سؤال های قابل انتشار مطالعه پرلز 2016 اندازه گیری شد. روایی ابزار با نظر متخصصان تأیید شد و ضریب پایایی، با محاسبه آلفای کرونباخ، 83/0 به دست آمد.پس از اجرای پیش آزمون، در دوازده جلسه، به معلمان کلاس های مشارکت کننده آموزش های لازم داده شد. آن ها به مدت ده هفته، بر اساس دستورالعمل هر شیوه، به آموزش دانش آموزان پرداختند و گروه کنترل به شیوه رایج مدارس آموزش دید. سپس همه دانش آموزان در پس آزمون و شش هفته بعد در آزمون پیگیری شرکت کردند. داده ها با روش تحلیل واریانس دوعاملی با اندازه گیری مکرر تحلیل شد. نتایج نشان داد که هر سه شیوه آموزشی به کارگرفته شده تأثیر معناداری در بهبود عملکرد درک مطلب دانش آموزان داشته است (0001/0> P ). با توجه به معناداری اثر متقابل میان شیوه های آموزش و جنسیت (05/0> P )، جنسیت دانش آموزان در عملکرد درک مطلب آن ها تأثیر نداشته (179/0= P )، اما شیوه آموزش ترکیبی تأثیری شگرف در عملکرد دختران داشته است. نتایج آزمون پیگیری نشان داد که تداوم اثربخشی شیوه های به کار گرفته شده پذیرفتنی بوده است و تفاوت معناداری میان نمرات پس آزمون و پیگیری وجود نداشت.
۵.

تأثیر عامل کنترل از دیدگاه شونفلد در کاهش خطاهای دانش آموزان بر اساس الگوی تحلیل خطای نیومن در مبحث نسبت های مثلثاتی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کنترل از دیدگاه شونفلد نسبت های مثلثاتی الگوی تحلیل خطای نیومن خطا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 703 تعداد دانلود : 518
هدف این پژوهش بررسی تأثیر عامل کنترل، از دیدگاه شونفلد، در میزان کاهش خطای دانش آموزان سال دهم رشته تجربی در حل مسائل مربوط به مبحث نسبت های مثلثاتی بر اساس الگوی تحلیل خطای نیومن، در شهرستان فریدن اصفهان، است. کنترل ازنظر شونفلد به معنای نحوه انتخاب و به کارگیری منابع و راهبرد های مناسبی است که به حل مسئله کمک می کند. الگوی تحلیل خطای نیومن شامل پنج مرحله سلسله مراتبی شامل خواندن، درک کردن، تبدیل، مهارت های پردازشی، و نوشتاری است. طبق این الگو، لازم است فرد این مراحل را در حل مسئله ریاضی طی کند و خطا در هریک از این مراحلْ مانعِ رسیدن او به پاسخ مناسب می شود. این پژوهش ازنظرِ هدف، کاربردی و ازنظرِ روش اجرا، شبه تجربی بود. جامعه آماری این پژوهش شامل همه دانش آموزان پسر سال دهم تجربی در شهرستان فریدن، در سال تحصیلی 9۶-9۷، است که تعداد آن ها 60 نفر بود. برای تعیین نمونه، در این پژوهش، 48 نفر به روش نمونه گیریِ در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها اجرای دو آزمون در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون بود که روایی سؤال های آن ها با نظر ۱۱ نفر از دبیران باتجربه ریاضی تعیین شد. یافته های این پژوهش بر اساس آزمون یو مان–ویتنی تجزیه وتحلیل شد و نشان داد که تقویت مهارت کنترل از دیدگاه شونفلد در میان دانش آموزان باعث کاهش معناداری در خطای مراحل خواندن، درک کردن و تبدیل می شود؛ اما کاهش معناداری در خطای مراحل پردازش و نوشتاری مشاهده نشد. بیشترین تعداد خطا در پیش آزمون مربوط به مراحل درک و تبدیل، و در پس آزمون مربوط به مراحل تبدیل و پردازش بود. همچنین این پژوهش نشان داد که اکثر دانش آموزان تسلط کافی را در انجام دادن محاسبات ریاضی ندارند.
۶.

