مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات دوره 33 زمستان 1401 شماره 4 (پیاپی 132) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

اینترنت اشیا در کتابخانه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۵۲
هدف: پژوهش حاضر با هدف تعیین وضعیت کاربرد اینترنت اشیا در کتابخانه های برگزیده جهان انجام شده است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ شیوه گردآوری داده ها از نوع پژوهش های کتابخانه ای و پیمایشی ارزیابانه است. ابزار گردآوری داد ه ها سیاهه محقق ساخته بود که بعد از تأیید روایی چندی از متخصصان، استفاده شد. جامعه پژوهش شامل بیست کتابخانه ای بود که از طرق مختلف ازجمله مراجعه به سایت کتابخانه ها و مقالاتی که درمورد آن ها نگارش شده بود در رابطه با استفاده آن ها از اینترنت اشیا اطلاع حاصل شد. نحوه گردآوری داده ها ازطریق مکاتبه و مشاهده بود. اطلاعات پس از گردآوری تحلیل و نتایج لازم از آن ها استخراج شدند. نتیجه گیری : استفاده از اینترنت اشیا در کتابخانه های جهان درحال افزایش است و بسیاری از کتابخانه ها از این فناوری استفاده می کنند یا قصد استفاده دارند؛ زیرا این فناوری مزیت های زیادی برای کتابخانه ها دارد و سبب مدیریت بهتر و دقیق تر، افزایش سرعت خدمات رسانی و حذف فرایندهای تکراری می شود. همچنین با مطالعه مزایا و معایب و ابعاد مختلف این فناوری زمینه ساز آشنایی کتابخانه های ایران با این فناوری و مشوقی برای استفاده از آن در کتابخانه های ایران فراهم می شود.
۲.

توقف جست وجوی اطلاعات: مروری نظام مند(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۲۰۵ تعداد دانلود : ۱۲۴
هدف: هدف پژوهش حاضر، مرور نظام مند پژوهش های حوزه توقف جستجو، به منظور تعیین ابعاد و جنبه ها و نیز سطوح توقف بررسی شده در متون و شناسایی شکافهای پژوهشی این حوزه است. روش: پژوهش حاضر، به روش مرور نظام مند و در دو بخش تحلیل توصیفی و محتوایی انجام شده است. بدین منظور، پژوهش های مرتبط با توقف جستجو در بازه زمانی 1961-2020 در پایگاه های اطلاعاتی جستجو شده، پس از پالایش نتایج، در نهایت محتوای 60 پژوهش به روش تحلیل مضمون و در قالب مفاهیم پایه، سازمان دهنده، و فراگیر تحلیل شد. یافته ها: متون مرور شده در این پژوهش، دو سطح از توقف را شناسایی کرده اند که عبارت است از توقف نشست جستجو و توقف پرسش/ توقف در سطح خلاصه نتایج. در سطح دوم، نشست جستجو به طور کامل متوقف نمی شود، بلکه کاربر پس از پالایش پرسش به جستجو ادامه می دهد. همچنین متون از شیوه دیگری از توقف با عنوان «توقف در سطح صفحه نتایج» نیز نام می برند که طی آن، کاربر پس از استنباطی کلی از نتایج جستجو، صفحه را بدون کلیک بر نتایج ترک می کند. پس از این توقف، ممکن است کاربر با پالایش پرسش، جستجو را ادامه دهد یا آنکه به طور کلی دست از جستجو بکشد. بنابراین در اینجا با سطح دیگری از توقف مواجه نیستیم، بلکه تنها زمان تصمیم گیری درباره توقف تغییر کرده است. عمده پژوهش های موجود، به توقف نشست جستجو پرداخته اند. شناسایی قواعد متوقف جستجو، بررسی کاربست قواعد توقف جستجو در شرایط گوناگون، شناسایی عوامل موثر بر توقف جستجو و توقف پرسش، بررسی توقف در سطح صفحه نتایج، بررسی عمق جستجوی کاربران، تمایز میان نشانه های توقف ناشی از رضایت و نارضایتی از جستجو، و کاوش نشانه های توقف جستجو، ابعادی از موضوع توقف جستجو هستند که در متون بررسی شده اند. قواعد شناسایی شده برای توقف جستجو نیز شامل «رضایت دهی و ناکامی»، «آستانه اندازه»، «آستانه تفاوت»، «تثبیت بازنمون»، «فهرست ذهنی»، و «تک معیار» است و عواملی که توقف جستجو را تحت تاثیر قرار می دهند مشتمل بر محدودیت زمانی، ساختار وظایف جستجو، ردپای اطلاعات، ویژگی های رابط کاربری سامانه، اهمیت کار در نظر کاربر، انگیزه، دانش موضوعی، علاقه به موضوع، و ویژگی های «نیاز به خاتمه» و «نیاز به شناخت» در افراد است. نتیجه گیری: پژوهش های موجود، هریک با پرداختن به جنبه(های) خاصی از رفتار توقف جستجو، کوشیده اند قواعد حاکم یا شماری از عوامل موثر بر آن را شناسایی نمایند و بدین سبب، نیاز به پژوهشی جامع که مسائل مختلف مرتبط با سامانه، کاربر، و شرایط حاکم بر جستجو را در بررسی این رفتار لحاظ نماید، احساس می شود. به عنوان شکافهای پژوهشی این حوزه نیز می توان به لزوم پژوهش در تاثیر متغیرهایی چون تاثیر زبان جستجو، سختی وظایف، و تفاوتهای فردی بر رفتار توقف، تمایز مفصل نشانه های رفتار توقف خوب از بد، تفاوت های توقف در جستجو با رایانه شخصی و تلفن همراه، و نیز بهره گیری از فناوری ردیابی حرکات چشمی و ثبت فعالیت الکتریکی مغز (الکتروانسفالوگرافی) جهت شناخت بهتر رفتار توقف اشاره کرد.
۳.

