مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق) سال بیست و سوم پاییز 1391 شماره 3 (پیاپی 91) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

ارزیابی خدمات مرجع الکترونیکی وب سایت کتابخانه های دانشگاهی منطقه مرکزی کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابخانه های دانشگاهی خدمات الکترونیکی خدمات مرجع الکترونیکی وب سایت های کتابخانه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 89 تعداد دانلود : 965
هدف: در این مقاله خدمات مرجع الکترونیکی در وب سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاهی منطقه مرکزی کشور بررسی و مقایسه شده است. روش / رویکرد پژوهش: روش پژوهش توصیفی است. برای گردآوری داده ها از چک لیست استاندارد در بررسی خدمات مرجع الکترونیک استفاده شد. جامعه آماری شامل وب سایت کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی منطقه مرکزی کشور بود. یافته ها: وب سایت ها در زمینه خدمات ناوبری و پیوند به منابع الکترونیک بهترین عملکرد را داشته اند؛ در خدمات ناوبری 16/79 درصد و در پیوند به منابع الکترونیک 33/63 درصد این خدمات را ارائه کرده اند. هیچیک از وب سایت ها خدمت تراکنش همزمان ارائه نکرده اند. وب سایت کتابخانه های دانشگاه های علوم پزشکی اصفهان، اصفهان، و صنعتی اصفهان رتبه های اول تا سوم را کسب کرده اند. نتیجه گیری: میزان ارائه خدمات مرجع دیجیتال در وب سایت کتابخانه های موردنظر بهتر از متوسط بود، اما فاصله عملکرد آنها با عملکرد وب سایت های کتابخانه ها در کشورهای پیشرفته فاحش است.
۲.

ارزیابی زوج های کتابشناختی در خوشه بندی پروانه های ثبت اختراع(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی خوشه بندی پروانه های ثبت اختراع زوج های کتابشناختی خوشه بندی فازی c- میانگین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 925 تعداد دانلود : 103
هدف: خوشه بندی زوج های کتابشناختی (اشتراک استنادی) یکی از شکل های خوشه بندی مدارک است. هدف این پژوهش شناسایی میزان جامعیت و مانعیت این نوع خوشه بندی در پروانه های ثبت اختراع است. روش/ رویکرد پژوهش: 717 پروانه ثبت اختراع یو. اس. مورد استناد در پروانه های ثبت اختراع مربوط به رده 774/977 از رده بندی پروانه های ثبت اختراع یو. اس. با استفاده از زوج های کتابشناختی و الگوریتم فازی خوشه بندی شد. حاصل کار با استفاده از معیارهای ارزیابی مانعیت و جامعیت گسترشیافته بی کیوبد مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها: خوشه بندی پروانه های ثبت اختراع با استفاده از اشتراک استنادی عملکرد مطلوبی داشته و از جامعیت گسترده ای برخوردار بوده است. نتیجه گیری: با توجه به عملکرد مطلوب خوشه بندی برمبنای زوج های کتابشناختی، استفاده از زوج های کتابشناختی در فرآیند سازماندهی و بازیابی پروانه های ثبت اختراع نیز می تواند عملکرد مطلوب داشته باشد.
۳.

ارزیابی کیفیت خدمات سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و سنجش رضایتمندی استفاده کنندگان با استفاده از شبکه عصبی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شبکه عصبی مصنوعی آنالیز حساسیت EFQM مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 308 تعداد دانلود : 380
هدف: کیفیت خدمات ارائه شده در مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران براساس مدل تعالی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت ارزیابی شده و سپس با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی، رضایتمندی کاربران از خدمات پیش بینی شده است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش از نوع کاربردی می باشد که به روش پیمایشی و با رویکرد کمّی با توزیع پرسشنامه بین نمونه ای از افراد جامعه است که با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی کیفیت خدمات ارائه شده توسط کتابخانه ملی را مورد ارزیابی قرار می دهد و با انجام آنالیز حساسیت مؤثرترین و کم اثرترین مؤلفه ها تعیین می شود. یافته ها: با انجام آنالیز حساسیت در شبکه مؤثرترین مؤلفه محصولات و خدمات با میانگین مجذور خطای 0613/0 و زیرمؤلفه روزآمدی اطلاعات با میانگین مجذور خطای 1225/0 و کم اثرترین مؤلفه وفاداری با میانگین مجذور خطای 0089/0 و زیرمؤلفه تمایل به معرفی کتابخانه به سایرین با میانگین مجذور خطای 0132/0 تعیین شد. نتیجه گیری: از نظر کاربران کتابخانه، مؤلفه محصولات و خدمات مهم ترین مؤلفه، و وفاداری کم اثرترین مؤلفه است. برای کاربران روزآمدی اطلاعات در اولویت قرار دارد.
۴.

