نوآوریهای آموزشی

در دنیای امروز یادگیری زبان دوم از ملزومات پیشرفت تحصیلی و شغلی است و یکی از نیازهای اساسی در این حیطه، تأثیرات محیط کلاسی بر «انگیزش» و «خودکارامدی» دانش آموز در یادگیری زبان دوم است. خودکارامدی و انگیزه تحصیلی از عوامل مهم در یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان هستند. هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه علی ادراکات محیطی کلاسی و انگیزه دانش آموزان در یادگیری زبان دوم با میانجیگری خودکارامدی بوده است. جامعه پژوهش حاضر را دانش آموزان دختر پایه یازدهم دبیرستان شهر مشهد تشکیل دادند. نمونه ۴۰۹ نفری به روش خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شد. برای دستیابی به هدف های پژوهش، سه پرسش نامه «ادراکات محیطی کلاس درس عربی»، «خودکارامدی یادگیری زبان عربی» و پرسش نامه «انگیزه یادگیری زبان عربی» توسط محقق طراحی شد. پایایی پرسش نامه ها از «روش هم سانی درونی» (آلفای کرنباخ) و روایی آن ها به دو شیوه روایی سازه و محتوایی اعتبارسنجی شد. برای تحلیل داده ها از «ضریب هم بستگی پیرسون»، «تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی» و «مدل یابی معادلات ساختاری» استفاده شد. نتایج اجرای هم بستگی پیرسون نشان داد که مؤلفه های انگیزه یادگیری زبان دوم، دو به دو با هم هم بستگی دارند (001/p<0). با اجرای الگوی معادلات ساختاری، برای آزمون رابطه ادراکات محیطی کلاسی با انگیزه یادگیری زبان دوم با میانجیگری خودکارامدی در یادگیری زبان دوم، مشخص شد که الگوی پیشنهادی از برازش مناسبی برخوردار است و انگیزه یادگیری زبان عربی از طریق ادراکات کلاسی با میانجیگری خودکارامدی قابل پیش بینی است.

پژوهش کنونی با هدف تعیین اثربخشی آموزش کارکردهای عصبی- شناختی بر گرایش به تفکر انتقادی دانش آموزان دوره اول متوسطه شهر تبریز انجام گرفت. روش پژوهش کنونی از نوع «شبه آزمایشی» با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری تحقیق را تمام دانش آموزان پسر دوره اول متوسطه شهر تبریز در سال تحصیلی 96-1395 تشکیل می دادند. روش نمونه گیری به صورت خوشه ای چندمرحله ای بود که ابتدا از بین مدرسه های متوسطه دوره اول پسرانه، ۱۰ مدرسه و سپس از بین ۱۰ مدرسه، دو مدرسه با گروه آزمایش از یک مدرسه (30 نفر) و گروه گواه (30 نفر) هم از مدرسه دیگری (برای جلوگیری از انتشار عمل آزمایشی به آزمودنی های گروه گواه) انتخاب شدند. به دانش آموزان گروه آزمایش، کارکردهای عصبی- شناختی در زمینه برنامه ریزی در 20 جلسه، انعطاف پذیری شناختی در 10 جلسه و تقویت حافظه کاری در 11 جلسه آموزش داده شد. برای جمع آوری داده ها از «پرسش نامه گرایش به تفکر انتقادی ریکتس» استفاده شد. داده ها با استفاده از آزمون آماری کوواریانس مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان دادند که اثربخشی آموزش کارکردهای اجرایی عصبی- شناختی در تقویت گرایش به تفکر انتقادی با میزان اثر 0.369 مثبت تأیید شد و در ضمن در ارتباط با اثربخشی کارکردهای اجرایی عصبی- شناختی بر مؤلفه های گرایش به تفکر انتقادی، مؤلفه های خلاقیت و تعهد با تأثیر مثبت گزارش شده است. این در حالی است که در مورد مؤلفه «بالندگی» تفاوت خاصی بین گروه آزمایش و کنترل مشاهده نشده است.

