مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (کتاب سابق)

هدف : مبانی نظری حوزه مصورسازی و بررسی مصورسازی داده و مصورسازی اطلاعات را معرفی می­کند. روش : مطالعه منابع اطلاعاتی مرتبط، تطبیق و بررسی کیفی نقش مصورسازی است. یافته­ها : کاربرد اصلی مصورسازی در کتابداری و اطلاع رسانی، ایجاد و برقرای بهتر ارتباط دیداری در زمینه طراحی رابط کاربر و نیز بهینه سازی فرایند بازیابی اطلاعات است. مباحث مصورسازی براساس گرافیک رایانه ای شکل­گرفته و سبب انتقال بهتر اطلاعات به مخاطب می شود. یکی از کاربردهای مهم مصورسازی در محیط مجازی است که از پیشرفت های فناورانه در فضای رقومی بهره گرفته است. همچنین انواع طبقه بندی مصورسازی و دو نوع اصلی مصورسازی داده و اطلاعات تشریح شده است. نتیجه گیری: مصورسازی نقش موثری در درک اطلاعات برعهده داشته و میان مفهوم مصورسازی داده و مصورسازی اطلاعات تفاوت های قابل­توجهی وجود دارد که در برخی از مقاله ها این دو مفهوم به­جای یکدیگر به کار رفته اند.

هدف: این پژوهش بررسی نیازهای اطلاعاتی و رفتار اطلاع­یابی دبیران مقطع متوسطه در دبیرستان­های شهر اندیمشک می­باشد. روش/رویکردپژوهش: نوع تحقیق توصیفی و روش آن پیمایشی است و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه می­باشد. جامعه مورد تحقیق شامل 531 نفراز دبیران دبیرستان­های دولتی آموزش و پرورش شهر اندیمشک در سال تحصیلی 1387- 1388 بوده است. ازتعداد 531 نفر برطبق جدول کرجسی ومورگان240 نفر به­صورت نمونه­گیری تصادفی انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده­ها با کمک نرم­افزار آماری اس.پی.اس.اس. صورت گرفت. یافته­ها: یافته­ها نشان داد که بیشترین هدف و انگیزه دبیران از جست­وجوی اطلاعات بالا بردن معلومات عمومی می­باشد. مهم­ترین منبع رسمی کسب اطلاعات دبیران، کتاب می­باشد. اکثریت قریب­به­اتفاق دبیران کتاب­های درسی را جوابگوی نیازهای اطلاعاتی خود نمی­دانند. دبیران منابع چاپی را جهت رفع نیازهای اطلاعاتی خود برمنابع غیرچاپی ترجیح می­دهند. مهم­ترین مشکل در جریان اطلاع­یابی دبیران، کمبود وقت می­باشد. دبیران نقش اینترنت را در تامین نیازهای اطلاعاتی خود موثر می­دانند و مهم­ترین دلیل عدم استفاده از اینترنت را، نداشتن وقت کافی عنوان کرده­اند. از نظر دبیران مهم­ترین کمبود در کتابخانه محل کار، غنی نبودن منابع کتابخانه بوده است . مهم­ترین اولویت دبیران جهت استفاده از منابع اطلاعاتی مختلف، بالا بردن اطلاعات تخصصی می­باشد. نتیجه­گیری: با آنکه اینترنت به­عنوان مهم­ترین منبع الکترونیکی برای رفع نیازهای اطلاعاتی دبیران ذکر شده است، اما ضعف مراکز در ایجاد مراکز اینترنتی به­عنوان نکته ضعف مهمی در این مراکز تلقی می­شود. در این زمینه استفاده از اینترنت در کتابخانه­ها و وجود سیستم کامپیوتری جهت استفاده دبیران توصیه می­گردد.

