مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره 27 پاییز 1395 شماره 3 (پیاپی 107) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۲.

واکاوی دیدگاه ها و آرای بیرگر یورلند در حیطه سازماندهی دانش(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عقل گرایی سازماندهی دانش تجربه گرایی عمل گرایی تاریخ گرایی بیرگر یورلند رویکردهای نظری سازماندهی دانش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 71 تعداد دانلود : 238
هدف: توصیف چهار موضع معرفت شناختی تجربه گرایی، عقل گرایی، تاریخ گرایی، و عمل گرایی از جنبه سازماندهی دانش و همچنین تبیین، بررسی، و تحلیل شش رویکرد ارائه شده در سازماندهی دانش (رده بندی انسانی در برابر رده بندی خودکار، کاربرمحور و شناختی، چهریزه ای، علم سنجی، و تحلیل حوزه) از دیدگاه یورلند. روش شناسی: از روش مطالعات کتابخانه ای برای بسط دیدگاه یورلند در مباحث پیشگفته استفاده شد. یافته ها: موضع تجربه گرایانه، منجر به دسته بندی منابع برمبنای شباهت صوری میان آنها می گردد؛ موضع عقل گرایانه منجر به ایجاد نظام هایی با رویکرد چهریزه ای می شود؛ نظام های شکل گرفته از موضع تاریخ گرایانه به مطالعه توسعه زمینه دانشی و جوامع دانش آفرین می پردازند؛ و نظام های حاصل از موضع عمل گرایانه برمبنای پیشینه فرهنگی و رده بندی انتقادی قوام می یابند.ماحصل رویکردهای نظری یورلند عبارت از لازم و ملزوم هم بودن رده بندی انسانی و ماشینی، ایجاد سازگاری مناسب بین جستجوگران و سیستم سازماندهی دانش، افزایش کارآیی بازیابی موضوعی، جهت دادن به فعالیت های تخصصی رشته، به کارگیری رویکرد کتاب سنجی در رشته و مانند اینهاست. نتیجه گیری: از طریق مواضع معرفت شناختی در حوزه سازماندهی دانش می توان به تحلیل مسائل این حوزه پرداخت و مبنای نظری مناسبی برای قضاوت فراهم آورد.
۳.

عوامل تأثیرگذار بر ""نمانام"" (برند) کتابخانه ملی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برند کتابخانه ملی ایران عوامل تأثیرگذار نمانام دیدگاه کارکنان دیدگاه کاربران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 492 تعداد دانلود : 299
هدف: تعیین میزان اعتبار عوامل تأثیرگذار بر ""نمانام"" کتابخانه ملی ایران از نگاه کارکنان و مراجعان. روش/ رویکرد پژوهش: در این پیمایش تحلیلی از پرسشنامه پژوهشگرساخته استفاده شد. جامعه آماری 214 نفر کارمند و 285 نفر از مراجعان کتابخانه ملی بودند. یافته ها: از نگاه کارکنان، تهیه کتابشناسی ملی ایران (با میانگین 3/4) و از دید مراجعان، باز بودن کتابخانه در روزهای تعطیل و شیفت شب (با میانگین 66/4) بالاترین اهمیت را برای این سازمان دارد. براساس نوع خدمات، از نگاه کارکنان داشتن نرم افزار جامع رسا (با میانگین 4/44) و از دید مراجعان، در دسترس بودن نسخه های رقومی پایان نامه ها (با میانگین 52/3) در رتبه نخست قرار گرفتند. در مورد ویژگی مزیت خدمات، از نگاه کارکنان داشتن اعضای هیأت علمی تابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (با میانگین 1/4) و از نظر مراجعان، دسترسی به غذای گرم و نوشیدنی (با میانگین 44/3) در رتبه نخست قرار داشتند. نتیجه گیری: دیدگاه کارکنان و کاربران در مورد عوامل تأثیرگذار بر نمانام کتابخانه ملی به جز ارائه خدمات از اعتبار بالایی برخوردار بوده است؛ بنابراین کتابخانه ملی برای حفظ سطح خود از نظر جامعه استفاده کننده باید به بهینه سازی خدمات بیشتر توجه کند.
۴.

