مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره 28 بهار 1396 شماره 1 (پیاپی 109) (مقاله علمی وزارت علوم)

یادداشت ها

مقالات

۱.

نظریه پردازی در علم اطلاعات و دانش شناسی با استفاده از روش شناسی عمومی لینهام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نظریه نظریه پردازی علم اطلاعات و دانش شناسی روش شناسی عمومی لینهام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 653 تعداد دانلود : 215
هدف:تبیین نظریه پردازی در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی با بهره گیری از روش شناسی عمومی لینهام. روش شناسی: با استفاده از روش کتابخانه ای و به صورت تحلیلی، نظریه پردازی با روش شناسی عمومی لینهام مورد مداقه قرار گرفت. یافته ها: لینهام در روش شناسی خود، دو جنبه دانش و تجربه در حوزه تخصصی را بسیار مهم و کانون تمرکز نظریه می داند. به زعم وی، نظریه پردازی یک نظام چرخه ای و پویاست که در پنج مرحله شکل دهی مفهومی؛ عملیاتی کردن؛ تأیید یا رد؛ کاربرد؛ و پالایش و توسعه مداوم قابل صورت بندی است. رشته های کاربردی همچون علم اطلاعات و دانش شناسی که بیشتر پژوهش های آنها از نوع کاربردی است، فاقد نظریه و نظری پردازی است. ابتکار روش شناسی لینهام در پیوند ابعاد عملی و نظری در این حوزه علمی است. نتیجه گیری:با توجه به موضوعات مطرح در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و نیز قابلیت های روش شناسی عمومی لینهام چنین به نظر می رسد که با این روش شناسی بسیاری از الگوهای طرح شده در این حوزه قابلیت تبدیل شدن به نظریه را داشته باشند و بتوان از این روش شناسی و مراحل پنج گانه آن در جهت تقویت نظریه پردازی در این حوزه بهره گرفت.
۲.

تحلیل موضوعی و روش شناختی پژوهش های حوزه وظایف کاربری الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر.(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل موضوعی پیشینه های کتاب شناختی الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر تحلیل روش شناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 738 تعداد دانلود : 161
هدف:تحلیل موضوعی و رصد رویکردها و روش های پژوهشی در نمونه ای از پژوهش های حوزه وظایف کاربری الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر. روش شناسی:29 پژوهش انگلیسی در بازه زمانی 2001 تا 2013 از نشریات معتبر بین المللی نمایه شده در پایگاه اسکوپوس انتخاب و به صورت کیفی با رویکرد استقرایی تحلیل شد. یافته ها:در حوزه وظایف کاربری الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر. تنوع موضوعی وجود دارد. مهم ترین پژوهش های انجام شده در مقولات ""چالش های فهرست نویسی در پشتیبانی از وظایف کاربری""، ""دیدگاه و ارزیابی کاربران نسبت به وظایف کاربری در نظام های شبیه سازی شده""، ""ارتقای سطح رابط کاربری در فهرست های همگانی برای پشتیبانی از وظایف کاربری""، و ""میزان موفقیت اپک های فعلی در بهبود وظایف کاربری"" دسته بندی شدند. نتیجه گیری:به نظر می رسد پژوهشگران حوزه وظایف کاربری اف.ار.بی.آر. هنوز نتوانسته اند نتایج مشخصی را برمبنای مسئله پژوهش خود ارائه دهند. علت این امر شاید این باشد که هنوز بسیاری از پژوهشگران این حوزه درک درست و روشنی از مسئله ندارند تا بتوانند در چارچوب این الگو به مطالعه آنها بپردازند.
۳.

