مرتضی کوکبی

مقدمه: مقایسه ماهیت، مزایا و معایب رده بندی های مردمی با واژگان مهار شده و مرور نوشتارهای مربوط به برچسب های اجتماعی لایبرری ثینگ با سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره هدف این مقاله است. روش شناسی: روش پژوهش کتابخانه ای و مطالعه تطبیقی است. یافته ها: رده بندی های مردمی مزایایی مانند به روز بودن، مبتنی بر نظر کاربر بودن، به صرفه بودن از نظر مالی و عدم نیاز به آموزش دارند. اما معایبی مانند عدم یکدستی، عدم فراهم کردن بافت، و فقدان دقت و بازیافت نیز دارند که موجب شده است به جای جایگزینی، مکمل بودن دو نظام رده بندی های مردمی و واژگان مهار شده مطرح شود. نتیجه گیری: مرور نوشتارهای مربوط به برچسب های لایبرری ثینگ و سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره نشان می دهد پژوهش ها با روش های پژوهش و حجم نمونه گیری های مختلف انجام شده اند. همچنین، زمینه های موضوعی متنوع، پراکنده و خاص بررسی شده است. مرور نوشتارها آشکار می کند بین برچسب های اجتماعی و سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره تا حدودی مطابقت (نزدیک به 50 درصد) وجود داردولی این میزان مطابقت در حدی نیست که بتوان برچسب های اجتماعی را با سرعنوان های موضوعی جایگزین کرد، به همین دلیل نتیجه گیری شده است که این دو نظام سازماندهی اطلاعات، می توانند مکمل هم باشند.

هدف: آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران همواره در کانون توجه پژوهشگران این حوزه قرار داشته است. از این رو، مطالعه حاضر با هدف ارائه تصویری از موضوعات اساسی آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی ایران انجام شده است. روش: این مطالعه با استفاده از روش های مرور سیستماتیک و تحلیل محتوا انجام شده است. در مجموع 194 مقاله بازیابی و مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: مقالات تحلیل شده در هفده مقوله موضوعی تحت عناوین آسیب شناسی، الگویی برای آموزش، نظریه ای برای برنامه ریزی آموزش، برنامه های درسی، تاریخچه آموزش، نام گذاری رشته و مشاغل آن، دانشکده علم اطلاعات و دانش شناسی، تخصص گرایی، آینده پژوهی، نگرش به رشته، اشتغال و بازار کار، آموزش ضمن خدمت و نیازهای آموزشی کتابداران، ارزیابی کیفیت و اعتبارسنجی، آموزش از راه دور، فناوری اطلاعات و آموزش رشته، منابع درسی و دیگر موضوعات مرتبط با آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی طبقه بندی شدند. اصالت/ارزش: پویایی آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی مستلزم توجه همزمان به نیروهای پیشران کلیدی درونی و بیرونی است. یافته های این پژوهش بیان گر کم توجهی پژوهشگران به نیروهای پیشران کلیدی بیرونی اثرگذار بر آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی است. همچنین، تاکنون تصویری از مهم ترین موضوعات پژوهشی درباره آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران ارائه نشده است.

هدف: شناسایی نیروهای پیشران تأثیرگذار بر آینده آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران. روش شناسی:این پژوهش از نوع کاربردی و با روش های مرور منابع و پیمایش انجام شد. جامعه پژوهش شامل طیف متنوعی از ذی نفعان آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی ازجمله اعضای هیأت علمی، دانشجویان و دانش آموختگان دوره دکتری و پژوهشگران حوزه آموزش رشته بود. تحلیل نهایی روی 235 پرسشنامه بازگشتی انجام شد. یافته ها:نیروهای پیشران تأثیرگذار بر آینده آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در دو گروه نیروهای پیشران درونی (11 مورد) و بیرونی (5 مورد) قرار گرفتند. از میان نیروهای پیشران درونی تأثیرگذار، تخصص گرایی در برنامه ریزی درسی با میانگین 48/4 و ضریب اهمیت 62/89% در جایگاه نخست بود. از میان نیروهای پیشران تأثیرگذار بیرونی، سیاست گذاری و مدیریت نظام آموزش عالی کشور با میانگین 36/29 و ضریب اهمیت 39/73% به عنوان مهم ترین نیرو شناسایی شد. نتیجه گیری:سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی باید به تمامی نیروهای پیشران درونی و بیرونی تأثیرگذار بر آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی توجه داشته باشند و از این طریق پویایی و حیات آن را تضمین کنند.