هدف: ادبیات علمی را در موضوع رابطه میان ساختار کتاب­های مرجع کودکان و نوجوانان با درک و یادآوری سنجیده است. روش/ رویکرد پژوهش: منابع مرتبط علوم تربیتی و متون کتابداری در زمینه ساختار منابع مرجع مختص کودکان و نوجوانان بررسی شده است. یافته­ها: شیوه سازماندهی و ارائه مطالب در این نوع کتاب­ها و برای گروه خاص کودکان و نوجوانان اهمیت دوچندان دارد. نتیجه­گیری: لازم است ناشرین این دسته از کتا­ب­ها را از اهمیت ساختار آگاه نمود تا کتاب­هایی با ساختار قابل فهم­تر منتشر کنند.

هدف : تحلیل تاریخی و نظری- فلسفی از جنبش دکومانتاسیون به­دست می­دهد و بازاندیشی درباره آرمان­ها و دستاوردهای آن می­پردازد. « قالب­محوری » که در نتیجه تکنولوژی­زدگی در حرفه ما حادث شده است را به نقد گذارد تا از رهاورد آن بتوان به الگویی کلی، متناسب با اقتضائات حرفه دست یافت، و بر تضادها و ناهمگونی­های منتسب به الگو/ الگوهای موجود غلبه یافت. روش/ رویکرد پژوهش : مستندات تاریخی مربوط به نضج­گیری و توسعه جنبش دکومانتاسیون در اواخر قرن نوزدهم در اروپا، برای تحلیل تطور سنت­های بنیادین حاکم بر علوم کتابداری و اطلاع­رسانی به­کار گرفته شده است. یافته­ها : نظریه­پردازان حوزه کتابداری نیازمند بازاندیشی آرمان­ها و دامنه تبعات جنبش دکومانتاسیون هستند. مهم­ترین دستاورد جنبش، جلب توجه کتابداران به « محتوا » و رهایی از چارچوب­های ذهنی وابسته به « قالب » بوده است. این الگو از حدود پنج دهه پیش با توسعه فناوری­های نوین اطلاعاتی به­طور مستمر در حال افول است. فن­زدگی افراطی، به­طور دائم در حال جدا کردن حرفه از « محتوا » و بازگشت دوباره آن به « قالب­زدگی » است. نتیجه­گیری : می­توان در مواجهه با دو سنت « ماشین­محوران » و « انسان­گرایان » در حرفه باید به تدارک چارچوب فکری تازه­ای اندیشید که منبعث از الگوی جنبش دکومانتاسیون است.

هدف: بررسی نگرش دانشجویان مقطع کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی اراک در باره تاثیر اینترنت بر تسهیل یادگیری در دروس عملی. روش گردآوری و تحلیل داده ها: ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه (27 سوال) است که بین 56 دانشجو توزیع شده است. تجزیه و تحلیل داده­ها با روش­های آماری توصیفی و استنباطی (آزمون کای اسکوئر) انجام شده است. برای مشخص کردن معنی داری تاثیر اینترنت در تسهیل یادگیری و فهم بهتر هر یک از دروس عملی مورد توجه در پژوهش (مرجع­شناسی، سازماندهی منابع، کارآموزی و مجموعه سازی) از آزمون مجذور خی استفاده شده است . یافته ها: پرکاربردترین ابزارهای اینترنتی در رفع نیازهای اطلاعاتی دانشجویان مورد بررسی، موتورهای جست­وجو با 4/21 درصد و کتابخانه های دیجیتال و پایگاه­های اطلاعاتی هر کدام با 9/17 بوده اند. نتیجه گیری: از دیدگاه دانشجویان مورد آزمون، تاثیرگذارترین ویژگی های اینترنت در فرایند یادگیری به­ترتیب رتبه بندی، رفع نیازهای اطلاعاتی، افزایش روزآمدی، افزایش سرعت، افزایش دانش حرفه ای و صرفه جویی در زمان بوده است. یافته ها نشان داد استفاده از اینترنت در تسهیل یادگیری و فهم بهتر هر یک از دروس عملی فوق تاثیر به سزا داشته است.

