نوآوریهای آموزشی

نوآوریهای آموزشی

نوآوری های آموزشی سال نهم پاییز 1389 شماره 35 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

مدل فراواژه در خدمت نقد واژگانی راهنمای برنامه درسی دوره ابتدایی و کتاب فارسی "بخوانیم" پایه اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: آموزش واژه کتاب بخوانیم برنامه درسی فارسی توزیع واژه طبقه بندی واژه مدل فراواژه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 865 تعداد دانلود : 192
آموزش واژه بخش مهمی از آموزش زبان است. در برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی، توجه درخوری به واژگان شده است، اما این مقوله در کتاب فارسی "بخوانیم" پایه اول مورد غفلت واقع شده است . در مقاله حاضر با توجه به ملاحظات راهنمای برنامه، کتاب "بخوانیم" پایه اول نقد واژگانی می شود. بدین منظور، نخست واژه های نگاره ها و متن درس ها در برنامه اکسل وارد شد تا بسامدگیری و مقوله بندی ممکن شود. پس از آن، موارد تخطی از برنامه، مثل وجود واژه های تک بسامدی، ترتیب نامناسب، تفاوت های بسامدی، ناهمخوانی واژه های نگاره ها و دروس ، فاصله واژه با دنیای کودک به طور مستند ارائه شد. با توجه به نقش آموزشی واژه ها ، ارائه طبقه بندی جدیدی از آنها (مثل واژه های پایه، واژه های حاشیه، واژه های نشانه آموز) و در نهایت ارائه مدل فراواژه برای نشان دادن مناسبات انواع واژه ها از موارد قابل توجه این مقاله است. در پرتو مدل ارائه شده می توان به آموزش واژه در پایه اول جهت ویژه ای بخشید.   
۲.

مطالعه اهداف و مؤلفه های آموزش مهارت های زبانی(خواندن، نوشتن،گوش دادن وسخن گفتن) در برنامه درسی زبان فارسی دوره متوسطه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مهارت های زبانی برنامه درسی زبان ملی اهداف و مؤلفه های آموزشی دوره متوسطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 159 تعداد دانلود : 799
هدف پژوهش حاضر، آماده سازی بستری برای تدوین اهداف و مؤلفه های آموزش مهارت های زبانی در برنامه درسی زبان ملّی دوره متوسطه به شکلی منسجم و هماهنگ با دوره های ابتدایی و راهنمایی است. روش پژوهش تحلیل کیفی محتواست. داده ها عبارت اند از برنامه درسی زبان فارسی دوره متوسطه ایران (نسخه سال 1386)، برنامه درسی مهارت های زبانی آمریکا (ایالت نیوجرسی، 2004) و برنامه درسی زبان ملّی استرالیا (ایالت استرالیای غربی، 1998) که با روش کتابخانه ای و فیش برداری از اسناد و مدارک داخلی و خارجی جمع آوری شده است. در این پژوهش، اهداف و مؤلفه های آموزش مهارت های زبانی برنامهدرسی زبان ملّی کشورهای یاد شده، در چارچوب رویکردهای مستقل از بافت و ایدئولوژیک، به دقت تحلیل و بررسی و مشخص شد که اهداف و مؤلفه های آموزش مهارت های زبانی برنامه درسی زبان ملّی آمریکا و استرالیا  با تأثیر از ویژگی های رویکرد ایدئولوژیک تدوین شده اند، در حالی که اهداف و مؤلفه های آموزش مهارت های زبانی برنامه درسی زبان ملّی ایران(آگاهانه یا ناآگاهانه) بیشتر واجد ویژگی های رویکرد مستقل از بافت است و تعداد ویژگی های مرتبط با رویکرد ایدئولوژیک آن کم است. در این مقاله پس از بحث درباره ویژگی های برنامه درسی زبان ملّی کشورهای یاد شده، که متأثر از رویکرد ایدئولوژیک به سواد است، به نقاط قوت و ضعف اهداف و مؤلفه های آموزش مهارت های زبانی برنامه درسی زبان ملّی ایران پرداخته می شود .  
۳.