هدف: بررسی نقش و جایگاه مفهوم مستندسازی در مدل های عمومی مدیریت دانش. روش شناسی: با روش مرور نظام مند کیفی مدل ها، برای تحلیل، شش مدل شناخته شده مدل های عمومی مدیریت دانش انتخاب شدند. یافته ها: در تمامی مدل های عمومی مدیریت دانش، به مفهوم مستندسازی توجه شده است؛ سه مدل "هیکس"، "بک من"، و "بکوویتز و ویلیامز" به طور مستقیم و سه مدل "مک الروی"، "هفت سی"، و "نوناکا و تاکچی" به طور غیرمستقیم به این مفهوم اشاره کرده اند. مدل "نوناکا و تاکچی" تنها مدلی است که توجه به عنصر مستندسازی در آن، دو مرحله را دربرمی گیرد. نتیجه گیری: محل استقرار عنصر مستندسازی در مدل های عمومی مدیریت دانش را می توان بازتاب نوع نگاه طراحان مدل به بحث متناسب بودن جایگاه یک جزء (مستندسازی) در یک کل واحد (مدل مدیریت دانش) قلمداد کرد.

هدف:میزان مطابقت و امکان جایگزینی یا تکمیل سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره با برچسب های اجتماعی لایبرری ثینگ در کتاب های حوزه های علوم انسانی، علوم اجتماعی، و علوم طبیعی. روش شناسی:این پژوهش به روش تحلیل محتوا انجام شد. با استفاده از روش کدگذاری در سه حوزه و در هر حوزه موضوعی 160 کتاب به عنوان نمونه میزان مطابقت دقیق و تقریبی، نسبی، و عدم مطابقت بررسی شد. گردآوری داده ها با استفاده از سه پیشینه کتاب شناختی، مستند موضوعی کتابخانه کنگره، و لایبرری ثینگ به صورت یکسان صورت گرفت و برای تجزیه و تحلیل داده ها از درصد همپوشانی و ضریب شباهت ژاکار استفاده شد. یافته ها:از مجموع 1311 برچسب اجتماعی، 484 برچسب برای حوزه علوم طبیعی، 422 برچسب برای حوزه علوم اجتماعی، و 405 برچسب برای حوزه علوم انسانی، در 580 مورد (43%)، مطابقت دقیق و تقریبی و در 301 مورد (23%)، مطابقت نسبی با سرعنوان های موضوعی وجود داشت. محاسبه ضریب شباهت ژاکار نیز نشان داد که جایگزینی در سه حوزه تأیید نمی شود. نتیجه گیری:امکان جایگزینی برچسب های اجتماعی لایبرری ثینگ با سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره وجود ندارد و به عنوان مکمّل مد نظر قرار می گیرد.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی وضع موجود جایگاه اجتماعی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی از نظر کتابداران شاغل در کتابخانه های شهر اهواز است. روش : پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش آن پیمایشی است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی (ساختار عاملی) پرسشنامه جایگاه اجتماعی با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی مورد تأیید قرار گرفت. پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ 95/0 به دست آمد. جامعه پژوهش حاضر کتابداران شاغل در کتابخانه های شهر اهواز بودند که 250 نفر را شامل گردید. جهت تجزیه و تحلیل یافته ها از آمار توصیفی (فراوانی و درصد) و آمار استنباطی (آزمون دوجمله ای، آزمون های من- ویتنی و کروسکال- والیس) استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که از نظرکتابداران شاغل در کتابخانه های شهر اهواز جایگاه اجتماعی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی به شش عامل خصوصیات فردی، تخصص گرایی رشته، اقتصاد شغلی، استانداردهای حرفه ای، مهارت آموزی و نیاز اجتماعی به رشته بستگی دارد و دو عامل تخصص گرایی رشته و نیاز اجتماعی به رشته از بقیه عوامل مؤثرتر هستند. دیگر نتایج پژوهش بیانگر آن است که تفاوت معناداری بین دیدگاه کتابداران از لحاظ میزان تحصیلات، سمت شغلی، نوع کتابخانه، و سابقه کار نسبت به عوامل تأثیرگذار بر جایگاه اجتماعی وجود دارد در حالی که از لحاظ حوزه کاری (مثل بخش فهرست نویسی، مرجع، امانت و ...) و نوع استخدام تفاوت معناداری به اثبات نرسید. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در نشان دادن اهمیت دو عامل «تخصص گرایی در رشته» و «نیاز اجتماعی به رشته» در افزایش یا کاهش جایگاه اجتماعی رشته علم اطلاعات و دانش شناسی است و اینکه هر تقویت یا نقصانی در این دو عامل، احتمالاً باعث ارتقاء یا تنزل جایگاه اجتماعی این رشته خواهد شد.