هدف: پژوهش حاضر عناصر درگاه های دانش، در درگاه های دانشگاهی خارجی را ارزیابی و برای طراحی درگاه های دانشگاهیِ دانش مدار الگویی ارائه کرده است. روش/ رویکرد پژوهش: با استفاده از سیاهه ارزیابی محقق ساخته (شامل 33 عنصر درگاه دانش)، 19 درگاه بررسی شده است. یافته ها : از 19 درگاه دانشگاهی مورد مطالعه، درگاه دانشگاه ادینبورگ دارای 21 عنصر؛ آتاباسکا و بوفالو دارای 20 عنصر؛ لازال، راتگرز، و تکنولوژی ویرجینیا دارای 18 عنصر؛ و درگاه کالج شریدان دارای 17 عنصر است. دیگر درگاه های دانشگاهی، کمتر از نیمی از عناصر سیاهه ارزیابی را داشتند. نتیجه گیری : بیشتر درگاه های دانشگاهی بررسی شده، از عناصر درگاه های دانش کمترین استفاده را کرده اند و در طراحی خود از عناصری که باعث اشتراک دانش و انتقال آن می شود، کم بهره برده اند. لازم است ضمن بازنگری درگاه های طراحی شده، به این بُعد از قابلیت های درگاه های دانشگاهی توجه بیشتری شود.

هدف: پژوهش حاضر میزان همکاری علمی ایرانیان و پژوهشگران سایر کشورهای اسلامی در سه نمایه استنادی علوم، هنر و علوم انسانی و علوم اجتماعی طی سال های 1900 تا 2008 را بررسی می کند. روش پژوهش: جامعه پژوهش حاضر را آن دسته از تولیدات علمی ایران نمایه شده در پایگاه وب علوم تشکیل می­دهند که با مشارکت کشورهای اسلامی طی سال­های 1900 تا 2008 منتشر شده­اند. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از نرم­افزار اکسل استفاده شد. یافته های پژوهش: همکاری علمی ایران و کشورهای اسلامی در دوره زمانی مورد بررسی روندی صعودی داشته است. نتایج آزمون رگرسیون نمایی نشان­دهنده نرخ رشدی معادل 6/12 درصد است. پژوهشگران ایرانی بیشترین میزان همکاری را با کشورهای ترکیه، مالزی و پاکستان داشته­اند. همچنین بیشترین همکاری علمی پژوهشگران ایرانی با سایر کشورهای اسلامی در حوزه­های علوم کشاورزی، زیست شناسی، شیمی و فیزیک انجام گرفته ­است. از سوی دیگر دانشگاه­های شیراز و تهران فعال ترین موسسات علمی و پژوهشی کشور در همکاری علمی با کشورهای مزبور بوده­اند. نتیجه­گیری: همکاری علمی ایران و کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی از سال 1967 آغاز شده و حاصل این همکاری 675 تولید علمی برای پژوهشگران کشورمان بوده است.

هدف: مقالات محققان ایرانی در حوزه­های علوم پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی و دامپزشکی نمایه شده درآی.­اس­.آی. از لحاظ تاثیر آنها بررسی شده است روش گردآوری و تحلیل داده­ها: اسامی کلیه مجلاتی که مقالات محققان ایرانی در حوزه­های مورد بررسی در آنها به چاپ رسیده بود از پایگاه استنادی web of science استخراج شد و ضریب تاثیر مجلات مذکور از گزارش استنادی نشریات ( (JCR به­دست آمد و درنهایت میانه و میانگین ضریب تاثیر این مجلات درمقایسه با میانه و میانگین مجلات موجود در هرحوزه در JCR مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. یافته­ها : 59 درصد مجلات چاپ­کننده، مقالات محققان ایرانی در زیرشاخه­های حوزه پزشکی، ضریب تاثیر و رتبه بالاتر از 1 دارند و از مجموع 22 عنوان مجله موجود، تنها 3 مجله در JCR حائز رتبه­های برتر (1-9) هستند، در حوزه­های داروسازی و دامپزشکی کیفیت مجلات مذکور در سطح پایینی است. همچنین در60 درصد از مجلات زیرشاخه­های حوزه پزشکی و حوزه­های دامپزشکی و دندانپزشکی سطح میانگین و میانه ضریب تاثیر مجلات چاپ­کننده مقالات محققان ایرانی بالاتر از سطح میانگین و میانه ضریب تاثیر کل مجلات هر حوزه در JCR است. در رشته داروسازی عکس این قضیه مشاهده می­شود. سهم مجلات ایرانی نمایه شده در ISI در چاپ مقالات 8/24 درصد است به­طوری­که در برخی از زیرشاخه­های پزشکی بیشترین تعداد مقالات در مجلات ایرانی نمایه شده در ISI که غالباً دارای عامل تاثیر پایینی هستند به چاپ رسیده است . نتیجه­گیری: مشارکت محققان ایرانی در مجلات با تاثیر بالا کم است.