مشکلات آموزش برخط در دوران کرونا از دیدگاه معلمان و والدین و ارائه راهکارها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آموزش برخط تدریس مجازی معلم از راه دور

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 469 تعداد دانلود : 809
همه گیری کُوید–19 مراکز آموزشی را ناگزیر به تلفیق آموزشِ برخط با روش های سنتیِ یادگیری کرده که به علت ساختار و ماهیت خود مشکلاتی را برای معلمان و والدین به همراه داشته است. هدف پژوهش حاضر مشخص کردن مشکلات آموزش برخط از دیدگاه والدین و معلمان و پیشنهاد راهکار است. ابتدا در فاز کیفی به روش نمونه گیریِ هدفمند، 14 معلم و 15 والد انتخاب شدند و با آن ها مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. اطلاعات با روش کلایزی تحلیل و مقولات اساسی ازطریقِ آن استخراج شد. در فاز کمّی، دو پرسش نامه بر اساس همین مقولات طراحی و با نمونه گیریِ گلوله برفی به شکل اینترنتی روی 357 والد و 306 معلم اجرا شد. تحلیل اطلاعات پس از تعیین ویژگی های روان سنجی پرسش نامه ها (روایی سازه به روش تحلیل عاملی اکتشافی، ملاکی، محتوایی و اعتبار)، نشان داد مشکلات آموزش برخط از دیدگاه معلمان در هشت مؤلفه (به ترتیب اولویت: آسیب های استفاده افراطی دانش آموزان از اینترنت، مشکلات شبکه شاد و منابع دیجیتالی، نقض عدالت آموزشی، کمبود امکانات پایه، مشکلات فرایند یاددهی–یادگیری و سنجش، فشار شغلی، همکاری نکردن والدین و سواد رسانه ای پایین) و از دیدگاه والدین در هشت مؤلفه (کمبود امکانات پایه، آسیب های استفاده افراطی از اینترنت، کاهش کارآمدی معلم، وقفه در تحول شخصیتی دانش آموز، کاهش انگیزش، برهم خوردن نظم خانه و ناآشنایی با عناصر و مهارت های آموزشی والدین) مقوله بندی می شوند. براین اساس، پیشنهاد هایی مبنی بر ارتقای سواد رسانه ای، تسهیل تعامل میان مدرسه با والدین، بهبود پیام رسان ها، منابع آموزشی دیجیتالی و آموزش تلویزیونی، فراهم کردن امکانات پایه، ارتقای نظارت والدینی، آموزش مهارت های آموزش غیرحضوری، تشویق ارتباط همسالان و بهبود زمان بندی تدریس مطرح و بررسی شد.
۷.

ارائه الگوی مفهومی مدارس کسب وکار برای نظام پیش دبستانی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الگوی مدارس کسب وکار ابعاد و مؤلفه های الگوی نظام پیش دبستانی الگوی مفهومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 223 تعداد دانلود : 526
این پژوهش با هدف ارائه الگوی مفهومی مدارس کسب وکار برای نظام پیش دبستانی ایران انجام شد. ابزار اصلیِ پژوهش پرسش نامه محقق ساخته ای بود که بر اساس نتایج مطالعه تطبیقی، با روش بردی از الگو های مراکز پیش دبستانی در مدارس کسب وکار، در کشورهای منتخب، تدوین شده بود. جامعه آماریِ پژوهش مدیرانِ مستقلِ مراکز پیش دبستانی کشور بودند؛ نمونه آماری به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ایِ متناسب با سهم انجام شد که تعداد 377 نفر به صورت تصادفی، متناسب با حجم، انتخاب شدند. در این پژوهشِ روایی صوری، محتوایی و سازه (تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی) ابزار بررسی و تأیید شدند و پایایی کل ابزار، با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، 821/0 محاسبه شد. به منظور تحلیل داده های پژوهش از بسته نرم افزار آماری در علوم اجتماعی نسخه 23 و حداقل مربعات جزئی هوشمند نسخه 3 استفاده شد. برای اعتبار عاملی و ابعاد آن از شیوه تحلیل عاملی تأییدی و شاخص های مربوط به اعتبار همگرا (میانگین واریانس استخراجی) و اعتبار واگرای بارهای عاملی متقابل و شاخص برآورد مقادیر معیار HTMT) استفاده شد. در این الگو 3 بعد و 11 مؤلفه به منزله مهم ترین مؤلفه های نظام پیش دبستانی شناسایی شدند که شاملِ بُعد مدیریت منابع انسانی (آموزش و تربیت نیروی انسانی، شایستگی های حرفه ای، گروه های تخصصی، ارزیابی عملکرد)؛ بعد برنامه درسی (اهداف آموزشی، برنامه ریزی آموزشی و فرهنگی، ارزشیابی از پیشرفت کودکان)؛ و بعد ساختاری ارتباطی (راهبرد، مشارکت اولیا، پژوهش، وظایف هیئت مدیره) می شوند.
۸.