استفاده از کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی ایران (INLM) توسط اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اعضای هیئت علمی پایگاه های اطلاعاتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر استفاده کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 376 تعداد دانلود : 462
هدف: میزان استفاده اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر از پایگاه های اطلاعاتی موجود در کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی ایران و امکانات موجود در آن و شناسایی مشکلات در استفاده از آن بررسی شده است. روش/رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی، و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه است. نتایج با استفاده از روش آمار توصیفی (فراوانی و درصد) در قالب جدول و نمودار ارائه شد. از 114 پرسشنامه توزیع شده در میان تمام اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، 81 پرسشنامه تکمیل و عودت داده شد. یافته ها: 89 درصد از اعضای هیئت علمی از کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی استفاده می کنند. مهم ترین علت استفاده اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، انجام طرح پژوهشی 67 درصد، تألیف مقاله 65 درصد و امور آموزشی56 درصد بوده است. پراستفاده ترین پایگاه های اطلاعاتی موجود در کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی ساینس دایرکت ، پروکوئست ، اشپرینگر بوده است. بیشترین رضایت کاربران از کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی روزآمد بودن اطلاعات، وجود اطلاعات حوزه موضوعی و دسترسی آسان در برخی از رشته ها بوده است. وضعیت اینترنت دانشگاه، عدم اطلاع از وجود پایگاه ها، ناآشنایی با شیوه های جست وجو از عمده مشکلات کاربران در دسترسی به اطلاعات بوده است. نتیجه گیری: پیشنهاداتی برای رفع مشکلات و استفاده بهینه از پایگاه های موجود در کتابخانه ملی دیجیتال پزشکی ارائه شد.
۵.

انطباق سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با ابعاد سازمان یادگیرنده از دیدگاه کتابداران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: یادگیری سازمانی سازمان یادگیرنده یادگیری گروهی کتابخانه ملی ایران یادگیری فردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 679 تعداد دانلود : 894
هدف: بررسی میزان انطباق سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران با ابعاد سازمان یادگیرنده از دیدگاه کتابداران شاغل در آن سازمان است. روش/ رویکرد پژوهش: ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ویژگیهای جمعیت شناختی با 6 سؤال و پرسشنامه 43 سؤالی ابعاد سازمان یادگیرنده مارسیک و واتکینز (1998) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار) استفاده شده است. یافته ها: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از لحاظ میزان انطباق با ابعاد سازمان یادگیرنده در همه ابعاد در سطح متوسطی قرار داشت. قویترین بُعد کتابخانه ملی ایران مربوط به بُعد «ایجاد سامانه هایی برای کسب و اشتراک یادگیری» با میانگین 003/3 و ضعیف ترین بُعد «برقراری ارتباط سازمان با محیط» بود. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در بهره وری علمی و فرهنگی کشور در سطح ملی و بین المللی، فراهم آوردن امکانات لازم برای ارتقاء ابعاد سازمان یادگیرنده به سطح ایده آل میتواند نقش بسزایی در پیشرفت آن داشته باشد.
۶.