هدف: مبادله اطلاعات از جمله خدمات مهم و ضروری برای کتابداران و کاربران نهایی در کتابخانه­های دیجیتال است. مقاله حاضر مدل­های مبادله اطلاعات در کتابخانه­های دیجیتال را بررسی و معرفی می­کند. روش/رویکرد پژوهش: با بررسی متون مرتبط با مبادله اطلاعات در کتابخانه­های دیجیتال 3 مدل عمده رایج در کتابخانه­های دیجیتال معرفی شده است: 1) مدل جست­وجوی همزمان، که مدلی برمبنای روشی قدیمی برای مبادله اطلاعات به­ویژه مبادله اطلاعات کتابشناختی است ولی کمترین استفاده را در کتابخانه­های دیجیتال دارد؛ 2) مدل برداشت اطلاعات که مدلی باز است و بیشترین استفاده را با توجه به روش مبادله در کتابخانه­های دیجیتال دارد؛ 3) مدل پراکنده که مدل مورد استفاده در مبادله اطلاعات در وب است و کمترین استفاده را در کتابخانه­های دیجیتال دارد. یافته­ها: سه مدل جست­وجوی همزمان، برداشت اطلاعات و پراکنده برای مبادله اطلاعات و یکپارچه­سازی در محیط دیجیتال وجود دارند. مدل پراکنده کمترین و مدل برداشت اطلاعات بیشترین استفاده را در مبادله اطلاعات برعهده دارد. نتیجه­گیری: بررسی انجام گرفته در این مطالعه نشان داد که مدل برداشت اطلاعات با استفاده از تفاهم­نامه او.ای.آی. مناسب­ترین روش برای مبادله اطلاعات در کتابخانه­های دیجیتال می­تواند تلقی شود.

هدف: واژه­های عنوان و چکیده­پایان­نامه­ها با توصیفگرهای تعیین شده در نمایه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با یکدیگر مقایسه شده است. روش گردآوری و تحلیل داده ­ ها : ابزار گردآوری داده­ها سیاهه وارسی است. جامعه پژوهش ۱۸۹۵۱ پایان­نامه از سال ۱۳۸۰ تا پایان سال ۱۳۸۷ است. از این تعداد به روش نمونه­گیری و با استفاده از جدول کرجسی و مورگان تعداد ۳۸۰ مورد از بین ۴ گروه علمی فنی- مهندسی و علوم پایه، علوم پزشکی، علوم انسانی و هنر انتخاب شدند. یافته ­ها: میزان مطابقت واژه­های عنوان با توصیفگرهای موجود در نمایه سازمان، ۴۷ درصد و میزان مطابقت واژه­های چکیده با توصیفگرها ۵/۵۳ درصد بوده است. میزان مترادف بودن واژه­های عنوان با توصیفگرهای موجود در نمایه سازمان، ۶/۲۴ درصد و میزان مطابقت واژه­های چکیده با توصیفگرها حدود ۷/۲۴ درصد ارزیابی شد. دو فرضیه مذکور در پژوهش نیز تایید شد. حدود ۷۵ درصد توصیفگرها واژه­های عنوان و چکیده یا مترادف آنها هستند.

