مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره 29 بهار 1397 شماره 1 (پیاپی 113) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تحلیل انتقادی نسبت فلسفه اطلاعات و علم کتابداری و اطلاع رسانی براساس دیدگاه لوچیانو فلوریدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: لوچیانو فلوریدی علم کتابداری و اطلاع رسانی فلسفه اطلاعات معرفت شناسی اجتماعی اطلاعات معنایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 836 تعداد دانلود : 694
هدف : تولید دانش درخودنگرانه در علم کتابداری و اطلاع رسانی و تقویت مبانی نظری آن از طریق بررسی ارتباط و تعامل بین فلسفه اطلاعات با علم کتابداری و اطلاع رسانی. روش شناسی : تحلیل مفهومی آرای لوچیانو فلوریدی درباره نسبت فلسفه اطلاعات با علم کتابداری و اطلاع رسانی و ارزیابی انتقادی آن. یافته ها : برای ایجاد مبنای نظری مناسب در علم کتابداری و اطلاع رسانی، تفکر فلسفی یک ضرورت است. فلسفه اطلاعات می تواند مبنای فکری مناسبی برای علم کتابداری و اطلاع رسانی فراهم کند. با وجود این، رابطه فلسفه اطلاعات با علم کتابداری و اطلاع رسانی یک سویه نیست، بلکه بین آنها رابطه ای دوسویه برقرار است. کتابداری و اطلاع رسانی در مقام فلسفه کاربردی اطلاعات می تواند در توسعه هرچه بیشتر فلسفه اطلاعات، به ویژه در حل مسائل کاربردی و اخلاقی سپهر اطلاعات، نقشی فعال ایفا کند. نتیجه گیری : دیدگاه فلوریدی درباره نسبت بین فلسفه اطلاعات با علم کتابداری و اطلاع رسانی، گرچه واجد بصیرت های مهمی است، لیکن رویکردی حذف گرایانه دارد و سایر نحله های فکری را کنار می گذارد. فلسفه اطلاعات می تواند یکی از منابع فکری لازم برای قوام بخشیدن به مبانی نظری علم کتابداری و اطلاع رسانی را فراهم کند، اما یگانه منبع نیست. در مقابل رویکرد حذف گرایانه فلوریدی، رویکرد تکثرانگارانه پیشنهاد می شود. کلیدواژه ها : لوچیانو فلوریدی، علم کتابداری و اطلاع رسانی، فلسفه اطلاعات، معرفت شناسی اجتماعی، اطلاعات معنایی
۲.

روند پژوهش های حوزه کتابخانه های دیجیتالی: گذشته، حال و آینده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابخانه های دیجیتالی تحلیل روند همایش ها و سمینارها زمینه های پژوهشی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 303 تعداد دانلود : 130
هدف:شناسایی روند های پژوهشی در حوزه کتابخانه های دیجیتالی از منظر سه رویکرد گذشته نگر، وضعیت کنونی، و آینده نگاری. روش شناسی:رویکرد پژوهش حاضر ترکیبی است. در مرحله نخست برای شناسایی گذشته و حال کتابخانه های دیجیتالی، محورها و موضوع های مطرح در کنفرانس های خاص این حوزه از رویکرد کمّی و مرور محورهای کنفرانس ها بهره گرفته شد. درباره آینده آن نیز از رویکرد کیفی و روش خیال پردازی علمی استفاده شد. یافته ها:مسائل گذشته کتابخانه های دیجیتالی هنوز هم در پژوهش های این حوزه مطرح است. دغدغه های تازه ای نیز در سال های اخیر پدید آمده است. در سال های آینده احتمالاً پژوهش های کتابخانه های دیجیتالی بیشتر معطوف به موضوع هایی مانند شبکه اجتماعی پژوهشگران، اشتراک گذاری نتایج پژوهش ها، اشتراک گذاری معنایی اطلاعات، حفاظت از کتابخانه های دیجیتالی، داده های بزرگ و نوآوری ها خواهد بود. نتیجه گیری:این پژوهش کمک خواهد کرد تا نقشه راهی برای راهنمایی، ارزیابی، و بهبود آموزش ها و پژوهش ها در حوزه کتابخانه های دیجیتالی حاصل شود.
۳.