شاخص های مدیریت پایدار برای کتابخانه های سبز: پژوهش کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حفاظت از محیط زیست توسعه پایدار مدیریت پایدار پایداری کتابخانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 639 تعداد دانلود : 956
هدف:تدوین شاخص های مدیریت پایدار در کتابخانه های ایران برای تحقق کتابخانه سبز. روش شناسی:این پژوهش از نوع کیفی است. با 12 نفر از متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی و متخصصان توسعه پایدار که با روش هدف مند و نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته انجام شد. برای تحلیل داده ها با استفاده از نظریه پردازی زمینه ای در سه مرحله، مباحث طرح شده توسط مصاحبه شوندگان، رمزگذاری و مقوله بندی شد. یافته ها:215 مفهوم از مرحله کدگذاری باز در 62 مقوله فرعی در مرحله کدگذاری انتخابی دسته بندی شدند: شرایط زمینه ای شامل 24 مفهوم و 9 مقوله، شرایط علّی شامل 43 مفهوم و 13 مقوله، عامل مداخله گر با 19 مفهوم و 10 مقوله، راهبردها با 102 مفهوم و 17 مقوله، و پیامدهای مدیریت پایدار با 27 مفهوم و 14 مقوله. نتیجه گیری:مدیریت کتابخانه ها نیازمند تحول و حرکت به سمت الگوی مدیریت پایدار هستند؛ این الگو بر احراز شاخص های پایداری و حرکت به سوی کتابخانه های سبز تأکید دارد.
۴.

تدوین راهبرد پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (1394 تا 1399)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پژوهش راهبرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران مدل برایسون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 665 تعداد دانلود : 749
هدف: تدوین راهبرد پژوهشی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با هدف رفع معضلات و چالش های پژوهشی و توسعه پژوهش برای سال های 1394 تا 1399. روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع کیفی است که با استفاده از فن دلفی و مصاحبه انجام شد. داده ها با روش های سوات و PESTLE تجزیه و تحلیل و از مدل برنامه ریزی راهبردی ""برایسون"" برای تدوین راهبرد استفاده شد. یافته ها: وضعیت پژوهش از حیث فرصت های موجود در محیط بیرونی سازمان نسبتاً خوب و از نظر ضعف های موجود در محیط درونی نسبتاً بد ارزیابی شد. ذی نفعان پژوهشی درونی و بیرونی توان مندی های پژوهشی گسترده ای در اختیار سازمان قرار می دهند که می تواند دستمایه همکاری های پژوهشی و ایجاد شبکه های گسترده ارتباطات علمی در جهت اهداف سازمانی باشد. فلسفه وجودی پژوهش در سازمان، پشتیبانی علمی از عملیات و خدمات تخصصی صفی و ستادی و تطابق آنها با دانش، استانداردها، و فناوری روز، و کمک به رشد و توسعه دانش ملی در حوزه های مرتبط است. نتیجه گیری:برای ""توسعه شبکه ملی دانش"" و ""تبدیل شدن به هاب ملی دانش""، برگرفته از سند راهبردی اصلی سازمان، لازم است در فعالیت های پژوهشی، ضمن پوشش همه عملکردهای ستادی و صفی داخلی، با هدف ""تقویت انسجام درونی"" و ""حفظ جایگاه مرجعیت"" سازمان، از فرصت های بیرونی نیز برای ترمیم ضعف های درونی بهره برداری شود.
۵.

تأثیر فرهنگ سازمانی بر توانمندسازی کارکنان (نمونه پژوهی: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگ سازمانی توانمندسازی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 366 تعداد دانلود : 965
هدف:تعیین تأثیر فرهنگ سازمانی بر توانمندسازی کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران. روش شناسی:این پیمایش در بین 285 نفر از کارکنان سازمان با استفاده از پرسشنامه اجرا شد. برای شناخت فرهنگ سازمانی از مدل رابینز و برای شناسایی عوامل مرتبط با توانمندسازی کارکنان از مدل توماس و ولت هاوس استفاده شد. یافته ها:مؤلفه های فرهنگ سازمانی (ریسک پذیری، حمایت مدیریت، کنترل رسمی، خودکنترلی، نظام پاداش، مشارکت در تصمیم گیری، و هویت سازمانی) با توانمندی های کارکنان رابطه مثبت و معناداری دارد. نتیجه گیری:هرگاه فرهنگ سازمانی در راستای توانمندسازی کارکنان باشد افراد با انگیزه و اشتیاق بیشتری وظایف شغلی خود را انجام می دهند و خلاقیت و ابتکار عمل بیشتری در انجام کارها دیده می شود.
۶.