تأکید این مقاله بر مقایسه کارامدی روش ها و سیاست های قبلی جذب و تأمین معلم در دوره ابتدایی است و عملکرد ریاضی دانش آموزان را بر اساس تفاوت های نحوه جذب، رشته تحصیلی و ترکیب دو متغیر سپری کردن دوره آماده سازی و تناسب رشته تحصیلی معلمان مقایسه می کند. برای پاسخ به سؤالات، از داده های مطالعه تیمز 2015 در پایه چهارم استفاده و اطلاعات مرتبط با معلم از طریق مصاحبه تلفنی تکمیل و تأیید شد. سپس داده های تکمیل شده با استفاده از روش رگرسیون چندمتغیره مقوله ای مدل سازی شدند. تحلیل ها با به کارگیری متغیرهای سابقه تدریس معلم و نوع مدرسه به صورت آماری کنترل شدند. نتایج نشان دادند، دانش آموزان بر اساس اینکه معلم آن ها از کدام شیوه جذب وارد آموزش وپرورش شده است، عملکرد ریاضی متفاوتی نداشتند. همچنین، تفاوتی بین پیشرفت تحصیلی ریاضیِ دانش آموزانی که معلمان آنان رشته های متفاوت داشتند، دیده نشد. ولی مقایسه بر اساس مدرک تحصیلی معلمان نشان داد، عملکرد تحصیلی معلمان دیپلم به طور معناداری پایین تر از سایر معلمان با مدارک بالاتر است. در ترکیب شیوه آماده سازی و رشته معلمان نیز مشخص شد، عملکرد دانش آموزانِ معلمانی که صرفاً برای آموزش ابتدایی جذب و تربیت شده اند، نسبت به دانش آموزانِ معلمانی که برای آموزش به دانش آموزان ابتدایی تربیت نشده اند، برتری نداشت. در عوض، دانش آموزانِ معلمان آماده سازی شده برای رشته هایی به جز آموزش ابتدایی، از سایر گروه ها عملکرد بهتری داشتند. یافته های حاصل کارامدی روش های قبلیِ آماده سازی معلم را مورد تردید قرار می دهند و لزوم تأکید بر کیفیت تربیت معلم را گوشزد می کنند.

امروزه فرایند رشد افراد سنین 25-18 سال، به دلیل کاهش حمایت نهادی، پروژه ای فردی شده و نیازمند عاملیت انسانی است. عاملیت برای دانشجویان تربیت معلم، به دلیل پیچیدگی های معلمی، بیش از سایر دانشجویان اهمیت دارد. هدف این پژوهش، بررسی و مقایسه میزان عاملیت و مؤلفه های آن در دانشجویان دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه دولتی بود. این پژوهش با روش زمینه یابی مقطعی روی نمونه ای شامل 700 دانشجوی کارشناسی اجرا شد. برای گردآوری داده ها از «مقیاس چندوجهی شخصیت عاملیتی کوته» (1997) استفاده شد. تحلیل واریانس، الگوی پیچیده ای از یافته ها در مورد میزان عاملیت دانشجویان به دست داد که در آن، سطح عاملیت تابعی از تعامل بین نوع دانشگاه، جنسیت و سن بود. بین متغیرهای نوع دانشگاه و سن در تعیین میزان مؤلفه های منبع کنترل درونی و خودکارامدی تعامل مشاهده شد. سطح عاملیت دانشجو- معلمانِ هر دو جنس در بدو ورود به دانشگاه در سطح بالا، و در پسران بالاتر از دختران بود، اما در ادامه، عاملیت دانشجو- معلمانِ هر دو جنس کاهش یافته و به هم نزدیک شد. این وضعیت در دانشگاه دولتی برعکس بود. سطح منبع کنترل درونی و خودکارامدی دانشجو- معلمان در ابتدای ورود به دانشگاه بالاتر از دانشجویان دولتی بود، اما در ادامه، سطح هر دو مؤلفه در دانشجو- معلمان کاهش، و در دانشجویان دولتی افزایش یافت. از مقایسه روند تغییرات سطح عاملیت و مؤلفه های آن در دانشجویان برحسب متغیرهای جمعیت شناختی نتیجه گرفته شد که حضور در دانشگاه تأثیر قابل توجهی بر سطح عاملیت و مؤلفه های آن نداشته و سطح عاملیت و برخی از مؤلفه های آن در دانشگاه فرهنگیان محدود می شود.