مرور نوشتارهای معرفت شناختی و شناسایی رویکردهای نظری مربوط به رده بندی های مردمی و مقایسه آنها با مبانی نظری واژگان مهار شده هدف این مقاله است. روش پژوهش کتابخانه ای است. با مرور نوشتارها، رویکردهای نظری مربوط به رده بندی های مردمی یعنی نظریه اجتماعی انتقادی، سازه گرایی اجتماعی، نسبی گرایی، واسازی و مهمان نوازی دریدایی شناسایی، نقد و بررسی و با مبانی نظری واژگان مهار شده مقایسه شده است. در رویکردهای نظری بررسی شده بر این نکته تأکید شده است که افراد و کاربران از تجارب و دانش های متفاوتی برخوردار هستند، بنابراین مفاهیمی متفاوت در ذهن آنها شکل گرفته است و از واژه هایی متفاوت برای بیان این مفاهیم استفاده می کنند که به طور نسبی از یک کاربر تا کاربر دیگر متفاوت است. این تنوع مفاهیم در قالب نظام رده بندی های مردمی قابلیت بروز دارد. اما در نظام واژگان مهار شده فقط مفاهیمی که در ذهن فهرست نویس یا مستند ساز وجود دارند قابلیت بروز دارند که ممکن است با مفاهیمی که در ذهن کاربران هستند متفاوت باشند. از طرف دیگر، نسبی بودن می تواند مسأله عدم یکدستی را به وجود بیاورد و برای رده بندی های مردمی یک نقطه ضعف تلقی می شود، در حالیکه در واژگان مهار شده یکدستی مورد توجه قرار گرفته است و از نقاط قوت این نظام محسوب می شود. نتیجه گیری اینکه رویکردهای نظری بررسی شده می توانند مبنای نظری مناسبی را برای قضاوت درباره قابلیت ها، ویژگی ها، مزایا و معایب رده بندی های مردمی و مقایسه آنها با واژگان مهار شده فراهم کند.