شیوه های جست وجوی اطلاعات منابع موسیقایی در موتورهای جست وجو(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۸۲
هدف: کاربران هر رشته از روش های خاص خود برای برای دستیابی به اطلاعات استفاده می کنند. آگاهی از این روش ها می تواند به طراحی بهتر و افزایش دقت سیستم های بازیابی کمک کند. پژوهش حاضر شیوه های جست وجو به دست دانشجویان رشته موسیقی در موتورهای جست وجو را بررسی می کند. روش: تمامی 94 دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد گروه های موسیقی دانشگاه هنر و دانشگاه تهران در چهار رشته آهنگ سازی، نوازندگی موسیقی ایرانی، نوازندگی موسیقی جهانی، موسیقی شناسی (اتنوموزیکولوژی) در این پیمایش شرکت کردند و به پرسش نامه محقق ساخته آن پاسخ دادند. پرسش نامه استفاده شده در این پژوهش، براساس مطالعه متون رشته تدوین، و تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از روش های آماری توصیفی و استنباطی با به کارگیری نرم افزارهای اس.پی.اس.اس 23 و اکسل 2013 انجام شد. نتیجه گیری : میان میزان مهارت های موسیقایی و میزان استفاده از مؤلفه های جست وجوی محتوای تخصصی، فضا، راهبردها، منابع استفاده شده و دلایل انتخاب منابع رابطه ای مشاهده نشد.
۴.

سطح خوانایی مدرک و پیچیدگی عینی وظایف کاری: آیا در قضاوت ربط و رتبه بندی تاثیر دارد؟(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۱۰۰
هدف: شناخت نقش سطح خوانایی مدرک و پیچیدگی عینی وظیفه کاری در قضاوت ربط و رتبه بندی دانشجویان از مدارک است . روش: پژوهش حاضر کاربردی است و از تحلیل محتوای کمّی به منظور تعیین سطح خوانایی متون استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش را 2825 نفر از دانشجویان تحصیلات تکمیلی حوزه علوم انسانی دانشگاه شیراز تشکیل داده اند. برای تعیین حجم نمونه با توجه به زمان بربودن فرایند قضاوت ربط مدارک و محدودیت وقت آزمودنی ها و حجم نمونه در سایر مطالعات رفتار اطلاع جویی، از روش نمونه گیری غیراحتمالی از نوع داوطلبانه به تعداد 60 نفر استفاده شد. برای تعیین پیچیدگی عینی، دو وظیفه کاری براساس چارچوب طراحی وظیفه کاری بورلند (2000)، مخزن وظیفه جست وجو و نظرات متخصصان طراحی شد. پس از اینکه متخصصان وظایف کاری را تأیید روایی کردند، پنج نفر از متخصصان با جست وجو در پایگاه های مقالات فارسی شامل مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، مگ ایران و نورمگز چهار مقاله مرتبط، چهار مقاله تاحدی مرتبط و دو مقاله نامرتبط از نظر میزان ربط را انتخاب کردند. همچنین با تعیین سطح خوانایی این مقالات با استفاده از فرمول خوانایی فلش دیانی، مقالات در دو سطح دشوار و خیلی دشوار دسته بندی شدند. در مرحله بعد، کاربران ده مقاله مربوط به دو وظیفه کاری را در طیف شش درجه ای (از کاملاً نامرتبط تا کاملاً مرتبط) نمره دهی و در مرحله بعد براساس درجه ربط رتبه بندی (رتبه 1 تا 10) کردند. داده ها با نرم افزار آماری علوم اجتماعی نسخه اس پی اس اس ۲۳ تحلیل و برای پاسخ به پرسش ها از آزمون های تی تست و یو من ویتنی استفاده شد. نتیجه گیری : نقش سطح خوانایی مدارک و پیچیدگی عینی وظیفه بر قضاوت ربط و رتبه بندی مدارک اثرگذار است. بنابراین، بررسی اثر این شاخص ها در حوزه قضاوت ربط در بهبود طراحی سامانه های بازیابی اطلاعات و افزایش کیفیت طراحی الگوریتم های ربط و رتبه بندی مؤثر است.
۵.

