مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره 29 تابستان 1397 شماره 2 (پیاپی 114) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

رابطه میان شاخص های فعالیت آلتمتریک و کیفیت مجله های علم اطلاعات و کتابداری در اسکوپوس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فعالیت آلتمتریک پوشش آلتمتریک نمره آلتمتریک علم اطلاعات و کتابداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 404 تعداد دانلود : 384
هدف:مطالعه رابطه میان شاخص های فعالیت آلتمتریک و کیفیت مجله های علم اطلاعات و کتابداری نمایه شده در پایگاه استنادی اسکوپوس در 2015. روش شناسی: فعالیت 134 نشریه علم اطلاعات و کتابداری نمایه شده در پایگاه اسکوپوس با روش توصیفی و همبستگی و شاخص های آلتمتریک و کتاب سنجی بررسی شد. برای گردآوری داده ها از پایگاه های آلتمتریک اکسپلورر، اسکوپوس، وب سایت رتبه بندی کشورها و مجله های سایمگو، و وب سایت ژورنال متریکس استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزارهای اکسل و اس پی اس اس انجام شد. یافته ها: از 6638 مقاله منتشرشده دارای نشانگر دیجیتالی شیء در مجله های علم اطلاعات و کتابداری در سال 2015، به تعداد 2524 مقاله دست کم یک بار در رسانه های اجتماعی اشاره شده است (پوشش آلتمتریک 38%). مجله Journal of Information Science بیشترین میزان حضور در رسانه های اجتماعی (پوشش 100%) و مجله D-Lib Magazine ( میانگین نمره آلتمتریک 9/17) بیشترین میزان توجه را داشته است. نتایج آزمون همبستگی رتبه ای اسپیرمن وجود رابطه آماری معنادار و مثبت میان شاخص های فعالیت آلتمتریک (پوشش آلتمتریک و توجه آلتمتریک) و کیفیت مجله ها (اس جی آر، اسنیپ، سایت سکور، و میانگین استنادی) را نشان داد. نتیجه گیری: مقاله های منتشرشده در مجله های علمی باکیفیت تر، به میزان گسترده تری در رسانه های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده و توجه بیشتری را نیز از سوی کاربران این رسانه ها دریافت می کنند.
۲.

جایگاه میان رشته در طرح های رده بندی کتابخانه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: میان رشته میان رشتگی رده بندی کتابخانه ای-کتاب شناختی رده بندی پدیده محور تحلیل حوزه منطق فازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 929 تعداد دانلود : 710
هدف: تبیین اهمیت جایگاه میان رشته ها در طرح های رده بندی کتابخانه ای. روش شناسی: متون مرتبط با رشته و میان رشته و مسئله میان رشتگی در طرح های رده بندی کتابخانه ای و نیز 53 طرح رده بندی کتابخانه ای-کتاب شناختی به روش تحلیل اسنادی و محتوا با ابزار فیش برگه و سیاهه وارسی بررسی شد. یافته ها: بررسی طرح های رده بندی نشان داد رده بندی های کتابخانه ای براساس حوزه یا رشته های دانشگاهی به وجود آمده و جایگاه مهم میان رشتگی را نادیده گرفته اند. همچنین، رویکرد غالب در تدوین طرح های رده بندی کتابخانه ای، منطق کلاسیک است. نتیجه گیری: با توجه به نادیده گرفتن میان رشته ها به طور مستقل در نظام های رده بندی کتابخانه ای، استفاده از رویکرد ترکیبی در این رده بندی ها (یعنی، توجه به رده بندی براساس تحلیل حوزه و رده بندی پدیده محور) و نیز گذر از رده بندی های کلاسیک کتابخانه ای و حرکت به سمت تدوین رده بندی های کتابخانه ای با رویکرد منطق فازی می تواند راهگشا باشد.
۳.

اثربخشی مطالعات کتاب درمانی در حوزه کودکان و نوجوانان با روش فراتحلیل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتاب درمانی فراتحلیل مطالعات کتاب درمانی کودکان و نوجوانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 273 تعداد دانلود : 655
هدف: فراتحلیل یافته های پژوهشی کتاب درمانی در حوزه کودکان و نوجوانان با محاسبه اندازه اثر کلی کتاب درمانی؛ بررسی اثر کتاب درمانی بر مشکلات؛ و شناسایی تعدیل کننده های اثربخش کتاب درمانی. روش شناسی: 58 مقاله با 87 اندازه اثر از پژوهش های پیشین در حوزه کتاب درمانی دوره ده ساله 1384-1394 و دسترس پذیر در پایگاه های اطلاعاتی به دست آمد. برای محاسبه اندازه اثرها از نرم افزار CMA2 استفاده شد. یافته ها: اندازه اثر کلی برای کتاب درمانی 004/1 است به این معنا که کتاب درمانی اثربخشی بالایی دارد. همچنین، متغیرهای تعدیل کننده مانند گروه کنترل، نوع هدایتگر، و تماس با هدایتگر تااندازه ای بر یافته ها اثربخش است؛ اما تعدیل کننده هایی مانند جنسیت بر اثربخشی نتایج تأثیری ندارند و اثربخشی کتاب درمانی برای هردو جنسیت یکسان است. نتیجه گیری: کتاب درمانی اثربخشی بالایی برای کودکان و نوجوانان دارد و می تواند برای رفع اختلالات و مشکلات مختلف در کودکان و نوجوانان استفاده شود.
۴.