در دهه های اخیر، به موازات توجه جهانی به اهمیت ویژه دانش، در میان سیاست گذاران و مسئولان ایران نیز اجماعی در مورد اهمیت علم و دانش شکل گرفته است و همگی بر لزوم دانش بنیان شدن اقتصاد و جامعه تأکید دارند؛ اما فقدان شناخت صحیح وضع موجود و وضع مطلوب، سیاست گذاری و برنامه ریزی برای دانش بنیان شدن ایران را با مشکلاتی مواجه کرده است. هدف از پژوهش حاضر، کاستن از خلأ معرفتیِ موجود در این دو زمینه، گسترش شناخت پیش نیازهای نهادی تحقق جامعه دانش بنیان و بررسی یکی از روابط نهادی علّی حاکم بر آن با تمرکز بر جایگاه دانشمندان و نوآوران در جامعه است. بدین منظور، با استفاده از چارچوب نظری نهادی و روش تاریخی تطبیقی، نخست جایگاه دانشمندان و نوآوران کشورهای صنعتی پیش و پس از دانش بنیان شدن جامعه بررسی شده است و سپس با مقایسه این دو، تحول جایگاه دانشمندان و نوآوران این کشورها طی فرایند دانش بنیان شدن جامعه تبیین شده است. همچنین با استفاده از شواهد تاریخی، جایگاه دانشمندان و نوآوران در گذشته ایرا نزمین (از پایان عصر زرین فرهنگ و تمدن اسلامی تا پیروزی انقلاب اسلامی) بررسی شده است. یافته ها حاکی از آن بود که اولاً، تحقق بالاترین سطح امنیت و آزادی عمل برای دانشمندان و نوآوران یکی از ارکان اصلی دانش بنیان شدن جوامع صنعتی بوده است و ثانیاً، مسیر تاریخی طی شده در ایران، جامعه را به سمت فاصله گرفتن از وضع مطلوب سوق می دهد. ضروری است این نتایج اولاً به رسمیت شناخته شود و ثانیاً، در سیاست گذاری ها، برنامه ریزی ها و پایش های مربوطه لحاظ شوند.

هدف:بررسی میزان آشفتگی واژگان مدیریت اطلاعات در میان منابع مرجع این حوزه (سرعنوان های موضوعی فارسی، اصطلاحنامه اصفا، فرهنگ توصیفی واژگان اطلاع رسانی و حوزه های وابسته، و اصطلاحنامه ASIS). روش شناسی:این مطالعه به روش تحلیل محتوا انجام شد. به منظور جمع آوری داده ها واژه های Information management، Information، و Information retrieval و تمام واژه های فرامتن آنها در واژه نامه اُدلیس جستجو شد و معادل های فارسی آنها در میان چهار منبع مرجع مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها:در میان منابع مرجع بیشترین شباهت ها میان فرهنگ توصیفی واژگان اطلاع رسانی و حوزه های وابسته با اصطلاحنامه ASIS (88/55%) و بیشترین تفاوت ها میان فرهنگ توصیفی با اصطلاحنامه اصفا (3/85%) وجود داشته است. نتیجه گیری:از آنجا که منابع مرجع علم اطلاعات و دانش شناسی مورد استفاده صاحب نظران و پژوهشگران این حوزه قرار می گیرند باید از یکدستی بیشتری برخوردار باشند تا منجر به سردرگمی، کج فهمی ها، و سوء تفاهمات نشود.

فهرستهای منابع در هر نوعی از آثار منتشر شده یا ارسالی برای انتشار، همواره یکی از معیارهای ارزیابی آثار بودهاند. از منظری خرد، یکی از معیارهای ارزیابی مقالات نشریات، یک یا دو مورد پرسش درباره میزان روزآمدی منابع مورد استفاده در مقاله، در سیاهه ارسالی به داوران از سوی هر نشریه است. از منظری کلان، وجود سازمانهایی بینالمللی مانند ثامسن رویترز و دیگر سازمانها از جمله دانشگاههایی که عموماً با اتّکا به منابع، به ارزیابی دانشگاهها در سطح بینالمللی میپردازند نشان از اهمیّت منابع دارد. رواج مفاهیمی مانند ISI که در برخی مواقع موضوع بحثهایی در میان دانشگاهیان بود و نیز نسخه بومی آن یعنی ISC نیز دلیلی بر اهمیّت فهرست منابع است. هدف پژوهش حاضر بررسی «برنامه درسی (بازنگری شده) مقطع کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانششناسی: گرایش مطالعات کتابخانههای عمومی» است تا از این رهگذر، نقاط ضعف و قوّت احتمالی این سرفصل را از منظر روزآمدی منابع ارائه شده برای هر درس، درسهای همنوع و درسهای کلّ سرفصل روشن سازد. پژوهش حاضر را میتوان بهگونهای، از انواع تحلیل محتوا نامید، زیرا اتّکای آن صرفاً بر محتوای منابع هر درس در سرفصل «برنامه درسی (بازنگری شده) مقطع کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش-شناسی: گرایش مطالعات کتابخانههای عمومی» است. جامعه پژوهش حاضر را تمامی منابع ارائه شده در این سرفصل تشکیل میدهند و آزمون آماری مورد استفاده در این نوشته، میانگین است. پژوهش حاضر نشان داد که از نظر اختلاف میانگین منابع فارسی و منابع انگلیسی، مقایسه نیمعمر منابع فارسی با نیمعمر منابع انگلیسی، و میانگین منابع فارسی مربوط به رشته در مقایسه با میانگین منابع انگلیسی مربوط به رشته، سرفصل مورد بررسی وضعیّت چندان مناسبی ندارد امّا مقایسه میانگین تعداد کتابهای تألیفی فارسی با میانگین کتابهای ترجمه فارسی نسبت مناسبی را نشان میدهد.