عوامل ایجاد مطلوبیت در خریداران کتاب های دانشگاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مطلوبیت کتاب دانشگاهی بازار کتاب خریدار کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 427 تعداد دانلود : 264
هدف:هدف این مقاله استخراج مولفه هامؤلفه های اصلی مطلوبیت در خریداران کتاب های فارسی دانشگاهی. روش شناسیشناسی:برای نیل به این هدف از روش پژوهش تحلیل محتوای توصیفی استفاده شده که گردآوری داده ها با استفاده از تحلیل محتوای متون و مصاحبه نیمه باز با 200 خریدار کتاب های دانشگاهی از سه ناشر دانشگاهی: سمت، مرکز نشر دانشگاهی، و دانشگاه تهران در مدت سه ماه (مهر – آذر 1394) انجام شد. یافته ها:یافته هااز نظر مصاحبه شوندگان سه  مولفهمؤلفه نهایی: کیفیت محتوا، اعتبار کتاب، و نیاز اطلاعاتی؛ به عنوانبه عنوان مقوله های اصلی مطلوبیت شناخته می شوند. علاوه بر آن، اولین اولویت خریداران در اخذ تصمیم خرید، قیمت کتاب ، در نهایت اولویت هریک از مولفه ها نسبت به دیگر مولفه ها با استفاده از تکنیک معادلات ساختاری براساس بار عاملی هر مولفه انجام شد و پس از آن  به ترتیب به میزان عرضه کتاب، نیاز اطلاعاتی خریدار، کیفیت کتاب، اعتبار ناشر، و در نهایت، میزان تقاضا (جایگاه کتاب در سبد فرهنگی خانوار) برای هر کتاب است. بحث و نتیجه گیری: افزایش کیفیت کتاب های دانشگاهی و برقراری ارتباط بهتر و بیشتر میان سرفصل های آموزشی دانشگاه ها و کتاب های چاپ شده می تواند تا حد زیادی خرید این کتاب ها را بهبود بخشد.
۷.

ریشه یابی مطالعات رفتار اطلاع یابی با استفاده از رویکرد کتاب سنجی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رفتار اطلاع یابی کتاب سنجی تحلیل استنادی تحلیل هم استنادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 678 تعداد دانلود : 206
هدف:شناسایی ریشه های فکری و علمی حوزه مطالعات رفتار اطلاع یابی. روش شناسی:با روش تحلیل استنادی و هم استنادی ریشه های رفتار اطلاع یابی بررسی شد. یافته ها:آغاز برون داد علمی حوزه رفتار اطلاع یابی به اوایل دهه 1970 بازمی گردد. ساختار فکری حوزه رفتار اطلاع یابی مبتنی بر دو دسته منابع است: منابع محوری که چارچوب نظری این حوزه بر آن استوار بوده است و منابع پیرامون که یا به لحاظ روش شناختی مورد توجه قرار گرفته اند و یا با استفاده از منابع محوری به معرفی راهکارهای استفاده از منابع اطلاعاتی پرداخته اند؛ به همین دلیل، در جایگاه دوم اهمیت قرار دارند. نتیجه گیری:حوزه رفتار اطلاع یابی در گسترش و توسعه خود وام دار دو حوزه کتابداری و اطلاع رسانی و علوم رایانه و نظام های اطلاعاتی است.
۸.