نقض حق نشر در خودآرشیوی ریسرچ گیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حق نشر ریسرچ گیت نقض حق نشر مقاله مجله خودآرشیوی سپردنگاه دسترسی آزاد نویسندگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 68 تعداد دانلود : 768
هدف:بررسی میزان نقض حق نشر ناشران توسط اعضای ریسرچ گیت در خودآرشیوی متن کامل مقاله ها. روش شناسی : طی یک نمونه گیری تصادفی دومرحله ای، یک نمونه ۵۰۰ تایی از مقاله های انگلیسی زبان تمام متن مجله ها که در ریسرچ گیت موجود بود، انتخاب و اطلاعات آنها و نویسندگانشان از ریسرچ گیت گردآوری شد. سپس نقض حق نشر با توجه به سیاست ذکرشده ناشر مجله در سایت مجله یا سایت شرپا/ رومئو بررسی شد. یافته ها:۶۴ مقاله (4/13%) پیش از چاپ (پیش از داوری)، ۲۶ مقاله (2/5%) پس از چاپ (پس از داوری)، و ۴۰۷ مقاله (2/81%)، فایل نهایی ناشر بودند. یافته اصلی این بود که 2/40 درصد مقاله های تمام متن برخلاف سیاست حق نشر ناشر و با نقض توافقنامه آنها در ریسرچ گیت بارگذاری شده اند. درمجموع، حوزه علوم اجتماعی مقاله کمتری نسبت به سایر علوم داشت، اما تعداد موارد نقض حق نشر در علوم اجتماعی بیش از سایر حوزه ها بود. نتیجه گیری:مشکل عمده نقض حق نشر مربوط به مواردی است که نویسندگان از فایل نهایی ناشر برای خودآرشیوی استفاده می کنند. نظر به اینکه دو پنجم مقاله های تمام متن ریسرچ گیت حق نشر را نقض کرده اند، لازم است این سایت برای رصد نقض حق نشر سازوکاری در نظر بگیرد.
۴.

تفاوت عملکرد جستجوی مروری کاربران با سبک های شناختی و تجربیات متفاوت: نمونه پژوهی وب سایت های فروش کالا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عملکرد جستجو سبک شناختی تصویری سبک شناختی کلامی جستجوی مروری تجربه کاربران وب سایت های فروش کال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 736 تعداد دانلود : 997
هدف:شناخت تفاوت عملکرد جستجوی مروری کاربران با سبک های شناختی و تجربیات متفاوت در هنگام جستجو در وب سایت های فروش کالا. روش شناسی:پژوهش حاضر کاربردی است و از تحلیل محتوای کمّی برای استخراج داده های حاصل از تحلیل گزارش های تراکنش کاربران با محیط وب استفاده شده است. جامعه پژوهش کلیه دانشجویان کارشناسی دانشگاه شیراز و نمونه پژوهش شامل 90 دانشجوی کارشناسی داوطلب بود. یافته ها: در عملکرد کاربران باتجربه و مبتدی تفاوت معناداری وجود دارد؛ کاربران باتجربه در زمان کمتر، موفقیت بیشتری در انجام وظایف نسبت به کاربران مبتدی به دست آوردند. سبک شناختی کاربران تأثیری بر عملکرد آنها در جستجوی مروری نداشت، اما تعامل سبک شناختی و تجربه کاربران تفاوت هایی را در عملکرد آنها به وجود آورد؛ کاربران کلامی- مبتدی نسبت به کاربران کلامی- باتجربه زمان بیشتری را صرف انجام وظایف کردند. نتیجه گیری: کاربران کلامی- مبتدی در جستجوی مروری به کمک و توجه بیشتری نیاز دارند. بنابراین،  هنگام طراحی و آموزش سامانه های اطلاعاتی این مهم می بایست مد نظر قرار گیرد.
۵.