فصلنامه تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه های عمومی، مجله ای علمی-پژوهشی است که قبلاً با نام «پیام کتابخانه» منتشر می شد و از سال 1387 با تغییر در رویکرد، قالب و محتوا، پس از سه دوره انتشار، به مجله ای علمی-پژوهشی ارتقاء یافت و با نام جدید منتشر گردید. این فصلنامه از سال 1391 عملاً دارای سایتی مستقل با پشتیبانی شرکت یکتاوب گردید و کاربران از این سال به بعد توانستند مقالات خود را از این طریق ارسال، پیگیری و منتشر کنند. این مجله دارای دو شکل چاپی و الکترونیکی است و کاربران می توانند علاوه بر خرید یا اشتراک شکل چاپی، پس از ثبت نام در سایت، همه مقالات فصلنامه را به طور رایگان بارگیری نمایند.

هدف: هدف از انجام این پژوهش شناسایی قابلیت های هر یک از قالب های یونی مارک و مارک ۲۱ در برآورده ساختن نیازهای فهرست نویسی برای منابع فارسی و میزان همخوانی آن ها با این گروه از قواعد فهرست نویسی با تأکید بر دو منبع اطلاعاتی کتاب چاپی و منابع الکترونیکی است. روش: برای نیل به هدف پژوهش، در مرحله اول کلیه فیلدهای مربوط به کتاب چاپی و منابع الکترونیکی از یونی مارک و مارک ۲۱ استخراج گردید و به علت عدم وجود دستنامه یا متونی معتبر و روزآمد در رابطه با قواعد فهرست نویسی فارسی، از کاربرگه های کتاب چاپی و منابع الکترونیکی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران جهت مقایسه با فیلدهای استخراج شده بهره گیری شد و در مرحله پایانی نیز برای تکمیل فرایند، از نتایج مقایسه یونی مارک و مارک ۲۱ با ۱۷ مشکل به کارگیری یونی مارک در ایران، استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که مارک ۲۱ بیش از یونی مارک با ویژگی های قواعد فهرست نویسی فارسی همخوانی داشته و پیشنهاد می شود که از نشانگرها و فیلدهای آن بیشتر در ساختار کنونی مارک ایران استفاده شود.