نقش معلمان در توسعه و پرورش ذهن دانش آموز در کلاس درس؛ ارائه یک الگو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خودپرورشی معلم توسعه و پرورش ذهن توسعه شناختی توسعه فراشناختی عادات سالم ذهنی خودآگاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 736 تعداد دانلود : 703
هدف از پژوهش حاضر ارائه الگو از نقش معلمان در توسعه و پرورش ذهن دانش آموزان در کلاس درس در دوره ابتدایی است. برای رسیدن به این هدف، از روش کیفی–اسنادی استفاده شده است. کلیه اسناد و مدارک مرتبط با کلیدواژه های تخصصی در حوزه پرورش ذهن در پایگاه های علمیِ معتبر و وبگاه های مرتبطِ علمی–پژوهشی، و انتشارات داخل و خارج، تعداد 411 اثر، جامعه موردنظر در این پژوهش بودند. بر مبنای اشباع نظری و نمونه گیری هدفمندِ مبتنی بر ملاک، درنهایت 67 سند انتخاب شد. سپس، با استفاده از فیش برداری به صورت تکی و موجی شکل از نمونه های انتخابی، پایگاهِ اطلاعاتی فراهم شد و فرایند تحلیل محتوای استقرایی با خواندن خط به خطِ جملات و اجرای مراحل کدگذاری به شیوه دستی آغاز شد. درنهایت یافته ها در سه مرحله استخراج شدند. درنتیجه، 87 خرده مقوله در زیرِ هفت مقوله میانی جایابی شدند که آن ها نیز حولِ دو مقوله اصلی با عنوان خودپرورشی معلم (اخلاقی–رفتاری؛ دانشی–علمی–پژوهشی؛ مهارتی–توانمندی)، و توسعه و پرورش ذهن (توسعه شناختی؛ توسعه فراشناختی؛ شکل دهی عادات سالم ذهنی؛ خودآگاهی) دسته بندی شدند. برای اعتباریابی مراحل کدگذاری از بررسی رواییِ همکار بهره گرفته شد. در این زمینه میزان توافق 89 درصد بود. همین طور برای اعتباریابی الگو از دیدگاهِ متخصصان، که به صورت هدفمند 14 نفر انتخاب شده بودند، بهره گرفته شد و از این طریق مقدار عددی سی وی آر (بالای 51 درصد) و مقدار میانگین عددی قضاوت ها (مساوی یا بیشتر از 57/1) به دست آمدند. در پایان به بحث و نتیجه گیریِ یافته ها و کاربست های آن با توجه به نقش معلم با ارائه الگوی مفهومی پرداخته شد.
۹.

واکاوی جایگاه و نقش تربیت جنسی در دوره ابتدایی و ارائه چارچوب آموزشی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تربیت جنسی دوره ابتدایی آموزش دانش آموزان شیوه کیفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 192 تعداد دانلود : 584
هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه و نقش تربیت جنسی در دوره ابتدایی و ارائه چارچوبی برای آموزش آن است. روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی و مطالعه موردی بوده است. اطلاع رسان های پژوهش عبارت اند از: کلیه کتاب های درسی دوره ابتدایی شامل 41 کتاب و 13 نفر از متخصصان تربیت جنسی کودکان که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از نوع ملاک محور و زنجیره ای انتخاب شده اند. ابزارهای پژوهش شامل فهرست تحلیل محتوا و مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. صحت و استحکام داده ها با چهار معیار اعتبارپذیری، انتقال پذیری، قابلیت اطمینان و تأییدپذیری به دست آمد. یافته های پژوهش نشان داد که کتاب های درسی ابتدایی از منظر توجه به مؤلفه های تربیتِ جنسی وضعیت مطلوبی ندارند و فقط به برخی از مؤلفه های مهارتی در پایه ششم ابتدایی توجه شده است و از دیگر مؤلفه های دانشی، نگرشی و مهارتی تربیت جنسی در پایه های مختلف غفلت شده است. متخصصان، به علت داشتن نقش آموزشی و پرورشی همه جانبه در راستای ارتقا و تثبیت جایگاه مدرسه، توجه به تربیت جنسی در این دوره را لازم دانسته اند که هدف آن تن آگاهی، هویت یابی، حفظ بهداشت و ایمنی است. تربیت جنسی می تواند در چارچوب آموزش های رسمی در سه مرحله توانمندسازی خانواده، معلمان و دانش آموزان و در آموزش های غیررسمی با استفاده از رسانه های آموزشی و طرح بوم مدرسه در برنامه های درسی گنجانده شود. بر اساس یافته ها، به مجریان آموزشی توصیه می شود که توجه لازم را به ساحت تربیت جنسی در برنامه های درسی دوره ابتدایی داشته باشند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۳