ارزیابی عملکرد مراکز دانشنامه نگاری در حوزه فرهنگ و تمدن اسلامی براساس مدل منشور عملکرد (نمونه پژوهی: بنیاد دائره المعارف اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی عملکرد مدل منشور عملکرد مراکز دانشنامه نگاری بنیاد دائره المعارف اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 762 تعداد دانلود : 339
هدف: ارزیابی عملکرد بنیاد دائره المعارف اسلامی براساس مدل منشور عملکرد. روش شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی با رویکردی آمیخته از روش های کتابخانه ای، مطالعه موردی و پیمایشی انجام شد. با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، مطلعان کلیدی انتخاب و شاخص های ابعاد منشور عملکرد شکل مشخص شد. براساس پرسشنامه های پژوهشگرساخته، نظر ذی نفعان کلیدی با توجه به پنج وجه مدل منشور عملکرد ارزیابی شد. یافته ها : سطح مطلوبیت (نامطلوب، نسبتاً مطلوب و مطلوب) عملکرد بنیاد دائره المعارف اسلامی از نظر ذی نفعان (هیأت امنا، اعضای هیأت علمی، مؤلفان، و تأمین کنندگان مالی) در پنج بُعد منشور عملکرد (انتظارات ذی نفعان، راهبردها، فرایندها، توانمندی ها و مشارکت ذی نفعان) بررسی شد: براساس نظر هیأت امنا تمام ابعاد عملکرد بنیاد، در سطح مطلوب، از نظر اعضای علمی و مؤلفان در سطح نسبتاً مطلوب و براساس تأمین کنندگان مالی در بُعد فرایندها، در سطح مطلوب و چهار بُعد دیگر در سطح نسبتاً مطلوب قرار داشت. نتیجه گیری:ارتباط و توازن یکسانی میان همه ابعاد منشور عملکرد وجود دارد. بنابر ارزیابی ذی نفعان، عملکرد بنیاد در همه ابعاد در سطح نسبتاً مطلوب و مطلوب قرار دارد که نشان دهنده توجه سازمان به نیازهای همه ذی نفعان و در نتیجه، رضایت آنان و عملکرد موفق سازمان است. از آنجا که ارزیابی، عملکرد مقایسه بین وضع موجود و وضع مطلوب را امکان پذیر و نقاط قوت و ضعف سازمان را روشن می سازد، مدیریت بنیاد دائره المعارف اسلامی با تکیه بر اطلاعاتی که از سنجش شاخص ها به دست آمده است، می تواند با برنامه ریزی، شاخص هایی را که در سطح نامطلوب یا نسبتاً مطلوب قرار دارد به سطح مطلوب برساند و موفقیت سازمان را افزایش دهد.
۶.

ارزیابی کیفی وب سایت های آرشیوهای ملی جهان با دو روش وب کیوای ام و فاز-وب در جهت طراحی نظام استنتاج فازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: وب کیوای ام نظام استنتاج فازی وب سایت آرشیوهای ملی ارزیابی کیفی فاز- وب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 101 تعداد دانلود : 104
هدف:ارزیابی کیفی وب سایت های آرشیوهای ملی جهان با دو روش وب کیوای ام و فاز- وب و در نهایت، طراحی یک نظام استنتاج فازی. روش شناسی:پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی بود که به روش توصیفی- پیمایشی انجام شد. 65 وب سایت آرشیو ملی جهان با سیاهه وارسی که براساس روش وب کیوای ام و برای جامعه پژوهش طراحی و وزن دهی شده بود و از طریق ابزارهای پیوسته روش فاز- وب ارزیابی شد. سپس با استفاده از داده های روش فاز- وب در نرم افزار Matlab یک نظام استنتاج فازی طراحی شد. یافته ها: میانگین امتیاز وب سایت های آرشیوهای ملی جهان با روش وب کیوای ام 51/0 و با روش فاز- وب 505/0 به دست آمد. بین نتایج ارزیابی با دو روش وب کیوای ام و فاز- وب اختلاف معنا داری مشاهده نشد. نتیجه گیری:وب سایت های آرشیوهای ملی جهان از نظر قابلیت استفاده و قابلیت عملکرد، نسبت به سایر معیارها نقاط ضعف بیشتری داشتند. بر این اساس، طراحان وب سایت های آرشیوی باید برای برطرف کردن این نقاط شعف تلاش کنند. چون استفاده از نظام استنتاج فازی امکان بازبینی را می دهد، از این طریق می توان کیفیت وب سایت ها را به طور مستمر بررسی کرد
۷.