طرحی از طبقه بندی علوم در ایران باستان با تأکید بر بندهش ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: بندهش طبقه بندی علوم در ایران باستان کتابخانه های ایران باستان تاکسونومی شاخه های علوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 524 تعداد دانلود : 269
هدف: ارائه طرحی از طبقه بندی علوم در ایران باستان با تکیه بر متون باستانی. روش شناسی: رویکردی تاریخی، با تکیه بر متون، منابع، و اسناد موجود. یافته ها: ایرانیان در تاریخ پیشینه علمی قوی ای دارند؛ اما بسیاری از منابع علمی آنها در گذر زمان نابود شده است. بندهش ایرانی یکی از منابع مهم باستانی ایران و حاوی طرح طبقه بندی گسترده ای از علوم است که بیشتر جنبه واقع گرایانه و کاربردی دارد تا فلسفی؛ این طرح با دیدی جامع نگرانه استخراج می شود. همچنین در این کتاب، نخستین طرح تاکسونومی مضبوط نیز ارائه شده است. نتیجه گیری: طرح طبقه بندی علوم موجود در بندهش با توجه به پیش فرض های سه گانه موجود در متن، پذیرفته می شود. این طرح واقع گرایانه و کاربردی ارائه شده است. به جای اسم بردن از کلیت هر علم، لایه دوم طبقه بندی، یعنی ابعاد هر علم به طور تفکیکی ذکر کرده است.
۵.

نظری بر مبانی فلسفی ربط: ثابت، سیال، یا هردو: ارزیابی ربط در نظام های بازیابی اطلاعات برمبنای دیالکتیک افلاطونی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قضاوت ربط بازیابی اطلاعات دیالکتیک افلاطون نظریه سیالیت هراکلیتوس نظریه ثبات پارمنیدس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 644 تعداد دانلود : 163
هدف: تحلیل دو رویکرد نظام گرایی و کاربرگرایی در نظام های بازیابی اطلاعات و ارزیابی ربط از منظر بنیان های معرفت شناختی و ارائه رویکردی ترکیبی مبتنی بر دیالکتیک افلاطونی. روش شناسی: پژوهش حاضر مطالعه ای نظری است که با نگاهی انتقادی دو رویکرد نظام گرایی و کاربرگرایی در نظام های بازیابی اطلاعات و ارزیابی ربط را تحلیل کرده و با توجه به نقاط قوت و ضعف احتمالی آن، روشی به نسبت جامع مبتنی بر دیالکتیک افلاطونی پیشنهاد داده است. یافته ها: به لحاظ معرفت شناختی، رویکرد نظام گرایی ریشه در فلسفه ثبات پارمنیدسی و رویکرد کاربرگرایی ریشه در فلسفه سیلان هراکلیتوسی دارد. تغییر در نیاز اطلاعاتی، شیوه دیدن جهان، و تغییر در فرایند قضاوت ربط را می توان با استفاده از نظریه سیلان هراکلیتوسی؛ همچنین تغییر قضاوت ربط درباره مدرکی واحد را در زمان های مختلف می توان با ثبات پارمنیدسی توضیح داد. برای پیروزشدن بر کاستی های این دو رویکرد در ارزیابی ربط مدارک بازیابی شده، به کارگیری روش دیالکتیکی افلاطونی می تواند روشی جایگزین باشد. نتیجه گیری: دیالکتیکی افلاطونی روش مرکب استقرایی – قیاسی است که در آن همه اجزای بازیابی اطلاعات در تمام مراحل جستجو به صورت یک کل دیده می شود که همه اجزای آن در عمل، در تعامل با یکدیگرند؛ بنابراین می تواند رویکردی مناسب برای ارزیابی "ربط" در نظام های بازیابی اطلاعات باشد.
۶.