هدف: مقاله حاضر با هدف بررسی و تعیین میزان استفاده از منابع اینترنتی در تهیه طرح­های تحقیقاتی سازمان ترویج، آموزش و تحقیقات کشاورزی که در سال­های 82-1383 انجام شده، تنظیم شده است. روش پژوهش: در این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل استنادی، میزان استناد به منابع اطلاعاتی که از طریق اینترنت به­دست آمده­اند، نوع منابع به­کارگرفته­شده نظیر مقاله، کتاب و گزارش­ طرح ها­ی تحقیقاتی و سال استفاده از منابع اطلاعاتی در 1700 طرح تحقیقاتی پایان­یافته طی سال­های 82-1383، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد که تنها 106 طرح (2/6 درصد) از کل طرح­های تحقیقاتی مورد نظر، دارای استناد اینترنتی است و از کل 2716 استناد مندرج در 106 طرح تحقیقاتی مورد بحث، میزان استناد به منابع اینترنتی 229 مورد (4/8 درصد) بوده است. موضوع طرح­هایی که دارای استناد اینترنتی بوده اند بر مبنای رده بندی موضوعی کتابخانه کنگره نیز مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس موضوع پرورش گیاهان، زارعت و آفات و بیماری های گیاهی با 9/68 درصد، خاک و آب و آبیاری 16 درصد، شیلات 9/2 درصد و سایر موضوعات با 5/7 درصد، بیشترین بسامد را داشته اند. نتیجه گیری: در رابطه با نوع منابع اینترنتی، در 7/32 درصد از موارد نوع استنادهای الکترونیکی مندرج در طرح­های تحقیقاتی نامشخص بودند. در 9/31 درصد پژوهشگران تنها به ذکر بخش اصلی نشانی سایت اکتفا کرده­اند. پس از استناد به سایت، مقالات با 7/15 درصد و گزارش طرح های تحقیقاتی و کتاب هر یک با میزان 4/4 درصد، در رتبه های بعدی قرار دارند. علاوه بر یافته های فوق، موسسات و مراکز تحقیقاتی که بیشترین میزان استناد به منابع اینترنتی را در طرح­های تحقیقاتی خود داشته­اند نیز شناسایی شده­اند.

هدف: پیوندهای وب­سایت­های موسسات پژوهشی هسته­ای کشورهای عضو آژانس بین­المللی انرژی اتمی با استفاده از روش وب­سنجی بررسی کرده است. روش پژوهش: از روش تحلیل پیوندها استفاده شده است. با استفاده از راهنمای اینترنتی آلتاویستا، پیوندهای دریافتی، کل پیوندها، تعداد صفحه­های وب نمایه­سازی شده، میزان رویت، عامل تاثیرگذار خالص و تجدیدنظر شده، محاسبه و تحلیل شده است. جامعه پژوهش، 103 وب­سایت از میان وب­سایت­های مراکز پژوهشی کشورهای عضو آژانس بین­المللی انرژی اتمی دارای فعالیت­های هسته هستند. یافته­ها: وب­سایت­های مراکز CNRS فرانسه دارای بالاترین و National Nuclear Center Institute of Nuclear Physics قزاقستان دارای پایین­ترین میزان رویت بودند. وب­سایت­های مراکز LAN و Fermilab آمریکا به­ترتیب بالاترین و پایین­ترین ضرب تاثیرگذاری کلی و تجدیدنظر شده را دارا بودند. 16 وب­سایت به­عنوان وب­سایت هسته انتخاب شدند. نتیجه­گیری: میزان رویت وب­سایت­های مورد مطالعه اندک بود که این امر می­تواند متاثر از زبان، میزان ارائه اطلاعات مرتبط با نیاز کاربران خاص، منابع روزآمد، دسترسی آسان، اطلاع­رسانی مناسب و امکان تعامل با پژوهشگران مراکز پژوهشی باشد. درصد بالایی از وب­سایت­های مورد مطالعه از عامل تاثیر­گذار کلی و خالص اندکی برخوردار بودند که این امر می­تواند ناشی از کیفیت و کمیت اطلاعات ارائه­شده باشد.