تحلیل محتوای پرسش های مرجع مجازی درکتابخانه ملی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل محتوا کتابخانه ملی مرجع مجازی مرجع دیجیتالی پرسش مرجع وب فرم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 522 تعداد دانلود : 763
هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل محتوای پرسش های مرجع مجازی کتابخانه ملی ایران انجام شده است. روش/ رویکرد پژوهش: جامعه پژوهش کلیه سؤالات ارسال شده به مرجع مجازی کتابخانه ملی طی مدت یک ماه است که شامل 258 پرسش در قالب 178 وب فرم است. یافته ها: 55/54 درصد از کاربران مرجع مجازی کتابخانه ملی را مردان تشکیل می دهند. بیشترین میزان ارسال پرسش از سوی کاربران مربوط به مقطع تحصیلی کارشناسی (02/46 درصد) است و تحصیلات 68/55 درصد از کاربران در گروه علوم انسانی و70/1 درصد در گروه های علوم پایه و پزشکی است که به ترتیب بیشترین و کمترین میزان را به خود اختصاص داده اند. از بین انواع سؤالات مطرح شده، بیشترین و کمترین نوع سؤالات به ترتیب مربوط به سؤالات پژوهشی با 28/32 درصد و راهنما با 08/20 درصد است. براساس نتایج به دست آمده از این پژوهش بیشترین و کمترین سؤالات مطرح شده توسط کاربران به ترتیب در حوزه های موضوعی کلیات و فلسفه و روان شناسی است. بیشترین سؤالات پژوهشی توسط کاربران گروه علوم انسانی(73/36 درصد)، بیشترین سؤالات تجسس ویژه توسط کاربران گروه علوم فنی و مهندسی (36/36 درصد) و بیشترین سؤالات راهنما توسط کاربران گروه علوم پزشکی (33/33 درصد) مطرح شده است. نتیجه گیری: از آنجایی که اکثر کاربران از خدمات مرجع مجازی کتابخانه ملی برای طرح سؤالات پژوهشی استفاده می کنند، حضور کتابدار متخصص مسلط به مهارت های سواد اطلاعاتی برای پاسخ گویی مطلوب ضروری است.
۷.

خـدمات اشاعه اطلاعات گزیده در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی ایران: مقایسه با هدف ارائه الگوی مناسب(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 12 تعداد دانلود : 527
هدف: شیوه های ارائه خدمات اشاعه اطلاعات گزیده در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی مقایسه و الگویی مناسب برای انجام آن توصیه شده است. روش/ رویکرد پژوهش: ابتدا از طریق مطالعه ادبیات رشته فرآیند ارائه خدمات اشاعه اطلاعات گزیده مشخص و معیارهای آن استخراج شد، سپس پرسشنامه ای متشکل از معیارهای به دست آمده تهیه و اطلاعات مربوط به شیوه ارائه این خدمات در 16 کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی جمع آوری شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار آماری اس پی اس اس انجام شد. یافته ها: اطلاع رسانی در 13 مرکز به صورت نیمه الکترونیکی، در2 مرکز تمام الکترونیکی و در 1 مرکز کاملاً سنتی اجرا می شود. در تمام مراکز به طور میانگین 8/20 درصد فرآیند به صورت سنتی و 49% به شیوه الکترونیکی اجرا می شود. نتیجه گیری: نیروی انسانی متخصص به کمک ابزارهای الکترونیکی خدمات را به کاربران ارائه می دهد. به دلیل نظارت نیروی انسانی متخصص، به نظر می رسد بهترین شیوه ارائه این خدمات همین شیوه است.
۸.

دیدگاه کتابداران کتابخانه های عمومی استان فارس در مورد کاربرد کتاب های الکترونیکی ویژه کودکان در کتابخانه های عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کودک کتابدار کتاب الکترونیکی کتابخانه عمومی کاربر کتابخانه کتاب چاپی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 45 تعداد دانلود : 897
هدف: با وجود محدودیت های زیادی که کتابخانه های عمومی با آنها روبرو هستند، استفاده از کتاب های الکترونیکی از جمله ضرورت های اجتناب ناپذیر عصر کنونی به شمار می رود. پژوهش حاضر نیز به منظور روشن کردن توان کتابخانه های عمومی برای به کارگیری کتاب های الکترونیکی ویژه کودکان 7-14 ساله انجام شده است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش در سال 1388 و با همکاری کتابداران شاغل درکتابخانه های عمومی استان فارس انجام شده است. به علت پراکندگی جغرافیایی جامعه پژوهش، از پرسشنامه به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. روش پژوهش توصیفی بوده که با کمک جداول توزیع فراوانی صورت گرفته است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که از مجموعه 123 کتابخانه مورد پژوهش تنها 24 کتابخانه (9/19درصد) در مجموعه خود کتاب الکترونیکی دارند. این کتابخانه ها 5/85 درصد کتاب های الکترونیکی را از طریق خرید و 5/14 درصد را نیز از طریق اهداء تهیه کرده اند. اغلب کتاب های الکترونیکی موجود در کتابخانه ها (4/67 درصد) را کتاب های مرجع تشکیل می دهند که از این میان واژه نامه ها، و اطلس ها بیشترین تعداد را به خود اختصاص داده اند. از میان کتابخانه های دارای کتاب الکترونیکی، 2/97 درصد اقدام به امانت دادن این منابع به محیط خارج از کتابخانه کرده اند، و تنها 8/2 درصد از کتابداران معتقدند که کتاب های الکترونیکی باید در محیط کتابخانه مورد استفاده قرار گیرند. از میان اولویت های ارائه شده برای انتخاب کتاب های الکترونیکی ویژ ه کودکان، داشتن محتوای مناسب بیشترین امتیاز (از نمره 3، 9/2) را به خود اختصاص داده است. برخلاف ایده نویسندگانی مانند لندونی که معتقدند کتاب های الکترونیکی موجب انحلال کتابخانه و تغییر در نقش کتابداران می شوند، پاسخ دهندگان این پژوهش معتقدند که کتاب های الکترونیکی موجب تقویت کتابخانه های عمومی شده و نقش کتابداران را پررنگ تر کرده است. برگزاری دوره های آشنایی با فناوری کتاب های الکترونیکی برای کتابداران و فراهم نمودن تجهیزات مورد نیاز برای بهره گیری از این منابع ازجمله مواردی است که می تواند کودکان را به استفاده هر چه بیشتر از کتابخانه تشویق کند. نتیجه گیری: از دیدگاه کتابداران، کتاب های الکترونیک در آینده گسترش بیشتری خواهند یافت، اما نمی توانند به صورت کامل جایگزین کتاب های چاپی باشند. همچنین معتقدند که ورود کتاب های الکترونیکی و به طبع آن تهیه تجهیزات و امکانات لازم برای بهره گیری از این منابع باعث دگرگونی در نقش آنها خواهد شد و از این تغییر ناخشنود نیستند.
۹.

