نوآوریهای آموزشی

هدف از این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر در استقرار مدیریت دانش در مدارس است. این پژوهش کیفی است و از روش داده بنیاد نظام مند (سیستماتیک) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شاملِ استادان تعلیم وتربیت در دانشگاه های ایران و کارشناسان و مدیران نخبه آموزشی در وزارت آموزش وپرورش و در مدارس و مؤسسات آموزشی در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ بوده اند. در این پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است و با ۱۶ نفر تا رسیدن به اشباع نظری مصاحبه شد. برای بررسی اعتبار و روایی داده ها، برای بازبینی به مشارکت کنندگان ارائه شدند و با توجه به نظرهای آنان اصلاحات لازم صورت گرفت. درنهایت، از خبرگانی که در مصاحبه ها شرکت نکردند کمک گرفته شد. سپس عبارات درون مصاحبه ها پیاده سازی شدند و مفاهیم و مقولات با روش کدگذاری باز و محوری و انتخابی طبقه بندی شدند. ازاین رو، ۸۵ کد باز و 17 کد محوری در نظر گرفته شد. در مرحله کدگذاریِ انتخابی چهار عاملِ مؤثر شاملِ فرهنگ سازمانی، ویژگی های کارکنان، برنامه محوری با نگرش نظام مند و مدیریت منابع انسانی تبیین شدند.

معلم اساسی ترین عنصر در نظام آموزش و پرورش محسوب می شود و میزان صلاحیت حرفه ای، کارآمدی، علاقه مندی و تسلط حرفه ایِ او در کیفیت فرایند یاددهی یادگیری اثری تعیین کننده دارد. هدف از پژوهش حاضر بررسی صلاحیت های معلمان ابتدایی و متوسطه با استفاده از مرور تلفیقی پژوهش های معتبر در حوزه سنجش این سازه بود. به این منظور، جست وجوی پایگاه های الکترونیکی با استفاده از کلمات فارسی با هدف استخراج پژوهش های مربوط به سنجش صلاحیت های حرفه ای معلمان انجام شد. جست وجوی این پایگاه ها در فاصله دی و بهمن 1399 انجام شد. از مجموع 100 رساله دکتری، طرح پژوهشی و مقاله فارسی چاپ شده از سال های 1385 تا 1399 تعداد 22 پژوهش (15 مقاله، 4 طرح پژوهشی و 3 رساله دکتری) حائز شرایط لازم شناخته شدند. تحلیل این متون با روش مرور تلفیقی انجام شد و رویه پیشنهادی ویتمور و نالف، پس از کدگذاری، در چهار بُعدِ صلاحیت های دانشی، مهارتی، نگرشی/ ارزشی و شخصیتی/ اخلاقی در سه سطح (بالاتر، در حد و پایین تر از متوسط) دسته بندی شد. بر اساس یافته ها، درمجموع معلمان در بُعد دانشی در سطح متوسطی قرار داشتند. همچنین در بُعد مهارتی ازجمله مدیریت کلاس، برنامه ریزی و سازماندهی فرصت های یادگیری، روش های تدریس فعال و اجزای تدریس ازجمله ارزشیابی و نیز کاربرد فناوری در فرایند یاددهی یادگیری پایین تر از متوسط قرار داشتند. اما در بُعد نگرشی/ ارزشی و همچنین در بُعد شخصیتی/ اخلاقی در سطح بالاتر از متوسط بودند. با توجه به نتایج مطالعه حاضر، به توسعه و ارتقای صلاحیت های حرفه ای معلمان با برنامه ریزی نظام مند و مبتنی بر اسناد تحولی و پژوهش های علمی احساس نیاز می شود.

تحقیق حاضر ازجمله تحقیقات کیفی است که به صورت میدانی اجرا شده است. روش کیفی مورد استفاده در تحقیق حاضر از نوع پدیدارشناسی بود. مشارکت کنندگان در این پژوهش شاملِ معلمان ورزش در مناطق محروم بودند. برای اجرای کار از روش نمونه گیری هدفمند و با رویکرد نمونه گیری همگون و درعین حال با رعایت حداکثر تنوع نمونه گیری استفاده شد. نمونه گیری تا رسیدن به اشباع نظری شکل گرفت. درنهایت تعداد 15 مصاحبه در این خصوص انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات در تحقیق حاضر مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل موضوعی استفاده شد. بر اساس نتایج، 5 عامل جسمی، روانی، تربیتی، آموزشی و ورزشی در بی عدالتی در ورزش مدارس مناطق محروم تأثیرگذار است. به مدیرانِ فعال در این زمینه پیشنهاد می شود با رفع مشکلات پیشِ روی ورزش مدارس در مناطق محروم ازجمله اختصاص بودجه بیشتر، نیروی انسانی باانگیزه تر و امکانات بیشتر شرایط شرکت دانش آموزان این مناطق را در فعالیت های ورزشی بیشتر کنند.