روند ارائه جوایز کتاب در ایران از آغاز تاکنون(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ جایزه کتاب جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران جایزه سلطنتی کتاب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 397 تعداد دانلود : 139
هدف: بررسی جوایز کتاب در ایران طی سال های 1333 تا 1392 و ویژگی های عمومی و مشترک آثار برگزیده. روش/ رویکرد پژوهش: پ ژوهش به روش تاریخی و با رویکرد توصیفی انجام شد. جامعه پژوهش، کل آثار برگزیده جوایز دولتی شامل 165 اثر برنده جایزه سلطنتی کتاب و 539 اثر دریافت کننده جایزه کتاب سال بوده است. ابزار گردآوری اطلاعات سیاهه وارسی مستخرج از منابع مستند و پژوهشگر ساخته بود. یافته ها: در میان جوایز سلطنتی کتاب، 94% برندگان مرد و 4% زن بودند و 2% جوایز به پدیدآوران تنالگانی یا سازمانی تعلق داشته است. از نظر موضوعی، علوم کاربردی بیشترین (23%) و هنر (6/0%) کمترین تعداد جایزه را داشته است. دانشگاه تهران با 8/24% در مرتبه اول ناشران بود. محل نشر90% آثار منتخب تهران بود. از میان برندگان کتاب سال نیز 6/89% مردان، 6% زنان، و 4% سازمان های دولتی این جایزه را دریافت کرده اند. از نظر موضوعی علوم کاربردی (6/22%) رتبه اول موضوع و مرکز نشر دانشگاهی (2/13%) مرتبه اول ناشران را کسب کرده است. محل نشر 2/84% کتاب ها تهران بود. نتایج: اعطای جوایز کتاب در ایران دوره پرفراز و نشیبی را طی کرده است، اما به نظر نمی رسد که فارغ از مسائل سیاسی اجتماعی دوره خود بوده باشد. بنابراین، به نظر می رسد با تدوین آیین نامه های مرتبط این کار با ضابطه مندی بیشتر اجرا گردد.
۵.

موانع به اشتراک گذاری مستندات اسامی اشخاص در فهرست مستند مجازی بین المللی (ویاف)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابخانه ملی ایران مستند نام اشخاص فهرست مستند مجازی بین المللی (ویاف)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 701 تعداد دانلود : 890
هدف: شناسایی موانع به اشتراک گذاری مستندات اسامی اشخاص در فهرست مستند مجازی بین المللی (ویاف) برمبنای داده های کتابخانه ملی ایران. روش/ رویکرد پژوهش: ابتدا به روش پیمایشی با استفاده از مصاحبه با کارشناسان بخش مستندسازی اسامی در کتابخانه ملی ایران گفتگو و موانع حضور داده های مستند اسامی کتابخانه ملی در ویاف تعیین شد. سپس، به روش تحلیل محتوا، رکوردهای 699 مستند نام که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده بود برای ورود به ویاف بررسی شد. یافته ها: از نظر متخصصان حوزه مستندسازی کتابخانه ملی، حضور داده های کتابخانه در ویاف ضرورت دارد؛ اما موانعی در حوزه های نیروی انسانی، مدیریتی، آموزشی و پژوهشی، نرم افزاری و سخت افزاری، و اعتبار داده ها وجود دارد. مطالعه نمونه داده های مستند اسامی نشان داد که 1) پایگاه های اطلاعاتی مستند اسامی و اطلاعات کتاب شناختی با یکدیگر پیوند ندارند؛ 2) به لحاظ رسم الخط، تفاوت هایی میان اسامی مشابه وجود دارد که ممکن است بازیابی نشوند؛ 3) ارجاعات در حدود نیمی از رکوردهای مستند اسامی تکمیل نشده است؛ 4) برای برخی اسامی که متعلق به یک پدیدآور است بیش از یک رکورد وجود دارد؛ و 5) فقط 50% اسامی مستند موجود در کتابخانه ملی ایران با مستندات کتابخانه کنگره همسان هستند. نتیجه گیری: برای ورود به ویاف، بهینه سازی و تصحیح داده های مستند اسامی کتابخانه ملی ایران امری ضروری است.
۶.

آمادگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای تبدیل شدن به سازمان یادگیرنده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت رهبری برنامه ریزی سازمان یادگیرنده نوآوری و ابتکار چشم انداز اجرا سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران کسب و نشر اطلاعات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 88 تعداد دانلود : 891
هدف: تعیین این نکته که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تا چه حد توانسته است بستر مناسب برای تحقق اهداف سازمان یادگیرنده را فراهم نماید. روش شناسی: پیمایش با استفاده از پرسشنامه پژوهشگرساخته براساس مدل ویک و لئون در 5 مؤلفه انجام شد. جامعه آماری تمامی کارکنانی بودند که حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و 10 سال سابقه کار داشتند. یافته ها: آمادگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای تبدیل شدن به سازمان یادگیرنده از حیث رهبری مبتنی بر چشم انداز در حد بالایی بود. اما، داشتن انتظارات غیرواقعی و غیرمنطقی مدیران در خصوص نتایج کار افراد با میانگین 62/3 و وجود برنامه های مدون و روشن برای تحقق اهداف و مأموریت سازمان با میانگین 32/3 در مقیاس 5 ارزیابی شد. تمایل کارکنان به افزایش و روزآمد کردن دانش خود با میانگین 63/3 در بالاترین و جریان اطلاعات بدون کاغذبازی و قواعد بوروکراتیک در پایین ترین سطح ارزیابی قرار داشت. این سازمان از نظر نوآوری و ابتکار در حد پایین و از نظر امور اجرایی در حد متوسط ارزیابی شد. نتیجه گیری: سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای تبدیل شدن به سازمان یادگیرنده از آمادگی متوسطی برخوردار است. دو گزینه نوآوری و ابتکار و اجرا در سازمان بیش از سایر مؤلفه ها نیازمند بهبود و توجه است؛ گرچه سایر مؤلفه ها نیز به طور صد درصد تحقق نیافته اند.
۷.

درآمدی بر ذخیره و بازیابی اطلاعات موسیقایی: زمینه ها، ضرورت ها و چالش ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: موسیقی ذخیره و بازیابی اطلاعات منابع دیداری شنیداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 173 تعداد دانلود : 701
هدف: بررسی ضرورت های حوزه ذخیره و بازیابی اطلاعات موسیقایی، تفاوت های میان ذخیره و بازیابی اطلاعات موسیقایی با اطلاعات متنی، وظایف نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات موسیقایی، و چالش های مطرح در این حوزه. روش شناسی: پژوهش با مراجعه به متون و منابع کتابخانه ای انجام شد. یافته ها: برای ذخیره و بازیابی اطلاعات موسیقایی، موتورهای جستجو و پایگاه های اطلاعاتی مختلفی مانند لست.اف.ام.، پاندورا، و موگل در خارج از کشور راه اندازی شده است. شباهت، طبقه بندی منابع موسیقایی، آوانویسی موسیقی، تشخیص ریتم و گام، و امکان جستجوی زمزمه ای از مهم ترین وظایف چنین نظامی است. نتیجه گیری: ذخیره و بازیابی اطلاعات موسیقایی با نوع متنی متفاوت است؛ زیرا موجودیت منابع موسیقایی با منابع متنی فرق دارد. برای اینکه هر نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات موسیقایی عملکرد مناسبی داشته باشد، باید این موارد را مد نظر قرار دهد: مشکلات نادرست خواندن ملودی توسط کاربران در پرس و جوهای زمزمه ای، دشواری های آوانویسی موسیقی پلی فونیک، تعلق یک ژانر به چندین طبقه، فقدان نظام معنایی مشخص در میان برچسب ها، و شباهت های مختلف موجود در قطعه های گوناگون موسیقی.
۸.

اولویت بندی به نیازهای مراجعان کتابخانه ملی ایران با استفاده از متون داده کاوی و تصمیم گیری چندمعیاره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رضایت خوشه بندی نیازسنجی عدم قطعیت مراجعان کتابخانه ملی ایران الگوی کانو الگوریتم کا- میانگین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 261 تعداد دانلود : 897
هدف: اولویت بندی نیازهای مراجعان کتابخانه ملی ایران در شرایط عدم قطعیت. روش/ رویکرد پژوهش: داده های مورد نیاز از روش تلفیقی فنون داده کاوی و تصمیم گیری چندمعیاره برمبنای الگوی کانو استخراج شد. یافته ها: عوامل مؤثر بر رضایت مراجعه کنندگان در 6 دسته کلی قرار گرفت، سپس برمبنای ویژگی های جمعیت شناختی در 5 خوشه کلی تقسیم شد که اعضای هر خوشه متناسب با ویژگی های جمعیت شناختی و نوع نیازهایشان در اولویت های مختلف قرار می گیرند و برای آگاهی از نیازهای خوشه ها باید به خوشه مربوط نظری افکند. نتیجه گیری: نوع نیازهای مراجعه کنندگان کتابخانه ملی متفاوت و از اولویت های مختلف برخوردار است. این کتابخانه برای پاسخگویی به نیازهای متفاوت باید از راهبرد خاص همان نیاز استفاده کند. از آنجا که برآوردن همه نیازها مقدور نیست، ابتدا باید نیازهای الزامی افراد و بعد از آن، نیازهای جذاب و تک بُعدی تأمین شود.
۹.

