نوآوریهای آموزشی

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه های آموزش سواد رسانه ای و تحلیل جایگاه آن در اسناد بالادستی آموزش وپرورش انجام شد. سروش پژوهش توصیفی شامل تحلیل اسنادی و نیز تحلیل محتوا و رویکرد آن کاربردی است. جامعه پژوهش در بخش تحلیل اسنادی، کلیه متون مرتبط با آموزش سواد رسانه ای و در بخش تحلیل محتوا، چهار سند بالادستی نظام آموزش وپرورش ایران است. با توجه به ماهیت موضوع، از نمونه گیری صرف نظر و کل جامعه بررسی شد. ابزارهای اندازه گیری فرم فیش برداری و فهرست تحلیل محتوای محقق ساخته است. داده های اسنادی به شیوه کیفی و داده های تحلیل محتوا با استفاده از شاخص های توصیفی در فرایند تحلیلی آنتروپی شانون بررسی شدند. نتایج پژوهش نشان داد: 1. چارچوب مفهومی آموزش سواد رسانه ای را می توان در سه مؤلفه شناخت، تفکر انتقادی و تولید و تعامل پیام دسته بندی کرد. هریک از این مؤلفه ها نیز به چند خرده مؤلفه تقسیم می شود؛ 2. میزان توجه به مؤلفه های آموزش سواد رسانه در اسناد بالادستی آموزش وپرورش متفاوت است؛ به طوری که بیشترین تأکید بر مؤلفه شناخت و کمترین تأکید بر مؤلفه تفکر انتقادی است؛ 3. در بین اسناد بررسی شده ، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به سند چشم انداز بیست ساله (۵۳۴/۰) و کمترین مربوط به سند تحول بنیادین آموزش وپرورش (0/87) بوده است.

این پژوهش با هدف طراحی و تدوین الگویی برای ارائهٔ خدمات آموزشی و پرورشی به فرزندان دانش آموز شهدا و جانبازان و ایثارگران در ایران اجرا شده است. برای تحقق این هدف، از روش پژوهش نظریهٔ داده بنیاد استفاده شد. جامعهٔ آماری پژوهش عبارت اند از: 1. کلیهٔ اسناد و دستورالعمل ها شامل فرمان امام خمینی (ره)، دستور رهبر معظم انقلاب، مجموعهٔ مصوبات شورای عالی آموزش وپرورش، اساسنامهٔ مدارس شاهد، اساسنامهٔ طرح شاهد و ایثارگران، قانون جامع ایثارگران، آیین نامهٔ مادهٔ 67 قانون جامع خدمات رسانی به ایثارگران، شیوه نامهٔ انتخاب و سامان دهی نیروی انسانی به مدارس شاهد، برنامهٔ ششم توسعهٔ کشور، دستورالعمل آموزشی و پرورشی طرح پراکندهٔ شاهد و دستورالعمل برنامهٔ هفتگی و ساعت کار آموزشی و پرورشی مدارس شاهد؛ 2. مبانی نظری (پژوهش ها و مقاله ها و کتاب ها) و استفاده از حداکثر ممکن پژوهش ها و مقاله ها و کتاب ها؛ 3. هفتاد نفر از متخصصان و مدیران ارشد و میانی و دست اندرکاران. برای گردآوری داده ها و اطلاعات در بخش اسناد و همچنین مبانی نظری از سیاهه بررسی اسنادی و در بخش متخصصان و دست اندرکاران از فرم مصاحبه استفاده شد. برای تحلیل داده های پژوهش از تحلیل محتوای کیفی و رعایت قواعد مقوله بندی و نرم افزار مکس کیودی ای 12 استفاده شد. براساس یافته های پژوهش، تعداد 426 کد باز شناسایی و در قالب 85 کد محوری و هفت کد انتخابی تقسیم بندی شد که عبارت اند از: خدمات آموزشی، خدمات پرورشی فرهنگی، خدمات مشاوره ای و روان شناختی، خدمات تربیت بدنی و تندرستی، خدمات مالی، خدمات نیروی انسانی و خدمات فضا و تجهیزات. در این مقاله، متناسب با این ویژگی ها، الگوی مفهومی ارائهٔ خدمات آموزشی و پرورشی به فرزندان دانش آموز شهدا و جانبازان و ایثارگران در ایران و همچنین تقسیم وظایف دستگاه های مرتبط ترسیم شد.