هدف از این پژوهش شناسایی مؤلفه های مهارت های کوانتومی مدیران در اجرای یادگیری ترکیبی است. روش پژوهشْ کیفی و از نوع فراترکیب است. داده ها ازطریق بررسی اسناد و منابع علمی، مرتبط با موضوع پژوهش در 31 سال اخیر (1990 تا 2021)، گردآوری شده است. بدین منظور کلیدواژه های مرتبط در پایگاه های معتبر علمی جست وجو شدند و درنهایت 31 منبع برای بررسی نهایی انتخاب شد. به منظورِ افزایش اعتبار و قابلیت اطمینان، اسناد به صورت جداگانه کدگذاری شدند. میزان توافق میان دو کدگذار 89/ 0 درصد به دست آمد. پس از بررسی و تحلیل محتوای منابع، به روش کدگذاری، مهارت های کوانتومی مدیران در سه بُعد شناخت کوانتومی، عمل کوانتومی و اعتماد کوانتومی با 17 مؤلفه استخراج شد. در بعد شناخت کوانتومی مؤلفه های آموزش و آگاهی، جریان باز اطلاعات، توسعه حرفه ای و ماهیت یادگیری ترکیبی، در بعد عمل کوانتومی مؤلفه های رهبری، مدیریت، محیط معنوی، زیرساخت های آموزشی، منابع انسانی، پشتیبانی فنی، زیرساخت های فناوری و منابع مالی و در بعد اعتماد کوانتومی مؤلفه های خودسازمان دهی، ایجاد جوّ اعتماد و اطمینان، موقعیت شناسی، نظارت و بازخورد و ایجاد انگیزه استخراج شد.

پژوهش حاضر با هدف مطالعهٔ ویژگی های عناصر برنامهٔ درسی آموزش علوم پایهٔ ششم ابتدایی مبتنی بر روش STEAM انجام شد. این مطالعه در سال تحصیلی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای کیفی هدایت شده با نمونه گیری هدفمند (معیاری) و ازطریق مصاحبهٔ نیمه ساختاریافته با 23 نفر از صاحب نظران حوزهٔ مطالعات برنامهٔ درسی و معلمان پایهٔ ششم ابتدایی انجام گرفت. تجزیه وتحلیل متن مصاحبه ها به صورت دستی و هم زمان با جمع آوری داده ها انجام شد. اعتمادپذیری یافته ها با استفاده از غوطه وری و مطالعهٔ مکرر و بازنگری مشارکت کنندگان و خبرگان به دست آمد. با استناد به عناصر برنامهٔ درسی پیشنهادی اکر ده عنصر در این پژوهش موردمطالعه قرار گرفت. طبق نتایج تحقیق، برنامهٔ درسی آموزش علوم مبتنی بر روش STEAM موانع سنتی جداکنندهٔ پنج حوزهٔ یادگیری را برطرف کرده است و این حوزه ها را برای دستیابی به یادگیری مبتنی بر اهداف برنامهٔ درسی یکپارچه و منسجم ساخته است و بر اصل خلاقیت و ایده پردازی تکیه دارد.

هدف از پژوهش حاضر ایجاد شبکهٔ معنایی مفاهیم در حوزهٔ آموزش وپرورش به کمک رده بندی مردمی است. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پژوهش تحلیل هم واژگانی است. این تحلیل به معنی ایجاد واژه مفهوم در طراحی اصطلاح نامه و تبدیل آن به هستان شناسی است. بدین معنی که ابتدا متن ها، پیوندهای پیشنهادی و نیز اصطلاحات و کلمات درج شدهٔ کاربران در مرحلهٔ نخست به واژه مفهوم تبدیل شدند. سپس، هم زمان با این فرایند، با ده نفر خبرهٔ این حوزه بر اساس نمونه گیری هدفمند مصاحبه شد. شش کتاب فارسی دورهٔ ابتدایی بخش اصلی موردمطالعه و مطالبهٔ این پژوهش از جامعهٔ آماری شرکت کننده در رده بندی مردمی اند. کاربران موردنظر تکمیل کنندگان برچسب های رده بندی مردمیْ 2۴۰ نفر از کارشناسان سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی وزارت آموزش وپرورش اند که از میان آن ها 1۴۸ نفر مبتنی بر جدول مورگان انتخاب شدند. نتایج این طرح در نرم افزار «پارسر فارسی» و راورماتریس برای تحلیل واژگان و سپس در نسخهٔ ۵/۵ از پروتژ اجرا شد و با افزونه هایOntoGraf ،  OWLVizبازنمایی شد. رابطهٔ موردنظر به هفت دستهٔ کلی و همچنین 2۴ زیرمجموعه و 122 (نمونه) طبقه بندی شد.  سلسله مراتب و روابط میان آن ها با استخراج مفاهیم تعیین شد و دانش معنایی و کلمات پرتکرار استفاده شده کاربران و نیز صاحب نظران به رده بندی مردمی مشخص شد. استفاده از این روش در نظام مندکردن کتاب های درسی دورهٔ ابتدایی برای دسترسی دانش آموزان و معلمان به منابع در محیط وب کارایی دارد و همچنین ذخیره و بازیابی اطلاعات را تسهیل می کند.

پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی برنامه درسی علوم تجربی بر مبنای نظریه کنشگر شبکه در محیط یادگیری شبکه انجام شده است. برای رسیدن به این هدف از رویکردهای فراترکیب و نظریه داده بنیاد استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش شامل اعضای هیئت علمی، آشنا به حوزه های مطالعات برنامه درسی، تکنولوژی آموزشی و کلیه مقاله ها و پایان نامه های مرتبط با موضوع در پایگاه های اطلاعاتی معتبر در بازه زمانی سال های 2005 تا 2020 است. به منظور انجام دادن نمونه گیری، در بخش کیفی پژوهش، از روش نمونه گیری نظری (غیر احتمالی) و هدفمند به روش گلوله برفی استفاده شده است. همچنین در این پژوهش از روش کد گذاری باز، محوری و انتخابی برای تجزیه وتحلیل داده ها استفاده شده است. به منظور سنجش پایایی و کنترل کیفیت از روش کاپا استفاده شده است. ضریب کاپای محاسبه شده برابر با 94/0 و در سطح توافق عالی قرار گرفته است. طبق یافته های تحقیق، اصول حاکم بر برنامه درسی کنشگر شبکه شامل تقارن تعمیم یافته، ناهمگونی و چندگانگی، تحلیل آزاد، همبستگی، شبکه ای بودن و فرایند محوری است. برنامه درسی بر مبنای نظریه کنشگر شبکه، حساس به بافت و زمینه، مبتنی بر تفاوت ها، میان ذهنی و چند رگه توزیع شده است. اهداف این برنامه درسی چند وجهی، میان رشته ای، اقلیمی و متکثر است. محتوای این برنامه درسی پویا، سیال و تعمیم پذیر است. راهبرد آن یاددهی و یادگیری مبتنی بر ساختار شکنی، پرورش مهارت باز آفرینی، چند شبکه ای، مبتنی بر مذاکره و خلق دانش است. نقش معلم در این برنامه درسی به مثابه انسان شناس، روشنفکر و تحول آفرین است. محیط یادگیری باید مشارکتی باشد و فضایی را برای جست وجوی دانش بایگانی شده فراهم کند. همچنین محیط یادگیری باید چند حسی، دارای ارزشیابی واگرا، حساس به تفاوت های فردی، مسئله محور و پاسخ گو محور باشد.

هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل اساسی مؤثر در ارتقای کیفیت معماری محیط های آموزشی به منظور افزایش حضور باانگیزهٔ دانش آموزان در محیط و درنتیجه تقویت بازدهی تحصیلی است. پژوهش حاضر از نوع کیفی است. جامعهٔ موردبررسی پژوهش های علمی معتبر از سال 1980 تا 2019 در حوزهٔ انگیزه بخشی دانش آموزان در مدارس و مؤلفه های رفتاری، فیزیکی و روان شناختی مؤثر در ارتقای کیفیت محیط است. در ابتدا با استفاده از واژه های کلیدی «محیط آموزشی»، «مدرسه»، «بازدهی تحصیلی»، «آموزش گریزی»، «ساختار معماری» و غیره و بر اساس معیار ورود، 362 پژوهش علمی شناسایی شدند و سپس با توجه به معیار خروج درنهایت 59 مقاله به مرحلهٔ تحلیل نهایی وارد شدند. برای تجزیه وتحلیل کیفی اسناد از الگوی شش مرحله ای سنتزپژوهی روبرتس با استفاده از روش های کدگذاری خط به خط MAXQDA10 استفاده شد. درنهایت عوامل اساسیِ زیر شناسایی شد که عبارت بودند از: 1. رفتاری رضایتمندی؛ 2. روان شناختی حس تعلق به مکان؛ و 3. فیزیکی ساختاری معماری. همچنین الگوی مفهومی عوامل اساسی مؤثر در ارتقای کیفیت محیط های آموزشی شناسایی شد.