شناسایی نیازهای کودکان و نوجوانان ایرانی جهت استفاده مطلوب آنها از کتابخانه دیجیتالی بین المللی کودکان و نوجوانان (ICDL)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: کتابخانه دیجیتالی کودکان ایرانی نیازهای کودکان کتابخانه بین المللی کودکان و نوجوانان کتابخانه کودکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 60 تعداد دانلود : 900
هدف:آگاهی از رفتار جستجو و انتخاب کتاب و نیازهای موضوعی و تکنولوژیکی کودکان و نوجوانان ایرانی از کتابخانه دیجیتالی بین المللی کودکان و نوجوانان (ICDL) و انتظارات آنها از این کتابخانه. در این پژوهش، بخش فارسی کتابخانه دیجیتالی بین المللی کودکان و نوجوانان برای پاسخ گویی به سؤالات پژوهش انتخاب شد. روش شناسی:روش این پژوهش از نوع کیفی بود و از مطالعه موردی اکتشافی استفاده شد. در این مطالعه موردی 16 نفر کودک و نوجوان شرکت کردند که عضو کتابخانه "شورای کتاب کودک" و " کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان" بودند. ابزار گردآوری داده ها مشاهده بود و از مصاحبه به عنوان ابزار مکمل و کمکی برای درک بهتر نتایج استفاده شد. یافته ها:بعد از زبان انگلیسی، بیشترین تعداد کتاب به زبان فارسی اختصاص داشت؛ اما کودکان ایرانی نیاز دارند تا سریع و آسان به مجموعه ای غنی تر دسترسی داشته باشند. این مجموعه شامل منابع فارسی در زمینه های مورد علاقه و قالب های گوناگون است. نتیجه گیری:توسعه کتابخانه بین المللی دیجیتالی کودکان و نوجوانان (ICDL) برای استفاده کودکان ایرانی به منظور بهره گیری هرچه بیشتر از آن ضروری به نظر می رسد این کار به دو روش امکان پذیر خواهد بود: غنی سازی مجموعه فارسی این کتابخانه و ادغام مجموعه مذکور با "پایگاه اطلاعاتی فرهنگ و ادبیات کودکان ایران". به این ترتیب، کودکان ایرانی قادر خواهند بود تا به منابع مورد علاقه خود به آسانی دسترسی داشته باشند.
۸.

شناسایی نیروهای پیشران تأثیرگذار بر آینده آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی نیروهای پیشران درونی نیروهای پیشران بیرونی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 938 تعداد دانلود : 390
هدف: شناسایی نیروهای پیشران تأثیرگذار بر آینده آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران. روش شناسی:این پژوهش از نوع کاربردی و با روش های مرور منابع و پیمایش انجام شد. جامعه پژوهش شامل طیف متنوعی از ذی نفعان آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی ازجمله اعضای هیأت علمی، دانشجویان و دانش آموختگان دوره دکتری و پژوهشگران حوزه آموزش رشته بود. تحلیل نهایی روی 235 پرسشنامه بازگشتی انجام شد. یافته ها:نیروهای پیشران تأثیرگذار بر آینده آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی در دو گروه نیروهای پیشران درونی (11 مورد) و بیرونی (5 مورد) قرار گرفتند. از میان نیروهای پیشران درونی تأثیرگذار، تخصص گرایی در برنامه ریزی درسی با میانگین 48/4 و ضریب اهمیت 62/89% در جایگاه نخست بود. از میان نیروهای پیشران تأثیرگذار بیرونی، سیاست گذاری و مدیریت نظام آموزش عالی کشور با میانگین 36/29 و ضریب اهمیت 39/73% به عنوان مهم ترین نیرو شناسایی شد. نتیجه گیری:سیاست گذاران و برنامه ریزان آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی باید به تمامی نیروهای پیشران درونی و بیرونی تأثیرگذار بر آموزش علم اطلاعات و دانش شناسی توجه داشته باشند و از این طریق پویایی و حیات آن را تضمین کنند.
۹.