فراداده شی یادگیری الکترونیکی در ذخیره و سازماندهی مخازن سازمانی دانشگاه های ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۵۴ تعداد دانلود : ۱۲۶
هدف : شناخت نحوه ذخیره و سازماندهی اشیای یادگیری الکترونیکی در مخازن سازمانی و اینکه به چه میزان ذخیره سازی و سازماندهی منابع آموزشی در مخازن سازمانی دانشگاهی به درستی و براساس استانداردهای فراداده ای موجود در این حوزه صورت می پذیرد. روش :  از روش ارزیابانه و مشاهده سیستمی استفاده شده اشیای یادگیری موجود در ۱۸ مخزن سازمانی بازیابی شد .سپس عناصر فراداده ای آن ها استخراج  و برای پرکاربردترین استاندارد (استاندارد فراداده شیء یادگیری) بررسی شد. ابزار گردآوری داده ها سیاهه وارسی شامل ۶۰ عنصر در ۹ دسته  برگرفته از استانداردهای فراداده ای موجود بود. یافته ها : عناصر فراداده ای استفاده شده در مخازن سازمانی دانشگاه های مطالعه شده، بین ۶ تا ۱۶ عنصر متغیر بود. یافته ها نشان داد که تعداد عناصر توصیف شده در مقایسه با استاندارد فراداده LOM بسیار محدود است. سیاهه وارسی طراحی شده نشان داد که بسیاری از عناصر استاندارد یادگیری الکترونیکی مورد نظر پوشش داده نمی شوند و از تعداد ۶۰ عنصر استاندارد فراداده ای شیء یادگیری، ۲۵ عنصر (41%) ازطریق مجموع مخازن سازمانی پوشش داده شده است. یافته ها همچنین نشان می دهند که جست وجوی منابع موجود در مخازن سازمانی با تعداد محدودی از عناصر فراداده ای کلیدی، که برای توصیف اشیای یادگیری به کار گرفته شده است، نتایج مرتبط کمتری را بازیابی می کند. با مطالعه میدانی و طبق بررسی های پژوهشگر در جست وجوی منابع آموزشی موجود در مخازن سازمانی، عناصر فرداده ای به کاررفته در سازماندهی اشیای یادگیری مخازن سازمانی استاندارد مشخصی ندارند وبرخی از کارکنان اذعان کردند که هیچ استاندارد فراداده ای مشخصی در سازماندهی اشیا یادگیری الکترونیکی موجود در مخازن سازمانی به کار نرفته است. نتیجه گیری : این مطالعه نشان می دهد که اجرانکردن صحیح استاندارد فراداده در مخازن سازمانی دانشگاهی وجود دارد
۶.

بازنمایی محتوا در طرح جلد کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۱۲۸ تعداد دانلود : ۸۳
هدف: هدف این پژوهش، بررسی موفقیت عناصر به کاررفته در طرح جلد در بازنمایی محتوای اطلاعات تخصصی کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی است که با روش تحلیل محتوا و نشانه شناسی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی مطابق سرفصل دروس وزارت علوم است که ۱۳۵ عنوان از آن ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش سیاهه وارسی و پرسشنامه محقق ساخته است و برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار اس.پی.اس.اس و اکسل استفاده شده است. یافته ها: شیوه بازنمایی انتزاعی و سبک تصویرسازی مهم ترین شیوه و سبک بازنمایی محتوا در کتب علم اطلاعات و دانش شناسی یافته شد ، انتشارات سمت از شیوه تصرف در واقعیت برای بازنمایی محتوای کتاب های خود استفاده کرده است. عنوان های رشته کتابداری نیز از شیوه تصرف در واقعیت برای بازنمایی محتوا استفاده کرده بودند. از دید متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی شیوه بازنمایی انتزاعی بیشتر به کاررفته است. در میان ناشران، انتشارات کتابخانه ملی از سبک ترکیبی بازنمایی تصویرسازی و تایپوگرافی استفاده کرده است. کتاب ها با موضوع کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی از سبک تصویرسازی برای بازنمایی محتوا استفاده کرده اند. براساس نظر طراحان جلد، سبک بازنمایی تصویرسازی بیش از دیگر سبک ها در بازنمایی محتوا استفاده شده است. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که استفاده مؤثر از شیوه و سبک بازنمایی درست نقش مهمی در بیان محتوای مناسب و به کارگیری نشانه های تصویری و زبانی در کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی دارند. همچنین نتایج نشان داد که شیوه بازنمایی محتوا در کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی مطلوب نیست؛ بنابراین متخصصان طراحان جلد کتاب های علم اطلاعات و دانش شناسی باید از شیوه ها و سبک های بازنمایی مناسب اطلاعات برای طراحی جلد کتاب های خود استفاده کنند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۴