مدیریت اطلاعات و مدیریت دانش به عنوان ابزارهایی که می توانند اطلاعات و دانش موجود را گردآوری کنند، نظم ببخشند و در کل سازمان اشاعه دهند، اهمیت یافته اند. هدف این پژوهش شناخت پیوند و مرز بین این دو حوزه است. روش پژوهش تحلیل همایندی واژگان است که اکنون در کنار سایر فنون علمسنجی از شاخصهای تحلیل محتواست. جامعه مورد مطالعه، شامل تمام مقاله های نشریات علمی و مقاله های همایش های داخلی است. نتایج این پژوهش حاکی از این است که در حوزه مدیریت دانش، تعداد 230 کلیدواژه و در حوزه مدیریت اطلاعات 123 کلید واژه، مفاهیم اصلی این مقاله ها را تشکیل داده اند و از این تعداد، تنها 8 کلیدواژه مرز مشترک آن ها را با هم تشکیل می دهند. به عبارتی مرز واژگانی آن ها تنها 52/8% است و به طور اخص، مفهوم دانش مضبوط یا ذخیره شده، مرز روشن میان آن هاست. همچنین نتیجه نشان داد مدیریت دانش حوزه ای است که تا حدودی زمینه فعالیت رشته مدیریت با تمام گرایش های آن است و مدیریت اطلاعات نیز زمینه مطالعاتی رشته هایی، همچون مدارک پزشکی و علم اطلاعات هست. نتایج دیگر این پژوهش نشان داد که رشته علم اطلاعات مرز مشترکی برای هر دو حوزه محسوب می شود. استخراج کلیدواژه های مستند شده برای هر دو حوزه از دیگر نتایج این پژوهش است.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت امنیت اطلاعات در سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور انجام شده است. روش: روش پژوهش پیمایشی- تحلیلی و ابزار گردآوری داده ها، سیاهه وارسی است که بر مبنای استاندارد ISO/IEC 27002 تهیه شده و با 11 شاخص و 79 زیرشاخص، امنیت اطلاعات را مورد سنجش قرار می دهد. شاخص های ارزیابی شامل خط مشی امنیت اطلاعات؛ سازماندهی امنیت اطلاعات؛ مدیریت دارایی ها؛ امنیت منابع انسانی؛ امنیت فیزیکی و محیطی؛ مدیریت ارتباطات و عملیات؛ کنترل دسترسی؛ تهیه، توسعه و نگهداری سیستم های اطلاعاتی؛ مدیریت حوادث؛ امنیت اطلاعات؛ مدیریت تداوم کسب وکار؛ و انطباق است. چهار سامانه تحت وب شامل «سامانه شبکه کتابخوانان حرفه ای»، «سامانه طرح کتاب من»، «سامانه پیام مشرق» و «سامانه آماری فرزین» نهاد کتابخانه های عمومی کشور جامعه پژوهش را تشکیل دادند. یافته ها: بر اساس دیدگاه مدیران سامانه ها، از نظر امنیت، دو «سامانه شبکه کتابخوانان حرفه ای» و «سامانه طرح کتاب من» با میانگین 68/. در حد خوب و دو «سامانه پیام مشرق» و «سامانه آماری فرزین» با میانگین های 60/. و 53/. در حد متوسطی قرار دارند. از دیدگاه کارشناسان فن آوری اطلاعات ادارات کل کتابخانه های عمومی کشور، هر چهار سامانه از لحاظ شاخص های امنیت اطلاعات در حد متوسطی قرار دارند و تفاوت معنی داری بین این چهار سامانه وجود ندارد. همچنین دو شاخص «مدیریت تداوم کسب وکار» و «تهیه، توسعه و نگهداری سیستم های اطلاعاتی» قوی ترین نقاط و«خط مشی امنیت اطلاعات» و «سازماندهی امنیت اطلاعات» آسیب پذیرترین نقاط امنیت اطلاعات سامانه های نهاد کتابخانه های عمومی به شمار می روند و تفاوت معنی داری بین 11 شاخص اصلی امنیت اطلاعات در این چهار سامانه وجود دارد. اصالت/ارزش: با عرضه اولین استاندارد مدیریت امنیت اطلاعات، نگرش سیستماتیک به مقوله ایمن سازی فضای تبادل اطلاعات شکل گرفت. این مقاله بر اساس یکی از استانداردهای پذیرفته شده امنیت اطلاعات، سامانه های تحت وب نهاد کتابخانه های عمومی کشور را ارزیابی و نقاط قوت و آسیب پذیر این سامانه ها را مشخص کرده است و پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت امنیت این سامانه ها ارائه داده است