تعامل کودکان با فهرست های رایانه ای: واکاوی ویژگی ها و عناصر مطرح در محیط رابط کاربری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فهرست برخط محیط رابط کاربر کودکان طراحی فهرست رایانه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 118 تعداد دانلود : 148
هدف:شناسایی عناصر مطرح در طراحی فهرست پیوسته کودکان با در نظر گرفتن ویژگی های کودکان و طراحی یک فهرست پیوسته نمونه برپایه این عناصر و بررسی چگونگی رفتار کودکان در استفاده از این فهرست. روش شناسی:با رویکرد ترکیبی و با استفاده از ابزارهای مصاحبه، روش بلند فکر کردن، و فایل های جستجو و ثبت رخداد داده های پژوهش گردآوری شد و برپایه تعامل آزمودنی ها با یک فهرست رایانه ای نمونه (آزمایشی) که توسط پژوهشگر طراحی شده بود انجام گرفت. یافته ها:ویژگی هایی مانند بهره گیری درست از نمادهای تصویری، رنگ و تقسیم بندی صفحه ها (چیدمان عناصر) به استفاده از فهرست توسط کودکان کمک می کند. همچنین کودکان بیشتر از شیوه جستجوی مروری موضوعی برای جستجوی کتاب ها در فهرست رایانه ای استفاده می کنند. همچنین این پژوهش سیاهه ای از ویژگی ها و عناصر مناسب برای طراحی فهرست های پیوسته کودکان ارائه می دهد. نتیجه گیری:رفتار اطلاع یابی کودکان در استفاده از فهرست به میزان قابل ملاحظه از نوع واکنشی است که در طراحی فهرست های کودکان باید در نظر گرفته شود.
۱۰.

طراحی و ساخت سامانه ارزیابی و سنجش کیفیت خدمات کتابخانه های دانشگاهی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی عملکرد سامانه ارزیابی مدل لایب کوآل کیفیت خدمات کتابخانه ها کتابخانه های دانشگاهی طراحی سیستم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 132 تعداد دانلود : 827
هدف : طراحی و ساخت سامانه ای با بهره گیری از مدل لایب کوآل، برای ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه های دانشگاه های مختلف ایران. روش شناسی : ابتدا ابزار سنجش کیفیت خدمات کتابخانه ای پرسشنامه لایب کوآل شناسایی و اعتباریابی شد سپس سامانه ای با استفاده از این مدل استاندارد راه اندازی شد. روش این پژوهش، پیمایش توصیفی، و طراحی سیستم بود. ابتدا پیشینه های مرتبط و سامانه های همانند آن در جهان مرور شد. سپس، با استفاده از روش های استاندارد ترجمه وارون و رویکرد کمیته، پرسشنامه لایب کوال ترجمه و بومی سازی شد. اعتبارسنجی پرسشنامه ترجمه شده با ضریب آلفای کرنباخ محاسبه شد. در نهایت، برپایه یافته های گردآوری شده از سامانه های مشابه و بومی سازی برای کتابخانه های ایران، زیرساخت نرم افزاری سامانه تولید و اطلاعات گردآوری شده در آن بارگذاری شد. یافته ها: سامانه ای برایارزیابی و سنجش کیفیت خدمات کتابخانه های ایران طراحی و راه اندازی شد که در محیط وب برای دریافت دیدگاه کاربران درباره کیفیت خدمات کتابخانه ها، در دوره های زمانی گوناگون ، به صورت برخط عمل می کند. سپس این دیدگاه ها را تحلیل می کند و نتیجه را در چهارچوب های گوناگون در اختیار سیاست گذاران، مدیران کتابخانه ها و جامعه علمی کشور می گذارد. این سامانه، اولین سامانه ارزیابی کیفیت خدمات کتابخانه ای است که در ایران با آدرس raf.irandoc.ac.ir راه اندازی شده است. نتیجه گیری : دستاوردهای ارزیابی به کمک این سامانه می تواند دیدگاه های کاربران را در یک چهارچوب علمی به گوش مسئولان کتابخانه ها برساند و به آنها برای بهبود کیفیت خدمات کمک کند و رضایت بیش از پیش کاربران را در پی داشته باشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۲