مروری بر کارکردهای تحلیل هم واژگانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحلیل محتوا شبکه مفهومی تحلیل هم رخدادی واژگان تحلیل هم واژگانی روش هم واژگانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 472 تعداد دانلود : 133
هدف: بررسی روش تحلیل هم واژگانی، یکی از این روش های حوزه علم سنجی. یافته ها:در این پژوهش چارچوب ها، کارکردها، روش ها، و پیش فرض های موجود معرفی و الگوریتم ها و فناوری های مورد نیاز آن برای شناخت و استفاده از این روش در تحلیل محتوا بیان شد. نتیجه گیری:تحلیل هم واژگانی با خلاصه سازی مدارک در واژه هایی قدرتمند و محاسبه رخداد و هم رخدادی، تشخیص دقیق تری نسبت به حوزه موضوعی ارائه می دهد و توان آن را دارد تا به کشف روابط پنهان میان مفاهیم و ایجاد سلسله مراتب در هستی شناسی ها بپردازد.
۹.

وضعیت خدمات دهی در بخش نسخ خطی کتابخانه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نسخه خطی خدمت دهی رضایتمندی کاربران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 531 تعداد دانلود : 124
هدف: وضعیت خدمات دهی بخش نسخ خطی کتابخانه های ملی، مجلس، آستان قدس رضوی، و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. روش شناسی: در این پیمایش برای گردآوری داده ها از پرسشنامه پژوهشگرساخته استفاده شد. یافته ها: در همه کتابخانه ها بیشترین درصد مراجعان کسانی هستند که هر از گاهی برای تصحیح نسخه خطی و یا تهیه مقاله به کتابخانه مراجعه می کنند. میزان رضایت از ساعات کاری کتابخانه های مختلف تقریباً با هم مشابه بود، به گونه ای که در کتابخانه های ملی، مجلس، آستان قدس رضوی، و دانشگاه تهران به ترتیب حدود 80%، 83%، 89%، و 76% کاربران از ساعات کاری کتابخانه رضایت داشتند. اما ۸۰% مراجعان کتابخانه ملی، ۴۸% مراجعان کتابخانه مجلس، ۶۳% مراجعان کتابخانه آستان قدس رضوی، و ۵۳% از مراجعان کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران از فعالیت هایی که مدیران برای رفع موانع دسترسی کاربران به نسخ خطی انجام می دهند رضایت ندارند. نتیجه گیری: نحوه خدمات دهی نسخ خطی و رفع موانع دسترسی کاربران به منابع ارزشمند خطی در همه کتابخانه ها به ویژه کتابخانه ملی نیازمند بازنگری اساسی است.
۱۰.

ارزیابی کیفی وبگاه های سازمان های جهاد کشاورزی کشور براساس شاخص های فائو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی رتبه بندی سازمان جهاد کشاورزی وبگاه شاخص های فائو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 919 تعداد دانلود : 594
هدف:ارزیابی کیفی وبگاه های سازمان های جهاد کشاورزی در سراسر کشور براساس شاخص های فائو. روش شناسی: دراین پیمایش با استفاده از رویکرد ارزیابانه، 32 وبگاه سازمان های جهاد کشاورزی در سراسر کشور براساس 118 شاخص کیفی استاندارد فائو ارزیابی شد. یافته ها:50% وبگاه ها از نظر شاخص های فائو در وضعیت ""مناسب""، 87/46% در وضعیت ""متوسط""، و 13/3% در وضعیت ""ضعیف"" قرار دارند. وبگاه سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان با امتیاز 442 رتبه اول، ایلام و آذربایجان غربی با امتیاز 439 به طور مشترک رتبه دوم، و خراسان شمالی با امتیاز 438 رتبه سوم را کسب کرده اند. ضعف رابط کاربری و کیفیت فنی، ضعف در دسترس پذیری و کاربردپذیری، وجود صفحات تهی، رعایت نکردن حق مالکیت معنوی، و پایین بودن کیفیت مطالب از جمله مهم ترین نقاط ضعف این وبگاه ها بوده است. نتیجه گیری:رعایت نکردن استاندارد، علت اصلی کاهش کیفیت در نیمی از وبگاه های سازمان های جهاد کشاورزی در سراسر کشور است که لازم است براساس شاخص های فائو، به عنوان معیار معتبر و مرجع بین المللی در حوزه کشاورزی بازنگری و اصلاح شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۲