هدف: در پژوهش حاضر به بررسی تطبیقی عناصر ایساد با فیلدهای یونی مارک، مارک ایران و مارک21 پرداخته شده است. روش/ رویکرد پژوهش: برای مقایسه عناصر ایساد با فیلدهای اصلی و فیلدهای فرعی موجود در یونی مارک و مارک ایران از جدول تطبیقی اولیه ای استفاده شد. این قیلدها در سال 1385 برای پیاده سازی مقدماتی عناصر ایساد در نرم افزار رسا تهیه شده بود. بر اساس این جدول و نیز جداول تطبیقی ایساد با ای ای دی و نیز مارک 21 با ای ای دی، عناصر ایساد با فیلدها و فیلدهای فرعی یونی مارک و مارک ایران تطبیق داده شد. یافته ها: در دستنامه های یونی مارک و مارک ایران، اکثر مواد آرشیوی وجود دارند و برای هریک برچسب های مورد نیاز طراحی شده است. نتیجه گیری: به نظر می رسد که مواد آرشیوی به عنوان منابع کتابخانه ای و غیرکتابی دیده شده اند. در واقع می توان بیان داشت که دستنامه های یونی مارک و مارک ایران مواد آرشیوی را به صورت مجزا و به عنوان یک واحد در نظر گرفته اند. یعنی محتوا و ساختار سلسله مراتبی مجموعه بازنمون می شوند.

هدف: تعیین میزان حضور مؤلفه های تفکر انتقادی در داستان های کودکان و نوجوانان از نظر مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی است. جامعه مورد پژوهش شامل8 داستان تألیفی است. مؤلفه های تفکر انتقادی موجود در این داستان ها با استفاده از سیاهه وارسی توسط 48 مربی شاغل در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در استان خوزستان شناسایی شده است. یافته ها: از دید مربیان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در کتاب های داستانی مورد بررسی مؤلفه های تفکر انتقادی دارای تأکید یکسانی نیست. نتیجه گیری: ادبیات کودک (در حوزه داستان) فقط ماهیت سرگرمی و تفریحی ندارد، بلکه دارای کارکردهای آموزشی ازجمله آموزش مهارت های فکری نیز هست که باید مدّ نظر قرار گیرد.

هدف: هدف از این پژوهش، شناسایی مسائل و مشکلات مربوط به دو قالب مارک 21 و یونی مارک و وضعیت کنونی و قابلیت های مارک در ایران و کسب نظرات صاحب نظران در این موارد و پیشنهاد آن ها برای فرمت نهایی مارک در ایران است. روش: برای گردآوری داده ها از روش پیمایشی استفاده شده است. صاحب نظران و متخصصان مارک در ایران جامعه تشکیل دهنده این پژوهش هستند. به شیوه نمونه گیری گلوله برفی 22 نفر از متخصصان مارک در ایران شناسایی شدند. با استفاده از پرسشنامه ای محقق ساخته از صاحب نظران، نظرخواهی شده است. یافته ها: هرچند که وضعیت کنونی مارک و آموزش و استفاده از آن در ایران از دیدگاه صاحب نظران مطلوب به نظر نمی رسید ولی مهم ترین راه حل پیشنهادی برای رفع مشکلات بیان شده در مورد مارک ایران، تشکیل کمیته ای از متخصصان مارک برای پشتیبانی و روزآمدسازی مارک در ایران و توجه بیشتر به آموزش در حوزه مارک بود.

هدف:هدف اصلی نوشته حاضر این است که مشخص کند آیا نظام پیش همارای سرعنوان های موضوعی و نمونه های شناخته شده ی آن یعنی سرعنوان های موضوعی کتابخانه کنگره (در سطح جهان) و سرعنوان های موضوعی فارسی (در ایران) باید در عصر انفجار اطلاعات حذف شوند و جایگزین هایی مناسب پیدا کنند یا با اصلاحاتی مناسب می توانند و ضرورت دارد که به حیات خود ادامه دهند. روش: با مرور نوشتارهای مرتبط به روش مفهومی، یک پرسش کلیدی یعنی آینده ی سرعنوان های موضوعی در هزاره سوم مورد بررسی قرارگرفته شده است و راهکارهای مناسب برای تداوم حیات آن ارائه می شود. یافته ها: سرعنوان های موضوعی به عنوان یک نظام پیش همارا به دلیل دارا بودن مزایایی مانند حفظ بافت، پیشنهاددهندگی، مرورپذیری و در نهایت تأمین دقت، نسبت به نظام های پس همارا برتری هایی دارد که با بهره گیری از آن ها می تواند، نقش مؤثری در بازیابی اطلاعات حتی در قرن بیست و یکم ایفا کند و به حیات خود ادامه دهد. البته، برای تحقق این هدف برطرف کردن نقاط ضعف سرعنوان های موضوعی مانند پیچیدگی زیاد دستورالعمل های موضوع سازی، صرف وقت و هزینه ی زیاد برای موضوع دهی و عدم درک آسان زنجیره های موضوعی ساخته شده توسط کاربر نهایی باید مورد توجه قرار گیرد. خودکارسازی بیشتر موضوع دهی با استفاده از فناوری های هوشمندتر، ساده تر کردن قواعد موضوع دهی، استفاده از موتورهای کاوش جدید با قابلیت های نمایش نوین مانند هستی شناسی و مصورسازی اطلاعات از جمله راهبردهایی است که می تواند تداوم حیات سرعنوان های موضوعی را تضمین کند.