نقش و جایگاه "مستندسازی" در مدل های عمومی مدیریت دانش: رویکردی تحلیلی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مستندسازی مدیریت دانش مدل های عمومی مدیریت دانش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 283 تعداد دانلود : 581
هدف: بررسی نقش و جایگاه مفهوم مستندسازی در مدل های عمومی مدیریت دانش. روش شناسی: با روش مرور نظام مند کیفی مدل ها، برای تحلیل، شش مدل شناخته شده مدل های عمومی مدیریت دانش انتخاب شدند. یافته ها: در تمامی مدل های عمومی مدیریت دانش، به مفهوم مستندسازی توجه شده است؛ سه مدل "هیکس"، "بک من"، و "بکوویتز و ویلیامز" به طور مستقیم و سه مدل "مک الروی"، "هفت سی"، و "نوناکا و تاکچی" به طور غیرمستقیم به این مفهوم اشاره کرده اند. مدل "نوناکا و تاکچی" تنها مدلی است که توجه به عنصر مستندسازی در آن، دو مرحله را دربرمی گیرد. نتیجه گیری: محل استقرار عنصر مستندسازی در مدل های عمومی مدیریت دانش را می توان بازتاب نوع نگاه طراحان مدل به بحث متناسب بودن جایگاه یک جزء (مستندسازی) در یک کل واحد (مدل مدیریت دانش) قلمداد کرد.
۷.

سواد رسانه های اجتماعی کتابداران و کاربران و تأثیر استفاده از آن بر بهبود خدمات (نمونه پژوهی: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سواد رسانه های اجتماعی بهبود خدمات کتابخانه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 866 تعداد دانلود : 113
هدف: تعیین میزان سواد رسانه های اجتماعی کتابداران و کاربران سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و تأثیر استفاده از آن بر بهبود ارائه خدمات. روش شناسی: پژوهش توصیفی-تحلیلی به روش پیمایشی روی 355 نفر متشکل از 159 کتابدار و 196 کاربر فعال سازمان اسناد و کتابخانه ملی انجام شد. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه پژوهشگرساخته و برای تجزیه و تحلیل آن از آمار توصیفی میانگین و استنباطی ضریب همبستگی پیرسون در نرم افزارهای اس پی اس اس و اکسل استفاده شد. یافته ها: بیشتر کتابداران (6/51%) و کاربران (9/67%) رسانه های اجتماعی را خود فراگرفته اند. کتابداران، کمتر از نیمی از توانایی های سواد رسانه های اجتماعی ازجمله اخلاق رسانه های اجتماعی (میانگین 63/3) و رعایت حق مؤلف (میانگین 36/3) را دارند؛ اما درکل، سواد رسانه های اجتماعی آنها مطلوب نیست. کاربران به جز توانایی دفاع (میانگین 86/2) سایر توانایی ها را در حد مطلوب دارند. درمجموع، سواد رسانه های اجتماعی آنها وضعیت مطلوب تری نسبت به کتابداران دارد. کاربران (میانگین 14/4) استفاده از رسانه های اجتماعی را برای بهبود خدمات مؤثرتر از کتابداران (میانگین 72/3) می دانند. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت رسانه های اجتماعی برای کتابخانه و تأثیر افزایش میزان سواد رسانه های اجتماعی کتابداران بر دیدگاه بهترشان در استفاده از این رسانه ها برای بهبود ارائه خدمات، تلاش برای فراگیری این نوع سواد، ایجاد واحد آموزشی دانشگاهی و حرفه ای، و تهیه و تدوین بروشورهای خودآموز مناسب پیشنهاد می شود.
۸.

موانع پیاده سازی رایانش ابری (نمونه پژوهی: پورتال کتابخانه های دیجیتالی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رایانش ابری کتابخانه های دیجیتالی موانع پیاده سازی پورتال های کتابخانه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 197 تعداد دانلود : 915
هدف: شناسایی موانع پیاده سازی رایانش ابری از دیدگاه مسئولان پورتال کتابخانه های دیجیتالی ایران. روش شناسی: با روش توصیفی- پیمایشی و به وسیله پرسشنامه پژوهشگرساخته، نظرات 30 نفر از مسئولان پورتال کتابخانه های دیجیتالی ایران جمع آوری شد. یافته ها با آمار توصیفی و استنباطی و آزمون های تی تک نمونه ای، رتبه بندی فریدمن، و واریانس یک طرفه تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها: در پیاده سازی رایانش ابری در پورتال ها، به ترتیب موانع قانونی (70/3)، اقتصادی (70/2)، مدیریتی (82/1)، و امنیتی (78/1) بیشترین تأثیرگذاری را داشتند. از میان مؤلفه های مربوط به هر بُعد، ناهم خوانی بین رویه های مقاوم سازی توسط ابر و مشتریان، به کارنگرفتن متخصصان سازمان فناوری اطلاعات برای بررسی خطرات و تبیین راهکارهای لازم به طور مستمر، مقرون به صرفه نبودن خدمات رایانش ابری در سازمان هایی که هزینه عملیاتی کمتری دارند، و نبود ضوابط قانونی سخت گیرانه خدمت دهندگان ابر در ایجاد سازوکارهای لازم برای کاهش خطرات مربوط به حریم خصوصی و محافظت از داده ها بیشترین رتبه را کسب کردند. همچنین، بین موانع شناسایی شده در انواع مختلف کتابخانه ها تفاوت معناداری وجود نداشت. نتیجه گیری: باتوجه به مشکلات مربوط به مسائل حقوقی و قانونی در بستر کتابخانه های دیجیتالی، به تدوین قوانین ملی در زمینه رایانش ابری نیازمندیم.
۹.