نقد و بررسی مبحث فعل مرکب درکتابهای زبان فارسی دوره متوسطه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فعل مرکب همکرد اسم فعل ساخت موضوعی معیار نحوی گسترش پذیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 116 تعداد دانلود : 87
یکی از مباحثی که در کتابهای زبان فارسی مقطع متوسطه بسیار مورد نقد قرار می گیرد مقوله فعل مرکب است که به اذعان دبیران فارسی مشکل سازترین مطلب این کتابهاست. در این پژوهش پس از ارائه آرائ برخی از دستورنویسان و زبانشناسان و معرفی مبانی علمی و زبانشناختی مبحث فعل مرکب ،اشکالات کتاب “زبان فارسی2” دوره متوسطه در این زمینه استخراج ، نقد و بررسی می شود . مبحث فعل مرکب در کتاب مذکور ،منعکس کننده آرای وحیدیان کامیار  (1356) می باشد که برخلاف بسیاری از دستورنویسان و زبانشناسان (خانلری1352، صادقی1372، دبیرمقدم1374)معتقد است تعداد افعال مرکب در زبان فارسی بسیار کم است. شاهدی که وی برای این ادعا می آورد استفاده از معیار نحوی عدم گسترش پذیری جزئ غیرصرفی فعل مرکب است. این معیار موارد نقض بسیار دارد که ناشی از خلط مباحث صرفی و نحوی است. در این نوشتار ضمن نقد و بررسی آرائ وحیدیان کامیار به نارسایی های مبحث فعل مرکب در کتاب زبان فارسی 2 پرداخته شده است سپس با پیروی از آرای کریمی(2005)و کریمی دوستان(2005) سعی در رفع اشکالات مذکور شده است  و با استفاده از معیار معنایی و معیارهای نحوی چون «اسناد سازی» و «استفاده از تکواژ «را»» افعال مرکب  شناسایی شده است .  
۴.

بررسی رابطه حافظهکاری با عملکرد خواندن و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان پسریک زبانه و دوزبانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حافظه کاری عملکرد خواندن پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوزبانه و یک زبانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 212 تعداد دانلود : 39
هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه حافظه کاری با عملکرد خواندن و پیشرفت تحصیلی و ارائه یک مدل تبینی با برازش مناسب در دانش آموزان پسر یک زبانه و دو زبانه است. سیصد و هشتاد دانش آموز پایه پنجم دبستان (188دوزبانه فارس- ترک و 192یک زبانه فارس) با روش نمونه گیری چندمرحله ای انتخاب شدند. برای سنجش حافظه کاری از آزمون شاخص پردازش اطلاعات(IPI)، برای سنجش عملکرد خواندن از آزمون سنجش عملکرد خواندن و نارساخوانی (نما) و از میانگین نمره های نهایی دروس ریاضی، فارسی و علوم به عنوان شاخص سنجش پیشرفت تحصیلی استفاده شد. در این پژوهش، تأثیرات حافظه کاری بر عملکرد خواندن و  پیشرفت تحصیلی، ضرایب مسیر و برازش مدل پیشنهادی برای دانش آموزان یک زبانه و دوزبانه بررسی شد. نتایج بیانگر آن بود که اثر مستقیم متغیر حافظه کاری بر متغیرهای درون زای پژوهش( عملکرد خواندن و پیشرفت تحصیلی) و همچنین اثر مستقیم  عملکرد خواندن بر پیشرفت تحصیلی در هر دو گروه مثبت و معنادار است . با این حال، ضرایب مسیر در نمونه های دو زبانه بیشتر بود. همچنین برازش داده ها با مدل پیش بینی شده در هردو گروه مناسب بود. در گروه دو زبانه ها بیشترین ضریب مسیر بین حافظه کاری و پیشرفت تحصیلی و در گروه یک زبانه ها بین حافظه کاری و عملکرد خواندن  برقرار بود .کمترین ضریب مسیر در هر دو گروه بین عملکرد خواندن و پیشرفت تحصیلی وجود داشت. تفاوت بین دو گروه در تمامی مؤلفه ها ،به جز شاخص های حذف آواها و خواندن کلمه های پربسامد (در متغیر عملکرد خواندن)، معنادار بود. بنابراین دانش آموزان دوزبانه در تمامی مؤلفه ها بر دانش آموزان یک زبانه برتری داشتند.
۵.

رویکرد آموزش رسمی زبان عربی به انتخاب واژگان پایه زبان معیار و تأثیرش بر آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رویکرد هدف فهم متن متون دینی زبان معیار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 532 تعداد دانلود : 925
براساس آنچه در راهنمای برنامه درسی زبان عربی آمده، از میان رویکردهای مختلف به آموزش زبان دوم، برای آموزش این درس رویکرد فهم متن با قید «دینی» انتخاب شده است. در این انتخاب ، برداشت از قانون اساسی، توصیه های رهبری، نیازها و تجارب آموزشی نقش داشته اند. این رویکرد ضمن این که تأثیر خود را بر تمامی اجزای کتاب درسی از قبیل محتوا، تمرین ها، واژگان پایه، تعابیر و اصطلاحات می گذارد، باید و نبایدهایی هم در مقابل مؤلفان قرار می دهد. اما مهم این است که این امر خللی در امر آموزش زبان عربی معیار ایجاد نمی کند. در این نوشتار، ضمن تبیین این رویکرد و علل انتخاب آن، به راهکارها و چالش های آن اشاره و ضمن بیان ویژگی های زبان عربی معیار روشن شده است که این رویکرد تأثیری بر فراگیری زبان عربی معیار ندارد.  
۶.