ریشه های فرهنگی و بومی مفاهیم کتابداری و اطلاع رسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کتابداری و اطلاع رسانی مفاهیم بنیادی بومی سازی فکری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 85 تعداد دانلود : 723
هدف: در این مقاله استدلال می شود مفاهیم بومی در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی بیش از آنکه محصول دیدگاه شرقی یا غربی باشد، انسانی است و با ذات نیاز بشر عجین است. روش/ رویکرد پژوهش: نویسنده با بررسی متون به تحلیل پرداخته است. یافته ها: بسیاری از مفاهیم، ریشه در فرهنگ اسلامی، قرآنی و روائی دارد. محققان می توانند در تحقیقات خود و به ویژه در مبانی نظری از آن استفاده کنند. اصالت/ارزش: مشابه این تحلیل قبلاً صورت نگرفته است. امید می رود که با تحقیقات بیشتر، مبانی محکم تری در این حوزه برای بومی سازی تحقیقات به دست آید. با معرفی پاره ای مفاهیم بنیادی کتابداری و اطلاع رسانی که ریشه در مبانی فکری اسلامی در ایران دارد، امید می رود که سایر حوزه های علوم انسانی هم اقدامی مشابه انجام دهند.
۱۰.

کتابخانه های ملی ایران، کانادا، استرالیا: گذشته و حال در پرتو مقایسه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مطالعه تطبیقی کتابخانه های ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران کتابخانه و آرشیو کانادا کتابخانه ملی استرالیا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 865 تعداد دانلود : 578
هدف: با مقایسه گذشته و حال کتابخانه های ملی کانادا و استرالیا با کتابخانه ملی ایران، این مقاله فهمی انتقادی از روند توسعه و برنامه های سازمان اخیر به دست می دهد و به برنامه ریزی بهتر برای آینده کمک می کند. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش مطالعه تطبیقی است. برای جمع آوری داده ها از چک لیست کتابداری تطبیقی (سیمسوا ، 1371) استفاده شده است و با کنار هم گذاشتن این داده ها، سه سازمان از جنبه های کلی نظیر جایگاه، ساختار، مدیریت و خدمات و برنامه ها مقایسه شدند. یافته ها: کتابخانه و آرشیو ملی کانادا با داشتن امتیازاتی نظیر برنامه ریزی دقیق، گستره حمایت از خدمات کتابخانه ها، نحوه حراست از میراث ملی، هماهنگی با خدمات آرشیوی و نیز تلاش برای تشویق مردم در استفاده از اطلاعات برای توسعه ملی، از دو سازمان دیگر موفق تر است. نتیجه گیری: برای بهبود شرایط کتابخانه ملی ایران، پیشنهاداتی چون بازبینی اساسنامه، تجدیدنظر در مدیریت، بازنگری نحوه ادغام کتابخانه ملی و اسناد ملی و تجدیدنظر در روش برنامه ریزی توصیه شده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۲