روند موضوعی مفاهیم حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران براساس تحلیل هم رخدادی واژگان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل محتوا تحلیل هم رخدادی واژگان شاخص دربردارندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 120 تعداد دانلود : 394
هدف: شناسایی و مقایسه روند موضوعی مفاهیمحوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران در دو بازه زمانی پنج ساله (1384-1389 و 1390-1394). روش شناسی: با روش تحلیل هم رخدادی واژگان، همه مجله های فارسی زبان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی ایران که رتبه علمی-پژوهشی دارند و در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نمایه شده اند بررسی شد. یافته ها: براساس تجزیه و تحلیل داده ها، کل کلیدواژه های به دست آمده از مقالات، 8862 کلیدواژه بود که 2832 کلیدواژه به بازه زمانی پنج سال اول و 6030 کلیدواژه به بازه زمانی پنج سال دوم اختصاص داشت. اِعمال قانون برادفورد نشان داد در دوره اول، موضوعات هسته، شامل 25 موضوع و در دوره دوم 33 موضوع بوده است. نتایج مربوط به نمودار راهبردی نشان داد مباحث علم سنجی بهترین جایگاه را در پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی ایران دارند و مباحثی نظیر رابط کاربر، معماری اطلاعات، موتورهای جستجو، کتابخانه دیجیتالی، ابرداده، جستجوی اطلاعات، حفاظت اطلاعات، مدیریت دانش، هستی شناسی، مصوّرسازی، و شبکه های اجتماعی جزء موضوعات نوظهور در مطالعات علم اطلاعات و دانش شناسی ایران هستند. نتیجه گیری: با توجه به تغییرات موضوعات دوره دوم نسبت به دوره اول، با کم رنگ شدن موضوعاتی نظیر نشریات و اسناد و بیشترشدن رتبه کلیدواژه هایی نظیر فناوری اطلاعات و وب سایت ها، می توان گفت در گذار از دوره اول به دوم، مفاهیمی که دربردارنده مباحث سنتی حوزه هستند کم رنگ شده و مفاهیمی که شامل مباحث فناوری اطلاعاتی هستند جایگزین شده اند.
۱۰.

ارتباط میان کیفیت مقالات حوزه علم اطلاعات در ویکی پدیای انگلیسی با رتبه بازیابی شان در موتورهای جستجو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کیفیت اطلاعات مقالات ویکی پدیا رتبه بندی نتایج موتورهای جستجو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 431 تعداد دانلود : 156
هدف: بررسی ارتباط میان کیفیت مقالات حوزه علم اطلاعات در ویکی پدیای انگلیسی با رتبه بازیابی شان در موتورهای جستجوی گوگل، یاهو، و بینگ. روش شناسی: با روش پیمایشی-توصیفی و براساس چهارچوب شناسایی شده، ابعاد کیفیت شامل اعتبار، کامل بودن، پیچیدگی، آگاهی بخشی، ثبات، روزآمدی، و فراریت برای هر مقاله محاسبه شده است. یافته ها: مقالات بررسی شده در ابعاد پیچیدگی و فراریت نسبتاً مطلوب ارزیابی شدند؛ اما در ابعاد کامل بودن، روزآمدی، و آگاهی بخشی وضعیت مناسبی نداشتند. بینگ به لحاظ صوری، رتبه نخست بیشترین تعداد نمایش مقالات ویکی پدیا را داشت؛ اما در رتبه بازیابی مقالات میان موتورهای جستجو تفاوت معناداری وجود نداشت. به استثنای شاخص روزآمدی، میان سایر ابعاد کیفیت اطلاعات با رتبه بازیابی مقاله ارتباط معناداری دیده نشد. نتیجه گیری: ویکی نویسان باید با رعایت اصول لازم در نگارش آثار خود در بهبود مؤلفه های کامل بودن، روزآمدی، و آگاهی بخشی تلاش کنند. مسائل تجاری پشت پرده سامانه های بازیابی اطلاعات که انتشار الگوریتم رتبه بندی آنها را با محدودیت روبه رو می کند، می تواند توجیهی برای نبود رابطه میان برخی ابعاد کیفیت اطلاعات مقالات با رتبه بازیابی آنها باشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۲