از آنجایی که یونی مارک مبنای مارک ایران قرار گرفته است، به همین دلیل در این پژوهش به بررسی 17 مشکل شناسایی شده در سال 1994 توسط نامه کوکبی در مورد به کارگیری یونی مارک در ایران پرداخته شده است. این مشکلات ابتدا با دستنامه مارک ایران برای تک نگاشتها مقایسه شده تا راهکارهای پیشنهادی برای این مشکلات و میزان بومی سازی یونی مارک برای ایران مشخص گردد. پس از آن با توجه به این که در حال حاضر دو فرمت مارک 21 و یونی مارک به صورت جهانی در حال فعالیت هستند، این 17 مشکل با هر یک از این فرمتها نیز مقایسه شده است، تا مشخص گردد که آیا در ویرایش های جدید یونی مارک، این مشکلات رفع شده اند یا همچنان به همان صورت باقی مانده اند. همچنین از بررسی این مشکلات در مارک 21 و مقایسه نتایج آن با نتایج بررسی این 17 مشکل در یونی مارک، می توان تعیین کرد که کدام یک از این دو فرمت بیشتر با ویژگی های کتابشناختی و فهرست نویسی فارسی سازگاری دارند. در نهایت مشخص گردید که در مورد این 17 مشکل، مارک 21 نسبت به یونی مارک عملکرد بهتری در رفع آنها داشته است.

هدف: هدف مقاله حاضر، بررسی وضعیت کتابخانه های عمومی استان خوزستان از منظر وجودِ بخشِ تخصصی نابینایان و کم بینایان، و تطابق شرایط موجود با استانداردهای منابع، تجهیزات و وضعیت نیروی انسانی متخصص است. روش: این پژوهش، پیمایشی و از نوع توصیفی است. جامعه پژوهش حاضر از 3 کتابخانه ثامن الأئمه (آبادان)، شهید شریف (خرمشهر)، و مرکزی استان خوزستان (اهواز)، با در نظر گرفتن وضعیت نیروی انسانی، ساختمان و تجهیزات، منابع و نحوه ارائه خدمات در آنها تشکیل شده است. اطلاعات در این پژوهش با بهره گیری از مشاهدات انجام شده طی بازدیدهای کتابخانه ای توسط پژوهشگر، مصاحبه با مسئولان بهزیستی استان خوزستان و استفاده از «استانداردهای ملّی خدمات کتابخانهای برای نابینایان» (تعاونی، 1379) و «دستورالعمل نحوه اداره و توسعه بخش نابینایان و کم بینایان» (نهاد کتابخانه های عمومی کشور، 1389) گردآوری شده است. یافته ها: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که بخش نابینایان و کم بینایان در کتابخانه های مورد پژوهش، در شرایط مطلوبی قرار ندارند و تقریباً در هیچ کدام از شاخص های مورد نظر (اعم از فضا، تجهیزات، منابع، نیروی انسانی و خدمات رسانی)، به استانداردها نزدیک نیستند. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر در خصوص وضعیت بخش نابینایان و کم بینایان کتابخانه های عمومی خوزستان در مقایسه با استانداردها و دستورالعمل های مربوطه، جزو اولین گام ها در این حوزه است.