بررسی و نقد میزان استفاده دبیران از راهبردهای تدریس متون کتاب عربی دوره پیش دانشگاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آموزش زبان عربی راهبردهای تدریس متون متون عربی کتاب عربی دوره پیش دانشگاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 760 تعداد دانلود : 567
یکی از مهمترین رویکردهای معاصر آموزش زبان های خارجی متن محوری است. آموزش متن، علاوه بر کیفیت مناسب متون، به راهبردهای مناسب تدریس نیز نیازمند است. هدف پژوهش حاضر، بررسی شیوه های آموزش متون عربی در مدارس است. به دلیل گستردگی کار، شیوه های تدریس متون کتاب عربی پیش دانشگاهی انتخاب شد. جامعه آماری پژوهش را دانش آموزان علوم انسانی و دبیران مقطع پیش دانشگاهی شهرستان های دورود، بروجرد، ازنا و الیگودرز در استان لرستان تشکیل می دادند. روش پژوهش، پیمایش؛ ابزار پژوهش، پرسشنامه و روش نمونه گیری، خوشه ای تصادفی بود. چهار سئوال این تحقیق عبارت بودند از: 1- به نظر دانش آموزان، معلمان برای تدریس متون تا چه حد از راهبردهای مناسب استفاده کرده اند؟ 2- به نظر معلمان، آنان برای تدریس متون تا چه حد از راهبردهای مناسب استفاده کرده اند؟ 3- آیا نظر معلمان باسابقه و کم سابقه در این زمینه اختلاف معناداری دارد؟ 4- آیا میان پاسخ های دانش آموزان و پاسخ های معلمان اختلاف معناداری وجود دارد؟  براساس یافته های پژوهش پاسخ های دانش آموزان و معلمان اختلاف معناداری دارد که می تواند به دلیل شیوه ضعیف و نادرست معلمان در اجرای راهبردهای تدریس ، درک ضعیف دانش آموزان به دلیل  بی علاقگی آنها به درس عربی و مشکلات کتاب عربی پیش دانشگاهی باشد.  
۷.

راهنمای برنامه درسی زبان های خارجی دوره متوسطه: فرصت ها و چالش های تولید و اجرای برنامه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: راهنمای برنامه درسی رویکرد ارتباطی برنامه درسی زبان های خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 584 تعداد دانلود : 917
رویکرد ارتباطی به آموزش زبان های خارجی که در مقابل رویکرد سنتی روش دستور ترجمه و روش شنیداری- گفتاری و به منظور غلبه بر محدودیت های روش سنتی، ابتدا به عنوان یک گزینه مطرح شد، در روند رشد خود به کمک یافته های پژوهشی حوزه زبان آموزی تقویت و در حال حاضر، در بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای آسیایی و خاورمیانه، به رویکرد غالب و انتخابی در آموزش زبان خارجی تبدیل شده است. پژوهش های متعددی که به مطالعه برنامه درسی دوره متوسطه در کشورمان پرداخته اند، ناکارآمدی آموزش زبان در این دوره را تأیید کرده و غالباً دلیل این ناکارآمدی را رویکرد سنتی برنامه درسی دانسته اند.  در راستای بهبود کیفیت زبان آموزی در دوره متوسطه، دفتر برنامه ریزی و تألیف کتاب های درسی، در سال 84 ،کمیته ای تشکیل داد که در آن گروهی از کارشناسان گروه زبان های خارجی دفتر تألیف و تعدادی از استادان متخصص آموزش زبان های انگلیسی آلمانی و فرانسه شرکت داشتند.به این کمیته مأموریت داده شد تا با برگزاری جلسه های منظم، راهنمای برنامه درسی زبان های خارجی را تهیه کند. این کمیته پس از یک سال و نیم کار منظم، راهنمای برنامه را تهیه و تدوین کرد. این راهنما در اردیبهشت سال 1389 در نشستی یک روزه، با حضور مدیران و کارشناسان گروه های درسی به نقد گذاشته شد. این مقاله بر آن است تا با مراجعه به مستندات راهنمای تولید شده، محورهای اصلی آن را معرفی ، نقد و با بحث کردن درباره بسترهای لازم برای اجرای برنامه ، چالش ها و فرصت های فرایند اجرای برنامه را مطرح کند. از آنجا که توفیق در ایجاد تغییرات مثبت در برنامه درسی، مستلزم طرح شفاف بحث های مرتبط با تغییر در سطح عام و پیگیری آنها تا اقناع کامل همه دست اندرکاران امر تغییر است، در این مقاله تلاش شده تا با مطرح کردن بحث ها، زمینه دستیابی به این هدف فراهم شود.  

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۳