«جهانی شدن» شکل جدیدی از شهروندی با عنوان «شهروندی جهانی» طرح کرده و موجب شده، نظام های آموزشی از طریق بازنگری سیاست هایشان به دنبال آماده سازی دانش آموزان برای زندگی در جامعه جهانی و کسب آمادگی برای مواجه با مسائل و چالش های آن باشند. این پژوهش با هدف تعیین میزان توجه به ویژگی های شهروند جهانی در اسناد بالادستی نظام آموزش وپرورش ایران انجام شده است. روش تحقیق آن، «روش توصیفی» و از نوع تحلیل محتوا و تحلیل اسنادی بوده و جامعه آماری پژوهش نیز شامل اسناد بالادستی نظام آموزش وپرورش، از قبیل «سند تحول بنیادین آموزش وپرورش»، «قانون برنامه ششم توسعه»، «برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران» و «منشور حقوق شهروندی» است. برای گردآوری داده ها، از فهرست وارسی (چک لیست) محقق ساخته تحلیل محتوا، بر اساس مؤلفه های آموزش شهروندی جهانی و مستخرج از ادبیات نظری و سوابق پژوهش استفاده شد و روایی این ابزار توسط چند نفر از متخصصان این حوزه تأیید و نیز مقدار پایایی با استفاده از «فرمول توافق درصدی نئوندروف» 80% به دست آمد. یافته ها حاکی از آن است که به شهروند جهانی آن طور که باید و شاید توجه نشده و ضروری است سیاست گذاران نظام آموزشی، توجه بیشتری به این مقوله داشته باشند. چراکه حل مسائل جهانی مستلزم تحقق هم زمان عضویت، تأمین حقوق، تعیین وظایف و مسئولیت ها و تحقق مشارکت جهانی است که صرفاً از طریق نهادینه شدن «شهروندی جهانی» به عنوان شهروندانی آگاه، فعال و مسئولیت پذیر در اجتماع شهری و فراتر از آن، در جامعه ملی و جهانی، ممکن خواهد شد.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه ای خودتنظیمی تحصیلی در ارتباط بین حمایت اجتماعی ادراک شده از سوی معلم و درگیری تحصیلی بود. قابل ذکر است که پژوهش حاضر توصیفی از نوع هم بستگی است. گروه نمونه شامل 258 دانش آموز (129 دختر و 129 پسر) پایه سوم دوره دوم متوسطه شهر بیرجند بود که با روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. به منظور ارزیابی متغیرهای پژوهش از پرسش نامه درگیری تحصیلی ریو (2013)، پرسش نامه حمایت اجتماعی (CASSS2000) و پرسش نامه راهبردهای یادگیری خودتنظیمی (MSLQ) استفاده شد. یافته های به دست آمده با استفاده از روش الگویابی معادلات ساختاری نشان داد که حمایت اجتماعی ادراک شده از سوی معلم اثر مستقیم، مثبت و معناداری روی خودتنظیمی تحصیلی و درگیری تحصیلی دانش آموزان دارد. علاوه بر این، نتایج به دست آمده حاکی از آن است که حمایت اجتماعی ادراک شده از سوی معلم، از طریق نقش واسطه ای خودتنظیمی تحصیلی تأثیر مثبت و معناداری بر درگیری تحصیلی دانش آموزان دارد. در نتیجه می توان بیان کرد که درک حمایت معلم از جانب دانش آموزان دارای نقش بسیار مهمی در تقویت مهارت های خودتنظیمی و افزایش سطح درگیری تحصیلی دانش آموزان است.

پژوهش حاضر با هدف تصمیم گیری درباره انتخاب نرم افزار آموزشی مناسب ویژگی های رشدی دوره پیش دبستانی انجام شد. بدین منظور، از روش پژوهش ارزشیابانه و رویکرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای انتخاب نرم افزار آموزشی مناسب استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش، همه نرم افزارهای آموزشی دوره پیش دبستانی تولید شده توسط شرکت های چندرسانه ای در ایران بودند که از این میان، تعداد 12 نرم افزار به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و با استفاده از فهرست وارسی 29 گویه ای محقق- ساخته ارزیابی شدند. روایی محتوایی ابزار توسط سه نفر از متخصصان مربوطه تأیید شد، و پایایی ابزار نیز با استفاده از نرخ سازگاری برای تمامی معیارها و نرم افزارها، کوچک تر از 0.1 به دست آمد که نشانگر منطقی و پایا بودن مقایسه های زوجی است. یافته های مربوط به اولویت بندی معیارهای ارزشیابی نسبت به هم نشان داد که کیفیت معیارهای تناسب با سن کودکان، لذت بخش/ درگیرکننده، ارزش تربیتی، کودک پسندانه، سنجش و نظارت، و قابلیت شخصی سازی، در نرم افزارهای آموزشی به ترتیب در رتبه های اول تا ششم قرار دارند. همچنین، طبق یافته های مربوط به اولویت بندی نرم افزارهای آموزشی دوره پیش دبستانی براساس کل معیارهای ارزشیابی، «نرم افزار میشا و کوشا» (با وزن 0.139) در رتبه اول، و «نرم افزار لالایی» (با وزن 0.032) در رتبه دوازدهم قرار دارد. در مجموع می توان نتیجه گرفت که کیفیت اکثر نرم افزارهای آموزشی پیش دبستانی در همه ابعاد، به ویژه در دو بعد «سنجش و نظارت»، و «قابلیت شخصی سازی» به تقویت نیاز دارد، و صرفاً تعداد معدودی از نرم افزارهای آموزشی، از جمله میشا و کوشا، انیشتین کوچولو، کودک نابغه، پیش دبستانی و کودکستان، و آموزش تصویری الفبای فارسی می توانند یادگیری یادگیرندگان را ارتقا دهند.