مروری تاریخی بر پژوهش کیفی در علم اطلاعات و دانش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: پژوهش کیفی علم اطلاعات و دانش شناسی مرور تاریخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 194 تعداد دانلود : 712
هدف: مرور و نقد تاریخی سیر پژوهش کیفی در علم اطلاعات و دانش شناسی. روش/ رویکرد پژوهش: با مرور متون پیشین، نقدی تاریخی بر روند پژوهش کیفی در علم اطلاعات و دانش شناسی انجام شد. یافته ها: چندین دهه است که در علم اطلاعات و دانش شناسی بر فنون کمّی در نقش بهترین و گاه تنها فن مناسب برای پژوهش تأکید شده است. مرور تاریخی روند پژوهش کیفی در این رشته نیز حاکی از ضعف پژوهش کیفی بوده است و نشان می دهد رویکرد اثبات گرایی همچنان در پژوهش های علم اطلاعات و دانش شناسی یکّه تازی می کند. از این رو، تأکید بر ابزار و غفلت از نظریه سازی در این رشته آشکار است. نتیجه گیری: جا دارد در بیان مسائل پژوهشی علم اطلاعات و دانش شناسی به موضوعاتی توجه شود که به بسط ابعاد نظری رشته کمک می کنند.
۱۰.

کاربرد نقشه های به دست آمده از تحلیل هم رخدادی واژگان پروانه های ثبت اختراع در آشکارسازی دانش فنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نقشه علمی پروانه ثبت اختراع تحلیل هم رخدادی واژگان آشکارسازی دانش فنی حوزه برق زیرسطحی های هوشمند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 836 تعداد دانلود : 740
هدف: کاربرد نقشه های حاصل از تحلیل هم رخدادی واژگان پروانه های ثبت اختراع در آشکارسازی دانش فنی حوزه برق زیرسطحی های هوشمند. روش شناسی: از تحلیل هم رخدادی واژگان برای ترسیم نقشه های موضوعی فناوری AUV بهره گرفته شد. به منظور کسب نظر متخصصان از کاربرد این نقشه ها روش دلفی پیاده سازی شد. پروانه های ثبت اختراع حوزه برق زیرسطحی های هوشمند که در پایگاه های Google Patent و Lens نمایه شده بودند به صورت تمام متن بازیابی شدند. برای یافتن پروانه های ثبت اختراع مرتبط، از روش جستجوی دوگانه کلیدواژه رده استفاده شد. سرانجام تعداد 223 پروانه ثبت اختراع بررسی شد. یافته ها: نقشه های موضوعی سبب درک بهتر و آشنایی اولیه با محتوای برق زیرسطحی های هوشمند می شود. این نقشه ها برای خبرگانی که پیش زمینه قبلی دارند می تواند نقطه آغازی برای آشنایی با دانش فنی باشد. اگر این نقشه ها به نقشه راه تبدیل شود، می تواند مؤثر باشد؛ اما در خصوص به روزرسانی دانش افراد متخصص کاربردی ندارد. نتیجه گیری: نقشه های به دست آمده از تحلیل هم موضوعی باید از دو منظر نوآشنایان، و متخصصان و خبرگان مورد توجه قرار گیرد.
۱۱.

توجه به عوامل فرهنگی، فرصتی برای رضایت شغلی (نمونه پژوهی: کتابخانه ملی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عوامل فرهنگی رضایت شغلی کتابخانه ملی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 162 تعداد دانلود : 967
ه دف : ارزیابی عوامل فرهنگی در کتابخانه ملی ایران به منزله فرصتی برای افزایش رضایت شغلی کارکنان این مرکز. روش شناسی: در این پ ی م ایش ی، گ ردآوری اطلاع ات از طری ق دو پ رس ش ن ام ه عوامل فرهنگی (برگرفته از رابینز) و رضایت شغلی (برگرفته از اسمیت، کندال، و هالین) انجام شد. ج ام ع ه آم اری 290 نفر بود که در نهایت 250 پرسشنامه تحلیل شد. یافته ها: مؤلفه های خلاقیت، هویت، یکپارچگی، تعارض، و کنترل در بین کارکنان در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد. علاوه بر آن، کارکنان کتابخانه ملی بیش از حد متوسط (5/3 در مقیاس 5) از کار کردن در کتابخانه ملی رضایت دارند. نتیجه گیری: با عنایت به اینکه آزمون انجام شده برای همه متغیرهای فرهنگی معنادار بوده می توان گفت که عوامل فرهنگی به منزله فرصتی برای رضایت شغلی کارکنان بیش از حد متوسط تأثیرگذار خواهد بود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۲