پژوهش حاضر، که با هدف طراحی الگوی پاسخ گویی اجتماعی در مدارس ابتدایی ایران انجام شده است، براساس هدف کاربردی و گردآوریِ داده ها کیفی بوده و در آن از روش داده بنیاد استفاده شده است. میدان پژوهش را استادان رشتهٔ مدیریت آموزشی در دانشگاه های دولتی کشور تشکیل داده اند. مشارکت کنندگان با رویکرد هدفمند و روش نمونه گیری نظری و استفاده از معیار اشباع نظری داده ها انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبهٔ نیمه ساختارمند است. تحلیل داده های به دست آمده از روش اشتراوس و کوربین در سه مرحلهٔ کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی با نرم افزار مکس کیو دی اِی 18 انجام شده است. در بخش نتیجه گیری، براساس چارچوب اشتراوس و کوربین،  در بخش عوامل علّی پنج مقوله (توجه به مدارس دولتی و عصر فناوری، وجود اخلاق و قانون، وجود سازمان های ارزشیاب در جامعه، جامعهٔ فرهیخته، مدرسه و مدیریت آن)، پدیدهٔ محوری هفت مقوله (مشارکت، محیط زیست، وجدان، مالی، فرهنگ و اجتماع، شفاف سازی، آگاهی و یادگیری)، راهبردها پنج مقوله (فعالیت انجمن ها و نهادهای مدنی، آگاهی جامعهٔ مدنی درخصوص حقوق شهروندی خود و انتظارات مدرسه، تمایل مدیریت مدرسه به پاسخ گویی، وضعیت اقتصادی و رفاهی و ارتباطات مدرسه)، شرایط میانجی شش مقوله (باورها و هنجارهای جامعه، توجه به ذی نفعان مدرسه، کیفیت مدرسه، رهبری اثرگذار، مطالبه گری جامعه و سبک های مدیریت حمایتی)، شرایط زمینه ای چهار مقوله (وضعیت جامعه، وجود رسانه های رسمی و مجازی، نوع نظام مدرسه و میزان آگاهی، دموکراسی در جامعه) و پیامدها هشت مقوله (افزایش مشارکت در امور مدارس، افزایش عملکرد و اثربخشی معلمان در تمامی زمینه ها، حمایت و اعتماد به مدارس، شفاف سازی، رشد فکری و فرهنگی جامعه، یادگیری و عملکرد بهتر دانش آموزان، بهبود عملکرد و اثربخشی مدارس و عدالت آموزشی) شناسایی شدند.

توانایی مرتبط کردن تمام ویژگی های ضروری یک موقعیت، در قالب بزرگ نمایی یا کوچک نمایی، معرف یک تفکر به شکل نسبی است. ظهور تفکر نسبی پیش آگهی آغاز ساخت پلی برای پر کردن شکاف میان ساختارهای جمعی و ضربی است. تفکر نسبی عملکردی شناختی است که توانایی تحلیل تغییر در شرایط نسبی را توصیف می کند. قابلیت هدایت و کار با جنبه های کیفی به تقویت تفکر تناسبی کمّی منجر می شود. مطالعه کیفیت ادراک معلمان دورنمای شیوه ایجاد و توسعه ساختارهای مفهومی نزد فراگیران است. این مطالعه با هدف تعیین ویژگی های کیفی دانش محتوا و پداگوژیکی محتوای استدلال تناسبیِ کیفی به بررسی دانش بازنمایی های مرتبط میان مشارکت کنندگان در پژوهش پرداخته است. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع زمینه یابی است. نمونه آماری این پژوهش شامل 180 نفر از معلمان مقاطع ابتدایی، متوسطه اول (ریاضی) و دانشجو معلمان است. ابزار پژوهش آزمون محقق ساخته و ارزیابی در چارچوب نظریه های این حوزه به واسطه تحلیل کمّی کیفی صورت گرفته است. از نتایج ارزیابی می توان به نزدیکی شیوه عملکرد دانشجومعلمان و معلمان دوره ابتدایی اشاره کرد که تقریباً نیمی از هر یک از این دو گروه عملکرد موفقی داشتند. بیشترین تعابیر صحیح به ترتیب از سوی معلمان متوسطه، دانشجومعلمان و معلمان ابتدایی مشاهده شد. توجه به پیش درآمدها و ضرورت های روند توسعه استدلال تناسبی از سوی معلمان، تعمیق بررسی آن توسط پژوهشگران و مطالبه آن در طراحی های تعلیمی مراکز تربیت معلم مورد تأکید محققان این مطالعه است. در خصوص آموزش معلمانِ آینده ایجاد حساسیت به پیامد تأخیر ظهور تفکر تناسبی دانش آموزان ضروری است.

هدف پژوهش حاضر بررسی اثر خشونت معلم بر هیجانات مثبت و منفی تحصیلی و اضطراب مدرسه است و روش آن توصیفی همبستگی است. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر سرباز (استان سیستان و بلوچستان) در سال تحصیلی 1401-1400 تشکیل دادند (1910=N). به شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای (برحسب جنسیت و رشته تحصیلی) تعداد 320 دانش آموز ازطریق مقیاس های خشونت معلم، هیجانات کلاس درس و اضطراب مدرسه مطالعه شدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون های کولموگروف اسمیرنوف، ضریب همبستگی پیرسون، دوربین واتسون و تحلیل مسیر با کمک بسته نرم افزار آماری در علوم اجتماعی نسخه 16 و نرم افزار حداقل مربعات جزئی هوشمند نسخه 2 استفاده شد. یافته ها نشان داد که خشونت معلم بر هیجانات مثبت تحصیلی (غرور، لذت و امید) اثر منفی و بر هیجانات منفی تحصیلی (شرم، اضطراب، خستگی، ناامیدی و خشم) و اضطراب مدرسه (اضطراب امتحان، ترس از ابراز وجود، فقدان اعتمادبه نفس) اثر مثبت دارد. با توجه به نتایج، برگزاری کارگاه های آموزش ضمن خدمت برای معلمان در حوزه های آشنایی با حقوق طبیعی کودکان، کنترل خشم، شفقت و گذشت از دیگران پیشنهاد می شود.

مدل ها ابزارهای تأثیرگذار در یادگیری علوم به شمار می روند و اگر شاگردان درباره ماهیت مدل ها، هدف از مدل سازی و کاربرد آن ها در فرایند یادگیری فکر نکنند، این اثربخشی محدود خواهد بود. این پژوهش درپی کاوش نوع و سطح درک شاگردان دوره دوم متوسطه از مدل و دانش فرامدل سازی در دروس فیزیک، شیمی و زیست شناسی است. در این پژوهش کمّی   توصیفی، نمونه در دسترس530 نفر از دانش آموزان دوره دوم متوسطه، به منظور پاسخ گویی به پرسش نامه بررسی میزان دانش مدل سازی (مدل شایستگی مدل) انتخاب شدند. به منظور تحلیل داده ها از مدل سؤال پاسخ امتیاز پاره ای استفاده شد. یافته ها نشان داد که شاگردان در درجه اول، به مدل های عینی و عملکردی فکر می کنند و مدل های انتزاعی (نمودار یا معادله) در درجه دوم اهمیت قرار دارند. دانش مدل سازی و آگاهی از کارکرد و اهداف مدل ها از حوزه محتوایی مستقل نیست و به دنبال آن، نوع و کاربرد مدل ها به محتوا و درس بستگی دارد؛ به گونه ای که شاگردان از مدل سازی در زیست شناسی بیشتر به منظور توصیف پدیده ها و در فیزیک و شیمی به منظور پیش بینی و استدلال بهره می بردند. پیشنهاد می شود در برنامه درسی علوم به مدل و دانش مدل سازی در محتوای درسی توجه بیشتر شود و مهارت های فراشناختی شاگردان برای تشخیص، کاربرد، بازبینی و ارزیابی مدل ها توسعه داده شود. همچنین معلمان علوم به استفاده آگاهانه از مدل سازی در فرایند تدریس تشویق شوند.

هدف پژوهشِ حاضر بررسی تأثیر سبک رهبری دیجیتال در تدریس دیجیتال معلمان با نقش میانجی توانمندسازی روان شناختی است. برای نیل به این هدف، از روش توصیفی همبستگی به کمک مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد. جامعه پژوهش را همگی معلمان مدارس دولتی و غیردولتی شهرستان خدابنده به تعداد ۹۵۶ نفر تشکیل می دهند. نمونه پژوهش نیز شامل 274 معلم بود که به روش نمونه گیری سهمیه ای و با استفاده از جدول کرجسی و مورگان انتخاب شدند. ابزار استفاده شده در این پژوهش، سه پرسش نامه سبک رهبری دیجیتال انجمن بین المللی فناوری آموزش (2014)، تدریس دیجیتال حمزه و همکاران (2021) و توانمندسازی روان شناختی اسپریتز و میشرا (1997) بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از دو نرم افزار اس پی اس اس 26 و اسمارت پی ال اس 3 استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که رهبری دیجیتال بر دو متغیر تدریس دیجیتال (بتا=89/0) و توانمندسازی روان شناختی معلمان (بتا=65/0) اثر مستقیم و معناداری دارد. توانمندسازی روان شناختی معلمان نیز بر تدریس دیجیتال معلمان (بتا=82/0) اثر مستقیم و معناداری دارد. همچنین رهبری دیجیتال با نقش میانجی توانمندسازی روان شناختی (بتا=24/0) بر تدریس دیجیتال معلمان اثر غیرمستقیم و معناداری دارد. براساس یافته های پژوهش، گفتنی است که موفقیت سبک رهبری دیجیتال بر تدریس دیجیتال معلمان نیازمند فرهنگ سازی در به کارگیری ابزارهای دیجیتال در فرایندهای یاددهی –یادگیری، فراهم کردن زیرساخت های لازم برای تدریس دیجیتال معلمان و کمک به افزایش شایستگی ها، مهارت ها و اعتمادبه نفس معلمان در استفاده از ابزارهای دیجیتال در فرایند یاددهی- یادگیری است.